Body metaphors in Julian Przyboś's poetry

Poniższa praca jest spojrzeniem na poezję Przybosia w perspektywie kategorii cielesności. U podstaw poetyki Przybosia leży sposób postrzegania świata, który odnajduje swoje odbicie w metodzie obrazowania. Sposób postrzegania wynika bezpośrednio z impresyjnych bodźców pochodzących z zewnątrz, tj. z doświadczenia zmysłowego, które staje się jednym z ważniejszych źródeł metaforyki w tej poezji. Główną pozycję wśród wszystkich zmysłowych narzędzi percepcji zajmuje w twórczości Przybosia wzrok. Percepcja nie wiąże się jedynie z biernym przyswajaniem zjawisk, jest raczej rodzajem “współuczestnictwa” podmiotu obserwacji i przestrzeni obserwowanej. W pewnych przypadkach ta tendencja w obrazowaniu zbliża się do fenomonelogicznej koncepcji postrzegania zjawisk. Zagadnienie “współuczestnictwa” dotyczy nie tylko percpecji wzrokowej, ale również postrzegania za pomocą innych zmysłów, które towarzyszy postrzeganiu wzrokowemu, niejednokrotnie przyjmując formę synestezji. Szczególnie ważnym w poezji Przybosia – obok zmysłu wzroku – okazuje się zmysł dotyku, który jest znakiem realnej obecności podmiotu w świecie. Dotyk przyjmuje na siebie również wszystkie funkcje przynależące do postrzegania wzrokowego, tj. zdolność kształtowania otoczenia, zmiany perspektywy, kreacji, destrukcji oraz ucieleśnienia przestrzeni. Z takim sposobem zmysłowego postrzegania świata wiąże się również obraz samego ciała (nośnika zmysłów). Podmiot w poezji Przybosia najczęściej zostaje zamknięty w młodym, męskim ciele, które jest znakiem siły i sprawczości. Z cienia figury podmiotu-siłacza dość marginalnie wyłania się w tej poezji obraz ciała schorowanego, zmęczonego, zagrożonego śmiercią. Obraz kobiety w tej poezji pojawia się w wielu odsłonach i bez względu na to, czy kobieta występuje w roli pocieszycielki, opiekunki, kochanki, czy też współuczestniczki w akcie kreacji – w kategorii cielesności – staje się obiektem apologii.

The following thesis gives an outlook over poetry of Julian Przyboś in the context of the body. The basis of Przyboś’s poetics is particular perception of the world which translates into his way of depiction of reality. Aforementioned perception is derived directly from impressionistic external stimuli, i.e. sensual experiences, which become one of the main sources of imagery in his poetry. The most prominent position among all senses in Przybos’ works holds eyesight. Perception in his understanding is not just a passive absorption of phenomena, it is rather a form of subject’s participation in the observed reality. In some cases this tendency in depiction comes close to phenomenological concept of perception. The matter of “participation” is not limited to visual perception only – it extends to other senses and sometimes assumes the form of synaesthesia. The second most important sense in Przybos’ poetry, aside from eyesight, is touch. It is a sign of physical presence of the subject in the world. Touch also takes on all the function of visual perception, i.e. ability to shape surroundings, change perspective, create and undo reality. This type of sensual perception corresponds closely with the representation of body (a medium of senses). The subjects in poetry of Przybos are usually embedded in young masculine body, which is embodiment of strength and cause. The vision of sick, tired and dying body is marginalized and usually appears in the shade of the subject-champion’s figure. The picture of woman in the poetry of Przybos is used often in the variety of forms. However, regardless if women appears as a consoler, caretaker, lover or co-participant in the act of creation – in the category of physicality – she always becomes an object of apologia.