The purpose of this thesis is to analyse the conception of the “Fourth Republic”, commonly referred to as “IV RP”. The theoretical basis comes from the theories of historical sociology, history of ideas and selected theories of political discourse. Analysis was done on the collection of 200 press articles, mainly from “Rzeczpospolita”, “Gazeta Wyborcza” and “Polityka”. Chosen time frame is 2003-2007, when the conception of “IV RP” was most influential and shaped Polish political discourse. Main emphasis is put on the press debate around the idea of the “Fourth Republic”. The author explores the origins of the concept, its development and finally its decline as an influential political ideology. “IV RP” is a symbol of a project of ambitious reforms of Polish state and political system, based on a critique of Third Republic, as the state created in 1989, after the fall of communism in Poland, is called. The distinction is made between a period of 2003-2005 and 2005-2007. The former was a time of “IV RP” as a pluralistic program of political and moral change concentrated of taking power from corrupted, post-communistic left wing parties. The latter was a period when the “IV RP” became seen as a political ideology of centralist and anti-liberal Law and Justice Party. The conception of “IV RP” became a very divisive issue and it faded into oblivion as a political ideology.

Celem pracy jest analiza koncepcji „IV Rzeczypospolitej”, określanej skrótowo mianem IV RP. W warstwie teoretycznej odwołuję się do socjologii historycznej, historii idei oraz teorii związanych z dyskursem politycznym. Materiałem źródłowym jest baza około 200 tekstów prasowych z lat 2003-2007, opublikowanych m. in. na łamach „Rzeczpospolitej”, „Gazety Wyborczej”, „Polityki”. Uzupełniają je rysunki satyryczne z epoki, ilustrujące główne wątki debaty. Zastosowane metody to analiza treści wspomagana programem ATLAS.ti, a także analiza historyczno-porównawcza. IV RP badam m. in. jako nieudaną rewolucję, utopię, interesują mnie też cechy szczególne dyskursu politycznego z tego okresu. Analiza jest skupiona na latach 2003-2007, kiedy idea IV RP stała się jedną z osi polskiego sporu politycznego. Kładąc nacisk na analizę debaty wokół IV Rzeczpospolitej, śledzę źródła tej idei, wewnętrzną dynamikę jej ewolucji oraz stopniową utratę jej znaczenia pod koniec tego okresu. IV Rzeczpospolita to symbol zasadniczych zmian w ustroju państwa polskiego, postulowanych przez siły polityczne krytykujące podstawy ideowe i prawne III Rzeczypospolitej. Wyróżniam dwa etapy w historii zjawiska: okres 2003-2005, kiedy III RP była projektem krytycznym wobec Polski rządzonej przez SLD, wysuniętym po szoku „afery Rywina”, a następnie 2005-2007, kiedy PiS podjął próbę budowy IV RP. IV Rzeczpospolita zaczęła być utożsamiana z rządami Jarosława Kaczyńskiego i jako taka stałą się przedmiotem krytyki. Analizuję poglądy zwolenników i przeciwników IV RP, aż do wyborów 2007 roku. Zmiany dokonane pod hasłem IV RP przemodelowały polską scenę polityczną, ale jako program głębokich reform ustrojowych poniosła klęskę.