Utility of Behavioral Law and Economics methods in analysis of criminal procedure law amendments between 2015 and 2016

Analiza ekonomiczno-behawioralna jest próbą zastosowania metod pochodzących z nauk społecznych, takich jak ekonomia i psychologia, w badaniu prawa. Wyrosła ona na krytyce założeń ekonomicznej analizy prawa, w szczególności tego, zgodnie z którym ludzie zachowują się jak homo oeconomicus. Ekonomia głównego nurtu żeby określić jakie decyzje podejmie człowiek używa teorii racjonalnego wyboru, zgodnie z którą ludzie starają się zmaksymalizować swoją funkcję użyteczności. Ale w latach 70. dwaj psychologowie, Amos Tversky i Daniel Kahneman rozpoczęli serię eksperymentów, które podważyły to założenie. Pokazali, że istnieje wiele heurystyk i błędów które ograniczają naszą racjonalność, szczególnie jeśli nie mamy wiele czasu lub energii. Ludzie przy podejmowaniu decyzji używają dwóch systemów: pierwszy jest szybki i automatyczny, używa heurystyk i może prowadzić do powstania błędów poznawczych. Drugi jest wolniejszy i świadomy, zbliżony to modelu teorii racjonalnego wyboru z wyjątkiem braku doskonałej informacji. Na podstawie ich badań w 1998 roku Christine Jolls, Richard Thaler i Cass R. Sunstein zaproponowali „Behawioralne podejście do ekonomicznej analizy prawa”. Ich głównym celem było wyeliminowanie błędów z procesów podejmowania decyzji przez poprawę prawa w takim stopniu, by brało ono pod uwagę ludzką ograniczoną racjonalność. Pokazali też, jak analiza ekonomiczno – behawioralna może zwiększyć efektywność prawa i jak państwo może pomóc ludziom w podejmowaniu optymalnych decyzji.Jednak większość ich propozycji dotyczy zmian prawa materialnego. Głównym celem niniejszej pracy jest zbadanie, czy te metody mogą być użyteczne także w prawie procesowym. W latach 2015 i 2016 weszły w życie dwie wielkie nowelizacje Kodeksu postępowania karnego. Pierwsza próbowała zmienić proces inkwizycyjny na kontradyktoryjny, druga zaś częściowo odwróciła te zmiany. Obie starały się przyspieszyć postępowanie karne. W tej pracy autor proponuje podejście do tych zmian z perspektywy analizy ekonomiczno – behawioralnej. Sędziowie, prokuratorzy oraz podejrzani i oskarżeni muszą podejmować decyzje w środowisku ograniczonej informacji. Zarówno sędziowie jak i prokuratorzy nie mają pewności, czy podejrzany/oskarżony jest winny, a ten ostatni nie wie, czy jego przyznanie się do winy polepszy czy pogorszy jego sytuację. Wszyscy muszą szacować prawdopodobieństwo i użyteczność skutków swoich decyzji – i w tym miejscu znajomość heurystyk i błędów może być przydatna. Chociaż wyniki badań pokazują jedynie zwiększenie prawdopodobieństwa w dokonaniu konkretnego wyboru, trzy główne heurystyki, reprezentatywności, dostępności i afektu, mogą być kluczowe w ustaleniu jaki wyrok wyda sędzia. W przypadku prokuratora efekt pewności sprawia, że stara się on znaleźć tak wiele dowodów, jak to tylko możliwe, by zminimalizować ryzyko przegrania rozprawy. Na koniec dla oskarżonego/podejrzanego najważniejsza jest awersja do strat – dopóki widzi proces jako szanse na uniewinnienie, nie będzie on skłonny na współpracę z prokuratorem lub sądem. Niestety badania nad heurystykami i błędami są dalekie od zakończenia, wciąż nie wiadomo, jak dane efekty działają w połączeniu, więc wyciąganie daleko idących wniosków byłoby przedwczesne.

Behavioral Law and Economic is an attempt to use methods from social sciences, such as economy and psychology, in analysis of law. It grew up on critique of assumptions of Law and Economics movement, especially that humans act as homo economicus. Mainstream economy to determine human decisions used rational choice theory, according to which people try to maximize their utility function. But in the 1970s two psychologists, Amos Tversky and Daniel Kahneman started series of experiments, which undermined this axiom. They showed that there are many heuristics and biases that bound our rationality, especially when we do not have much time or energy. When making decision people use two systems: first is fast and automatic, uses heuristics and can lead to cognitive biases. Second is slower and conscious, close to rational choice theory except imperfect information. Basing on their research in 1998 Christine Jolls, Richard Thaler and Cass R. Sunstein proposed Behavioral approach to Law and Economics. Their main goal was to eliminate biases from decision making by improving law to perceive human bounded rationality, by what they call debiasing. They also showed how Behavioral Law and Economics can make bill more effective, and how government can help people make optimal choices in life.But most of their proposals are about changing the substantial law. Main topic of this work is if these methods can be useful in procedure law. Between 2015 and 2016 there were two major polish criminal procedure law amendments. First tried to change inquisitory procedure to contradictory, second partially reversed these changes. Both were meant to make procedure faster. In this work author proposes approach to these amendments from perspective of Behavioral Law and Economics. Judges, prosecutors and defendants must make decisions in environment of very limited information. Both judges and prosecutors don't know for sure if defendant is guilty, the latter on the other hand has no idea if pleading guilty will make his situation better or worse. They need to estimate both probability and utility of their options – and here knowing heuristics and biases can be useful. Although all findings can show only increased probability in making specific choice, three main heuristics: representativeness, availability and affect can be crucial in determining judges verdict. For prosecutor certainty effect makes him try to find as much evidence as possible to minimize probability of losing. For defendant pivotal is aversion to loses – as long as he sees trial as opportunity to win, he will not accept any settlement. Unfortunately research on heuristics and biases are far from complete, it is still unknown how they work if combined, so drawing far reaching conclusions should be dissuaded.