tytuł: | Nowe perspektywy modelu Wymagań i Zasobów Pracy : sprawność pamięci roboczej jako predyktor zaangażowania w pracę |
wariant tytułu: |
New perspectives in Job Demands-Resources model : working memory capacity as a predictor of work engagement |
autor: | Kulikowski Konrad |
recenzent: | Basińska Beata, Zalewska Anna |
promotor: | Orzechowski Jarosław |
instytucja sprawcza: | Uniwersytet Jagielloński. Wydział Filozoficzny. Instytut Psychologii |
miejsce powstania: |
Kraków |
data obrony : | 2019-06-27 |
strony: | 239 |
sygnatura : |
Dokt. 2019/145 |
uwagi: | Dostęp do publikacji jest możliwy w Archiwum UJ |
język: | polski |
abstrakt w j. polskim: | Funkcjonowanie poznawcze pracowników, jako zdolność do radzenia sobie ze złożonością otaczającego świata, a w szczególności z przetwarzaniem złożonych informacji, jest jednym z najlepszych predyktorów poziomu wykonania pracy, prestiżu wykonywanego zawodu, czy wysokości wynagrodzenia. Funkcjonowanie poznawcze nie pozostaje bez wpływu na to, w jakim środowisku zawodowym pracownik pracuje oraz jak sam na to środowisko oddziałuje. Jednak mimo istotnego znaczenia w kontekście zawodowym, funkcjonowanie poznawcze pomijane jest w ramach jednej z najbardziej wpływowych aktualnie teorii wyjaśniających dobrostan pracowników - teorii Wymagań i Zasobów Pracy (Job Demands-Resources, JD-R). Dlatego w celu zbadania możliwości poszerzenia założeń teorii JD-R, wysunięto propozycję, iż funkcjonowanie poznawcze stanowi formę poznawczego zasobu osobistego, pozytywnie wiążącego się z zaangażowaniem i negatywnie z wyczerpaniem pracą w modelu wymagań i zasobów pracy. Głównym celem pracy doktorskiej jest odpowiedź na pytanie o naturę związków pomiędzy funkcjonowaniem poznawczym pracowników, reprezentowanym przez sprawność pamięci roboczej (working memory capacity, WMC) i inteligencję płynną (Gf), a dobrostanem reprezentowanym przez zaangażowanie w pracę i wyczerpanie pracą. Aby uzyskać odpowiedź na tak postawione pytanie przeprowadzono trzy badania. W badaniu 1 (N = 175) testowano modele równań strukturalnych, w których WMC i Gf były predyktorami zasobów i wymagań pracy oraz zaangażowania i wyczerpania pracą. W badaniu 2 (N = 383) poszerzono testowane modele wprowadzając do nich nowe komponenty: złożoność pracy oraz odświeżanie pamięci roboczej (working memory updating, WMU). W badaniu 3 (N = 191) skoncentrowano się na poznaniu roli zachowań typu job crafting w relacjach pomiędzy WMC i Gf a złożonością pracy, zasobami pracy i zaangażowaniem w pracę. Wyniki badań ujawniają, iż WMU pozytywnie pośrednio wiąże się z zaangażowaniem w pracę poprzez złożoność pracy, a WMC pozytywnie pośrednio wiąże się z zaangażowaniem w pracę poprzez zasoby społeczne pracy. Job crafting w formie zwiększania zasobów społecznych nie był istotnym statystycznie mediatorem relacji pomiędzy WMC a zasobami społecznymi pracy. Wyniki badania 3 wskazują także, iż za pozytywny związek WMC z zasobami pracy mogą odpowiadać raczej werbalne aspekty WMC, niż niewerbalna/przestrzenna WMC. Związek Gf z zaangażowaniem w pracę pozostaje niejasny, przeprowadzone badania nie wykazały bowiem spójnego wzorca relacji. Najbardziej uzasadniony wniosek co do natury związku Gf z zaangażowaniem w pracę, jest taki, iż Gf może wiązać się z zaangażowaniem w pracę pozytywnie pośrednio poprzez job crafting w formie zwiększania wyzwań pracy. Funkcjonowanie poznawcze, rozumiane jako czynnik g reprezentujący ogólne zdolności poznawcze (wariancję wspólną dla Gf, WMC i WMU), pozytywnie, pośrednio wiązało się z zaangażowaniem w pracę poprzez złożoność pracy i zasoby pracy. Ujawniono także, iż wraz ze wzrostem złożoności pracy, wzrasta siła związku pomiędzy WMC a zasobami społecznymi. Odnosząc się do związków funkcjonowania poznawczego pracowników z wyczerpaniem pracą, nie wykazano istotnych statystycznie związków WMC i WMU z wyczerpaniem pracą. Gf wykazywała całkowity związek negatywny z wyczerpaniem pracą. Czynnik g wykazywał pośredni negatywny związek z wyczerpaniem poprzez złożoność pracy oraz negatywny związek całkowity z wyczerpaniem. Uzyskane wyniki potwierdzają przypuszczenie, iż funkcjonowanie poznawcze może być postrzegane jako poznawczy zasób osobisty pracownika, wiążący się z zaangażowaniem i wyczerpaniem pracą, choć różne aspekty zdolności poznawczych tworzą z wymiarami dobrostanu w pracy sieć złożonych i często subtelnych powiązań. Wiedza zdobyta w pracy doktorskiej wydaje się poszerzać współczesne rozumienie roli funkcjonowania poznawczego dla zaangażowania i wyczerpania pracą oraz wskazuje na możliwość poszerzenia teorii JD-R o zasoby poznawcze pracowników, co otwierać może nowe perspektywy badań dobrostanu ludzi w pracy. |
abstrakt w j. angielskim: | Cognitive functioning of employees, as an ability to deal with complexity of everyday life and, in particular, with complex information processing, is one of the best predictors of job performance, occupational prestige and pay level. Cognitive functioning affects the type of work environment in which employees work, but also how employees influence their work environment. However, despite its significant importance in work settings, cognitive functioning is omitted in the most popular theory of employees' well-being - the Job Demands-Resources Theory (JD-R). Therefore, in order to explore the possibility of broadening the JD-R theory, it has been proposed that cognitive functioning is a form of cognitive personal resources, positively associated with work engagement and negatively with work exhaustion in the Job Demands-Resources model. The main goal of the doctoral thesis is to answer the question about the nature of relationships between cognitive functioning of employees, represented by working memory capacity (WMC) and fluid intelligence (Gf), and the well-being, represented by work engagement and exhaustion. In order to answer this question, three studies were carried out. In study 1 (N = 175), structural equations models were tested in which WMC and Gf were predictors of job resources, job demands, work engagement and exhaustion. In study 2 (N = 383), the tested models were extended by introducing new components of job complexity and work memory updating (WMU). Study 3 (N = 191) focused on understanding the role of job crafting in the relationship between WMC, Gf and the job complexity, job resources and work engagement. The obtained results reveal that WMU is positively indirectly associated with work engagement via job complexity, and WMC is positively indirectly related to work engagement via social job resources. Contrary to expectations, job crafting in the form of increasing social resources is not a statistically significant mediator of the relationship between WMC and social job resources. The results of study 3 also indicate that verbal aspects of WMC, rather than non-verbal/spatial, may be responsible for the positive relationship between WMC and job resources. The relationship between Gf and work engagement remains unclear, as obtained results did not show a coherent pattern of relationships. The most justified conclusion about the nature of the Gf - work engagement relationship, that can be put forward based on conducted research, is that Gf may be associated with the work engagement positively indirectly through job crafting in the form of increasing job challenges. Cognitive functioning, understood as a g factor - general cognitive abilities (a variance common to Gf, WMC and WMU), is positively, indirectly related to work engagement through job complexity and job resources. It was revealed that increase in job complexity might increase the strength of the relationship between WMC and social job resources. No statistically significant relationship between WMC and WMU with exhaustion was found, whereas Gf showed a total negative association with work exhaustion. The g factor showed an indirect negative relationship with exhaustion through the job complexity and a negative total association with exhaustion. Generally, the obtained results seem to confirm the proposition that cognitive functioning may be seen as cognitive personal resources associated with work engagement and exhaustion, although various aspects of cognitive abilities seem to create a network of complex and subtle associations with dimensions of well-being at work. The knowledge gained in the doctoral thesis seems to broaden the contemporary understanding of the role of cognitive functioning for work engagement and exhaustion and point out to the possibility of broadening the JD-R theory by introducing personal cognitive resources into the framework of JD-R, and may open new perspectives on the well-being research of people at work. |
słowa kluczowe w j. polskim: | zaangażowanie w pracę, wyczerpanie, pojemność pamięci roboczej, inteligencja płynna, teoria Wymagań i Zasobów Pracy, odświeżanie pamięci roboczej, ogólne zdolności poznawcze, funkcjonowanie poznawcze, zasoby osobiste, dobrostan pracowników |
słowa kluczowe w j. angielskim: | work engagement, exhaustion, working memory capacity, fluid intelligence, Job Demands-Resources Theory, working memory updating, general cognitive abilities, cognitive functioning, personal resources, employees well-being |
wydział: instytut / zakład / katedra: | Wydział Filozoficzny : Instytut Psychologii |
typ: | rozprawa doktorska |