The historical context of the creation of the Gagauzian Autonomy and its legal status in the Republic of Moldova

Celem niniejszej pracy jest, z jednej strony, wyjaśnienie, dlaczego doszło do powstania odrębnej jednostki autonomicznej – Gagauzji – w granicach Republiki Mołdawii, z drugiej, określenie zakresu niezależności tej jednostki w stosunku do Kiszyniowa.W ramach wstępu do tematu, pierwszy rozdział poświęcony jest pochodzeniu Gagauzów. Naród ten powstał między X a XI wiekiem. Do dziś nie ma konsensusu co do tego, kim są przodkowie Gagauzów, lecz wiadomo, że ich kolebką jest Dobrudża. W XVIII wieku duża fala gagauskich i bułgarskich migrantów wyruszyła z Dobrudży w stronę Budziaku. Kolejny istotny epizod migracyjny miał miejsce w XIX wieku, kiedy Budziak był już częścią Imperium Rosyjskiego. W XX wieku przedstawiciele narodu gagauskiego brali udział w I wojnie światowej (1914-1918) oraz w rosyjskiej wojnie domowej (1917-1922). W latach 1918-1940 Gagauzi mieszkający w Besarabii byli obywatelami Rumunii. Z powodu radzieckiej propagandy Gagauzi wspominają ten okres jako represyjny dla ich kultury, co nie jest do końca prawdą. Władze rumuńskie pomogły wydać pierwszą książkę dotyczącą historii Gagauzów. Podczas okresu radzieckiego jedną z inicjatyw rozwoju kultury gagauskiej było wprowadzenie możliwości nauki języka gagauskiego do szkół. Wszystkie te doświadczenia przełożyły się na rozwój odrębnej tożsamości narodowej wśród Gagauzów mieszkających w Besarabii. Historyczny kontekst utworzenia Autonomii Gagauskiej opisany jest w rozdziale drugim. Odrodzenie narodowe Gagauzów mogło mieć miejsce dzięki polityce Głasnosti Michaiła Gorbaczowa. Pod koniec lat 80 XX wieku pojawiły się pierwsze kluby dyskusyjne, których uczestnicy rozmawiali o kulturze i historii Gagauzów. Wraz ze zmianą sytuacji geopolitycznej, ewoluował i charakter klubów – niektóre przekształciły się w ruchy polityczne. Obrany przez władze Mołdawskiej SRR kurs na zjednoczenie z Rumunią i jej antymniejszościowa retoryka skłoniły Gagauzów do uniezależnienia się od Kiszyniowa. Na początku Gagauzi chcieli pozostać obywatelami ZSRR, lecz wkrótce obrali drogę niepodległości. Nie godząc się na taki rozwój wypadków, władze w Kiszyniowie usiłowały siłowo zmusić Gagauzów do podporządkowania. W październiku 1990 roku o mały włos nie doszło do silnych walk. Później sytuacja zaczęła się stopniowo rozluźniać. Dzięki negocjacjom udało się wypracować projekt autonomii dla Gagauzów, który został przyjęty w grudniu 1994 roku.W rozdziale trzecim autor bada zakres niezależności Autonomii Gagauskiej. W tym celu poddaje analizie trzy dokumenty prawne, które definiują status prawny Gagauzji w Republice Mołdawii: ustawę „o specjalnym statusie? Gagauzji”, Kodeks Gagauzji oraz Konstytucję Republiki Mołdawii. Analiza dokumentów wykazuje, że żądania Gagauzów zostały spełnione. Głównym głoszonym przez nich postulatem było uzyskanie gwarancji prawnych zapewniających możliwość rozwoju swojej kultury – to też dawała im Autonomia. Autor dochodzi do wniosku, że Autonomia wypełniła zadanie, do którego została stworzona. Zaznacza jednak, że jej kształt nie odpowiada współczesnym aspiracjom Gagauzów.

The purpose of this work is, on the one hand, to explain why a separate autonomous entity - Gagauzia - was established within the borders of the Republic of Moldova, and on the other, to determine the degree of independence of this entity from Chisinau.As an introduction to the topic, the first chapter describes the origin of the Gagauz people. The nation was formed between the 10th and 11th centuries. To this day, there is no consensus as to who the Gagauz ancestors were, but Dobruja is considered to be their cradle. In the 18th century, a large wave of Gagauz and Bulgarian migrants set out from Dobruja towards Budjak. Another significant migration episode took place in the 19th century, when Budjak was already part of the Russian Empire. In the 20th century, Gagauz people took part in World War I (1914-1918) and in the Russian Civil War (1917-1922). In 1918-1940, the Gagauz living in Bessarabia were Romanian citizens. Because of the Soviet propaganda, the Gagauz remember this period as oppressive for their culture, which is not entirely true. Romanian authorities helped publish the first book on Gagauz history. Later, the Soviet state gave the Gagauz the possibility of learning their native language in schools. All these experiences translated into the development of a separate national identity among the Gagauz living in Bessarabia.The historical context of the Gagauz Autonomy is described in the second chapter. The Gagauz national revival was possible thanks to Mikhail Gorbachev's Glasnost policy. In the late 1980s, first discussion clubs appeared, the participants of which discussed the culture and history of the Gagauz people. Along with the change in the geopolitical situation, the nature of the clubs evolved - some of them turned into political movements. The course chosen by the authorities of the Moldavian SSR towards unification with Romania and its anti-minority rhetoric prompted the Gagauz to seek independence from Chisinau. At first, the Gagauz wanted to remain USSR citizens, but soon took the path of independence. Totally opposed to it, Chisinau tried to force the Gagauz into submission. In October 1990, there was a huge threat of massive violence. After that, the situation began to gradually deescalate. Thanks to negotiation, it was possible to blueprint an autonomy plan for the Gagauz, which was eventually adopted in December 1994.In the third chapter, the author examines the scope of independence of the Gagauz Autonomy. To this end, he analyses three legal documents that define the legal status of Gagauzia in the Republic of Moldova: the Law "On the Special Status of Gagauzia", the Code of Gagauzia and the Constitution of the Republic of Moldova. The analysis shows that the Gagauz's demands have been met. Their main postulate – to obtain legal guarantees ensuring the possibility of developing their culture – was granted by the Autonomy.The author comes to the conclusion that the Autonomy met the purpose for which it was established. He points out, however, that its shape does not correspond to the contemporary aspirations of the Gagauz people.