Rozprawa dotyczy językowych sposobów przedstawiania Rosji jako tematu literatury przełomu XIX i XX wieku. Ujmując zagadnienie od strony skomplikowanych uwarunkowań komunikacji literackiej, ze szczególnym uwzględnieniem ingerencji cenzury, autor wskazuje na zmieniające się elementy poetyki prozatorskiej w literackiej refleksji na temat imperium rosyjskiego w momencie zbliżającej się wolności Polski oraz pierwszych ruchów rewolucyjnych. Szerokim tłem wypowiedzi są stereotypy utrwalone w literaturze popularnej reprezentowanej przez M. Rodziewiczównę, zaś kontrapunktem dla wizji Żeromskiego jest twórczość Brzozowskiego. Wskazując na zakorzenienie w świecie "wysadzonych z siodła" autor odsłania ich związki z tradycyjnymi problemami literatury wieku XIX, od których łatwiej było uciec w dyskursywnych formach wypowiedzi niż w prozie artystycznej. Trwając w świecie szlacheckich ostatków wymienieni pisarze nie byli w stanie sformułować nowej definicji własnej tożsamość, choć z niedostatków istniejących formuł zdawali sobie sprawę i próbowali stworzyć projekt człowieka na miarę suwerennej ojczyzny. Rozważania zamykają uwagi poświęcone Wacławowi Berentowi, jako przedstawicielowi nurtu modernistycznego, który wobec problemów społecznych i narodowych początku wieku XX zdefiniował problem polskości.

The thesis discusses imagery concerning Russia in Polish literature at the turn of XIX and XX century. The problem is regarded on the base of two writers: Stefan Żeromski and Stanisław Brzozowski whose antagonism seems to stem from a common background, that is their family decline as a result of 1863 uprising. A rebel and a loving continuator are contrasted against common clichés preserved in popular literature as well as a modernist writer Wacław Berent. Author of the thesis shows how literary imagery changes over the years that were foreshadowed with the first social revolution acts as well as raising hopes for an independent country. It is also important to notice the complexity of the literary language caused by severe political censorship, which makes it possible to perceive their novels as an expression of colonial state of things being rejected.