The institution of legitime and the freedom of testation with particular consideration of historical, constitutional and law-comparative aspects

Niniejsza praca magisterska dotyczy instytucji zachowku. Autor stara się przedstawić relację między tą figurą prawną a jedną z podstawowych zasad prawa spadkowego: swobodą testowania. Nie ulega wątpliwości, że zachowek nie pozwala w pełni na uwzględnianie woli spadkodawcy po jego śmierci. W pierwszym rozdziale ukazane zostaje tło historyczne swobody testowania zarówno w prawie powszechnym jak i polskim. W rozważaniach nad rodzimym porządkiem prawnym w tej materii szczególne miejsce zajmuje dyskusja nad wyborem właściwej formy ochrony najbliższych, która w zasadzie toczy się do dzisiaj. Kolejny rozdział pracy poszukuje zakorzenienia zachowku w Konstytucji oraz uzasadnień dla funkcjonowania tej instytucji. Zaprezentowane zostaje również orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 25 lipca 2013 r. (sygn. P 56/11), w którym stwierdzono zgodność zachowku z Ustawą Zasadniczą. Trzeci rozdział niniejszej pracy dotyczy aspektów prawnoporównawczych omawianej instytucji, w szczególności zaś systemów rezerwy, zachowku, alimentacyjnych oraz systemów mieszanych. W ostatnim rozdziale autor skupia się już tylko na polskiej regulacji, ograniczając się jednak do wybranych przez siebie zagadnień, dotyczących głównie kręgu osób uprawnionych do zachowku, możliwości zastosowania art. 5 k.c. w relacji między uprawnionym a zobowiązanym do zachowku oraz przedawnienia roszczenia o zachowek. W niniejszej pracy autor stara się pokazać, że nie jest wykluczone zastosowanie w polskim systemie prawnym rozwiązań funkcjonujących w obcych ustawodawstwach, które pozwalają na większe poszanowanie woli spadkodawcy. Przykładem takiego rozwiązania jest występujący w prawie common law system alimentacyjny.

This thesis concerns the institution of legitime. Author's aim is to present relation between this legal entity and one of the elementary rule of succession law: freedom of testation. In the first chapter author presents historical background of freedom of testation both in Common and Polish law. These considerations will include the discussion on choosing the proper system. Polish Constitutional Court ruling issued on 25th June 2013 (signature: P 56/11), in which Court ascertained compatibility of legitime with Polish Constitution, is also presented. The third chapter refers to comparative aspects of this institution, in particular: system of reserve, legitime, maintenance system and mixed systems. In the last chapter author focuses only on Polish regulations, specifically on these which refer to the circle of persons entitled to legitime, application of Article 5 of Polish Civil Code and the limitation of legitim claim. In this paper, author aims to present that legal solutions from different legal systems might be applicable in Poland, especially these which are more prone to respect the last will of the testator. The system of maintenance which is in force in common law system can be presented as an example.