Georg Büchner’s Atlas of Anatomy

Monografia "Atlas anatomiczny Georga Büchnera" dzieli się na dwie części poświęcone analizie i interpretacji tekstów niemieckiego pisarza, badacza i rewolucjonisty, dokonywanym za pomocą odmiennych narzędzi metodologicznych. Podział ten w założeniu odpowiadać ma dwoistości klasycznego tekstu anatomicznego (składającego się z części deskrypcyjnej i interpretacyjnej) oraz dwoistości strategii pisarskiej samego Büchnera, którego cechami szczególnymi jako autora są posługiwanie się metonimią i metaforą w podobnych proporcjach w tekstach naukowych i literackich, a także zestawianie ze sobą anatomicznego (w szerokim, przenośnym tego słowa znaczeniu, obejmującym chociażby anatomię rewolucji francuskiej czy heskiej gospodarki) opisu i filozoficznej interpretacji. Cześć I książki, "Anatomia pisania", wprowadza podstawowe fakty biograficzne i historyczne, przedstawia laboratorium badawczo-twórcze Büchnera, a także zawartość jego archiwum. W części tej skupiam się na rozmaitych strategiach piśmienniczych służących możliwie wiernemu przełożeniu kształtu, funkcji i doświadczenia ludzkiego i zwierzęcego ciała na słowo. Pisanie jest u Büchnera poznaniem (nie zapisem poznania); interesuje mnie logika i retoryka tego poznania. W części tej analizuję na równych prawach teksty biologiczne i literackie, ponieważ mieszczą się w ramach jednej praktyki dyskursywnej, odbijają (a zarazem określają) wizję rzeczywistości. Język nigdy nie jest neutralnym reprezentantem świata, ale jednym z konstytuujących go czynników, gdyż określa kategorie myślenia i sposoby percepcji rzeczywistości; na podstawie analizy zachowań językowych można starać się te kategorie i sposoby zrekonstruować. II cześć mojej książki, zatytułowana "Pisanie anatomii" (i stanowiąca właściwy "atlas anatomiczny" zgodnie z definicją atlasu jako wyboru określonych perspektyw, uporządkowanych i uzgodnionych ze sobą), to rozdział wstępny oraz pięć rozdziałów tematycznych - zespołów tekstów skupionych wokół poszczególnych układów narządowych (i związanych z nimi metafor anatomicznych): pokarmowego, krwionośnego, ruchu (szkieletowego i mięśniowego), rozrodczego, oddechowego wraz z aparatem mowy oraz nerwowego (ośrodkowy układ nerwowy, w tym mózgowie, i obwodowy układ nerwowy wraz z narządami zmysłów) traktowanych jako punkty przecięcia rozmaitych dyskursów: biologiczno-medycznych oraz religijnych, politycznych, filozoficznych, estetycznych. Kolejność ich omawiania nie odpowiada konkretnej hierarchii układów (ta zmieniała się wielokrotnie, także w ujęciu poszczególnych badaczy), ale podyktowana jest logiką rozwoju myśli Büchnera jako pisarza, w pierwszych tekstach ("Goniec Heski", "Śmierć Dantona") z upodobaniem wykorzystującego metaforykę trawienno-pokarmową i czyniącego głód nadrzędnym impulsem wpływającym na ludzkie działania, w ostatnich dziełach ("Lenz", "Woyzeck") skupiającego się na (dys)funkcjach układu nerwowego. Główną inspirację i główny metodologiczny punkt odniesienia dla ustaleń w obu częściach monografii stanowić będą prace Michela Foucaulta (przede wszystkim z lat sześćdziesiątych). Kluczowy jest dla mnie aspekt uwikłania samej wiedzy, a także sposobów jej produkcji i rozpowszechniania, w sieć rozmaitych relacji społecznych. Mój sposób analizy dorobku Büchnera dużo zawdzięcza także inspiracjom płynącym z obszaru poetyki kulturowej, zarówno w wydaniu Stephena Greenblatta, jak w innych wariantach. W tym ujęciu dzieło literackie nie jest czymś zamkniętym, o szczelnych, ciągłych granicach; teksty literackie, nieliterackie i szeroko rozumiane kulturowe przenikają się ze sobą i nawzajem się kształtują.

The monograph "Georg Büchner’s Atlas of Anatomy" is divided into two parts devoted to an analysis and interpretation of the writings of the German writer, researcher and revolutionary, carried out with the use of varied methodological tools. This division is intended to correspond to the duality of the classical anatomical text (consisting of a descriptive part and an interpretative one) and to the duality of the writing strategy of Büchner himself whose special features as an author are the use of metonymy and metaphor in similar proportions in both scientific and literary texts, as well as the juxtaposition of anatomical (in a broad, figurative sense, including e.g. the anatomy of the French Revolution or the Hessian economy) description and philosophical interpretation. Part I of the book, "The Anatomy of Writing", introduces basic biographical and historical facts, presents Büchner’s research and creation laboratory, and the contents of his archive. In this part, I focus on various writing strategies that serve to translate the shape, function and experience of the human and animal body as faithfully as possible into words. For Büchner, writing is cognition (not a record of cognition); I am interested in the logic and rhetoric of this cognition. In this section I analyse biological and literary texts on an equal footing because they fall within the same discursive practice; they reflect (and at the same time define) a vision of reality. Language is never a neutral representative of the world, but one of its constitutive factors for it defines categories of thought and ways of perceiving reality; based on the analysis of linguistic behaviour, one can try to reconstruct these categories and ways. Part II of my book, entitled "Writing anatomy" (and constituting a proper ‘atlas of anatomy’ in accordance with the definition of an atlas as a selection of specific perspectives, ordered and appropriately arranged), consists of an introductory chapter and five thematic chapters - bodies of texts focused on particular organ systems (and anatomical metaphors related thereto), i.e. digestive, circulatory, locomotor (skeletal and muscular), reproductive, respiratory with the speech apparatus, and nervous (the central nervous system, including the brain, and the peripheral nervous system with the sense organs) treated as points of intersection of various discourses, biological and medical as well as religious, political, philosophical and aesthetic. The order in which they are discussed does not correspond to a specific hierarchy of systems (this has changed many times, also in the view of individual scholars), but is dictated by the logic of the development of Büchner’s thought as a writer who in his earliest writings ("The Hessian Messenger" and "Danton’s Death") was fond of using digestive and gastrointestinal metaphors and made hunger the overriding impulse influencing human actions, while in his last works ("Lenz", "Woyzeck") he focused on the (dis)functions of the nervous system. The main inspiration and the main methodological point of reference for the findings in both parts of the monograph will be the works of Michel Foucault (above all from the 1960s). What is crucial for me is the aspect of entanglement of knowledge itself, as well as the ways of its production and dissemination in the network of various social relations. My way of analysing Büchner’s oeuvre also owes a great deal to inspirations from the field of cultural poetics, both in Stephen Greenblatt’s approach and in other variants. In this approach, a literary work is not something closed, with tight, continuous boundaries; literary, non-literary and broadly defined cultural texts intermingle and shape each other.