Simple view
Full metadata view
Authors
Statistics
Glosa czy nazwa terenowa? : o dwóch dyskusyjnych miejscach XV-wiecznych ksiąg ziemskich
leksykografia staropolska
toponimia polska
wynikać
Wąbrzeźno
*ǫberg-
Old Polish lexicography
Polish toponymy
wynikać
Wąbrzeźno
*ǫberg-
Artykuł, poza wprowadzeniem poświęconym zagadnieniom ogólnym ilustrowanym stosownymi przykładami, składa się z dwóch zasadniczych części. W pierwszej wzięto pod rozwagę fragment <ad torrentem do strumyena qui torr. Malwyna exilit Winiką s. defluit vel currit de fluvio s. alio torr. d. Scharowo> z piętnastowiecznej części kaliskich ksiąg ziemskich, znany od 1922 r. dzięki S. Kozierowskiemu. Zawartą w nim formę graficzną <Winiką> interpretowano dotąd jako nazwę własną. Szczegółowa analiza tekstu nie pozostawia jednak większych wątpliwości, że mamy tu staropolską glosę wynikā oddającą bezpośrednio poprzedzające łacińskie ex(s)ilit ‘poczyna się (o rzece)’, zatem w znaczeniu poza tym nie zaświadczonym dla tego czasownika w polszczyźnie. Część druga poświęcona jest głównie analizie północnopolskiej nazwy miejscowej Wąbrzeźno. Wysunięto w niej sugestię, iż nazwa pochodzi od szczątkowo udokumentowanego dawnego słowiańskiego terminu topograficznego *ǫbergъ ‘dolina’ , zachowanego w warstwie apelatywnej jedynie w przebudowanym formalnie ukraińskim gwarowym uberezʹ ‘ts.’. Krakowscy historycy sugerowali, że podobny apelatyw wąbrzeżek zapisano we fragmencie miejscowych ksiąg ziemskich pochodzącym z 1429 r. Jednak według leksykografów opracowujących „Słownik staropolski” odpowiedni passus brzmi , co w takiej sytuacji należałoby interpretować jako mikrotoponim. Problem wymaga zatem ostatecznego wyjaśnienia metodami ściśle filologicznymi.
The article, apart from an introduction devoted to the general issues illustrated with perti-nent examples, consists of two main parts. In the first one, attention is drawn to the passage <ad torrentem do strumyena qui torr. Malwyna exilit Winiką s. defluit vel currit de fluvio s. alio torr. d. Scharowo> (Acta terrestria from the Kalisz area, Greater Poland, 15th century) known since 1922. Its <Winiką> was for-merly interpreted as a proper name. However, a thorough analysis of the text leaves little doubt that this is an Old Polish gloss wynikā translating the preceding Latin ex(s)ilit ‘begins (of a river)’, thus a meaning otherwise unattested for this verb in Polish. The second part is devoted mainly to the etymology of the place name Wąbrzeźno (North-ern Poland). It is suggested that the name derives from an almost fully extinct Ancient Slavic term *ǫbergъ ‘valley’, retained at the appellative level only in the somewhat remodeled for¬mally dialectal Ukrainian appellative uberezʹ ‘id.’. There were some suggestions made by Cra¬cow historians that a similar topographic term wąbrzeżek shows up in a passage from the local Acta terrestria dating from 1429. However, according to lexicographers compiling The dictionary of Old Polish the respective passage of the source text reads as , which instead should be interpreted as a microtoponym. Thus, the problem needs further philological elucidation.
dc.abstract.en | The article, apart from an introduction devoted to the general issues illustrated with perti-nent examples, consists of two main parts. In the first one, attention is drawn to the passage <ad torrentem do strumyena qui torr. Malwyna exilit Winiką s. defluit vel currit de fluvio s. alio torr. d. Scharowo> (Acta terrestria from the Kalisz area, Greater Poland, 15th century) known since 1922. Its <Winiką> was for-merly interpreted as a proper name. However, a thorough analysis of the text leaves little doubt that this is an Old Polish gloss wynikā translating the preceding Latin ex(s)ilit ‘begins (of a river)’, thus a meaning otherwise unattested for this verb in Polish. The second part is devoted mainly to the etymology of the place name Wąbrzeźno (North-ern Poland). It is suggested that the name derives from an almost fully extinct Ancient Slavic term *ǫbergъ ‘valley’, retained at the appellative level only in the somewhat remodeled for¬mally dialectal Ukrainian appellative uberezʹ ‘id.’. There were some suggestions made by Cra¬cow historians that a similar topographic term wąbrzeżek shows up in a passage from the local Acta terrestria dating from 1429. However, according to lexicographers compiling The dictionary of Old Polish the respective passage of the source text reads as <Gnaszdowa brzyszka>, which instead should be interpreted as a microtoponym. Thus, the problem needs further philological elucidation. | pl |
dc.abstract.pl | Artykuł, poza wprowadzeniem poświęconym zagadnieniom ogólnym ilustrowanym stosownymi przykładami, składa się z dwóch zasadniczych części. W pierwszej wzięto pod rozwagę fragment <ad torrentem do strumyena qui torr. Malwyna exilit Winiką s. defluit vel currit de fluvio s. alio torr. d. Scharowo> z piętnastowiecznej części kaliskich ksiąg ziemskich, znany od 1922 r. dzięki S. Kozierowskiemu. Zawartą w nim formę graficzną <Winiką> interpretowano dotąd jako nazwę własną. Szczegółowa analiza tekstu nie pozostawia jednak większych wątpliwości, że mamy tu staropolską glosę wynikā oddającą bezpośrednio poprzedzające łacińskie ex(s)ilit ‘poczyna się (o rzece)’, zatem w znaczeniu poza tym nie zaświadczonym dla tego czasownika w polszczyźnie. Część druga poświęcona jest głównie analizie północnopolskiej nazwy miejscowej Wąbrzeźno. Wysunięto w niej sugestię, iż nazwa pochodzi od szczątkowo udokumentowanego dawnego słowiańskiego terminu topograficznego *ǫbergъ ‘dolina’ , zachowanego w warstwie apelatywnej jedynie w przebudowanym formalnie ukraińskim gwarowym uberezʹ ‘ts.’. Krakowscy historycy sugerowali, że podobny apelatyw wąbrzeżek zapisano we fragmencie miejscowych ksiąg ziemskich pochodzącym z 1429 r. Jednak według leksykografów opracowujących „Słownik staropolski” odpowiedni passus brzmi <Gnaszdowa brzyszka>, co w takiej sytuacji należałoby interpretować jako mikrotoponim. Problem wymaga zatem ostatecznego wyjaśnienia metodami ściśle filologicznymi. | pl |
dc.affiliation | Wydział Filologiczny : Instytut Filologii Słowiańskiej | pl |
dc.contributor.author | Babik, Zbigniew - 127156 | pl |
dc.date.accession | 2018-01-24 | pl |
dc.date.accessioned | 2018-02-02T14:51:24Z | |
dc.date.available | 2018-02-02T14:51:24Z | |
dc.date.issued | 2017 | pl |
dc.description.number | 4 | pl |
dc.description.physical | 49-58 | pl |
dc.description.publication | 0,62 | pl |
dc.description.volume | 97 | pl |
dc.identifier.eissn | 2720-1406 | pl |
dc.identifier.issn | 0021-6941 | pl |
dc.identifier.uri | https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/49670 | |
dc.identifier.weblink | https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=601310 | pl |
dc.language | pol | pl |
dc.language.container | pol | pl |
dc.participation | Babik, Zbigniew: 100%; | pl |
dc.rights | Dodaję tylko opis bibliograficzny | * |
dc.rights.licence | bez licencji | |
dc.rights.uri | * | |
dc.subject.en | Old Polish lexicography | pl |
dc.subject.en | Polish toponymy | pl |
dc.subject.en | wynikać | pl |
dc.subject.en | Wąbrzeźno | pl |
dc.subject.en | *ǫberg- | pl |
dc.subject.pl | leksykografia staropolska | pl |
dc.subject.pl | toponimia polska | pl |
dc.subject.pl | wynikać | pl |
dc.subject.pl | Wąbrzeźno | pl |
dc.subject.pl | *ǫberg- | pl |
dc.subtype | Article | pl |
dc.title | Glosa czy nazwa terenowa? : o dwóch dyskusyjnych miejscach XV-wiecznych ksiąg ziemskich | pl |
dc.title.alternative | A gloss or a terrain name? : on two disputable passages from the 15th century Old Polish "Acta terrestria" | pl |
dc.title.journal | Język Polski | pl |
dc.type | JournalArticle | pl |
dspace.entity.type | Publication |