Glosa czy nazwa terenowa? : o dwóch dyskusyjnych miejscach XV-wiecznych ksiąg ziemskich

2017
journal article
article
dc.abstract.enThe article, apart from an introduction devoted to the general issues illustrated with perti-nent examples, consists of two main parts. In the first one, attention is drawn to the passage <ad torrentem do strumyena qui torr. Malwyna exilit Winiką s. defluit vel currit de fluvio s. alio torr. d. Scharowo> (Acta terrestria from the Kalisz area, Greater Poland, 15th century) known since 1922. Its <Winiką> was for-merly interpreted as a proper name. However, a thorough analysis of the text leaves little doubt that this is an Old Polish gloss wynikā translating the preceding Latin ex(s)ilit ‘begins (of a river)’, thus a meaning otherwise unattested for this verb in Polish. The second part is devoted mainly to the etymology of the place name Wąbrzeźno (North-ern Poland). It is suggested that the name derives from an almost fully extinct Ancient Slavic term *ǫbergъ ‘valley’, retained at the appellative level only in the somewhat remodeled for¬mally dialectal Ukrainian appellative uberezʹ ‘id.’. There were some suggestions made by Cra¬cow historians that a similar topographic term wąbrzeżek shows up in a passage from the local Acta terrestria dating from 1429. However, according to lexicographers compiling The dictionary of Old Polish the respective passage of the source text reads as <Gnaszdowa brzyszka>, which instead should be interpreted as a microtoponym. Thus, the problem needs further philological elucidation.pl
dc.abstract.plArtykuł, poza wprowadzeniem poświęconym zagadnieniom ogólnym ilustrowanym stosownymi przykładami, składa się z dwóch zasadniczych części. W pierwszej wzięto pod rozwagę fragment <ad torrentem do strumyena qui torr. Malwyna exilit Winiką s. defluit vel currit de fluvio s. alio torr. d. Scharowo> z piętnastowiecznej części kaliskich ksiąg ziemskich, znany od 1922 r. dzięki S. Kozierowskiemu. Zawartą w nim formę graficzną <Winiką> interpretowano dotąd jako nazwę własną. Szczegółowa analiza tekstu nie pozostawia jednak większych wątpliwości, że mamy tu staropolską glosę wynikā oddającą bezpośrednio poprzedzające łacińskie ex(s)ilit ‘poczyna się (o rzece)’, zatem w znaczeniu poza tym nie zaświadczonym dla tego czasownika w polszczyźnie. Część druga poświęcona jest głównie analizie północnopolskiej nazwy miejscowej Wąbrzeźno. Wysunięto w niej sugestię, iż nazwa pochodzi od szczątkowo udokumentowanego dawnego słowiańskiego terminu topograficznego *ǫbergъ ‘dolina’ , zachowanego w warstwie apelatywnej jedynie w przebudowanym formalnie ukraińskim gwarowym uberezʹ ‘ts.’. Krakowscy historycy sugerowali, że podobny apelatyw wąbrzeżek zapisano we fragmencie miejscowych ksiąg ziemskich pochodzącym z 1429 r. Jednak według leksykografów opracowujących „Słownik staropolski” odpowiedni passus brzmi <Gnaszdowa brzyszka>, co w takiej sytuacji należałoby interpretować jako mikrotoponim. Problem wymaga zatem ostatecznego wyjaśnienia metodami ściśle filologicznymi.pl
dc.affiliationWydział Filologiczny : Instytut Filologii Słowiańskiejpl
dc.contributor.authorBabik, Zbigniew - 127156 pl
dc.date.accession2018-01-24pl
dc.date.accessioned2018-02-02T14:51:24Z
dc.date.available2018-02-02T14:51:24Z
dc.date.issued2017pl
dc.description.number4pl
dc.description.physical49-58pl
dc.description.publication0,62pl
dc.description.volume97pl
dc.identifier.eissn2720-1406pl
dc.identifier.issn0021-6941pl
dc.identifier.urihttps://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/49670
dc.identifier.weblinkhttps://www.ceeol.com/search/article-detail?id=601310pl
dc.languagepolpl
dc.language.containerpolpl
dc.participationBabik, Zbigniew: 100%;pl
dc.rightsDodaję tylko opis bibliograficzny*
dc.rights.licencebez licencji
dc.rights.uri*
dc.subject.enOld Polish lexicographypl
dc.subject.enPolish toponymypl
dc.subject.enwynikaćpl
dc.subject.enWąbrzeźnopl
dc.subject.en*ǫberg-pl
dc.subject.plleksykografia staropolskapl
dc.subject.pltoponimia polskapl
dc.subject.plwynikaćpl
dc.subject.plWąbrzeźnopl
dc.subject.pl*ǫberg-pl
dc.subtypeArticlepl
dc.titleGlosa czy nazwa terenowa? : o dwóch dyskusyjnych miejscach XV-wiecznych ksiąg ziemskichpl
dc.title.alternativeA gloss or a terrain name? : on two disputable passages from the 15th century Old Polish "Acta terrestria"pl
dc.title.journalJęzyk Polskipl
dc.typeJournalArticlepl
dspace.entity.typePublication

* The migration of download and view statistics prior to the date of April 8, 2024 is in progress.

Views
0
Views per month

No access

No Thumbnail Available