RELACJE LUDZI I ROZUMNYCH HUMANOIDÓW W UTWORACH MARY SHELLEY, ISAACA ASIMOVA ORAZ PHILIPA K. DICKA

Niniejsza praca magisterska, zatytułowana Relacje ludzi i rozumnych humanoidów w utworach Mary Shelley, Isaaca Asimova oraz Philipa K. Dicka, analizuje postawy bohaterów wobec stworzonych przez nich rozumnych humanoidów na przykładzie wybranych powieści oraz opowiadań. Ponadto praca ukazuje jak relacje te uległy zmianom na przestrzeni 150 lat. Rozdział pierwszy prezentuje krótką historię fantastyki naukowej, ze szczególnym uwzględnieniem literackiej ewolucji inteligentnych istot stworzonych przez ludzi. Wyjaśniwszy problemy związane ze słowem “sztuczny”, kończę rozdział wyjaśniając terminy “kompleks Frankensteina” oraz “kompleks niewolnika”. Rozdział drugi to analiza powieści Frankenstein Mary Shelley. Zaczęłam od tej powieści, gdyż jej bohaterowie reprezentują postawy nazwane później przez Isaaca Asimova “kompleks Frankensteina” oraz “kompleks niewolnika”. Na wstępie wyjaśniam metody naukowe Frankensteina, jego motywację do pracy oraz powody poniesienia porażki jako stwórca. Następnie analizuję pełne obaw oraz arogancji podejście naukowca do stworzonej przez niego istoty, odnosząc się również do mitu o Prometeuszu oraz wpływie tła historycznego na powieść. Kończę rozdział prezentując odniesienia literatury współczesnej do Frankensteina. Rozdział trzeci poświęcony jest Isaacowi Asimovi, pisarzowi, który ukuł terminy “kompleks Frankensteina” oraz “kompleks niewolnika”. Omawiam krótko jego twórczość, której celem była zmiana negatywnego wyobrażenia o świadomych humanoidach na wizerunek pozytywny. Następnie prezentuję oba kompleksy w odniesieniu do zbioru opowiadań Ja, Robot, oraz powieści Pozytronowy Człowiek, napisanej wspólnie z Robertem Silverbergiem. Na zakończenie przedstawiam wpływ utworów Isaaca Asimova na literaturę oraz naukę.W rozdziale czwartym analizuję powieść Philipa K. Dicka Czy androidy śnią o elektrycznych owcach?. Rozpoczynam od ogólnej charakterystyki dzieł autora, ukazujących przeważnie postapokaliptyczne, dystopijne obrazy przyszłości. W zakończeniu rozdziału analizuję postawy bohaterów, ujawniających zarówno “kompleks Frankensteina” jak i “kompleks niewolnika”, które zostały ukazane przez autora w nowym, bardziej filozoficznym wymiarze.

In my thesis, The Relations Between Humans and Their Sentient Humanoid Creations in the Fiction of Mary Shelley, Isaac Asimov and Philip K. Dick, I analyse the attitudes of the human characters towards their intelligent manlike creations presented in the selected novels and short stories. Furthermore, I discuss how those relations changed over time, as the works cover a time span of 150 years. In the first chapter, I give an overview of the history of the science fiction genre, focusing afterwards on the image of sentient man-made beings in literature. After demonstrating why the word “artificial” may be problematic, I conclude by providing an explanation of the terms the “slave complex” and the “Frankenstein complex”. Chapter Two is an analysis of Mary Shelley’s Frankenstein, for its protagonists are the first to portray the attitudes named afterwards by Isaac Asimov the “slave complex” and the “Frankenstein complex”. At first I explain how Frankenstein created his Being, what motivated the scientist to pursue his goals and why he failed as a creator. I go on to examine his fearful and haughty attitude towards the Being, also pointing out the references to the myth of Prometheus. Finally, I present references to Frankenstein in contemporary literature. Chapter Three is devoted to Isaac Asimov, who coined the terms the “slave complex” and the “Frankenstein complex”. I begin by presenting an outline of his works and the main purpose of his writing, which is to change the negative image of sentient humanoids into a positive one. I proceed to portray the two complexes in the collection of his short stories, I, Robot, and The Positronic Man, a novel written together with Robert Silverberg. The chapter concludes with showing the influence of Isaac Asimov’s works on literature and science. Chapter Four examines the novel Do Androids Dream of Electric Sheep? by Philip K. Dick. At the outset I discuss Dick’s imaginary worlds, which are mainly set in a post-apocalyptic, dystopian future. Next I analyse the novel and show the “slave complex” and the “Frankenstein complex” in the characters’ attitudes, which in Dick’s novel are shown on a new, philosophical level.