(Nie)przetłumaczalność wieloznaczności językowych na podstawie dzieła Dorona Rabinovici Papirnik i jego polskiego tłumaczenia

Un)translatability of polysemy through the prysm of Papirnik by Doron Rabinovici and its Polish translation

Praca magisterska pod tytułem „(Nie)przetłumaczalność wieloznaczności językowych na podstawie dzieła Dorona Rabinovici Papirnik i jego polskiego tłumaczenia” (w wersji oryginalnej: „Zur (Un)Übersetzbarkeit sprachlicher Mehrdeutigkeiten anhand von Doron Rabinovici Papirnik und dessen polnischer Übersetzung” została podzielona na trzy rozdziały, mianowicie „Teoretyczne podstawy tłumaczenia”, „Rabinovici i jego powieść” oraz „Analiza”. Na początku opisano teoretyczne rozważania, to jest zdefiniowano pojęcia „język”, „tłumaczenie” oraz „ekwiwalencja”. Następnie zostały przedstawione trudności mogące wystąpić przy tłumaczeniu, co jest konieczne przy analizie tematu (nie)przetłumaczalności.W rozdziale pierwszym, tj. „Teoretyczne podstawy tłumaczenia” podkreślono zjawisko asymetrii pomiędzy tekstem wyjściowym, a tekstem docelowym, ponieważ ta definicja jest bazą prawie wszystkich błędów w tłumaczeniu. Przedstawiono również zarys teorii (jak np. teorio antropocentryczna, funkcjonalna czy deskryptywna). Trudności z tłumaczeniem mają charakter przede wszystkim językowy i na podstawie tych twierdzeń wymieniono poszczególne rodzaje błędów. W następnym podrozdziale można znaleźć wyjaśnienie pojęcia „dekonstrukcja”, które jest ściśle związane z problemem nieprzetłumaczalności i jednocześnie odgrywa dużą rolę w Papirniku, co dokładniej opisane jest w rozdziale drugim.W kolejnej części, zatytułowanej „Rabinovici i jego powieść” można znaleźć opis dorobku pisarza, ponieważ biografia Rabinovici i przegląd jego dzieł ułatwia recepcję Papirnika. Trzecia część pracy magisterskiej to część praktyczna. W podrozdziałach „Papirnik - analiza tekstu”, „Charakterystyka postaci tytułowej” oraz „(Nie)przetłumaczalność wieloznaczności językowych” zawarta jest istota tej pracy magisterskiej. W tym rozdziale został poruszony i temat tytułowy; został on opisany na podstawie fragmentów z oryginalnego tekstu oraz polskiej wersji Papirnika. Analiza trudności w tłumaczeniu jest pomocna w stwierdzeniu, co może sprawiać problemy w procesie tłumaczenia, a co jest prawie niemożliwe do przetłumaczenia. Celem jest również przedstawienie przyczyn błędów w tłumaczeniu i opis potencjalnych miejsc problemów tłumaczeniowych. Wszystkie wyżej wymienione komponenty pracy magisterskiej prowadzą do stwierdzenia, jak można uniknąć trudności w tłumaczeniu. Szczególną rolę odgrywają fragmenty z polskiej oraz niemieckiej wersji Papirnika, ponieważ za pomocą tych przykładów można przedstawić konkretne problemy, ich analizę oraz potencjalne rozwiązania. W ten sposób zobrazowano różne rodzaje błędów, co jest fundamentem wyjaśnienia zjawiska nieprzetłumaczalności.

This master's thesis, entitled “(Un)translatability of polysemy through the prysm of Papirnik by Doron Rabinovici and its Polish translation” (original version: “Zur (Un)Übersetzbarkeit sprachlicher Mehrdeutigkeiten anhand von Doron Rabinovici Papirnik und dessen polnischer Übersetzung”), is divided into three sections, e.i. Theoretical bases of rendering translation, Rabinovici and his novel, and Analysis. At the beginning of the thesis theoretical terms and definitions are characterised, e.g language, translation, or equivalence.In the first section, Theoretical bases of rendering translation, the asymetry between the output and the target texts is emphasised due to its being the stem of almost all errors made during rendering translations. Also, an outline of linguistic theories is presented (e.g. anthropocentric, functional, or descriptive theory). Difficulties encountered while translating are mostly of linguistic character, which enabled specification of particular types of errors.In the following subsection the definition of deconstruction is explained, which term is directly connected with the problem of untranslatability and, at the same time, of great significance in the case of Papirnik.In the next section, Rabinovici and his novel, a depiction of the writer's oeuvre is presented for the fact that a review of his achievements facilitates Papirnik's reception. In subsections entitled: Papirnik - textual analysis; Profiling of the title character; and (Un)translatability of polysemy, the essence of this thesis is embodied, and fragments of the original source text, along with their Polish translations, are tackled and discussed. Analysis of difficulties emerging during the process of translation is facilitative of differentiating surmountable pitfalls from those resulting in parts of the source text lost in translation. Further aim of this section is to present causes of translation errors as well as to describe potential problems yet to encounter in this field. All the above-mentioned components of the thesis are to determine means of avoiding difficulties while translating, in the task of which Polish and German renderings of Papirnik seem to play important roles as their juxtapositioning offers a mode not only to present and analyse specific translatory problems but also to propose potential solutions to them. In this way a number of errors are illustrated, which, in its turn, is essential for explaining the phenomenon of untranslatability.

Die Magisterarbeit mit dem Titel „Zur (Un)Übersetzbarkeit sprachlicher Mehrdeutigkeiten anhand von Doron Rabinovici Papirnik und dessen polnischer Übersetzung“ wird in drei Hauptkapitel geteilt, nämlich „Theoretische Grundlagen der Übersetzung“, „Rabinovici und sein Roman“ und „Analyse“.Erstens werden die theoretischen Überlegungen beschrieben, nämlich werden der Begriff „Sprache“, der Begriff „Übersetzung” und der Begriff „Äquivalenz” definiert. Danach werden die Übersetzungsprobleme dargestellt, was bei der Analyse des Themas (Un)Übersetzbarkeit notwendig ist. In diesem Unterkapitel wird die Erscheinung der Asymmetrie zwischen der AS und der ZS hervor-gehoben, weil diese Definition eine Basis fast aller Übersetzungsfehler ist. Es wird auch eine Übersicht der Ansätze (wie beispielweise der anthropozentrische, der funktionale oder der deskriptive Ansatz) skizziert. Man soll markieren, dass die Übersetzungsprobleme v.a. sprachliche oder kulturelle Quellen haben und anhand dieser Behauptungen bestimmte Fehlerarten genannt werden können. In dem nächsten Unterkapiteln kann man die Erklärung des Begriffs „Dekonstruktion“ finden. Dekonstruktion ist eng mit dem Problem der Unübersetzbarkeit verbunden und spielt zugleich eine relevante Rolle in Papirnik, was genauer in dem zweiten Kapiteln beschrieben wird. In dem zweiten Teil, der „Rabinovici und sein Roman“ heißt, ist die Beschreibung des künstlerischen Schaffens von Doron Rabinovici zu finden, denn die Darstellung der Biographie und des Überblicks der Rabi-novicis Werken erleichtert die Rezeption von Papirnik. Alle oben genannten Kapiteln ermöglichen den wichtigsten Teil, d.h. die Analyse des Werkes, besser zu verstehen. Der dritte Teil der vorliegenden Magisterarbeit ist ein praktischer Teil. In den Unterkapiteln „Papirnik – eine allgemeine Analyse des Textes“, „Charakteristik der Titelfigur Papirnik“ und „Zu (Un)übersetzbarkeit sprachlicher Mehrdeutigkeiten“ ist der Kern dieser Magisterarbeit zu finden. Hier wird das Titelthema berührt und anhand der Passagen aus dem Original und der polnischen Version von Papirnik beschrieben. Das Ziel der Arbeit ist zu beweisen, ob die Hypothese, dass die sprachlichen Mehrdeutigkeiten in Papirnik unübersetzbar sind, richtig ist. Die Analyse der Übersetzungsschwierigkeiten hilft bei der Feststellung, was schwierig zu übersetzen sein kann und was fast nicht zu übersetzen ist. Der Zweck ist auch die Darstellung der Ursachen der Übersetzungsfehler und die Beschreibung der potenziellen Stellen von Übersetzungsproblemen. Alle oben genannten Komponenten dieser Magisterarbeit führen zu einer Feststellung, wie man die Schwierigkeiten beim Übersetzen vermeiden kann. Eine relevante Rolle spielen Passagen aus der deutschen und der polnischen Version von „Papirnik“, denn mithilfe dieser Beispiele werden konkrete Probleme, deren Analyse und potenzielle Lösungen genannt. Auf diese Weise werden verschiedene Fehlerarten veranschaulicht, was ein Fundament für die Erklärung der Erscheinung der „(Un)Übersetzbarkeit“ ist.