W połowie minionego wieku zaistniały warunki, aby podważyć wiele iluzji edukacyjnych. Pokazano, że instytucje kształcące kierują się nieformalnymi zasadami działania, a ich klimat tworzą ludzie, którzy wnoszą do nich niepowtarzalne cechy i pewną kulturę. Splot tych, i wielu innych elementów i zjawisk składających się na życie szkół i uniwersytetów, nie daje się podporządkować świadomej kontroli, prowadząc do ważnych, choć niezamierzonych efektów kształcenia. Instytucje edukacyjne uczą zatem więcej, i nie zawsze tego, co zakładają w swoich oficjalnych i jawnych programach.

W części teoretycznej książki prezentuję wiele sprzecznych ze sobą stanowisk dotyczących istoty programu ukrytego. Rekonstrukcja stanu wiedzy jest pretekstem do przedstawienia propozycji własnego rozumienia zjawiska, próbą wyjścia poza jego wąskie i jednostronne ujęcia, ideologiczne uwikłania.

W części empirycznej prezentuję wyniki badań własnych, tj. analizę swobodnych wypowiedzi studentów pedagogiki. W moim zamyśle badawczym to doświadczane przez nich niezamierzone skutki uniwersyteckiej edukacji pozwalają demaskować różne odsłony programów ukrytych, są dowodami na ich obecność w uniwersytecie. Studenci zdradzają, co zmieniło się w nich jako osobach, ich postawach, sposobach wartościowania, relacjach z innymi.

Książka jest studium praktycznie zorientowanym. Rozpoznawanie rzeczywistych skutków edukacji odsłania nowe obszary badawcze, dostarczać może rzeczowych argumentów przy planowaniu procesu dydaktycznego czy zawodowego doskonalenia nauczycieli akademickich, sprzyjać może krytycznej refleksji nad współczesnym modelem uniwersytetu, w którym ma miejsce także nieformalna edukacja.

In the middle of the last century appeared favorable conditions to challenge many education-related illusions. It was proved that educational institutions are directed by informal principles of activity and their atmosphere is created by people who contribute to such institutions unique features and certain culture. The mixture of these and many other elements and phenomena making up the live of schools and universities do not subordinate conscious control which leads to important though unintended educational effects. Educational institutions teach more and not always what is assumed to be taught in official and publicly available curriculum.

The theoretical part of the book presents many contradictory positions concerning the essence of hidden programs. Reconstruction of the state of knowledge is the pretext to present my own understanding of the phenomenon, an attempt to go outside its narrow and one-sided view, ideological entanglement.

The empirical part presents my own research results, namely, the analysis of unconstrained opinions of students of Educations Studies. In my research concept the students-experienced unintended university educational effects allow to reveal different faces of hidden programs, they prove their existence in university curriculum. Students say what have changed in them as persons, their attitudes, valuation and relations with others.

The book is a practicality-oriented study. Recognizing real effects of education reveals new research areas, it can provide essential arguments while planning a teaching or professional development process of academic teachers, may favor a critical reflection on a modern university model – an institution which also teaches and educates young people in informal way.