Marriage certificate of the Evangelical-Augsburg parish in Cieszyn in 1709-1721. An attempt to analyze

Różnorodność etniczna i narodowościowa jest naturalnym zjawiskiem, występującym w wielu państwach zarówno współcześnie, jak i w wiekach wcześniejszych. Mniejszości, które zamieszkują dane państwo, tworzą jego obraz różnorodnym, czego nie można postrzegać jako wadę, a wręcz przeciwnie, jest to olbrzymią zaletą i pięknem, składając się na specyfikę regionu. Ewangelickie metryki ślubów Kościoła Jezusowego w Cieszynie są istotnym tematem do badań, jeśli chce się przedstawić pełny obraz tej mniejszości wyznaniowej, ale też dawnego społeczeństwa Śląska Cieszyńskiego, w tym także życia rodzin zamieszkujących te tereny. Analiza metryki jest potrzebna tym bardziej, że miejscowy Kościół Ewangelicko-Augsburski i jego wierni w dużym stopniu wpłynęli na obecny obraz regionu, a skupianie się wyłącznie na historii warstwy rządzącej lub grup większościowych byłoby wielkim zaniedbaniem. Dlatego temat przeze mnie wybrany wydaje się być istotnym i bardzo potrzebnym, ponieważ bez analizy chociażby cząstkowej części tej metryki, bo tylko w latach 1709-1721, historyk nie będzie w stanie wyobrazić sobie, jak żyli dawni mieszkańcy tego terenu i jakie trudności napotkali na swojej drodze życiowej z powodu odmiennego wyznania od katolickiej rodziny Habsburgów sprawujących pieczę nad tymi terenami po śmierci ostatniej księżnej cieszyńskiej Elżbiety Lukrecji w 1653 roku aż do rozpadu monarchii habsburskiej w 1918 roku. Specyfika języka w metryce jest bardzo widoczna i dlatego w paru przypadkach zostanie użyty zapis źródłowy, aby czytelnik mógł chociaż w minimalnym stopniu wyobrazić sobie sposób, w jakim metryka jest sporządzona. Wpierw zostanie przedstawiony zarys genezy parafii ewangelickiej w Cieszynie, uwzględniając wydarzenia ważne dla historii jej powstania wraz z opisem budowy kościoła łaski i jego pierwszych pastorów. Następnie zostanie nakreślona sytuacja miejscowych ewangelików po uzyskaniu pozwolenia na wybudowanie Kościoła w 1709 roku, skupiając się przede wszystkim na trudnościach związanych z zawarciem związku małżeńskiego zgodnie z zasadami wyznania luterańskiego. Zostanie przedstawiona też charakterystyka źródła, jakim jest metryka ślubów. W drugim rozdziale mam zamiar opisać, w jaki sposób autor prowadził wpisy metrykalne, analizując informacje o nowożeńcach, którzy zdecydowali się wziąć ślub w Kościele Jezusowym. Wpisy te należą do bardzo oryginalnych, nie tylko ze względu na język, ale również styl pisania. Następny rozdział zostanie poświęcony imionom i nazwiskom, które w tym okresie były najczęściej spotykane na ziemi cieszyńskiej albo wyróżniają się. Przedstawione zostaną także nazwiska dobrze znane miejscowej społeczności, na przykład szlacheckie czy pastorów. W czwartym rozdziale postaram się nakreślić sytuację miejscowych ewangelików wraz z ich przynależnością stanową oraz zawodową. Rozdział piąty będzie natomiast przedstawiał sytuację demograficzną ludności ewangelickiej, z uwzględnieniem wszystkich miejscowości, z których pochodzili bądź mieszkali wyznawcy luteranizmu wzmiankowani w metryce ślubów. Małżeństwa różniły się między sobą też datami zawarcia (dzień, miesiąc, rok), dlatego w kolejnym rozdziale postaram się nakreślić ten problem, starając się znaleźć w tym pewien specyficzny dla regionu schemat. W rozdziale przedostatnim zostanie poruszona kwestia rodziców i świadków oraz sposób przedstawienia ich w metryce. Rozdział ostatni zostanie poświęcony natomiast dwóm ciekawym i nadzwyczajnym przypadkom czy raczej dodatkom do wpisów, na które możemy się natknąć na kartach metryki.

Ethnic and national diversity is a natural phenomenon that occurs in many countries both today and in earlier centuries. Minorities inhabiting a given country create its diverse image, which cannot be perceived as a disadvantage, on the contrary, it is a huge advantage and beauty, contributing to the specificity of the region. Evangelical certificates of weddings of the Church of Jesus in Cieszyn are an important subject for research if we want to present a full picture of this religious minority, but also of the former society of Cieszyn Silesia, including the lives of families living in these areas. The analysis of the metric is all the more necessary as the local Evangelical-Augsburg Church and its faithful have largely influenced the present image of the region, and it would be a great neglect to focus solely on the history of the ruling class or the majority groups. Therefore, the topic chosen by me seems to be important and very necessary, because without analyzing even a partial part of this metric, because only in the years 1709-1721, a historian will not be able to imagine how the former inhabitants of this area lived and what difficulties they encountered on their life because of a religion different from the Catholic Habsburg family who took care of these areas after the death of the last Duchess of Cieszyn, Elizabeth Lucretia in 1653, until the dissolution of the Habsburg monarchy in 1918. The specificity of the language in the metric is very visible and therefore in some cases the source notation will be used so that the reader can imagine, at least to a minimal extent, the way in which the metric is drawn up. First, an outline of the genesis of the evangelical parish in Cieszyn will be presented, considering the events important for the history of its establishment, along with a description of the construction of the church of grace and its first pastors. Then the situation of local Evangelicals will be outlined after obtaining permission to build the Church in 1709, focusing primarily on the difficulties of getting married according to the rules of the Lutheran denomination. The characteristics of the source, which is the marriage record, will also be presented. In the second chapter, I am going to describe how the author kept record entries, analyzing information about newlyweds who decided to get married in the Church of Jesus. These entries are very original, not only because of the language, but also the writing style. The next chapter will be devoted to the names and surnames that were most common or stand out in the Cieszyn region at that time. The names of well-known local people, such as noblemen and pastors, will also be presented. In the fourth chapter, I will try to outline the situation of local Evangelicals with their status and professional affiliation. The fifth chapter will present the demographic situation of the Evangelical population, taking into account all the places where the followers of Lutheranism came or lived and were mentioned in the marriage record. Marriages also differed in terms of the dates of their conclusion (day, month, year), so in the next chapter I will try to outline this problem, trying to find a pattern specific for the region. The penultimate chapter will deal with the issue of parents and witnesses and the way they are presented in the record. The last chapter will be devoted to two interesting and extraordinary cases or rather additions to the entries that we can come across on the cards of the record.