KlaudiaAdamowicz 
Dollfie– pięknozastygłewlalce 
Wswoimartykulechciałabymzaprezentowaćfenomenball-jointeddolls,zwanychpo-toczniedollfie;zanimjednakprzejdędopróbyzgłębieniaistotyzjawiska,postaramsię najpierwzarysowaćogólnetłokulturoweiprzedstawićkrótkąhistorięinteresujących naslalek oraznajważniejszefakty,jakiesięznimiwiążą. 
Popierwszenależyzwrócićszczególnąuwagęnaznaczenieidługątradycjęlalek wJaponii.Wystarczywspomnieć,żejużwprehistorycznymokresieJoumonpojawiły się gliniane figurki dougu, które najprawdopodobniej spełniały funkcje magiczne; znanesątakżewykorzystywanewrytuałachpogrzebowychhaniwa,którychobecność związanajestzepokąKofun.Innymprzykłademmogąbyć,popularnerównieżnaZachodzie,drewniane,pozbawionekończynlaleczkikokeshi,jakrównieżdaruma–lalki przypominające nieco wyglądem nasze wańki-wstańki, które nawiązują dopostaci mnichaBodhidharmy(którymiałzapoczątkować buddyzmchanwChinach)iniejed-nokrotniedawanejakoprezentnaNowyRok,mającebowiemspełniaćżyczenia.Nie możnarównieżpominąćświętaHinamatsuri(3III),którespełniafunkcjęDniaKobiet:natendzieńprzygotowujesięspecjalnewystawkizlalek,prezentującecesarza, cesarzowąorazdwór.Całość odnosisiędodworskiegoobrzęduwrzucaniadowodylalek,którymiałprzynosićichwłaścicielomoczyszczenieorazochronę. 
NależyrównieżwymienićfaktistnieniawJaponiilalkowegoteatrubunraku(zwanegorównieżjoruri),któregosztukibyłypóźniejniejednokrotnieprzejmowaneprzez teatrkabuki.Samtenfaktświadczyotym,żeteatrbunrakuniejestczymśwtórnym, leczstanowipełnoprawneipełnowymiarowemediumprzekazuartystycznego.Można także wymienić lalki ichimatsu,które, nazwane od XVIII-wiecznego aktora teatru kabuki,początkowobyłyjedyniepłcimęskiej,jednakobecniemogąreprezentować obiepłci,zaśtym,cojecharakteryzuje,jestprzedewszystkimtradycyjnystrój,przez cosączęstowykorzystywanejakoprezentydlacudzoziemców(tzw.friendshipdolls)143 . 
WJaponiiistniejerównieżtradycjaoddawaniastarychizniszczonychlalekdoshintoistycznychchramów,comauchronićwłaścicielaprzedpotencjalnymiproblemami, jakiemogłybysiępojawićwchwiliichwyrzucenia–jesttowyrazemwiarywistnienie duszlalek.JednymztakichmiejscjestchramwAwashima,któryprzyjmujegłównie zniszczonelalkizHinamatsuri,leczmożnatamrównieżodnaleźćfigurkitanukiczy 
143 Por. N. Soergel, Ichimatsu Dolls [on-line:] http://nihon-ichiban.com/2011/08/04/ichimatsu-dolls/, [02.07.2013]. 
manekineko.Wowymchramieprzeprowadzasięrównieżrytuał,podczasktóregolalki sąwywożonenamorze,anastępniepalone144 . 
Jakwidać,lalkiwJaponiiciesząsięniezwyklewysokąpozycją,zaśsamokolekcjonerstwoszerzyłosięjużwepoceEdo,kiedylalkieksponowanebyływsalonach. Dostrzegasięwięcdużeznaczenielalekzarównowżyciuobrzędowym,jakijakośrodkówwyrazuartystycznego. 
DlaporównaniawartospojrzećnaichsytuacjęnaZachodzie.Wydajesię,żeunas lalkicharakteryzująsięzaskakująconiskąpozycjąnawetwśródteoretykówkultury. Patrzysięnaniejaknacośgorszego,uległego,mniejpoważnego145 .ZaRadosławem Muniakiemzapytam:„Czymsobiezasłużyłylalkibytakjetraktować?”146.Odnosząc siędopostawionegopytania,możnawysunąć przynajmniejtrzyhipotezy: 
–lalkiodgrywałydużeznaczeniewobrzędachrytualnych147,któreobecnieniesą jużelementemwierzeń,cowoczywistysposóbprowadzidospadkuichznaczenia wpraktycespołecznej,jak równieżwpowszechnymrozumieniu, 
–teatr lalkowy jest wnaszym kręgu postrzegany jako medium skierowane do dzieci,uproszczone;lalkatotakzwany„gorszyaktor”.Oczywiściemożnawskazać przykłady,którezaprzeczajątemustwierdzeniu,jednakmówięwtymmiejscujedynie onajpopularniejszymczywręczpotocznymrozumieniu–utożsamianiulalkizza-bawkądladzieci,awięcrównocześniezczymśzależnym,uległym,kierowanymprzez właściciela. 
Wszystkie wymienione przeze mnie argumenty znacznie upraszczają całość za-gadnienia,jednakmoimcelembyłoprzedewszystkimskontrastowaniepozycjilalek wJaponiiinaZachodzie,cotymmocniejuwidocznifenomensamychdollfie.Rosnąca równieżwnaszymkręgukulturowympopularnośćtychlalekdowodzi,żetrafiająone wpotrzebyigustadorosłychludziniezależnieodichpochodzeniaczyprzyswojonej kultury. 
Prawidłowąnazwąobejmującąwszystkielalki,któresątematemniniejszegoeseju, jest ball-jointed dolls czy w skrócie BJD, co wskazuje na ich główną cechę charakterystyczną,którąsąkuliste– idziękitemuruchome– stawylalki. 
Skądwięcpowszechnieużywananazwadollfie?Stanowionazbitkęsłówdolloraz figure ipoczątkowo odnosiła się wyłącznie do lalek tworzonych przez prekursora zjawiska,czylijapońskąfirmęVolks.Owafirmanapoczątkuswejdziałalnościzajmo
144 Por.S. LeBlanc,M. Masami,WeVisittheShrineoftheDolls,WhereCreepiness Turns toInspirationand aDollHas HairthatGrows[on-line:]http://en.rocketnews24.com/2012/11/02/we-visit-the-shrine-of-the-dolls-where-creepinessturns-to-inspiration-and-a-doll-has-hair-that-grows/, [02.07.2013]. 145 Por. R. F. Muniak, Efekt lalki. Lalka jako obraz i rzecz, Kraków 2012, s. 9. 146 Ibidem, s. 20. 147 Wystarczywskazaćnaobrzędyitradycjesłowiańskie: przedstawianieduchówprzodkówpodpostaciąlalek, wykorzystywanie lalek w obchodach gaiku, magiczne znaczenie podczas obrzędów przejścia itp. 
wałasiętworzeniemfigurekimodelipostacizanimeigier,potemzaśzaczęłaprodukcjęmniejszych,przypominającychrozmiaremBarbie,lalek,którerównieżmożnabyło składać,itoonejakopierwszenazwanezostałydollfie.Jednak dollfie,jakieznamydziś, zostały wymyślone w1998przezrzeźbiarza zVolks, Akihiro Enki, który stworzył nowymodellalkinaurodzinyswojejżony148 .Jegotwórbyłwiększy,wyglądałnastarszegowiekiemimiałinneodswoichpoprzednikówproporcje.Próbawprowadzenia tegotypulaleknarynek zakończyłasięniebywałymsukcesem,zaśpoczątkowoużywanawyłączniewodniesieniudolalekVolksnazwadollfieobecnieodnoszonajestdo wszystkichBJD,niezależnieodmarkiczykrajupochodzenia(co,jakwidać,niejest dokońcapoprawne.) 
SamaidealalekoruchomychstawachmaswojekorzenienaZachodzie.Przykłady odnaleźćmożnajużwstarożytności,jednakszczególneistotnajestrolaniemieckiego artystyzlat30.ubiegłegowieku,HansaBellmera,którynietylkostworzyłBJD,lecz równieżjeupowszechnił,rozpoczynajączarazemmodęnafotografowanie,acozatym idzie –na wykorzystywanie lalek jako przedmiotu artystycznej refleksji149 .Można wysunąćwniosek,żetowłaśniepołączenieideiBellmerazeznaczeniemlalekwJaponii,omówionymprzezemniepowyżej,doprowadziłodonarodzinfenomenudollfie, którystopnioworośnie,zwiększajączasięgswojegooddziaływania. 
Dollfiewykonywanesącałkowicieręcznie.Procesichwytwarzaniazaczynasięod ukształtowaniawglinieform,którewdalszejkolejnościsąwykorzystywanedoodlewaniaposzczególnychczęściciałalalki;materiałemjestżywicapoliuretanowa(rzadziejwinyl).Kolejnymetapemprodukcjijesttakzwanestringowanie,czyliłączenie poszczególnychczęścizapomocąsznurków.Ówprocesnależywykonywaćniezwykle starannie,gdyżzbytsłabenapięciesznurkówspowodujewiotkośćlalki,zaśzdrugiej stronyprzesadnenapięciemożedoprowadzićdosamoistnegokopania.Stringowanie jestzazwyczajwykonywaneprzezfirmę,wktórejzamawiasięlalkę,leczmożnateżsamemurozłożyćlalkęnaczęścilubzastąpićfragment,któryuległzniszczeniu.Wymieniaćmożnanietylkoposzczególneczęściciała,leczrównieżoczy(mogąbyćszklane lub akrylowe,wróżnychkolorach),peruki,ubrankaczyteżbuty.Możnazmienić stopy, abypasowałydodanychbutów,atakżedłonie,byichułożenieodpowiadałoułożeniu palcównaklawiszachpianinaczyteżstrunachgitary.Możnarównieżsamodzielnie ścieraćłączenia,rozdzielaćpalceczyteżotwieraćoczy.Celemkażdegokolekcjonera jestuzyskanielalkiOOAK(zang.oneofakind)–jedynejwswoimrodzaju,niepo-wtarzalnej–iwłaśnietemusłużąwszystkieopisaneprzezemniezabiegi.FirmaVolks oferujetakzwanyFullChoiceSystem,któryumożliwiaklientomwybórpreferowanego 
148 Por. J. Targoń, Dollfie -nie taka zwyczajna, niewinna lalka [on-line:] http://krakow.gazeta.pl/krakow/ 1,35817,10253141,Dollfie___nie_taka_zwyczajna__niewinna_lalka.html, [02.07.2013]. 149 Por. S. Taylor, Hans Bellmer inThe Art Institute of Chicago:TheWandering Libido and the Hysterical Body [on-line:] http://www.artic.edu/reynolds/essays/taylor.php, [02.07.2013]. 
typuciałalalki,jejgłowy,makijażuiinnychelementów.Lalkawpełnizaprojektowana przezklientajestnastępnietworzonaprzezVolks.Niejesttojednaksytuacjawyjątko-wa,gdyżwiększośćfirmpodczasdokonywaniazakupuumożliwiaklientomwybórna przykładkoloruskóry,typumakijażu,anawetwielkościpenisaczyteżpiersilalki.Po tympoczątkowymetapiekreacjiprawdziwazabawataknaprawdędopierosięrozpoczyna,gdyżtopoprzezzmianęperukczyubranekmożnawciążodnowakreowaćwizerunekswojejBJD.Oprócztegoniejednokrotniekupujesięlalkęzdanąhistorią, imieniem,jakrównieżcharakterem,choćnajczęściejwłaścicielezajmująsiętworzeniemtychelementówodnowa,nadajączarazemlalcewyjątkowewłaściwości150 . 
Kolejnymelementemcharakterystykidollfie,naktórychcęzwrócićuwagę,sąich rozmiary.NajbardziejtypowaSuperdollfie(wskrócieSD)mierzymniejwięcejpomiędzy55a60cm,zaśMiniSuperdollfie(MSD)mająwysokośćpomiędzy40a45 cm.Możnarównieżspotkaćmodeleznaczniemniejsze(naprzykładmająceokoło20 cm),jakiznaczniewiększe.PodziałpoczątkowoodnoszonybyłdolalekmarkiVolks, jednakjest analogicznydorozmiarówlalekinnychfirm,chociażmożeprzyjmować innenazewnictwo.Wielkośćzależyrównieżodpłcilalki–chłopcysązawszenieco wyżsioddziewczynek;przyokazjiwartorównieżwspomniećoistnieniulalek-anio-łów,którepłcisąwogólepozbawione. 
FirmyprodukująceBJDodnaleźćmożnaobecnienietylkowJaponii,leczrównież wChinach,KoreiczyteżStanachZjednoczonych.Istniejeprzynajmniej120marek, leczichilośćciąglerośnie.Polskaniemawłasnejmarkidollfie,leczniektórzykolekcjonerzy,jaknp.marti(http://marti.presents.pl/)samizajmująsięprodukcjąlalek. Oprócz tego istnieje polski sklep internetowy, przez który można zamówić lalkę, ubraniaczyteżakcesoria(http://www.villemoart.com/). 
Jakłatwosiędomyślić,dollfiesąstosunkowodrogimhobby.Przeciętnacenalalki SDwahasięmiędzy500a700$,zaśwersjelimitowanemogąkosztowaćnawetkilka tysięcydolarów.Docenysamejlalkinależyjeszczedoliczyćkosztstroju,makijażu, butów,jak równieżkosztyprzesyłkiczyewentualneopłaty celne. Jeśli danyklient zdecydujesięnawspomnianyjużprzezemnieFullChoiceSystem,cenagwałtowniero-śnie,jednakkorzyściwydająsięprzewyższaćponoszonekoszty.Wersjelimitowane, dostępnejedyniewkilkuegzemplarzach,rozchodząsięwkilkadni,niekiedyzaśorganizowanesąlosowania,którychzwycięzcamożekupićlalkęzlimitowanejkolekcji. WszystkowramachrealizacjihasełfirmyVolks:„Weseekcreativity”czy„Creatingyour owndearestdaughter”. 
BJDsąrównieżobecnewjapońskiejczytezogólnieazjatyckiejpopkulturze.Ich wątekpojawiasięwmangachiwanime.Dlaprzykładumożnawspomniećanime RozenMaiden,któregobohaterkisąożywionymilalkamiprzypominającymi dollfie. 
150 Por. Chapter One: What Is a BJD? [on-line:] http://bjd-wtf.livejournal.com/309.html, [02.07.2013]. 
BJDpojawiająsięrównieżwfilmach(np.koreańskihorrorDollMaster)czyteżwmuzyce(filipińskizespółMistula,któregoczłonkowiesąlalkamidollfie,piosenkaVelvet EdenTragicPuppetShowczyteżMarionetteKayi).Wartorównieżzauważyć,żeoile niektórelalkicharakteryzująsiębardzorealistycznymwyglądem,otyleinnesąprostym odzwierciedleniem mangowej estetyki. Można również odnotować przypadki współpracypomiędzytwórcamianimeafirmamitworzącymilalki,którejefektemjest wytwarzanielalekukazującychpostacizanimowanychhistorii.Stałosiętaknaprzy-kładwprzypadkuRozenMaiden,NeoGenesisEvangelionczyteżMaria-samagaMite-ru.Najczęściejowelalkistanowiąlimitowanąkolekcjęimająogromneceny. 
Lalkistająsięrównieżinspiracjądlaludzi,którzystarająsięupodabniaćdoswoich ulubionychdollfie;niektórefirmy(naprzykładreprezentującestyllolitafashion)imto umożliwiają,tworzącubraniawwersjizarównodlaludzi,jakidlalalek.Przykładem możebyćVenusAngelic–osobowośćinternetowa,którawprostwskazujedollfiejako inspiracjęwbudowaniuswojegowizerunku. 
Wartorównieżpoświęcić choćchwilęsamymkolekcjoneromipostarać sięwskazać czynności,któreskładająsięnaichcodzienneżycie.Pierwsząinajprawdopodobniej najważniejszą z nich jest fotografowanie, które zapoczątkowane zostało już przez Hansa Bellmera. Wydaje się, że lalki i aparat to obowiązkowy zestaw każdego kolekcjonera,cowynikazfaktu,żeBJDsąwproststworzonedotego,abyrobićim zdjęcia. Ich twarze są niezwykle fotogeniczne, zaś ruchome kończyny umożliwiają ustawianielalekwnajróżniejszychpozach,cosprawia,żeichfotografowaniewyzwala niebywałąwręczkreatywność.SłowakolekcjonerkiMonikiMostowikpokazują,jaką różnorodnościąmogąsięcharakteryzowaćsesjezdjęcioweBJD: 
Czasami przebieram lalki w suknie balowe z dawnych epok, czasami wymyślam makabreski–np.lalkętrzymającągłowęinnejlalki.Alefotografowałamteżtakąscenę, właściwieludzką:lalkasiedzi,maściągniętebutyiwidaćdziurynapalcachwrajstopach. Iskądtedziury?Teżtakiemiewam,alejachodzę,więcsięrajstopyprzecierają,aona przecież nigdzieniechodzi151. 
Zacytowane słowa odnoszą się również do ambiwalencji, jaka tkwi w lalkach wogóle,awBJDszczególnie,copostaramsięrozwinąćwdalszejczęściartykułu. 
Innym elementem życia „dollfiarzy” są zjazdy. Największe japońskie konwenty wielbicielidollfie,nazywaneDOLPA(odDollparty),odbywająsięraznaczterymiesiącewewszystkichwiększychmiastach.Wichczasieodbywająsięprezentacjenajnowszychmodeli,warsztaty,aukcje,atakżepaneledyskusyjneczyzwykłespotkaniatowarzyskie.RównieżfaniwPolsceorganizująspotkaniagromadzące zwolennikówdollfiez danegomiastalubszerszegronoobecnenacorocznychzjazdachogólnopolskich. 
151 J. Targoń, Fotografujęlalkę, uczęjątańczyć flamenco [on-line:] http://krakow.gazeta.pl/krakow/1,44425,10253357, Fotografuje_lalke__ucze_ja_tanczyc_flamenco.html?as=3, [02.07.2013]. 
Mówiącożyciukolekcjonerów,niesposóbniewspomniećoceremoniisoulgiving, któraodbywasięwsiedzibieVolkswKioto –takzwanymTenshinoSato (z jap. ‘gniazdoaniołów’).Wszystkieosoby,którymudałosięodwiedzićtomiejsce,wspomi-nająniezwyklepodniosłąatmosferę,którawyzwalawodwiedzającychpoczucieuczestniczeniawczymśabsolutniewyjątkowym.TenshinoSatojestmiejscemwytwarzania lalek,aletowłaśnietamistniejeteżnajwiększyshowroomnaświecieorazmuzeumi centrumusługowedladollfie152.Wceluodwiedzeniategomiejscanależysięwcześniej zarejestrować,gdyżprzyjmowanychjestwyłączniestoosóbdziennie,comazapewnić indywidualnepodejściedokażdegoklienta.ZdaniemwłaścicieliVolksjużsamfakt posiadanialalkitejmarkijestnobilitujący,czegowyrazemsąwidniejącenaścianach siedzibyimionaznazwiskamiwszystkichposiadaczylalek. 
Podkreśleniemwyjątkowościkażdejlalkijestnatomiastwspomnianypowyżejcere-moniałsoulgiving,czylinadawaniaduszy.Ubranynaczarnopracowniksalonuczyta magiczne inkantacje przed konstrukcją, która przywodzi na myśl kościelny ołtarz. Wcałympomieszczeniupanujeciemność,zaścentralnemiejscejestsilnieoświetlone zapalonymiświecami.Następniewłaścicielzdmuchujeświeczkęorazwyjmujelalkę zpokrowca,comasymbolicznieoznaczaćjejpowtórnenarodziny–odtejporylalka zyskujenietylkoimię,leczrównieżduszę153.Tegotypuceremoniamogłabybyćna Zachodzieodczytywanajakokontrowersyjna,jednakbiorącpoduwagęspecyficzną religijność Japończyków, tam nie stanowi przyczyny żadnych kontrowersji, gładko wpisującsięwszerokągamęzróżnicowanychpraktykspołecznych.Kolekcjonerzyna Zachodziemogąrównieżprzystąpićdoowejceremonii,jeślijednakniemogąsobie pozwolićnawyjazddoKioto,substytutemmożebyćdlanichtzw.boxopening:rytuał otwieraniapudełka,który–wykonywanypowoliiwwielkimskupieniu,zazwyczaj skrupulatniefotografowany–możestanowićformęprzyjęcialalkidoswojejwłasnej rzeczywistości. 
W ostatniej już części artykułu chciałabym się pochylić nas istotą fascynacji lalkami.OpieraćsiębędęnaksiążceRadosławaMuniakaEfektlalki.Lalkajakoobraz irzecz.Owaniewolnaodambiwalencjifascynacjawydajesięszczególniemocnodotyczyćlalektakichjakdollfie;próbazastanowieniasięnadprzyczynamitychodczućpozwolinambyćmożeprzybliżyć siędoistotyfenomenusamychdollfie. 
Muniak pisze: „Poprzez stan zawieszenia między żywym i martwym, ruchem ibezruchem,przedmiotytewywołująniepokojącewrażenieobecności,zjawisko,które nazywamefektemlalki”154 ,dalejzaś:„Lalkazamieszkujeświatpomiędzy:obecnością inieobecnością,życiemiśmiercią,sztukąizwykłym przedmiotem”155 .Strach,jaki 
152 Por. marti, Tenshi no Sato [on-line:] http://dollfie.pinger.pl/m/149967/Tenshi-no-Sato-(-Super-Dollfiekompedium-wiedzy), [02.07.2013]. 153 Por. ibidem. 154 R. F. Muniak, op. cit., s. 10. 155Ibidem., s. 76. 
możnaodczuwać wodniesieniu dolalek, wynika zich niejednoznacznego statusu ontologicznego, który sprawia, że człowiek staje się bezradny w obliczu próby kategoryzacji. Zjednej strony lalka swoim wyglądem bezpośrednio odnosi się do człowieka,jednakzdrugiejnadalpozostajemartwa,nieruchoma,uparcienieobecna, nawetjeślirównocześniezyskujecorazwiększystopieńobecnościpoprzezróżnorakie emocjeiuczucia,jakimidarzyjąijakieprzypisujejejwłaścicielwrazzupływemczasu. Jej martwotawzbudzaludzki niepokój,pośrednio odnosząc się donieuchronności śmierci, lecz równocześnie wznosi się ponad prostą binarność życia i śmierci, wymykając prostym klasyfikacjom, pozostając nieustannie „pomiędzy”, wmiejscu, któregomywżadensposób dosięgnąć niepotrafimy156. 
Istotnejestrównieżznaczenielalkijakosubstytutunassamychczyteżnaszychpragnień.Cytując Muniaka: Kolekcjonerkochaswojeprzedmioty,pełniąonewjegoświeciezarównorolętowarzyszy, jakiobiektównałoguczypożądania.Sąobrazemjegosamego,lustremwścisłymtego słowaznaczeniuijakotakiesądoskonałe,gdyżnieodbijająrzeczywistości,tylkoprag-nieniakolekcjonera.Zasadąistnieniaprzedmiotówkolekcjijest„byćposiadanym”-zarównowsensierzeczyprzezkolekcjonera,jakikolekcjoneraprzezrzeczy.Przedmioty przestają być jedynie symbolami pewnych myśli, uczuć, ale stają się nimi w sensie bytowym,wzoremmagiisympatycznej157. 
Muniak wskazuje, że w wyniku spotkania z lalkami zachodzi zjawisko antropomorfizacjimagicznej,wwynikuktórejprzedmiotyzostająwpewnymsensieuczłowieczonepoprzezprzeżyciaemocjonalneipragnienia,któresąskutkiemobcowania znimi.Równocześniedoświadczeniarzeczywisteifikcyjnezyskująrównystatus,co wynika znieróżnicującego ich wartościowania158 .Wydaje się, że traktowanie lalek takichjakdollfiejakosubstytutunaszychpragnieńmożedoprowadzićdoskutecznego zrozumieniaichfenomenu.JeanBaudrillardzwykłmawiać,żeto,cokolekcjonujemy, określanassamych;kolekcjonerzawszepozostajeczęściąkolekcji,którajestzarazem lustrem,wktórymmożemyoglądaćjegosamego159. 
Biorącpoduwagęobaopisaneprzezemnieaspektycharakterystykilalek – zjednej stronyichambiwalencjęistanzawieszenia„pomiędzy”,zdrugiejzaśpostrzeganieich jakosubstytutuludzkichpragnień–możnazadaćpytanie,czycelemkolekcjonera lalekdollfiejest uczłowieczenielalkiczymożeraczejjeszczewiększejejulalkowienie, usztucznienie,azarazemoddalenieodprzymiotówcodziennegożyciaizbliżeniedo samychpragnień160 . 
156 Por. ibidem, s. 26 i in. 157 Ibidem., s. 62. 158 Por. ibidem, s. 60. 159 Por. ibidem, s. 62. 160 Por. ibidem, s. 125. 
CytowanajużuprzednioMonikaMostowik mówi: 
Gdy zaczęłam komponować domek lalkowy, powiedziałam, że moje lalki nie będą prasowaćanigotować.Dollfietoszukaniealternatywy.Nieodkurzacze,pralki,kuchnie, aleakcesoria,ubrania,scenerie,którychwcodziennymżyciuniema.Alboboimysię,że sąnieakceptowalne,perwersyjne,żeniewypada161. 
Wydaje się, że lalki takie jak BJD, wyraźniej niż jakiekolwiek inne, nie mają stanowićsubstytutuczłowieka,ichcelemniejestimitacjazwykłegożyciaczypróba naśladowaniago wjakimkolwiek aspekcie; Oskarżenia wysuwane przez niektórych wodniesieniudokolekcjonerówdollfieoto,żestarająsięonizastąpićtowarzystwo ludziobecnościąlalek,wydająsięcałkowiciepozbawionesensu,jeśliweźmiesiępod uwagę,żewłaścicieleBJDpragnąraczejodsunąćswojelalkiodcodziennegożycia. Mająonestaćsiędlanichcelemsamymwsobie,próbąposzukiwaniadoskonałego piękna,niezaśwyrazemtego,coobecnejestwświecierzeczywistym.Wswoimstanie zawieszenia„pomiędzy”dollfiezdecydowanieodchylająsięodrzeczywistościwstronę fantazji.Nietylesąsubstytutemrzeczywistości,ileraczejrzeczywistościąsamąwsobie. 
Wzachodniejkulturzeistniejetendencjauczłowieczanialalek.Przykłademmoże być mit o Pigmalionie i Galatei. Artysta dążył do tego, aby uczłowieczyć swoją ukochaną,coostateczniezostałoosiągnięte.WodniesieniudoBJDjużsamBellmer mówił,żeafekt,jakiodczuwajądonichludziezsamegozałożeniajestskierowanydo istotynieżyjącej162,którateżtakąpozostaćpowinna,gdyżinaczejznikniecałyczarambiwalencjiianalogii,acałość zostaniejednoznaczniestopionazrzeczywistością. 
Wydajesięzaś,żekorzenietakiegorozumieniaistotydollfiewJaponiitkwiąwkulturzewizualnej,którejcelemjestspełnianiepotrzebestetycznychpoprzezodnoszenie do świata fantazji, w oddaleniu od przymiotów codziennej rzeczywistości, której naśladownictwostałowcentrumzachodniejsztuki.Całajapońskakulturapopularna wydajesięzbudowanawłaśniewoparciuowartośćfantazji;dollfiewyraźniewpisują sięwtenszerokinurt.Wystarczychoćbywskazaćichcechycharakterystyczne,takie jak: 
– fantazyjneimiona, 
–częste wystylizowanie na magiczne stwory, wampiry,anioły,bohaterów Alicji wKrainieCzarów,lolity,książęta,postacizanime,horrorów,piraci,małezwierzątka, istotyzfantazyjnymielementami,naprzykład kopytami,elfimiuszami,skrzydłami, 
– wymykanie się ustalonym systemom klasyfikacji, nawet w przypadku lalek przypominającychludzi(postacibishounenów,shoujowpewnymsensietworząwłasny gender). 
161 Por. J. Targoń, Fotografuję..., op. cit.  162 Por. R. F. Muniak, op. cit., s. 124. 
Odważęsięwysunąćhipotezę,żecelemkolekcjonerówdollfieniejestpróbaimitacjirzeczywistości,uczłowieczenielalki,leczraczejznacznejejulalkowienie,conadaje jejprzymiotupragnionejfantazyjności.Lalkamaspełniaćpotrzeby,jakichniejest wstaniezaspokoićrzeczywistość;zawszepozostajepiękna,zgodnazoczekiwaniami, azarazemsamaniczegonieoczekuje,tylkotrwakołowłaściciela,stanowiącuosobienieniedościgłegoideału. 
NazakończeniewartoprzywołaćhistorięMonzaemona,tworzącegoopowieścidla teatrubunraku.Pewnakobietaztęsknotyzaswoimkochankiemwykonałalalkę,która stanowiłajegoidealnąkopię;pokrótkiejchwiliszczęściaspowodowanegopozorną obecnościąukochanegostopniowojejprzyjemnośćzaczęłaniknąć,ustępującmiejsca strachowiczyraczejswoistemuniesmakowi.Wydajesię,żeosiągnięty,zmieszanyzżyciemideałstraciłswojąwartość,mocmarzeniazostałaraznazawszezaprzepaszczona, sztukazbytdalekoodeszłaodświatafantazji163 . 
ToshioKawatakepisał:„WprzypadkuJapończyków,celemniejestreprezentacjarzeczywistości,aleprezentacja«idealnegoobrazu»albo«idealnegopiękna»”.164 CelemsztukperformatywnychwJaponii,jakrównieżjapońskiejpopkultury– awtym wypadkudollfie–jestidealnepiękno,któreniepowinnozostaćzmieszanezżyciem, gdyżgrozitoutratącałegotkwiącegownimpotencjałunierzeczywistości.Byćmoże towłaśnietutkwifenomendollfieiźródłofascynacji–wtymprzypadkuodpowiedź napytanie:„zabawka– czytylkodladzieci?”brzmi:zdecydowanienie! 
Bibliografia: 
Chapter One: What Is a BJD? [on-line:] http://bjd-wtf.livejournal.com/309.html, 
[02.07.2013]. Elfdoll: Don't Call It A Toy Company [on-line:] http://www.webcitation.org/ 
60XZm9jq7,[02.07.2013]. Art.Directory.HansBellmer,[on-line]http://www.hans-bellmer.com/ [02.07.2013]. HISTORY OF BALL-JOINTED DOLLS [on-line:] http://abjds.wordpress.com/ 
2011/10/27/history-of-ball-jointed-dolls/,[02.07.2013]. KawatakeT.,Japanonstage.JapaneseconceptsofBeautyasshowninthetraditionalthe
atre,tłum.Patrick GeoffreyO’Neil,Tokyo1990. LeBlancS.,MasamiM,WeVisittheShrineoftheDolls,WhereCreepinessTurnstoIn-
spirationandaDollHasHairthatGrows[on-line:]http://en.rocketnews24.com/ 
2012/11/02/we-visit-the-shrine-of-the-dolls-where-creepiness-turns-to-inspiration
and-a-doll-has-hair-that-grows,[02.07.2013]. 
163 Por.T. Kawatake, Japanon stage. Japanese concepts of Beautyasshown in thetraditional theatre,tłum.Patrick Geoffrey O’Neil, Tokyo 1990, s. 227. 164 „InthecaseofJapan,theaimisnottherepresentationofactuality,butthepresentationofan«idealimage»or «ideal beauty»”;ibidem, s.101. 
Marti[on-line:]http://dollfie.pinger.pl/,[02.07.2012]. Martipresentsdolls[on-line:]http://marti.presents.pl/,[02.07.2013]. MuniakR.F.,Efektlalki.Lalka jakoobrazirzecz,Kraków2012. SoergelN.,IchimatsuDolls[on-line:]http://nihon-ichiban.com/2011/08/04/ichimat
su-dolls/,[02.07.2013]. 
TargońJ.,Dollfie–nietakazwyczajna,niewinnalalka[on-line:]http://krakow.gazeta.pl /krakow/1,35817,10253141,Dollfie___nie_taka_zwyczajna__niewinna_lalka.html, [02.07.2013]. 
Idem,Fotografujęlalkę,uczęjątańczyćflamenco[on-line:]http://krakow.gazeta.pl/krakow/1,44425,10253357,Fotografuje_lalke__ucze_ja_tanczyc_flamenco.html? as=3,[02.07.2013]. 
TaylorS.,HansBellmerinTheArtInstituteofChicago:TheWanderingLibidoandthe Hysterical Body [on-line:] http://www.artic.edu/reynolds/essays/taylor.php, [02.07.2013].