The soldier's responsibility for war crimes and the institution of the command on the example of Russia's invasion of Ukraine

Celem niniejszej pracy była próba znalezienia odpowiedzi na pytanie, czy i ewentualnie na jakich zasadach żołnierz ponosi odpowiedzialność karną za działanie będące wykonaniem rozkazu, które wyczerpuje znamiona czynu zabronionego stypizowanego w ustawie karnej. Elementem kluczowym pracy jest analiza dokonanej przez Federację Rosyjską zbrojnej inwazji na Ukrainę rozpoczętej 24 lutego 2022 r., która stanowi przejaw trwającej od 2014 r. zainicjowanej przez Rosję wojny hybrydowej. W celu jak najszerszego ujęcia zagadnienia i spojrzenia na nie z różnych perspektyw, dokonano analizy prawnoporównawczej przepisów regulujących tę materię w systemach prawa polskiego, ukraińskiego, rosyjskiego i międzynarodowego. W tym celu zestawiono ze sobą przepisy polskiego, ukraińskiego i rosyjskiego kodeksu karnego oraz postanowienia Regulaminu Ogólnego Sił Zbrojnych RP, kodeksów postępowania karnego Ukrainy i Rosji oraz aktów prawa międzynarodowego, w szczególności Statutu MTK i tzw. Trzeciej Konwencji Genewskiej. W rozdziale pierwszym omówiono pojęcie rozkazu i jego definicję legalną zawartą w art. 115 § 18 polskiego Kodeksu karnego, a także jego znaczenia w teorii prawa. W rozdziale drugim skupiono się na odpowiedzialności karnej za zbrodnie wojenne, wychodząc od podstawowych założeń prawa karnego, przez zasady odpowiedzialności karnej, w tym omówienie różnic między rozkazem przestępnym a bezprawnym oraz koncepcji doktrynalnych, po kwestię odpowiedzialności wydającego rozkaz. Rozdział trzeci przedstawia wnioski z przeprowadzonej analizy prawnoporównawczej odpowiedzialności karnej żołnierza w prawie polskim, ukraińskim, rosyjskim i międzynarodowym. Skupiono się nad pojęciem agresji w różnych systemach prawnych, poruszono kwestię legalności zmiany granic państwowych w warunkach aneksji lub secesji, a także problem ograniczonej jurysdykcji Międzynarodowego Trybunału Karnego. Rozdział czwarty niniejszej pracy został poświęcony analizie prawnoporównawczej przesłanek wyłączających odpowiedzialność karną żołnierza – wykonawcy rozkazu. Rozważono także potencjalne okoliczności zwalniające z odpowiedzialności żołnierzy rosyjskich, którzy dopuścili się zbrodni wojennych podczas agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. W rozdziale piątym omówiono procesy żołnierzy rosyjskich toczące się przed ukraińskimi sądami. Rozdział szósty zaś zawiera podsumowanie wywodu oraz konkluzje.

The aim of this thesis was to find an answer to the question of whether, and possibly under what conditions, a soldier is criminally liable for a crime that is the execution of a command. A key element of the thesis is the analysis of the armed attack on Ukraine launched by the Russian Federation on 24 February 2022, which is a manifestation of the ongoing hybrid war initiated by Russia in 2014. In order to cover the issue broadly and from different perspectives, a comparative legal analysis of the provisions regulating this matter in Polish, Ukrainian, Russian and international legal systems was carried out. For this purpose, the provisions of the Polish, Ukrainian and Russian Criminal Codes, of the General Regulations of the Polish Armed Forces, the Criminal Procedure Codes of Ukraine and Russia and of the acts of international law, in particular the Rome Statute and the so-called III Geneva Convention, were compared. The first chapter of the thesis discusses the concept of a command and its legal definition contained in Article 115 § 18 of the Polish Criminal Code, as well as its meanings in legal theory and philosophy. Chapter two focuses on criminal responsibility for war crimes, starting from the basic assumptions of criminal law, through the principles of criminal responsibility, including a discussion of the differences between criminal and illegal orders and doctrinal concepts, to the question of the responsibility of the commander. The third chapter presents the conclusions of a comparative legal analysis of the criminal responsibility of a soldier in Polish, Ukrainian, Russian and international law, including the concept of aggression in different legal systems. The issue of the legality of changing state borders under conditions of annexation or secession is addressed, as well as the problem of the limited jurisdiction of the International Criminal Court. Chapter four of this dissertation is devoted to a comparative law analysis of the grounds for exemption from criminal liability of a soldier. Potential exonerating or exculpatory circumstances exempting Russian soldiers who committed war crimes during Russian aggression against Ukraine were also considered. Chapter five discusses the trials of Russian soldiers before Ukrainian courts. Finally, the sixth chapter contains summary and conclusions.