zeszyt 157, 2019, 109–120 doi: 10.4467/20833113PG.19.012.10628 Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ Komisja Geograficzna, Polska Akademia Umiejętności Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Możliwości oceny warunków MezokliMatycznych winnic w Polsce na Podstawie sieci stacji iMGw-PiB Oskar Sękowski Possibilities of the evaluation of mesoclimatic conditions of vineyards in Poland based on the iMGw-PiB station network Abstract: The current global warming causes changes in traditional zones of viticulture worldwide. Poland becomes a country where there are more and more vineyards. The purpose of this work was to characterize vineyards in Poland and indicate in which vineyards there is a possibility of a precise characterization of mesoclimate. A database on the viticulture in Poland created on the basis of information from the Internet. A map was also created, presenting the distribution of vineyards and meteorological stations of the IMGW-PIB. Polygons with a radius of 30 km were designated, constituting the locational criterion for the precise characterization of mesoclimate. A map was prepared to present vineyards’ distribution and Poland’s land relief. There are 397 Polish vineyards in the data base. Above 82% of them are located within a radius of 30 km from the nearest meteorological station and most of them (94%) are located to 400 meters above sea level and in river valleys. A favourable location in terms of the exposure and inclination of the slope characterizes respectively 58% and 45% of vineyards. Keywords: vineyards, vine, mesoclimate, IMGW-PIB stations, Poland Zarys treści: Współczesne ocieplenie powoduje, że następują zmiany tradycyjnych obszarów uprawy winorośli na świecie. Polska staje się krajem, w którym z roku na rok powstaje coraz więcej winnic. Celem opracowania jest charakterystyka winnic w Polsce oraz wskazanie, dla których winnic możliwa jest dokładna charakterystyka warunków mezoklimatycznych. na podstawie informacji zawartych w Internecie utworzono bazę danych o uprawach winorośli w Polsce. Wykonano mapę, na której przedstawiono rozmieszczenie winnic oraz stacji meteorologicznych w ramach sieci IMGW-PIB. na mapie wyznaczono poligony o promieniu 30 km, oznaczające kryterium lokalizacyjne dla dokładnego określenia warunków mezoklimatycznych. została także wykonana mapa prezentująca rozmieszczenie winnic oraz ukształtowanie terenu Polski. W opracowaniu uwzględniono 397 polskich winnic. Ponad 82% z nich znajduje się w promieniu 30 km od najbliższej stacji meteorologicznej i większość (94%) zlokalizowana jest na wysokości do 400 m n.p.m. oraz w dolinach rzek. Korzystna lokalizacja ze względu na ekspozycję stoku oraz nachylenie dotyczy odpowiednio 58% i 45% winnic. Słowa kluczowe: winnice, winorośl, mezoklimat, stacje IMGW-PIB, Polska wstęp obecna uprawa winorośli na świecie mieści się w tzw. wąskiej niszy klimatycznej, która ograniczona jest izotermami średniej rocznej temperatury powietrza 10°C i 20°C (Houghton i in. 2001). Postępujące globalne ocieplenie może przyczynić się do zmian w niektórych tradycyjnych regionach winiarskich (Kenny, Harrison 1992). Połu-dniowe obszary europy mogą stać się zbyt ciepłe dla wytwarzania wysokojakościowych win. z kolei produkcja win w północnej części kontynentu europejskiego, czyli w krajach, które nie są tradycyjnie związane z uprawą winorośli, może stać się ponownie opłacalna (Butterfield i in. 2000; Kenny, Harrison 1992; Malheiro i in. 2010; Hannah i in. 2013, Moriondo i in. 2013). Konsekwencje zmian klimatu dla uprawy winorośli były rozpatrywane m.in. przez Jonesa i Davisa (2000), którzy wykazali, że podczas ostatnich dwóch dekad XX w. początek okresu rozwoju winorośli następował wcześniej, natomiast przerwy pomiędzy poszczególnymi fazami rozwoju winorośli uległy skróceniu. Podobne wyniki uzyskali Moriondo i in. (2011) dla Toskanii oraz Bonnefoy i in. (2013) dla Doliny Loary. zdaniem naukowców wcześniejszy początek kolejnych faz rozwoju winorośli spowoduje zmiany jakości i ilości wina na całym świecie. Stwierdzono, że w ostatnich latach, np. w Australii, dojrzewanie winogron następuje wcześniej, co jest efektem globalnego ocieplenia (Webb i in. 2012). zmiany klimatu są więc szansą dla krajów do tej pory niekojarzonych z uprawą winorośli. zaistniała zatem potrzeba oszacowania możliwości uprawy winorośli w miejscach, które do tej pory nie były tradycyjnie związane z produkcją wina (Bardin-Camparotto i in. 2014). określenie korzystnych warunków klimatycznych oraz meteorologicznych w danym roku, a także usprawnienie zarządzania winnicami jest możliwe poprzez analizę bie-żących oraz przewidywanych wartości elementów meteorologicznych (Grifoni i in. 2006). Wpływ warunków makroklimatycznych jest istotny przy analizie odpowiedniego obszaru pod uprawę winorośli (Tonietto, Carbonneau 2004), dlatego wybór odpowiedniej lokalizacji dla winnicy jest determinowany przez odpowiednie warunki klimatyczne, a następnie uwzględniane są takie czynniki jak: gleba, rzeźba terenu oraz mezoklimat (Białobrzeska i in. 2010). zatem zakła-danie większej winnicy powinno być oparte na analizie danych ze stacji meteorologicznych, które są zlokalizowane możliwie najbliżej planowanej winnicy, w odległości nie większej niż 30 km. odległość ta oznacza możliwość dokładnej charakterystyki warunków mezoklimatycznych (Bosak 2006). Szczegółowa analiza warunków środowiska geograficznego w takich regionach jak np. okanagan Valley (Kanada), Central otago (nowa zelandia) przyczyniła się do tego, że produkowane w tych miejscach wina zajmują czołowe miejsca w konkursach międzynarodowych. należy zauważyć, że pierwsze uprawy winorośli w tych miejscach powstały zaledwie 30 lat temu (Bosak 2004). Uznaje się, że możliwość towarowej uprawy winorośli istnieje w miejscach, które spełniają podstawowe wymogi klimatyczne. Są one związane głównie z wymaganiami termicznymi, do których należą: średnia roczna temperatura powietrza około 8°C, średnia temperatura powietrza w okresie wegetacyjnym – 14°C, średnia temperatura powietrza najcieplejszego miesiąca w roku – 17°C oraz suma temperatur aktywnych wynosząca około 2500°C. Istotne są także warunki geograficzne – lokalizacja winnicy. Przyjmuje się, że winorośl w Polsce powinna być uprawiana do wysokości 400 m n.p.m., najlepiej na zboczach, gdzie dochodzi do szybkiego odpływu z terenu winnicy zimnych, ciężkich mas powietrza. W ten sposób w dnie doliny tworzy się zastoisko mrozowe, wypierając do góry ciepłe powietrze, które przyczynia się do ochrony winnicy przed przymrozkami. W dodatku powinny być to zbocza dobrze nasłonecznione, czyli najlepiej południowe i południowo-zachodnie, w następnej kolejności południowo-wschodnie wystawione na bezpośrednie działanie promieni słonecznych przez możliwie jak najdłuższą część dnia. Korzystna uprawa winorośli związana jest z dużą ilością promieniowania słonecznego, które powinno dopływać przez możliwie największą część dnia. Wiatr osiągający prędkość do 2–3 m⋅s–1 wpływa korzystnie na stan zdrowotny krzewów. Silniejsze podmuchy powodują ochłodzenie przygruntowej warstwy powietrza (Bosak 2004). Celem opracowania jest charakterystyka winnic w Polsce oraz wskazanie, dla których winnic możliwa jest syntetyczna charakterystyka warunków mezoklimatycznych i meteorologicznych, na podstawie danych pochodzących z istniejącej sieci stacji IMGW-PIB. niniejsze opracowanie jest wstępem do dalszych badań na temat uwarunkowań klimatycznych i meteorologicznych uprawy winorośli w Polsce w aspekcie współczesnego ocieplenia klimatu. W polskiej literaturze klimatologicznej niewiele jest opracowań dotyczących oceny potencjału warunków klimatycznych do uprawy winorośli. nie przeprowadzono także inwentaryzacji winnic znajdujących się na terenie kraju. Bokwa i Klimek (2009) dokonali analizy elementów klimatycznych ważnych dla uprawy winorośli na Pogórzu Wielickim. Lisek (2007) zajmował się oceną uszkodzeń mrozowych winorośli po zimie 2005/2006 w warunkach centralnej Polski. W innej publikacji ten sam autor (Lisek 2008) wyznaczył czynniki ograniczające rozwój winnic w centralnej Polsce. Bardzo ważna pod kątem możliwości uprawy winorośli w Polsce jest publikacja Białobrzeskiej i in. (2010), w której stwierdzono, że w naszym kraju istnieją obszary korzystne dla uprawy winorośli, nawet dla odmian późno dojrzewających. Badania Kryzy i in. (2015) potwierdziły, że następują korzystne zmiany w strukturze klimatu Polski pod kątem uprawy winorośli oraz zaznacza się spadek częstości występowania czynników zagrażających uprawie. dane i metody Dane dotyczące winnic w Polsce zebrano na podstawie informacji zawartych na witrynach internetowych poszczególnych winnic oraz z serwisu internetowego winogrodnicy.pl. W opracowanej bazie danych uwzględniono: nazwę winnicy, współrzędne geograficzne w formacie dziesiętnym, stronę internetową, miejscowość, gminę, powiat oraz wysokość nad poziomem morza. Winnice zostały pogrupowane również pod kątem województw, w których są zlokalizowane. Poniżej przedstawiono przykładową tabelę (tab. 1) pochodzącą z inwentaryzacji winnic w Polsce. Informacje dotyczące polskich stacji synoptycznych i klimatologicznych zostały pozyskane ze strony internetowej Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy (https://dane.imgw.pl/data/dane_pomiarowo_obserwacyjne/). Dodatkowym elementem opracowania było uwzględnienie typu każdej stacji. Baza danych wykorzystana w opracowaniu, dotycząca sieci stacji synoptycznych i klimatologicznych w Polsce, zawiera 67 obiektów (tab. 2). Analizując typ stacji, największą liczbę (41) stanowią stacje hydrologiczno-meteorologiczne (synoptyczne). z punktu widzenia badań istotne są także stacje klimatologiczne (5). najwięcej stacji ulokowanych jest w granicach województwa pomorskiego (7), najmniej zaś w województwie opolskim (1) (ryc. 2). Dane obserwacyjno-pomiarowe dostępne są od 1951 r. dla stacji klimatologicznych oraz od 1960 r. dla stacji synoptycznych. Dane te są dostępne jako wartości terminowe, dobowe i miesięczne. Dla stacji klimatologicznych i synoptycznych dostępne są następujące dane dobowe istotne dla podjętego tematu: temperatura (maksymalna, minimalna, średnia), temperatura minimalna przy gruncie, suma opadów, rodzaj opadu, wysokość pokrywy śnieżnej, średnia wilgotność względna, średnia prędkość wiatru, średnie zachmurzenie. z punktu widzenia przyszłych badań ważne będą także dane ze stacji opadowych, dla których dostępne są następujące wartości dobowe: suma opadów, rodzaj opadu, wysokość pokrywy śnieżnej, wysokość świeżo spadłego śniegu, rodzaj pokrywy śnieżnej, gatunek śniegu. Tab. 1. Przykładowa tabela inwentaryzacji winnic w Polsce (dane z 2018 r.) Table 1. exemplary table of vineyard inventarisation in Poland (data from 2018) Województwo dolnośląskie Dolnośląskie Voivodeship Nazwa Name Współ. geogr. Coordinates Strona internetowa Website Miejscowość Locality Gmina Commune Powiat County Wysokość (m n.p.m.) Altitude (m a.s.l.) Adoria 50˚58’N 16˚46’E www.winnicaadoria.pl Zachowice Kąty Wrocławskie wrocławski 154 Agat 51˚01’N 15˚49’E www.winnicaagat.pl Sokołowiec Świerzawa złotoryjski 295 Alvarium 51˚33’N 15˚49’E www.facebook.com/winnicaalvarium Ostaszów Przemków polkowicki 133 Hanna 51˚03’N 14˚58’E www.winiarniahanna.pl Radomierzyce Zgorzelec zgorzelecki 196 Jadwiga 51˚14’N 16˚59’E www.winnicajadwiga.pl Ozorowice Wisznia Mała trzebnicki 123 Jaksonowice 51˚15’N 17˚13’E rafal.wesolowski@wino.org.pl Jaksonowice Długołęka wrocławski 171 Jakubów 51˚35’N 15˚59’E www.winnicajakubow.pl Radwanice Radwanice polkowicki 198 Jaspis 51˚05’N 15˚41’E www.winnica-jaspis.eu Dłużec Lwówek Śląski Lwówek Śląski 242 Jaworek 51˚11’N 16˚44’E www.winnicejaworek.pl Miękinia Miękinia średzki 105 Tab. 2. Lista stacji sieci IMGW-PIB wraz ze współrzędnymi Table 2. Meteorological stations of the IMGW-PIB with coordinates Lp. No. Stacja Station Typ Type Szer. geogr. ˚N Latitude ˚N Dł. geogr. ˚E Longitude ˚E Województwo Voivodeship 1 Wrocław M+LSM 51˚06’ 16˚53’ dolnośląskie 2 Jelenia Góra SHM 50˚54’ 15˚48’ dolnośląskie 3 Śnieżka WOM 50˚44’ 15˚44’ dolnośląskie 4 Kłodzko SHM 50˚26’ 16˚37’ dolnośląskie 5 Bydgoszcz LSM 53˚05’ 17˚59’ kujawsko-pomorskie 6 Toruń SHM 53˚02’ 18˚35’ kujawsko-pomorskie 7 Terespol SHM 52˚04’ 23˚37’ lubelskie 8 Lublin Radawiec SHM 51˚13’ 22˚24’ lubelskie 9 Włodawa SHM 51˚33’ 23˚32’ lubelskie Lp. No. Stacja Station Typ Type Szer. geogr. ˚N Latitude ˚N Dł. geogr. ˚E Longitude ˚E Województwo Voivodeship 10 Zamość ASS 50˚41’ 23˚12’ lubelskie 11 Jarczew K 51˚49’ 21˚59’ lubelskie 12 Radzyń SH 51˚52’ 16˚02’ lubelskie 13 Gorzów Wielkopolski SHM 52˚45’ 15˚17’ lubuskie 14 Słubice SHM 52˚21’ 14˚36’ lubuskie 15 Zielona Góra-Babimost LSM+K 52˚08’ 15˚47’ lubuskie 16 Zielona Góra SHM 51˚56’ 15˚32’ lubuskie 17 Wieluń SHM 51˚13’ 18˚34’ łódzkie 18 Łódź LSM 51˚44’ 19˚24’ łódzkie 19 Kraków-Balice SHM+LSM 50˚04’ 19˚48’ małopolskie 20 Tarnów ASS 50˚02’ 20˚59’ małopolskie 21 Zakopane SHM 49˚18’ 19˚57’ małopolskie 22 Kasprowy Wierch WOM 49˚14’ 19˚59’ małopolskie 23 Nowy Sącz SHM 49˚37’ 20˚42’ małopolskie 24 Hala Gąsienicowa K 49˚14’ 20˚00’ małopolskie 25 Muszyna K 49˚21’ 20˚53’ małopolskie 26 Mława SHM 53˚06’ 20˚21’ mazowieckie 27 Ostrołęka ASS 53˚05’ 21˚34’ mazowieckie 28 Płock ASS 52˚35’ 19˚44’ mazowieckie 29 Warszawa-Bielany K 52˚17’ 20˚58’ mazowieckie 30 Siedlce SHM 52˚11’ 22˚16’ mazowieckie 31 Kozienice SHM 51˚34’ 21˚33’ mazowieckie 32 Opole SHM 50˚37’ 17˚58’ opolskie 33 Rzeszów-Jasionka SHM+LSM 50˚06’ 22˚03’ podkarpackie 34 Krosno SHM 49˚42’ 21˚46’ podkarpackie 35 Lesko SHM 49˚28’ 22˚20’ podkarpackie 36 Przemyśl ASS 49˚48’ 22˚46’ podkarpackie 37 Suwałki SHM 54˚08’ 22˚57’ podlaskie 38 Białystok SHM 53˚06’ 23˚10’ podlaskie 39 Ustka SHM 54˚35’ 16˚52’ pomorskie 40 Łeba SHM 54˚45’ 17˚32’ pomorskie 41 Lębork ASS 54˚33’ 17˚45’ pomorskie Lp. No. Stacja Station Typ Type Szer. geogr. ˚N Latitude ˚N Dł. geogr. ˚E Longitude ˚E Województwo Voivodeship 42 Hel SHM 54˚36’ 18˚49’ pomorskie 43 Gdańsk LSM 53˚57’ 18˚52’ pomorskie 44 Gdańsk-Świbno SHM 54˚20’ 18˚56’ pomorskie 45 Chojnice SHM 53˚42’ 17˚33’ pomorskie 46 Racibórz SHM 50˚03’ 18˚12’ śląskie 47 Częstochowa ASS 50˚49’ 19˚06’ śląskie 48 Katowice-Pyrzowice LSM 50˚29’ 19˚05’ śląskie 49 Katowice SHM 50˚14’ 19˚02’ śląskie 50 Bielsko-Biała SHM 49˚48’ 19˚00’ śląskie 51 Kielce-Suków SHM 50˚48’ 20˚41’ świętokrzyskie 52 Sandomierz ASS 50˚42’ 21˚43’ świętokrzyskie 53 Elbląg-Milejewo SHM 54˚13’ 19˚32’ warmińsko-mazurskie 54 Kętrzyn SHM, ASS 54˚04’ 21˚22’ warmińsko-mazurskie 55 Olsztyn SHM 53˚46’ 20˚25’ warmińsko-mazurskie 56 Mikołajki SHM 53˚47’ 21˚35’ warmińsko-mazurskie 57 Piła SHM 53˚08’ 16˚45’ wielkopolskie 58 Koło ASS 52˚12’ 18˚40’ wielkopolskie 59 Leszno-Strzyżewice ASS 51˚50’ 16˚32’ wielkopolskie 60 Kalisz SHM 51˚46’ 18˚04’ wielkopolskie 61 Kołobrzeg-Dźwirzyno SHM 54˚11’ 15˚35’ zachodniopomorskie 62 Koszalin SHM 54˚12’ 16˚09’ zachodniopomorskie 63 Świnoujście SHM 53˚55’ 14˚14’ zachodniopomorskie 64 Szczecin SHM 53˚24’ 14˚37’ zachodniopomorskie 65 Goleniów LSM 53˚35’ 14˚54’ zachodniopomorskie 66 Resko-Smólsko ASS 53˚46’ 15˚25’ zachodniopomorskie 67 Szczecinek ASS 53˚42’ 16˚44’ zachodniopomorskie Objaśnienia: SHM – Stacja Hydrologiczno-Meteorologiczna (synoptyczna); LSM – Lotniskowa Stacja Meteorologiczna; WoM – Wysokogórskie obserwatorium Meteorologiczne; K – Stacja Klimatologiczna; ASS – Automatyczna Stacja Synoptyczna. Explanations: SHM – Hydro-Meteorological Station (synoptic); LSM – Airport Meteorological Station; WoM – Alpine Meteorological observatory; K – Climatological Station; ASS – Automatic Synoptic Station. Bazy danych winnic oraz stacji meteorologicznych zostały stworzone ze względu na analizę ich wzajemnego położenia. W opracowaniu wykorzystano kryterium odległościowe wskazane przez Bosaka (2006) w celu dokładnej charakterystyki warunków mezoklimatycznych. W tym celu wyznaczono poligony – okręgi o promieniu 30 km. na podstawie modelu terenu określono ekspozycje oraz nachylenia stoków, na których zlokalizowane są winnice. wyniki W Polsce zinwentaryzowano 397 winnic rozmieszczonych w poszczególnych województwach (ryc. 1). Winnice zlokalizowane są przede wszystkim w południowej oraz południowo-zachodniej części kraju. najwięcej winnic przypada na województwo małopolskie (103), najmniej natomiast zlokalizowanych jest w województwie podlaskim oraz pomorskim (3). rozmieszczenie winnic w Polsce w powiązaniu z siecią stacji IMGW-PIB wskazuje, że 82% polskich gospodarstw winiarskich zlokalizowanych jest w promieniu 30 km od najbliższej stacji (ryc. 2). należy zaznaczyć, iż w województwie pomorskim wszystkie ryc. 1. Liczba winnic w poszczególnych województwach w Polsce (dane dla 2018 r.) fig. 1. number of vineyards in particular voivodeships in Poland (data from 2018) Ryc. 2. Wzajemne rozmieszczenie winnic oraz sieci stacji meteorologicznych w Polsce Fig. 2. Mutual spatial distribution of vineyards and meteorological stations in Poland Objaśnienia: 1 – stacje IMGW-PIB, 2 – winnice, 3 – zasięg stacji, 4 – granice województw. Explanations: 1 – stations of IMGW-PIB, 2 – vineyards, 3 – a station’s range, 4 – voivodeships’ borders. Ryc. 3. Lokalizacja winnic oraz ukształtowanie powierzchni w Polsce Fig. 3. Location of vineyards and land relief in Poland Objaśnienia: 1 – winnice; 2 – sieć rzeczna; 3 – wysokość n.p.m.; 3.1 – <118; 3.2 – 119–233; 3.3 – 234–424; 3.4 – 425–720; 3.5 – >721. Explanations: 1 – vineyards; 2 – rivers; 3 – altitude above sea level; 3.1 – <118; 3.2 – 119–233; 3.3 – 234–424; 3.4 – 425–720; 3.5 – >721. winnice spełniają powyższe kryterium. zkolei niewielka liczba stacji meteorologicznych w województwie małopolskim sprawia, że 17 winnic nie spełnia tego warunku. na podstawie analizy mapy ukształtowania terenu i rozmieszczenia winnic można stwierdzić, że lokalizacja istniejących winnic jest bardzo korzystna (ryc. 3). na wyso-kości do 400 m n.p.m. położonych jest 375 obiektów winiarskich, co stanowi 94%. na obszarach nizinnych (do 230 m n.p.m) rozmieszczonych jest 213 winnic (56%), w pasie wyżyn (do 420 m n.p.m) z kolei 183 winnice (46%). Jedynie jedna winnica znajduje się na wysokości 722 m n.p.m. najwięcej winnic (206) zlokalizowanych jest w pobliżu dużych rzek: Wisła, Wisłok, Wisłoka oraz odra, co zapewnia korzystne dla uprawy winorośli warunki termiczno-wilgotnościowe. na stokach o korzystnym nasłonecznieniu (SW, S, Se, W) leży 58% polskich winnic. Prawie połowa (46%) zlokalizowana jest na stokach o nachyleniu 3–16°. zbiorcze zestawienie powyższych danych zaprezentowano w tabeli 3. Tab. 3. Liczba oraz procent winnic w Polsce spełniających kryteria lokalizacyjne Table 3. number and percentage of Polish vineyards fulfilling locational critera Kryterium Optymalne wartości Spełnione Fulfilled Full Criterion Optimal values Liczba Number (%) Odległość od stacji Distance to station 30 km 315 79 Wysokość nad poziomem morza Altitude above sea level 300–400 m n.p.m. 375 94 SW 53 58 Ekspozycja S 93 Exposure SE 53 W 33 Nachylenie 3˚–5˚ 95 24 Inclination 3˚–16˚ 181 46 Obecność sieci rzecznej Near to rivers - 206 52 dyskusja i podsumowanie Przeważająca liczba winnic (94%) położona jest na wysokości do 400 m n.p.m. Jest to zgodne z założeniami Myśliwca (2009), który zaznaczył, że w klimacie Polski winnice powinny być zakładane do wysokości około 300–400 m n.p.m. ze względu na to, że tereny położone wyżej, mimo dobrego nasłonecznienia, są chłodniejsze i o krótkim okresie wegetacji. Korzystne jest także położenie większości winnic na zboczu dolin oraz w dolinach rzek. Wyżej położone zbocza i wzgórza przyczyniają się do odpływu zimnej masy powietrza, co hamuje wiosenne przymrozki (Myśliwiec 2009). Wśród polskich winnic 181 (46%) zlokalizowanych jest na stoku o nachyleniu w przedziale 3–16°. Dla winnic zakładanych w Polsce najkorzystniejsze są stoki o ekspozycji południowej, południowo-zachodniej oraz południowo-wschodniej. związane jest to z lepszym nasłonecznieniem wspomnianych stoków, co z kolei stwarza korzystniejsze warunki termiczne dla uprawy winorośli (Myśliwiec 2009). na stokach o tychże ekspozycjach ulokowanych jest 199 winnic, co stanowi 51%. Stoki zachodnie natomiast (33 winnice – 8%) są korzystne ze względu na grubszą pokrywę śnieżną oraz okres jej zalegania – dłuższy niż w przypadku stoków o ekspozycji południowej. Stanowi to dodatkową ochronę przed ewentualnymi przymrozkami (Myśliwiec 2009). Przedstawienie rozmieszczenia winnic w powiązaniu z siecią stacji meteorologicznych jest wstępem do analizy potencjału mezoklimatycznego dla uprawy winorośli w Polsce. najwięcej winnic jest zlokalizowanych w województwach: małopolskim, dolnośląskim, lubuskim oraz podkarpackim. Sytuacja ta wynika przede wszystkim z uwarunkowań historycznych rozwoju winiarstwa w Polsce (Bosak 2004, 2006; Bokwa, Klimek 2009). rozmieszczenie winnic we wspomnianych miejscach wynika również z korzystnych warunków klimatycznych, których dokładna analiza przyczyni się do syntetycznej oceny potencjału uprawy winorośli w Polsce. Większość winnic w Polsce (82%) znajduje się w promieniu 30 km od najbliższej stacji IMGW-PIB, co stwarza szansę i możliwości określenia ich warunków mezoklimatycznych i stanowi pole dla syntetycznej charakterystyki warunków klimatycznych i meteorologicznych w danym roku. Dane klimatyczne uzupełnione o warunki lokalizacyjne winnic (ukształtowanie terenu, ekspozycja, nachylenie, gleby) stanowią bardzo dokładne i rzetelne źródło informacji na temat możliwości uprawy winorośli w danym miejscu. Przedstawiona mapa wzajemnego rozmieszczenia sieci stacji IMGW-PIB oraz winnic może stanowić również wskazówkę dla przyszłych winiarzy chcących wykorzystać odpowiednie warunki mezoklimatyczne i meteorologiczne potencjalnej winnicy. literatura Bardin-Camparotto L., Blain G.C., Pedro M.J.J., Hernandes J.L., Cia P., 2014, Climate trends in a non-traditional high quality wine producing region, Bragantia Campinas, 733, 327–334. Białobrzeska M., Kryza M., Szymanowski M., 2010, Thermal suitability of Poland for wine-growing in extreme years in comparision to other central European countries, Acta Agrophysica, 6, 34–45. Bokwa A., Klimek M., 2009,Warunki klimatyczne Pogórza Wielickiego dla potrzeb uprawy winorośli [w:] A. zborowski, z. Górka (red.), Człowiek i rolnictwo, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzeennej UJ, Krakó 103–111. Bonnefoy C., Quenol H., Bannardot V., Barbeau G., Madelin M., Planchon o., neethling e., 2013, Temporal and spatial analyses of temperature in a French wine-producing area: the Loire Valley, International Journal of Climatology, 338, 1849–1862. Bosak W., 2004, Uprawa winorośli i winiarstwo w małym gospodarstwie na Podkarpaciu, Polski Instytut Winorośli i Wina, Jasło. Bosak W., 2006, Winorośl i wino w małym gospodarstwie w Małopolsce, Polski Instytut Winorośli i Wina, Kraków. Butterfield r.e., Gawith M.J., Harrison P.A., Lonsdale K.J., orr J., 2000, Modelling climate change impacts on wheat, potato and grapevine in Great Britain, [w:] T.e. Downing, P.A. Harrison, r.e. Butterfield, K.J. Lonsdale (red.), Climate change, climate variability and agriculture in Europe: an integrated assessment. Final report. environmental Change Institute, University of oxford. Grifoni D., Mancini M., Maracchi G., orlandini S., zipoli G., 2006, Analysis of Italian wine quality using freely available meteorological information, American Journal of enology and Viticulture, 573, 339–346. Hannah L., roehrdanz P.r., Ikegami M., Shepard A.V., Shaw M.r., Tabor G., zhi L., Marquet P.A., Hijmans r.J., 2013, Climate change, wine and conservation, Proceedings of the national Academy of Sciences, 11017, 6907–6912. Houghton J.T., Ding Y., Griggs D.J., noguer M., Van der Linden PJ., Xiaosu D., 2001, Climate change 2001: the scientific basis. Contribution of working group I to the third assessment report of IPCC, Cambridge University Press, UK. Jones G.V., Davis r.e., 2000, Climate influences on grapevine phenology, grape composition, and wine production and quality for Bordeaux, France, American Journal of enology and Viticulture, 513, 249–261. Kenny G.J., Harrison P.A., 1992, The effects of climate variability and change on grape suitability in Europe, Journal of Wine research, 3, 163–183. Kryza M., Szymanowski M., Błaś M., Migała K., Werner M., Sobik M., 2015, Observed changes in SAT and GDD and the climatological suitability of the Poland-Germany-Chech Republic transbound-ary region for wine grapes cultivation, Theoretical and Applied Climatology, 122, 207–2018. Lisek J., 2007, Frost damage of grapevines in Poland following the winter of 2005/2006, folia Horticulturae, 192, 69–78. Lisek J., 2008, Climatic factors affecting development and yelding of grapevine in central Poland, Journal of fruit and ornamental Plant research, 16, 285–293. Malheiro A.C., Santos J.A., fraga H., Pinto J.G., 2010, Climate change scenarios applied to viticultural zoning in Europe, Climate research, 43, 163–177. Moriondo M., Bindi M., fagarazzi C., ferrise r., Trombi G., 2011, Framework for high resolution climate change impact assessment on grapevines at a regional scale, regional environmental Change, 11, 553–567. Moriondo M., Jones G.V., Bois B., Dibari C., ferrise r., Trombi G., Bindi M.,2013, Projected shifts of wine regions in response to climate change, Climatic Change, 1193–4, 825–839. Myśliwiec r., 2009, Uprawa winorośli, Państwowe Wydawnictwo rolnicze i Leśne, Kraków. Tonietto J., Carbonneau A., 2004, A multicriteria climatic classification system for grape-growing region worldwide, Agricultural and forest Meteorology, 1–17. Webb L., Whetton P.H., Bhend J., Darbyshire r., Briggs P.r., Barlow e.W.r., 2012, Earlier wine-grape ripening driven by climatic warming and drying and management practices, nature Climate Change, 2(4), 259–264. Oskar Sękowski Uniwersytet Jagielloński Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej ul. Gronostajowa 7, 30–387 Kraków oskar.sekowski@doctoral.uj.edu.pl