The incapability of controlling one`s conduct on the basis of Article 31 § 1 of the Polish Criminal Code - legal and psychological perspective

Przyjęta w obecnie obowiązującym kodeksie karnym metoda stwierdzania niepoczytalności określana jest mianem mieszanej, psychiatryczno-psychologicznej. Człon psychiatryczny wyrażono poprzez wymienienie źródeł niepoczytalności, którymi mogą być: choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe lub inne zakłócenie czynności psychicznych. Dla stwierdzenia niepoczytalności niezbędnym jest, aby z powodu wspomnianych przyczyn sprawca w czasie czynu nie mógł rozpoznać jego znaczenia lub nie mógł pokierować swoim postępowaniem, następstwa te określa się mianem członu psychologicznego.„Niemożność pokierowania swoim postępowaniem” jest terminem techniczno-prawnym, ale w istocie dotyczy zjawisk psychicznych. Mimo znacznego rozwoju psychiatrii, psychologii, a w szczególności wyodrębnienia się psychologii klinicznej, termin ten jest wykorzystywany w polskich kodeksach karnych w niezmienionym brzmieniu od 1932 roku. W literaturze prawniczej wskazuje się, że owo sformułowanie nie przysparza problemów interpretacyjnych, aczkolwiek sytuacja przedstawia się zgoła odmiennie na gruncie psychologii.W niniejszej pracy podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, czym dla prawnika jest niemożność pokierowania swoim postępowaniem, a jak to pojęcie rozumie psycholog? O co prawnik mógłby zapytać psychologa, chcąc uzyskać informacje o przebiegu procesów psychicznych właściwych dla stanu niemożności pokierowania swoim postępowaniem? Czy psycholog jest w stanie określić, kiedy z całą pewnością sprawca nie mógł pokierować swoim postępowaniem? W pracy zwrócono również uwagę na problem fakultatywnego udziału biegłego psychologa przy opiniowaniu na podstawie art. 202 k.p.k.

In the Polish Criminal Code, the method of determining insanity is called a mixed psychiatric-psychological approach. The psychiatric aspect is expressed by listing the sources of insanity, which may include mental illness, mental disability, or other disturbances of mental functions. To establish insanity, it is essential that, due to the mentioned reasons, the perpetrator could not recognize the significance of their actions at the time of the act or could not control their conduct. These consequences are referred to as the psychological aspect.The term "incapability of controlling one's conduct" is a technical-legal term, but it actually relates to psychological phenomena. Despite significant developments in psychiatry, psychology, and particularly the emergence of clinical psychology, this term has been used in Polish criminal codes unchanged since 1932. Legal literature indicates that this formulation does not pose interpretational problems, although the situation is quite different in the field of psychology.This paper attempts to answer the question of what the incapability of controlling one's conduct means for a lawyer and how psychologists understand this concept. What could a lawyer ask a psychologist to obtain information about the psychological processes relevant to the state of being unable to control one's conduct? Can a psychologist determine with certainty when a perpetrator could not have controlled their conduct? The paper also addresses the issue of the facultative involvement of an expert psychologist in assessments based on Article 202 of the Criminal Procedure Code.