Michał Niedośpiał Seks a moralność i prawo Sex, Morality and the Law Kraków 2019 „Prawdziwa miłość” „Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością” „Pokutować” „Miłość” „Pornografia?” Nie „Nie zbliżaj się do kobiety, a nie będzie problemu” „Zabicie dziecka poczetego jest morderstwem” „Nie czyńcie tego” „Istotą prawa Chrystusowego jest wolność” - „Istotą nauki Chrystusowej jest wolność” „Pokora, godność” „Godność, honor” Prawo do intymności i prywatności Objaśnienia skrótów art. – artykuł ATK – Akademia Teologii Katolickiej BN – Biblioteka Narodowa (seria literacka Ossolineum) BT – Biblia Tysiąclecia BT NT – Biblia Tysiąclecia – Nowy Testament ChAT – Chrześcijańska Akademia Teologiczna cz. - część Dz.U. – Dziennik Ustaw GWP – Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne godz. - godzina kan. - kanon KKK – Katechizm Kościoła katolickiego KUL – Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II k.c. – kodeks cywilny k.k. – kodeks karny k.p.a. – kodeks postępowania administracyjnego k.p.c. – kodeks postępowania cywilnego k.p.k. – kodeks postępowania karnego KPK – kodeks prawa kanonicznego z 1983 r. Kościoła Rzymskokatolickiego k.r.op. – kodeks rodzinny i opiekuńczy k.w. – kodeks wykroczeń min - minuta NT – Nowy Testament nr - numer orz. – orzeczenie OTK ZU - Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – Zbiór Urzędowy PWN – Państwowe Wydawnictwo Naukowe PZWL – Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PAT – Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie popr. – poprawione por. - porównaj poz. – pozycja PS – Przegląd Seksuologiczny PSB – Prymasowska Seria Biblijna pkt – punkt red. – redaktor red. nauk. – redaktor naukowy r. – rok rozdz. - rozdział RP – Rzeczpospolita Polska rozsz. - rozszerzone SN – Sąd Najwyższy SP – Seksuologia Polska sek - sekunda s. – strona t. – tom TN KUL – Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego TK – Trybunał Konstytucyjny UAM – Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu UGd – Uniwersytet Gdański UJ – Uniwersytet Jagielloński w Krakowie UMCS – Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej UMK – Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu UŚl - Uniwersytet Śląski w Katowicach UW – Uniwersytet Warszawski ust. - ustęp uzup. – uzupełnione w. – wiersz (werset) wyd. - wydanie WN PWN – Wydawnictwo Naukowe Państwowe Wydawnictwo Naukowe zm. – zmienione zob. – zobacz Wykaz skrótów Księgi Nowego Testamentu NT – Nowy Testament Mt – Ewangelia wg św. Mateusza Mk – Ewangelia wg św. Marka Łk – Ewangelia wg św. Łukasza J – Ewangelia wg św. Jana Dz – Dzieje Apostolskie Rz – List do Rzymian 1 Kor – Pierwszy List do Koryntian 2 Kor – Drugi List do Koryntian Ga – List do Galatów Ef – List do Efezjan Flp – List do Filipian Kol – List do Kolosan 1 Tes – Pierwszy List do Tesaloniczan 2 Tes – Drugi List do Tesaloniczan 1 Tm - Pierwszy List do Tymoteusza 2 Tm – Drugi List do Tymoteusza Tt – List do Tytusa Flm – List do Filemona Hbr – List do Hebrajczyków Jk – List św. Jakuba 1 P – Pierwszy List św. Piotra 2 P – 2 List św. Piotra 1 J – Pierwszy List św. Jana 2 J – Drugi List św. Jana 3 J – Trzeci List św. Jana Jud – List św. Judy Ap - Apokalipsa św. Jana Wstęp Książka „Seks a moralność i prawo” składa się z trzech części: Części I. Seks, Części II. Seks a moralność, Części III. Seks a prawo. Na końcu książki jest obszerna (wybrana) bibliografia licząca 5348 pozycji książkowych i niektórych artykułów naukowych. W części I zajmuję się seksem, ale nie jest to podręcznik z zakresu seksuologii i dziedzin pokrewnych. Czytelnik, aby zgłębić problematykę seksu, musi skorzystać z odpowiedniej obszernej literatury z zakresu seksu. Seks jest zjawiskiem naukowym, jest on przedmiotem badań naukowych różnych dyscyplin naukowych, np. medycyny, zwłaszcza seksuologii, a także psychiatrii, neurologii, ginekologii, położnictwa, urologii, genetyki, fizjologii, endokrynologii, embriologii oraz innych dyscyplin naukowych, takich jak w szczególności biologii, psychologii, humanistyki (w tym literatury pięknej), sztuki, filmu, informatyki. Seks jest zatem dyscypliną naukową interdyscyplinarną, z czego powinny wynikać określone zadania naukowe, słabo rozwiązane w nauce. Seksuologia jako nauka jest nową dyscypliną naukową, która rozwinęła się praktycznie dopiero w II połowie XX wieku. Uprzednio nietrafnie była pomijana fałszywym, wstydliwym milczeniem, mimo że jest to istotne zjawisko życia każdego człowieka (kobiety i mężczyzny) od zarania ludzkości. Brak w literaturze polskiej kadr naukowych i praktyków z zakresu seksuologii, psychologii seksu, biologii seksu, i innych ujęć interdyscyplinarnych tej dziedziny, o których wspomniano uprzednio. Nie ma na polskich uniwersytetach medycznych w ogóle katedr seksuologii. Zachodzi potrzeba wykształcenia wysoce kompetentnych naukowców i praktyków z zakresu seksuologii i dyscyplin naukowych z nią związanych (dziedzina nauki interdyscyplinarna). Wskazane są studia i badania naukowe teoretyczne i praktyczne polskich uczonych i praktyków za granicą, w przewodnich ośrodkach naukowych. Lukę tę trzeba zapełnić. Nie jest to zadanie na kilka lat, ale na całe dziesięciolecia. Apeluję do Ministra Zdrowia oraz Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego i rektorów uniwersytetów medycznych, aby utworzyli stosowne katedry seksuologii i dyscyplin z nią powiązanych. Nie sposób tego naukowo wytłumaczyć, dlaczego tak jest obecnie (zaniechanie, zaniedbanie). Brak podręczników i systemów seksuologii, wielotomowych, np. 10-, 20-tomowych z zakresu seksuologii i dyscyplin z nią związanych, np. psychologii, biologii. Trzeba wprowadzić obowiązkowy przedmiot z seksuologii na medycynie i w dyscyplinach z nią powiązanych, np. psychologii, biologii. Seksualność jest zjawiskiem typowym nie tylko dla człowieka, ludzi, ale także zwierząt (zoologii) i roślin (botaniki, rozmnażanie). Nie ma porównawczych, interdyscyplinarnych badań naukowych seksualności człowieka, zoologii i botaniki, a są to pewne zjawiska wspólne lub podobne, a pewne odrębne. Studenci medycyny, psychologii i biologii powinni mieć obowiązkowy przedmiot wykładów i ćwiczeń w pełnym wymiarze czasu, po 60 godzin wykładów i 60 godzin ćwiczeń z zakresu seksuologii, psychologii seksu, biologii seksu. Jak dotychczas problem ten nie jest rozwiązany należycie, poza epizodycznymi, marginalnymi zajęciami. Osoba (kobieta i mężczyzna) powinni znać budowę narządów płciowych kobiety i mężczyzny, przebieg i fazy stosunku seksualnego (zasady gry wstępnej, właściwego stosunku płciowego, zachowania po stosunku płciowym), techniki stosunku seksualnego (jest ich teoretycznie kilkaset), punkty rozkoszy kobiety G oraz A i B, ćwiczenie mięśni Kegla u kobiety, orgazm (szczytowanie) kobiety i mężczyzny, zaburzenia życia płciowego, np. wzwodu członka, anorgazji, przedwczesnego wytrysku, nerwic seksualnych, zaburzeń seksualnych. Osoby powinny znać także choroby przenoszone drogą płciową. Osoby powinny mieć wiedzę, wykształcenie z zakresu seksu, znać zasady życia płciowego, antykoncepcję naturalną i sztuczną. Osoby mają dojrzałość biologiczną, psychologiczną i społeczną (do założenia rodziny). Wiele zjawisk z zakresu życia społeczno-gospodarczego w związku z seksualnością powinno być przemodelowanych, zmienionych, autor opowiada się za wczesnym zawieraniem małżeństw, tak jak to było przez XX wieków i przedtem, tj. w okresie dojrzałości biologicznej. Wielkie znaczenie ma wychowanie seksualne oparte na zasadach nauki, moralności i prawa. W części II omówiono „Seks a moralność”. Zjawisko seksualności od zawsze było przedmiotem moralności, etyki, religii, które wypracowały tu pewne zasady, bardzo często różnorodne, a niekiedy wspólne. Zjawisko seksualności przedstawiono przede wszystkim na tle moralności chrześcijańskiej, Nowego Testamentu, nauki Chrystusa, prawa Chrystusowego, prawa Boskiego. Przytoczono stosowne hasła rzeczowe z zakresu seksualności w Nowym Testamencie wraz z podaniem zbiorczo wykazów tekstów Nowego Testamentu na temat poszczególnych zagadnień seksualności i istotne cytaty z Nowego Testamentu. W części III omówiono „Seks a prawo”, tj. regulacje prawne tworzone przez prawa pozytywne, państwowe, w tym wypadku polskie. Seks w minimalnym zakresie jest przedmiotem regulacji prawnych. Trzeba je znać, aby uniknąć odpowiedzialności prawnej (karnej, cywilnej, administracyjnej), która różnie w rozmaitych systemach prawnych się przedstawia. Omówiono m.in. seksualność w prawie rodzinnym, w prawie cywilnym, w prawie karnym, w prawie konstytucyjnym, w prawie administracyjnym, w umowach międzynarodowych, w kodeksie prawa kanonicznego z 1983 roku Kościoła Rzymskokatolickiego oraz prawnych uregulowań ustawowych szczegółowych z zakresu seksualności. Nie wszystko bowiem, co jest technicznie (biologicznie) możliwe, jest dopuszczalne moralnie (część II) i prawnie (część III). Przytoczono teksty stosownych przepisów prawnych z zakresu seksualności w Polsce, a także kodeksu prawa kanonicznego z 1983 r. i katechizmu Kościoła katolickiego. Na końcu książki przytoczone wnioski ogólne z tych trzech części: seksu, moralności, prawa. Na końcu jest obszerna (wybrana) bibliografia z zakresu seksu: seksuologii, psychologii, biologii, medycyny, moralności, prawa polskiego, teologii moralnej, etyki. Obejmuje ona około 5348 pozycji naukowych (książkowych). Oczywiście, aby się z nimi wszystkimi zapoznać trzeba mieć wiele wolnego czasu i odpowiednie kompetencje naukowe, medyczne, psychologiczne, moralne, prawne. Oczywiście Czytelnik wybierze z bibliografii to, co Go interesuje w danej sprawie. Nie jest to wykaz kompletny. Obejmuje on tylko wybrane książki, nie obejmuje w zasadzie czasopism naukowych (medycznych, psychologicznych, biologii, moralności, etyki, prawa), z wyjątkiem „Seksuologii Polskiej” i „Przeglądu Seksuologicznego”, bo rozbudowałoby to niezmiernie ramy bibliografii. Seksualnością rządzą określone prawa naukowe, moralne (etyczne), prawne, które często są wspólne, jeśli są prawdziwe. Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością. Seksualnością powinna kierować miłość prawdziwa. Zabicie dziecka poczętego jest morderstwem. Nie czyńcie tego. Nie zbliżaj się do kobiety, a nie będzie problemu. Formą naukową, moralną i prawną pożycia seksualnego jest małżeństwo kobiety i mężczyzny. Książka jest napisana teoretycznie i zawsze zachowa aktualność, co najwyżej niektóre przepisy prawa mogą ulec zmianie. Odsyłam Czytelnika do spisu treści, w którym jest syntetycznie ujęta treść całej książki (w jej trzech częściach). Życzę Czytelnikowi owocnej lektury i zgłębiania wiedzy z zakresu seksualności (nauki, moralności, prawa). Michał Niedośpiał Kraków, dnia 25 marca 2019 r. Część I Seks 1. Uwaga ogólna Praca niniejsza nie jest podręcznikiem seksuologii (medycyny). W tym zakresie odsyłam w całości (w pełni) do nauki medycyny, w tym seksuologii oraz nauki psychologii, skąd Czytelnik ma czerpać wiedzę na temat seksu. 2. Miesiączka, polucja Seks jest zjawiskiem naturalnym człowieka. Występuje on przez cały okres życia (od poczęcia – narodzenia praktycznie do śmierci). Po raz pierwszy pojawia się widocznie w okresie dojrzałości biologicznej u kobiety, co ma miejsce w okresie około 12 roku zycia, w którym wystepuje u niej miesiączka i zdolność do zapłodnienia, poczęcia dziecka, dla mężczyzn zdolność do zapłodnienia, poczęcia dziecka wystepuje zazwyczaj około 14 roku życia, gdy pojawia się polucja, zdolność do wydalania plemników (odpowiednika komórki żeńskiej – jaja przy miesiączce). Okres ten 12 lub 14 lat jest zmienny terytorialnie i u różnych ras (regionach świata). Jest on zmienny także indywidualnie u poszczególnych osób. W XX i XXI wieku w wyniku erotyzacji życia publicznego i prywatnego, w tym w dobie Internetu, filmu, książki, prasy, dziewczynki i chłopcy wcześniej niż poprzednio dojrzewają, np. XX wieków temu. Nieraz miesiączka pojawia się wcześniej (9-12 lat) i polucja wcześniej (10-14 lat). Zazwyczaj dziewczynki dojrzewają wcześniej niż chłopcy o około 2 lata. Występowanie indywidualne, konkretne u danej osoby (dziewczynki lub chłopca) mogą oni sprawdzić sami, bo jest to widoczne zazwyczaj, zwłaszcza u dziewczynek (miesiączka). Zdolność do produkcji plemników może też stwierdzić chłopiec. Często sa to samoczynne wydalenia plemnikow na zewnątrz (polucja). Od tego okresu czasu człowiek staje się osobą dojrzałą biologicznie, która może zapłodnić, począć dziecko w wyniku połączenia komórki męskiej i żeńskiej. Co nastepuje zazwyczaj w drodze stosunku płciowego (zbliżenia). 3. Dojrzałość psychologiczna Dojrzałość psychologiczna według ustaleń prawa i zdolność do zawarcia małżeństwa powstaje później, w wieku 18 lat (tak stanowi prawo polskie dla kobiety i mężczyzny) (art. 10 § 1 zd. 1 k.r.op. „Jednakże z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny” (art. 10 § 1 zd. 2 k.r.op.). Takim ważnym powodem może być np. ciąża, aczkolwiek sąd musi zbadać to także przez pryzmat dobra rodziny. Ustawodawca polski przyjął 18 lat (ukończonych), czyli okres, w którym osoba nabywa pełną zdolność do czynności prawnych (art. 10 i 11 k.c.). Jest to zdolność prawna do zawarcia małżeństwa. Ustawodawca założył, że wtedy jest nie tylko zdolność biologiczna, ale także psychologiczna do zawarcia małżeństwa, a także potencjalna zdolność (możność) społeczna do zawarcia małżeństwa, aczkolwiek zdolność społeczna do zawarcia małżeństwa (zdolność do utrzymania rodziny) wydłuża się zazwyczaj przez okres nauki w szkole średniej i wyższej (studiów) do około 25 roku życia. Nie mam badań naukowych, ani nie czytałem literatury, co do zdolności psychologicznej do zawarcia małżeństwa. Tak jednak zazwyczaj współczesne ustawodawstwa je zakreślają (z modyfikacjami in plus i in minus). W mojej ocenie chłopiec i dziewczyna mają zdolność psychologiczną do zawarcia małżeństwa już w chwili zdolności biologicznej, tj. 12 lat (kobieta), 14 lat mężczyzna. Aczkolwiek zawarcie małżeństwa wymaga rozumnej, rozsądnej decyzji woli i skrystalizowania się sfery uczuciowej. Powinna to być decyzja stała rozumu, woli, uczuć, a nie niestała, niestabilna, zmienna. Małżeństwo jest bowiem poważną sprawą życiową małżonków, rodziny, którą założą (dzieci), społeczną (zdolność do utrzymania rodziny i wychowania dzieci). Pomocą mogą służyć tu także rodzice, rodzina (bliższa i dalsza), bliscy. Decyzja małżonków powinna być stała, pozwalajaca im samodzielnie utrzymać rodzinę. Małżeństwo to nie tylko możność współżycia seksualnego, ale także odpowiedzialność za rodzinę i dzieci, które mogą się począć. Nadto nauka medycyny (np. ginekologii, położnictwa, seksuologii) oraz psychologii i pedagogiki (wychowania) może i powinna w tej sprawie się wypowiedzieć, w tym ciąża nie może stanowić zagrożenia dla życia lub zdrowia młodej dziewczyny i dziecka. Jest to także problem indywidualny (osobniczy), osoby w tym samym wieku, np. 14 lat mogą być fizycznie i psychologicznie różnie rozwinięte. Przez XX wieków zdolność biologiczna była zawyczaj także zdolnością psychologiczną do zawarcia małżeństwa. W prawie rzymskim zdolność do zawarcia małżeństwa przez kobietę wynosiła 12 lat, zaś mężczyznę 14 lat. Tak też było za czasów Chrystusa, w Palestynie 2 000 lat temu, gdzie małżeństwa były zawierane w młodym wieku, dziewczyna 12 – 14 lat (maksymalnie 16 lat), chłopiec 14-16 lat (maksymalnie 18 lat). Zawarcie małżeństwa w okresie Chrystusa w Palestynie następowało zazwyczaj zawsze najpóźniej w wieku 18 lat. Najświętsza Maria Panna zawarła małżeństwo także w tym wieku 12-14 lat, najpóźniej 16 lat i w tym wieku urodziła syna, Chrystusa. Przez XX wieków, w tym w starożytności, nie było długiego okresu nauki, jak obecnie (do 18-25 lat, matura, studia). Rozwój wiedzy naukowej spowodował wydłużenie się okresu nauki. Jest to cechą XX/XXI wieku. Jeszcze na początku XX wieku było inaczej. Święta Królowa Jadwiga miała 13 lat, gdy zawarła małżeństwo z królem Polski Władysławem Jagiełłą, który wtedy miał 34 lata. Zazwyczaj przez XX wieków czekano z zawarciem małżeństwa do okresu pierwszej miesiączki u dziewczyny i polucji u chłopca. Moim zdaniem jestem za tym, aby dolną granicę wieku zawarcia małżeństwa obniżyć dla kobiety do 12 lat, zaś dla mężczyzny do 14 lat (tak jak było przez XX wieków). Prawu nic do biologii, nauki biologii, która w sposób naturalny wytycza zjawiska w zakresie seksualności (możności poczęcia dziecka, potrzeby seksualne, popęd seksualny itd. i konieczność jego naturalnego i prawnego przez małżeństwo zaspokojenia). W szeregu systemach religijnych, prawnych, np. Wschodu, Azji, np. Indii, Arabów, małżeństwa sa zawierane, kojarzone także wśród dzieci, jeszcze przed 12-14 rokiem życia. Inicjatywę przejawiają tu rodzice, rodzina. Nowy Testament nie określa dolnej granicy wieku zawarcia małżeństwa i trafnie, bo nie jest to celowe. Prawo kanoniczne obecne z 1983 roku Kościoła Rzymskokatolickiego określa zdolność zawarcia małżeństwa dla kobiety mającej ukończonych 14 lat, dla mężczyzny mającego ukończonych 16 lat (kanon 1083 § 1 kodeksu prawa kanonicznego). Jak można wnosić, za zgodą ordynariusza (biskupa) można zawrzeć małżeństwo przed 14-16 rokiem życia (kanon 1071 § 1 pkt 6, kanon 1058). KPK jest prawem ludzkim, a nie Boskim, Kościoła Rzymskokatolickiego. Postanowienia KPK z 1983 r. są sprzeczne z XX-wieczną praktyką Kościoła katolickiego, gdzie te granice były niższe (jw.). 4. Dojrzałość społeczna (zdolność do utrzymania rodziny) Zdolność społeczna, czyli zdolność do utrzymania rodziny jest zazwyczaj późniejsza niż zdolność biologiczna i psychologiczna. Obecnie w Polsce wynosi ona około 18-25 lat życia (okres szkoły średniej – matura, okres studiów). W okresie szkoły średniej wystepują silne potrzeby seksualne, które z przyczyn społecznych i prawnych nie mogą być zaspokojone w małżeństwie. Jest to sprzeczność prawna, społeczna, logiczna, biologiczna, psychologiczna, jest to stan nienaturalny, sprzeczny z prawem natury, z prawem człowieka, z naturą człowieka. Wszelkie apelowanie do wstrzemiężliwości płciowej w tym wieku, do okresu zawarcia małżeństwa, zazwyczaj sa nieskuteczne, co pokazuje życie. Są też badania socjologiczne na ten temat (por. np. Izdebski Zbigniew, Seksualność Polaków na początku XXI wieku. Studium badawcze, wyd. I , Kraków 2012, Wydawnictwo UJ, ss. 834). Prawo, społeczeństwo nie może nie liczyć się z faktami, biologią, ją tłumić. Powinno tworzyć ramy prawne w postaci małżeństwa, które w sposób godziwy prawnie i materialnie pozwoliłyby na zawarcie małżeństwa. Często ten okres zdolności społecznej do zawarcia małżeństwa wydłuża się o okres do 10 lat po ukończeniu nauki (czyli po studiach do 30-35 lat), co jest nienaturalne, sprzeczne z naturą. Często jest tak, że do późnego wieku, nieraz do chwili śmierci osoba (osoby) nie uzyskują zdolności społecznej do zawarcia małżeństwa, do utrzymania małżeństwa i rodziny, i nie zawieraja go, bo np. nie mają pracy, mieszkania, płacy godziwej pozwalającej na utrzymanie rodziny i wychowanie dzieci godne. Jest to jednak zarzut do społeczeństwa, do państwa, do organizatorów życia społecznego, do pracodawców, że nie mogą zagwarantować warunków społecznych, w tym ekonomicznych, mieszkaniowych do zawarcia małżeństwa, a jest to ich obowiązkiem prawnym, społecznym, moralnym. Wszak rodzina (małżeństwo) jest podstawową komórką życia społecznego i stan rodziny (rodzin) decyduje o stanie, kondycji państwa. Trzeba ten problem rozwiązać, nie jest on rozwiązany. Należy młodym małżeństwom zapewnić mieszkanie (podstawowy element założenia rodziny), pracę (zatrudnienie), godziwą płacę pozwalającą na utrzymanie rodziny i wychowanie dzieci w godnych warunkach, majątek (gospodarstwo rolne, przedsiębiorstwo, warsztat rzemieślniczy itd.), a tego społeczeństwo i państwo obecnie nie zapewnia, co jest skandalem prawnym, społecznym, moralnym. Nie może potem dziwić fakt, że młodzi nie zawierają małżeństw, żyją w tymczasowych związkach partnerskich, poza małżeństwem zaspokajają swoje naturalne ludzkie potrzeby seksualne, co jest naturalne, bo takie są potrzeby seksualne człowieka, zwłaszcza osób młodych (młodzieży). W związku z moim postulatem obniżenia granicy wieku zawarcia małżeństwa do 12-14 lat w chwili obecnej w Polsce i na świecie wymagałoby to zazwyczaj przeorganizowania życia społeczno-gospodarczego przez umożliwienie osobom w tym wieku (12-18 lat) zawarcia małżeństwa. Osoby te zazwyczaj wtedy uczą się w szkole średniej lub wyższej i nie mają własnych środków materialnych na utrzymanie rodziny i potomstwa. Trzeba by im to zapewnić, w tym pogodzić okres nauki z możliwością założenia rodziny. Trzeba by z tego tytułu osobom tym zapewnić środki materialne (mieszkanie, godziwe dochody pozwalające na utrzymanie rodziny, nauka jest także pracą, często cięższą niż praca po ukończeniu nauki, jest to okres intensywnej nauki, obecnie jest ona bezpłatna, nie pobiera się za nią wynagrodzenia, odpłaty, ale powinna być płatna przez społeczeństwo i państwo, co pozwoliłoby tym osobom na zawarcie małżeństwa i rodziny). Wymagałoby to także zmodyfikowania okresu i sposobu (trybu) nauki. W chwili obecnej obowiązuje w istocie okres ustawicznego kształcenia, nauki, nie tylko w okresie nauki (szkoły średniej, wyższej), lecz także potem, w postaci dokształcania się we własnym zakresie, w postaci studiów podyplomowych, aplikacji prawniczych, ekonomicznych, medycznych (specjalizacji), studiów doktoranckich itd. Jeśli tak, to okres nauki można by wydłużyć dla osób, które zawrą małżeństwo. Osobiście doradzałbym ukończenie nauki, przy obecnym trybie życia społeczno- gospodarczego, a potem zawieranie małżeństwa. Ale nie jest to zgodne z potrzebami biologicznymi (seksualnymi) młodej osoby. Poważna część osób młodych nie zawiera małżeństwa z uwagi na brak zdolności społecznej do utrzymania rodziny (pracy, godziwej płacy, mieszkania itd.). Obserwuje się to w Polsce i na świecie. Na świecie, w tym częściowo w Polsce, a zwłaszcza na Zachodzie, obserwuje się proces niezawierania małżeństw, życia w związkach partnerskich bardziej lub mniej trwałych, pozamałżeńskiego życia seksualnego z powodów obyczajowych, życiowych, wygodnictwa życiowego, daleko posuniętej erotyzacji życia społecznego (w dobie Internetu, filmu, telewizji, książki, prasy, współczesnych środków antykoncepcyjnych, szeroko rozwiniętej niestety aborcji, która jest morderstwem). W świecie, zwłaszcza zachodnim, wytwarza się moda, zwyczaj na niezawieranie małżeństw, na luźne, bez zobowiązań związki, kontakty, mimo że często, a dotyczy to zwłaszcza bogatego Zachodu, np. Europy Zachodniej, USA, Kanady, Australii, istnieje zdolność społeczna do zawarcia małżeństwa przez młode i inne osoby, ale nie chcą one zawierać małżeństw, dotyczy to także Ameryki Południowej i Środkowej, rasy białej. Taka jest mentalność społeczna, w tym młodych. A jeśli zawierają małżeństwa, to sa one bezdzietne lub z jednym dzieckiem. Do wyjątków należą rodziny wielodzietne. Jest to zjawisko z punktu widzenia społecznego, moralnego, prawnego, gospodarczego niepożądane. Następuje rozregulowanie życia społecznego, rodzinnego, dzieci bez małżeństw, utrzymywanych przez jednego z rodzicow, najczęściej kobiety, co ma negatywne skutki moralne, prawne, pedagogiczne, wychowawcze, gospodarcze, ekonomiczne. Dziecko w sposób naturalny potrzebuje pełnej rodziny ojca i matki jako małżonków, a nie partnerów związku partnerskiego. Dzieci cierpią na tym (sieroctwo społeczne), odbija się to negatywnie także na psychice dziecka. Nie ma kto utrzymywać osób starszych (emerytów) i niepełnosprawnych (inwalidów). Wydłuża się wiek emerytalny do 70 lat, co nie jest naturalne w tym wieku, ale podyktowane to jest przesłankami ekonomicznymi, a nie społecznymi. Społeczeństwo płaci koszty społeczne, ekonomiczne, wychowawcze za brak rodziny, za niezawieranie małżeństw, za nierodzenie dzieci w małżeństwach. Proces ten zaostrza się, zwłaszcza na Zachodzie. Skutkiem tego jest także odwrotna reakcja społeczeństwa i państwa, która zezwala na eutanazję osób starych lub niepełnosprawnych, aborcję, co jest przestępstwem, niemoralne, a co „legalizują” poszczególne ustawodawstwa. Obserwuje się kulturę śmierci w świecie współczesnym i to całym i to zarówno dzieci nienarodzonych, jak też często osób starych lub niepełnosprawnych (np. umysłowo chorych, kalek). Żywcem przypomina to czasy Hitlera, w tym co do ludności niemieckiej. Jest to stępienie moralne, społeczne, społeczeństw, narodów, zdziczenie obyczajowe, stan nienaturalny, stan nienormalny. Trzeba przeciwko temu zjawisku podjąć stosowne środki prawne, ekonomiczne, społeczne, kulturowe, gospodarcze, naukowe, moralne. W XX i XXI wieku np. aborcja przyjęła niespotykane rozmiary w historii ludzkości. Więcej osób zostało zamorodowanych w wyniku aborcji niż we wszystkich dotychczas wojnach prowadzonych na Ziemi, ilość dzieci nienarodzonych zabitych, zamordowanych sięga w miliardy. Jest to zjawisko apokaliptyczne. Państwa zazwyczaj sprzyjają i wprost dozwalają na ten proces aborcji, którą traktują jako jeden ze środków antykoncepcyjnych. Jest to brak odpowiedzialności osób. Jeśli osoby decydują się na poczęcie dziecka, na współżycie seksualne, to muszą liczyć się ze skutkami tego, z możliwością poczęcia dziecka. Nie ma 100-procentowych środków antykoncepcyjnych. Świadczy to o braku odpowiedzialności prawnej i moralnej tych osób podejmujących współżycie seksualne, którego one nie powinny w ogóle podejmować, bo są nieodpowiedzialne, nie dorosły do tego. Nadto rodziny wielodzietne wyśmiewa się, jako „patologiczne”, „nienormalne”, co jest zjawiskiem niepożądanym, bo rodziny wielodzietne powinny być promowane i korzystać ze wszechstronnej ochrony prawnej, ekonomicznej, moralnej państwa, społeczeństwa, instytucji, Kościołów i związków wyznaniowych. Tymczasem rodziny wielodzietne, bedące błogosławieństwem Bożym, zazwyczaj same muszą borykać się ze swymi problemami utrzymania, wychowania, kształcenia itd. Trzeba zmienić politykę społeczną, państwa, społeczeństwa co do rodzin wielodzietnych, przychodząc im z wieloraką pomocą, np. mieszkaniową, dochodową, zatrudnienia, godziwej płacy pozwalającej na utrzymanie rodziny, podatkowej, ekonomicznej, gospodarczej, kształcenia. Dziecko najlepiej rozwija się w rodzinie wielodzietnej. Jedynacy zazwyczaj są osieroceni w tym zakresie, przez brak rodzeństwa. Państwo, społeczeństwo, instytucje, pracodawcy itd. muszą prowadzić politykę prorodzinną, promującą rodzinę, a nie antyrodzinną, zniechęcającą do zakładania rodziny. Dzieci są dobrem narodu, społeczeństwa, państwa, błogosławieństwem Bożym, są przyszłością społeczeństwa, narodu, państwa, świata. One zabezpieczają jego przyszłość, w tym ekonomiczną i utrzymanie osób starszych (emerytów) i niepełnosprawnych (inwalidów). Polska i inne kraje, np. Zachodu powinny zmienić politykę demograficzną, bo grozi nam (im) klęska demograficzna, katastrofa demograficzna, spoleczna, ekonomiczna. Liczba Polaków zmniejsza się. Za kilkadziesiąt lat z narodu 40-milionowego (nielicznego), może nas być 20-15 milionów, i do tego dąży Zachód, aby tak w Polsce było. Znikniemy jako naród, państwo. Jest to proces destrukcyjny społecznie, narodowościowo, państwowo. Trzeba z tego zakresu przeprowadzić stosowne badania naukowe i wyciągnąć stosowne wnioski prawne, ekonomiczne, gospodarcze, społeczne, zanim będzie za późno. Społeczeństwa, narodu nie da się odbudować w ciągu kilku lat, na to trzeba kilkudziesięciu lat, wieków. 5. Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością. Miłość prawdziwa Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje miłości – miłość fizyczną (eros – z greckiego, Amor – z łacińskiego) oraz miłość prawdziwą (agape – z greckiego). Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością. Miłość fizyczna jest fałszywą miłością. Miłość przewdziwa jest prawdziwą miłością. Miłość prawdziwa sklada się z dwóch elementów koniecznych (koniunkcja): milości fizycznej (stosunek płciowy, sfera fizyczna) i miłości duchowej (rozum, wola, uczucia). Miłość prawdziwa jest miłością wzajemną (A do B i B do A). Gdy nie ma miłości wzajemnej (jest tylko A do B albo B do A), to nie jest to miłość prawdziwa. Podstawą do zawarcia małżeństwa powinna być miłość prawdziwa małżonków, a nie miłość fizyczna. Miłość fizyczna heteroseksualna polega na stosunku płciowym (fizycznym) mężczyzny i kobiety. Miłość fizyczna jest koniecznym i istotnym warunkiem miłości prawdziwej, stanowiąc jeden z esencjalnych (istotnych) jej elementów, ale nie wyłączny, potrzebuje ona także miłości duchowej, czyli decyzji rozumu, woli i uczuć. Miłość fizyczna i miłość duchowa to dwa konieczne składniki miłości prawdziwej (koniunkcja, łącznie muszą zajść). Bez miłości fizycznej nie ma zatem miłości prawdziwej oraz bez miłości duchowej nie ma zatem miłości prawdziwej. Powinien to być związek stały, którym jest małżeństwo. Nie ma miłości prawdziwej poza małżeństwem. Małżeństwo jest otwarte na życie, umożliwia przyjęcie dziecka, które narodzi się ze stosunku fizycznego. Miłość fizyczna (przedmałżeńska lub pozamałżeńska) nie jest miłością prawdziwą. Cechuje ją także brak odpowiedzialności za poczęcie dziecka. Tylko w małżeństwie, tylko w rodzinie dziecko ma naturalne i pełne możliwości rozwoju psychofizycznego. Dziecko jest i powinno być owocem miłości. Dziecko jest dobrem, szczęściem, a nie intruzem, osoba niepożądaną, agresorem, jak się je traktuje przy miłości fizycznej. Dziwi się potem mężczyzna lub kobieta, że doszło do poczęcia dziecka, jakby nie wiedzieli, że owocem stosunku płciowego kobiety i mężczyzny jest możność poczęcia dziecka. Jeśli kobieta i mężczyzna sobie tego nie uświadamiają, to w ogóle nie powinni oni podejmować pożycia płciowego, fizycznego, bo są nieodpowiedzialni, małymi dziećmi są. Kobieta i mężczyzna zaczynający wspólne pożycie stają przed dylematem, który muszą sami rozwiązać. Muszą założyć, że z każdego stosunku płciowego kobiety i mężczyzny może począć się życie, nawet gdy stosują oni środki antykoncepcyjne, które zmniejszają możliwość zajścia w ciążę, lecz nie wyłączają możliwości poczęcia dziecka ze 100-procentową pewnością. Margines ryzyka przy stosowaniu środków antykoncepcyjnych (naturalnych, sztucznych: mechanicznych, chemicznych, hormonalnych itd.) jest różny, dla różnych metod antykoncepcji. Określa go nauka medycyny, można to przeczytać w odpowiedniej naukowej, fachowej literaturze, a nie u rówieśników, ze źródeł nie sprawdzonych naukowo. Zawsze np. prezerwatywa może pęknąć lub zsunąć się z członka i wypłynie nasienie do pochwy. Zawsze można zapomnieć zażyć tabletki antykoncepcyjnej lub być w błędzie, że się ją zażyło itd. itp. Są to tylko niektóre przykłady. A skoro z każdego stosunku płciowego, w tym także przy antykoncepcji naturalnej lub sztucznej może dojść do poczęcia dziecka, to co kobieta i mężczyzna uczynią, gdy dziecko pocznie się. Po pierwsze, mogą zdecydować się na małżeństwo. Ale czy będzie to małżeństwo wolne? Nie wymuszone okolicznościami zajścia w ciążę. Poważny odsetek małżeństw zawierany jest po poczęciu dziecka (liczby statystyczne sa różne, wahają się od 50% - do 90%, nie odpowiadam za te badania, można przeczytać sobie literaturę). Po drugie, mogą nie zawrzeć małżeństwa, a dziecko urodzi się jako pozamałżeńskie (bez małżeństwa rodziców dziecka). Jest to problem dla rodziców, a przede wszystkim dla dziecka, które staje się w ten sposób pozbawione naturalnej rodziny (ojca i matki bedącymi małżeństwem). Dziecko będzie sierotą, półsierotą. Znajdzie się w domu dziecka lub będzie wychowywane przez jednego z rodziców, kobietę lub mężczyznę, najczęściej kobietę, bo często mężczyźni nie poczuwają się do obowiązków („to twoje dziecko”, „ty je urodziłaś”, „to twoja wina” itd.). Problem jest także społeczny, dzieci pozamałżeńskie rodzą określone problemy społeczne, obyczajowe. Normą prawa pozytywnego i moralnego jest, a w każdym razie powinno być, że dzieci pozamałżeńskie są na równi traktowane z dziecmi małżeńskimi (nie stanowi tak np. kodeks prawa kanonicznego Kościoła Rzymskokatolickiego). Zasada ta z trudem w XX i XXI wieku utorowała sobie drogę. Dziecko urodziło się i nie jego winą jest, że nie ma rodziców małżonków. Nie można też potępiać matki ani ojca dziecka. Nie powinni wszyscy oni być potępiani, wytykani, wyszydzani („panna z dzieckiem”). Kultura społeczna i obyczaje często są jednak niestety inne, zupełnie niesłusznie. Po trzecie, rodzice dziecka lub jedno z nich decydują się nieraz lub często na aborcję, czyli zabicie dziecka poczetego, lecz nie narodzonego. Zabicie dziecka poczetego jest morderstwem. Nie czynie tego!!! Odmienne stanowisko prawa pozytywnego, które zezwala zawsze lub w niektórych przypadkach na zabicie dziecka poczętego, jest bezprawne, niemoralne, nie wyłącza przestępstwa. Osoba powstaje z chwilą połączenia się komórki żeńskiej (jaja) z komórka męską (plemnikiem) i od tej chwili jest osobą, nowym człowiekiem, który ma zakodowaną całą przyszłość, wszystkie jego cechy fizyczne i psychiczne są zdeterminowane, określone w zarodku (połączenie dwóch komórek męskiej i żeńskiej). Ten oczywisty fakt naukowy, potwierdzony przez naukę XX wieku, jest często bezprawnie i niemoralnie negowany przez ustawodawców, ludzi, to tylko „galaretka”, to nie dziecko, to nie osoba. Tak nie jest jednak, to jest właśnie dziecko, osoba, osoba fizyczna, człowiek. Kto temu przeczy, nie mówi prawdy (jest nienaukowy). Prawo państwowe zabrania w zasadzie aborcji. Jest to przestępstwo i naruszenie dóbr osobistych (zawsze). Dziecko poczęte jest osobą odrębną od matki i ojca, nie jest ono częścią ciała kobiety, nie jest jej ciałem, rodzice ani nikt inny (np. prawo, lekarz, sąd) nie mogą zezwalać na zabicie dziecka poczętego, które ma zdolność prawną (jest osobą fizyczną) od chwili poczęcia, a nie od chwili urodzenia. Wystarczy oglądnąć zdjęcia fotograficzne (np. w Internecie, książkach) rozwoju dziecka poczętego, widać tam wyraźnie osobę, dziecko. Trzecia możliwość jest zatem z góry (a limine) niemożliwa, do odrzucenia, jako bezprawna, przestępcza, niemoralna (zabójstwo, morderstwo dziecka). Rodzice dziecka poczętego mają zatem do wyboru albo część pierwszą, albo część drugą tej alternatywy (zawrzeć małżeństwo – nie zawrzeć małżeństwa, urodzić dziecko). Decyzja należy do rodziców. Oni muszą dokonać tego wyboru. Często też kobiety „na wabia”, zwabiają mężczyznę do łóżka, aby zmusić go do zawarcia małżeństwa. Decyzja mężczyzny musi być jednak swobodna, moralna, rodzice powinni kierować się zarówno dobrem własnym, jak i dziecka. Sami muszą w sumieniu dokonać tego wyboru. Już przykładowe powyższe dylematy co do poczęcia dziecka i jego urodzenia jasno wskazują na to, że prawdziwa miłość możliwa jest tylko w małżeństwie, a nie poza małżeństwem (przedmałżeńska lub pozamałżeńska). Nadto małżeństwo oparte jest na stałym związku mężczyzny i kobiety (monogamii), a zatem zaspokaja naturalne potrzeby seksualne małżonków w sposób godziwy. Nie naraża kobietę i mężczyznę na zakażenie chorobami przenoszonymi droga płciową (HIV/AIDS, choroby weneryczne, inne choroby np. dermatologiczne, np. grzybice, np. wirusowe zapalenie watroby typu B lub C). Jest to zatem seks bezpieczny dla małżonków i dla dziecka, które ma rodzinę. To prawda, że człowiek ma silny popęd płciowy. Ale człowiek jest istotą rozumną, to rozum, wola mają kierować popędem seksualnym, a nie popęd seksualny człowiekiem, jak to jest u zwierzat. Rozum powinien kierować uczuciami, a nie uczucia rozumem. Taka jest nauka. Życie jednak pokazuje, że często tak nie jest, że popęd seksualny, że uczucia są silniejsze niż rozum i wola. Trzeba to poważnie mieć na uwadze i unikać sytuacji, w których może dojść do zbliżenia, bo będzie potem problem. Jeśli np. kobieta i mężczyzna rozpalą swe namiętności w gorącym tańcu, to niech się potem nie dziwią, że dojdzie do zbliżenia, stosunku płciowego. Jeżeli mężczyzna i kobieta sptykają się w warunkach intymnych (np. sam na sam), np. w nocy sami w pokoju, to niech się nie dziwią, że może dojść do zbliżenia. „Nie zbliżaj się do kobiety, a nie będzie problemu”. Trzeba zająć się innymi czynnościami niż seks, myślenie o seksie, oglądanie seksu, czytanie książek o seksie, oglądanie pornografii, np. zająć się pracą, sportem, nauką, wypoczynkiem, oglądaniem filmów, czytaniem książek nieerotycznych, rozmową, spacerem. Seks zaczyna się w mózgu, a nie w narządach płciowych. Narządy płciowe pobudzane przez mózg zaczynają działać. Zazwyczaj zaczyna się to od myśli o seksie, od czytania literatury erotycznej, od oglądania filmów erotycznych (pornograficznych), od rozmów o seksie, od spotkań intymnych, a potem stopniowo dochodzi do zbliżenia, do aktu seksualnego, do stosunku płciowego. Zapałka podpala las, iskra wznieca pożar, ogień. Trzeba zacząć od początku, od źródła i nie uruchamiać łańcucha przyczynowo-skutkowego, który w finale prowadzi do aktu płciowego, do stosunku płciowego. Wiem, że powie ktoś, że to łatwo mówić, ale trudniej czynić. Zgadzam się z tym, ale człowiek jest osobą inteligentną, rozumną. Miłość prawdziwa powinna być stała, wzajemna, bezinteresowna, mająca na względzie dobro obu osób, a nie tylko jednej, piękna, szlachetna, zakłada także stosunek płciowy kobiety i mężczyzny, ale do niego nie może się ograniczać, bo wtedy jest to miłość czysto fizyczna, zmysłowa, zwierzęca, gra zmysłów, dotyków, tarć. Miłość zakłada stałą wolę pozostawania w stałym związku, a to jest możliwe tylko w małżeństwie. Miłość przedmałżeńska lub miłość pozamałżeńska jest miłościa fizyczną, a nie prawdziwą. Czy miłość małżonków jest zawsze prawdziwa? Otóż nie, jeśli nie ma między nimi miłości fizycznej i duchowej (koniunkcja), to nie jest to miłość prawdziwa. Miłość fizyczna możliwa jest zatem także w małżeństwie. Traktuje się wtedy drugiego małżonka jako przedmiot użycia, wyżycia się seksualnego, zaspokojenia swoich popędów seksualnych. Stąd wiele nieudanych małżeństw, nienawistnych małżeństw, które zawarły małżeństwo z miłości fizycznej, a nie z miłości prawdziwej, małżeństwo z rozsądku, ze względów majątkowych, a nie z miłości (prawdziwej). Miłość trzeba pielęgnować w małżeństwie, aby nie wygasła, nie przemieniła się z miłości prawdziwej tylko w miłość fizyczną, bo często jest to początek końca małżeństwa (jego rozpadu faktycznego lub rozwodu). Często jedynie wzgląd na dzieci wstrzymuje małżonków od rozwodu. Jak mowi Biblia, Chrystus, kobieta i mężczyzna połączą się w jedno ciało w małżeństwie, tego co Bóg złączył, człowiek niech nie rozdziela. Miłość prawdziwa oparta jest na prawdziwej miłości, wolności, godności, równości, wzajemności, szukaniu dobra wspólnego, a nie tylko osobistego, dbania o dobro także drugiego małżonka, jest płodna, jej owocem są dzieci, które ma się otoczyć miłością. Miłość prawdziwa pokazana jest na kartach Nowego Testamentu, w nauce Chrystusa, w prawie Chrystusowym, którego istotą jest miłość. Jest ona często motywem literatury pieknej, filmów (np. H. Sienkiewicza, Quo vadis; W. Szekspira, Romeo i Julia). Środki masowego przekazu (film, telewizja, radio, Internet, książki, prasa itd.) powinny promować miłość prawdziwą, a nie miłość fizyczną. A tymczasem odmiennie jest, jest w nich promowana miłość fizyczna, czysto erotyczna, pornograficzna często, a nie miłość prawdziwa. To samo dotyczy twórców dzieł literackich, filmowych, artystycznych. Utrwala się bowiem złe wzorce miłości, które potem wdrukowują się w umysł, pamięć, stereotypy zachowania osób, nie mających odpowiednich wzorców osobowych. Zły przykład psuje, wyrządza wiele szkód. Miłość prawdziwa wymaga zawsze uprzedniej decyzji woli kierowanej rozumem po uwzględnieniu motywów, w tym uczuć. Decyzja woli co do miłości powinna być stała, niezmienna, mimo zmieniających się potem okoliczności, w tym uczuć, które często nie są stałe. Dlatego w miłości liczy się nie tylko, nie tyle sfera uczuć, które też trzeba brać pod uwagę, ile rozum i wola. Miłość nie może być bezrozumna. Wolno królowi poślubic ubogą, prostą dziewczynę, kobietę. Jest to miłość prawdziwa, a nie z rozsądku, z pobudek majątkowych, koligacyjnych. Miłość z rozsądku, ze względow majątkowych lub koligacyjnych nie jest prawdziwą miłością. Potem mówi mąż lub żona, „ja go (ją) nie kocham”. Trudno kochać osobę, z którą zawarto związek z pobudek czysto majątkowych lub koligacyjnych (z rodziny królewskiej, z arystokracji, z określonej sfery, klasy). Co nie oznacza, że względy majątkowe nie można brać pod uwagę przy zawieraniu małżeństwa. Miłość prawdziwa ma jednak charakter czysto osobisty, niemajątkowy, nie jest uzależniona od stanu majątkowego lub pochodzenia małżonka. Jest to sfera osobista, niemerkantylna, nie przeliczająca miłość na pieniądze, merkantylizm, utylitarność, pożyteczność, koligacje, pochodzenie itd. itp. Jest to miłość czysta, osobista, niemajątkowa, miłość osób, dusz, a nie majątku. Takie małżeństwo oparte o miłość prawdziwą (duchową i fizyczną) jest trwałe, przetrwa burze małżeństwa. Małżeństwo z rozsądku, z pobudek majątkowych często rozpadnie się, choć nie musi, nie daje jednak satysfakcji fizycznej i duchowej. Jest ciężarem, a nie dobrodziejstwem, dobrem. Osoby, w tym młodzież szuka tak naprawdę miłości prawdziwej, a nie bezpiecznego fizycznego seksu (bez poczęcia dziecka, bez zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową). Wyżej skoncentrowaliśmy się na miłości fizycznej kobiety i mężczyzny (heteroseksualnej). Miłość fizyczna występuje także w innej postaci (np. homoseksualizmu, zoofilii, masturbacji – autoerotyzmu). 6. Rozwój seksualny a) Człowiek w zakresie seksualności przechodzi w całym swym życiu przez poszczególne etapy. Okres dzieciństwa (1-11 lat), gdzie ta sfera jest zazwyczaj poza zainteresowaniem dziecka. Nie ma ono naturalnych potrzeb seksualnych. Sfera ta jest uśpiona, nieaktywna. b) Potem następuje okres młodzieńczy (12-18 lat), gdzie następuje silne pobudzenie sfery seksualnej zwłaszcza w okresie 15-18 lat, szkoły średniej. W wieku 12 lat pojawia się u dziewczynki miesiączka, w wieku 14 lat pojawia się u chłopca polucja, organizm zaczyna produkować plemniki. Następuje burza hormonów i silny popęd seksualny i co jest absurdem prawnym i społecznym, ten silny popęd seksualny nie może być zaspokojony godziwie w postaci możności zawarcia małżeństwa i jest zaspokajany poza małżeństwem, z wszystkimi tego ujemnymi skutkami. Trzeba to zmienić prawnie i społecznie. Była o tym mowa uprzednio. c) Potem następuje młody wiek (18-30 lat), w którym popęd seksualny istnieje nadal silny, aczkolwiek w porównaniu do lat (16-18) ulega pewnemu obniżeniu. Osoby te mogą zawrzeć już małżeństwo, ale często nie zawierają go, bo uczą się w szkole średniej lub na studiach i nie mają zdolności społecznej (brak dochodów) do zawarcia małżeństwa. d) Potem następuje wiek średni, dojrzały 30-50 lat, w którym osoby najczęściej zawierają małżeństwo. Dla kobiety wiek 30 lat jest wiekiem poważnym, najbardziej predysponowana jest ona do zawarcia małżeństwa w wieku młodym (20-25 lat). Dla mężczyzny wiek ten nie jest tak poważny (30 lat). Ma on zdolność do zapłodnienia przez całe życie, ale jego potencja, podobnie jak kobiety po 50 latach ulega obniżeniu (klimakterium u kobiety, prostata u mężczyzny). e) Potem następuje wiek 50-110 lat (maksymalnie), wiek starości. U kobiet zaczyna się on w wieku 45-50 lat, gdy mają one klimakterium, przestają miesiączkować, są niezdolne do zapołodnienia, organizm nie produkuje jaj, pochwa staje się sucha, pożycie płciowe staje się utrudnione, na pewno mniej intensywne niż w okresie przed klimakterium, odczuwa to także mężczyzna, istotne zmniejszenie doznań seksualnych we współżyciu z kobietą po okresie klimakterium, zmienia się gospodarka hormonalna kobiety in minus. Dla mężczyzny po 50 roku życia zaczynają się problemy z prostatą, z oddawaniem moczu, rozrostem stopniowym prostaty różnymi u różnych osób, zmniejsza się jego potencja seksualna, pociąg seksualny. Życie płciowe można jednak prowadzić (kobieta i mężczyzna) praktycznie do samej śmierci, nawet w wieku 60, 70, nawet 80 lat (kwestie indywidualne). Po okresie klimakterium u kobiety 45-50 lat staje się ona niepłodna, ale życie seksualne może nadal prowadzić, nie zachodzi obawa jej zapłodnienia, co ma także plusy, odpada problem antykoncepcji i aborcji (niepożądanych ciąż), co ma swą zaletę. Życie seksualne można prowadzić bez obaw, lęków, stresów. Następują jednak pewne zmiany, zwłaszcza u kobiet, które mogą utrudnić lub uniemożliwić życie seksualne. Jest to sprawa medyczna. Odsyłam do literatury fachowej i stosownych lekarzy, np. seksuologów, ginekologów. Mogą pojawić się problemy z potencją u mężczyzn lub zmniejszonymi potrzebami seksualnymi tych osób (kobiety i mężczyzny). 7. Wychowanie seksualne a) Nauka i wychowanie seksualne trwa przez cały okres życia człowieka, pojawia się ona ostro już w okresie dojrzewania (12-18 lat) i trwa do śmierci. Kto powinien wychowywać, np. młodzież. Różne są podmioty wychowania seksualnego: rodzina, Kościoły, szkoła, środowisko, nauka własna (samokształcenie). Wychowanie seksualne powinno być dostosowane do wieku. Inne jest u dziecka (1-11 lat), inne u osoby w okresie dojrzewania (12-18 lat), inne u osób młodych i w średnim oraz starszym wieku. Wychowanie nie może ograniczać się do samej sfery biologicznej (seksu), lecz musi obejmować także sferę moralną (etyki) seksualności oraz prawa. Osoba, w tym młoda (np. 12-30 lat) musi znać nie tylko zasady seksu (biologiczne, medyczne, psychologiczne), ale także normy moralne i prawne z zakresu seksualności. Na co moralność i prawo pozwala. Normy moralne i prawne są różne. Przykładowo różne religie i różne państwa często problem ten odmiennie ujmują. Niedopuszczalna jest niewiedza w zakresie biologii seksu (seksualności) oraz norm moralnych i prawnych seksu. Niestety często tu jest nieświadomość i to nie tylko u osób młodych, ale także dojrzałych i starszych. Z tego mogą wyniknąć niekorzystne skutki, np. poczęcie dziecka, aborcja, choroby przenoszone drogą płciową (np. HIV/AIDS, choroby weneryczne i inne choroby przenoszone drogą płciową, np. wirusowe zapalenie wątroby typu B lub C, grzybice). Często w sferze seksualności panuje fałszywa wstydliwość, która powstrzymuje od zgłębiania w tym zakresie wiedzy. A jest to nauka, którą trzeba i należy koniecznie poznać dogłębnie, w szczegółach. Ułatwi to życie seksualne i uchroni od szeregu ujemnych skutków życia seksualnego. Dużą rolę ma tu samokształcenie, czytanie literatury z zakresu medycyny (seksuologii, ginekologii, położnictwa, psychiatrii, neurologii, biologii itd.), psychologii, etyki, w tym seksualnej, prawa, w tym zakresie związanym bezpośrednio lub pośrednio z seksualnością, np. prawa rodzinnego (k.r.op.), prawa karnego (np. k.k.), które to normy moralne i prawne wyznaczają reguły i granice życia seksualnego dozwolonego moralnie i prawnie (np. zakaz gwałtu, alimentacja dziecka, dziedziczenie, zasady zawarcia małżeństwa, sposoby ustalania pochodzenia dziecka, władzy rodzicielskiej itd. itp.). Seks dotyczy sfery intymnej, dlatego powinien być przekazywany w sposób szanujący tę sferę intymności. Jest to kwestia także sposobu podania wiedzy z zakresu seksualności, np. przez środki masowego przekazu, telewizję, radio, Internet, książki, prasę itd. Pamiętam obecnie, gdy jako dziecko, nie wiem, ile lat wtedy miałem, może 7-14, usłyszałem przez radio, które było włączone, tylko I program radia był nadawany i radioodbiorniki zazwyczaj były otwarte cały czas, jak w radiu usłyszałem osobę, która mówiła, że ukazała się książka we Włoszech opisująca przeżycia kobiety w czasie stosunku płciowego, bez ich opisu szczegółowego w radiu, w pokoju byłem ja i matka, która pracowała przy swoich pracach, myślałem, że spalę się ze wstydu, byłem tym wysoce zakłopotany, skonfundowany wyraźnie, bardzo źle się poczułem moralnie. Pewne prawdy przekazuje się publicznie, pewne w węższy sposób, a o pewnych prawdach nie mówi się, tylko samemu z nimi się zapoznaje w drodze samokształcenia. Wychowanie seksualne nie może deprawować dziecka, osoby, rozbudzać u niego niezdrowe popedy seksualne. Osoba młoda (12-18 lat, nawet 11-18, 9-18 lat) musi mieć pełną wiedzę z zakresu seksualności stosowną do wieku. Nie może być tak, że młodzież (12-18 lat) podejmuje współżycie seksualne, nic w zasadzie nie wiedząc o tym. Jak czytam, większość młodych podejmuje współżycie seksualne bez żadnej antykoncepcji, nie wiedząc w ogóle o niej, nie wiedząc o zasadach okresów płodnych i niepłodnych dziewczyny, nie wiedząc, że z każdego stosunku płciowego może zrodzić się nowe życie, nie wiedząc o skutkach pożycia płciowego, np. poczęciu dziecka, chorobach przenoszonych drogą płciową (np. HIV/AIDS, chorobach wenerycznych i innych chorobach przenoszonych drogą płciową), mając często wielu, przygodnych partnerów, co zwiększa ryzyko zakażenia się chorobami przenoszonymi drogą płciową, potem pojawiają się niepożądane ciąże dzieci, i to często 11-18-letnich, aborcje, choroby przenoszone drogą płciową, np. HIV/AIDS, choroby weneryczne. Jest to zatrważający stan ignorancji, niewiedzy, którą każda osoba powinna mieć, skoro może począć dziecko. Musi ona znać budowę narzadów płciowych kobiety i mężczyzny. Nazewnictwo potoczne często jest wulgarne. b) Skąd młodzież - osoby czerpią wiedzę o seksie, często od rówieśników, którzy nie mają tej wiedzy, ze środowiska, telewizji, książek, prasy, Internetu, w którym jest łatwy dostęp do pornografii, która jest szkodliwa, w tym dla dzieci, jest trucizną dla nich, rozbudza ich popedy seksualne i prowokuje do podjęcia życia seksualnego, pobudzając je. Powinny być naukowe opracowania omawiające te tematy, oparte o prawdziwą wiedzę naukową (np. z zakresy seksuologii, psychologii, etyki, prawa), dostosowane do wieku osoby. Na przykład inaczej czyta i rozumie ten tekst młodzież (12-18 lat), a inaczej osoba dojrzała, która ma obszerniejsza wiedzę teoretyczną i praktyczną z tego zakresu. Dużą rolę, wagę, osobiście przywiązywałbym do samokształcenia, nauki własnej, która szanuje intymność tych spraw, o których osoba, młodzież często nie chce rozmawiać z innymi, np. nauczycielami, rodzicami, kolegami, a można to przeczytać, oglądać samemu. Przestrzegam młodzież i osoby przed pornografią, która jest szkodliwa. Nauka, w tym seksuologii, jest po to, aby ją poznać, a nie wstydzić się jej, jako sfery nieczystej, wstydliwej, o której się nie rozmawia. Rodzice zazwyczaj nie przekazują wiedzy seksualnej swym dzieciom, kieując się fałszywem wstydem. Tymczasem oni powinni być pierwszymi wychowawcami seksualnymi swoich dzieci, ich pierwszymi edukatorami. Mają do tego prawo moralne i pozytywne. Wystarczy dziecku podsunąć odpowiednią literaturę, film, bez omawiania z nim tych kwestii, jeśli rodzice nie mogą pokonać wstydu. Pożycie małżonków powinno być intymne, bez udziału dzieci. Mam świetne wzorce rodzinne w tej sprawie. Rodzice moi mieli 10-cioro dzieci, ale sprawy te były zawsze poza świadomością dzieci, otoczone intymnością, czystością, miłością. Rodzice byli wzorem w tym zakresie, a była to rodzina prosta, chłopska. 8. Pornografia? Nie Postawiłem pytajnik w tym zdaniu. Odpowiedź jest prosta, jasna i prawdziwa. „Pornografia?” „Nie”. Cechą XX i XXI wieku jest zalew pornografii, zwłaszcza w dobie filmu i Internetu. Niemoralne i bezprawne jest wykorzystywanie kobiet i mężczyzn, często młodzieży i dzieci do zdjęć pornograficznych. Jest to niewolnictwo XX/XXI wieku – prostytucja i pornografia. Prostytucja i pornografia idą ze sobą w parze. Zazwyczaj zdjęcia, filmy pornograficzne są robione z wykorzystaniem prostytucji (kobiet i mężczyzn). Pornografia jest trucizną dla osoby, zwłaszcza dzieci i młodzieży, ale każdej osoby, bez względu na jej wiek. Jest ona szkodliwa. Wykorzystuje niewolnictwo XX/XXI wieku – prostytytuki (żeńskie, męskie, nie ma językowego rodzaju męskiego). Rozbudza nieczyste pożądania seksualne. Ogladana doprowadza do aktów płciowych, w tym kobiet i mężczyzn. Rozbudza nieczystą wyobraźnię. Działa jak narkotyk. Przyzwyczajenie się do oglądania pornografii działa jak narkotyk, od którego nie można się oderwać. Zajmuje sporo cennego czasu, który można wykorzystać na inne cele pozytywne - naukę, pracę, wypoczynek na łonie natury. Ponografia utrwala fałszywe wzorce seksualne, np. supermenów seksualnych. Wdrukowuje do umysłu człowieka nieczyste, nieprawdziwe wzorce, które potem przekładają się na życie seksualne tych osób. Strony internetowe są zakażane wirusami komputerowymi, czyli specjalnymi programami umieszczanymi na stronach erotycznych przez różne osoby, które niszczą oprogramowanie komputera, nieraz trwale, zwłaszcza jeśli nie ma on odpowiednich programów antywirusowych, które często też nie są skuteczne, nie chronią należycie. Ale posiadanie nawet programów antywirusowych nie wyłącza, tylko zmniejsza, często w małym stopniu, możliwość zakażenia komputera i często utraty posiadanych danych na komputerze. Powinno ustawowo zakazać się i karać osoby umieszcajace programy wirusowe na stronach erotycznych, gdyż niszczą one komputery. A samą pornografię powinno zakazać się w drodze administracyjnej przez jej wyłączenie z Internetu i telewizji. Z telewizji w zasadzie ją wyłączono, ale pełno jej w Internecie i na płytach DVD. Nauka seksuologii w całej pełni powinna być dostepna, w tym także z wykorzystaniem filmów i zdjęć (informatyki, Internetu dla celów naukowych, nauki seksuologii przez wszystkich). Nauka seksuologii nie jest pornografią. Natomiast pornografia nie jest nauką ani sztuką, jest wysoce szkodliwa. Pornografia w prawie polskim nie jest przestępstwem. Oglądanie pornografii dla celów prywatnych w prawie polskim nie jest przestępstwem. Natomiast rozpowszechnianie pornografii, czerpanie z niej korzyści majatkowych jest przestępstwem (będzie o tym mowa w części III pracy przy omawianiu pornografii w polskim prawie karnym). Reasumując, na pytanie, czy „pornografia?”, odpowiadam i odpowiedź jest jedna: „nie”. 9. Antykoncepcja a) Naturalna regulacja urodzin (poczęć), rodziny nie jest środkiem antykoncepcyjnym, wbrew odosobnionym stanowiskom w tej sprawie. Jest ona zgodna z naturą człowieka, z prawem naturalnym oraz prawem moralnym i pozytywnym, w tym polskim (k.k., k.c., k.r.op.). W pełni dopuszcza ją Kościół katolicki, Kościół Rzymskokatolicki oraz inne wyznania chrześcijańskie (np. prawosławie, protestantyzm). Jest kilka metod naturalnego planowania rodziny (np. metoda Ogino-Knausa, metoda termiczna, metoda Billingsa). Metody naturalne opierają się na podstawowej zasadzie natury kobiety, że ma ona okresy płodne i niepłodne. Kobieta ma okres, który zazwyczaj trwa 28 dni. Mniej więcej w połowie tego okresu (cyklu) nastepuje miesiączka, czyli krwawienie. Organizm kobiety wytwarza jajo (komórkę żeńską rozrodczą), które po połączeniu się z plemnikiem (komórką męską rozrodczą) tworzą komórkę zarodkową (zygotę, zarodek, embrion). Jest to poczęcie dziecka. Zarodek stopniowo rozwija się, wszystkie jego podstawowe cechy sa określone w chwili zapłodnienia. Jest to już człowiek, osoba, dziecko poczete, odrębne od organizmu matki i ojca, trzecia osoba. Jajo ma żywotność do 24 godzin (7 godzin) do zapłodnienia. Plemnik męski w wilgotnej pochwie kobiety ma zdolnośc do życia, do zapłodnienia około 2-3 dni. Jeśli w okresie płodności jaja i plemnika połączą się one, dochodzi do zapłodnienia. Na tej podstawowej cesze okresu płodnego (możliwości połączenia się plemnika i jaja) opiera się naturalna regulacja poczęć, urodzeń. Okres płodny uważa się za okres płodny, w którym może nastapić zapłodnienie i osoby powinny wstrzymać się w tym okresie od współżycia seksualnego, jeśli nie chcą począć dziecka. Pozostałe dni (kilka dni przed i kilka dni po owulacji, jajeczkowaniu) uważa się za okresy niepłodne, w których można współżyć seksualnie i które nie doprowadzą do zapłodnienia, poczęcia dziecka. Problem jednak jest w tym, że cykl (okres) miesiączkowania jest często nieregularny z powodu różnych przyczyn wewnętrznych lub zewnętrznych, np. stres psychologiczny. W związku z czym nigdy z całą pewnością nie możemy wyznaczyć okresu płodnego i niepłodnego. Zawsze trzeba liczyc się z możliwością poczęcia dzieckia. Margines błędu w planowaniu poczęcia jest poważny, nieprzewidywalny, ale i tak przez przeważający okres (cykl) kobieta jest niepłodna. Problem nauki sprowadza się w istocie do precyzyjnego określenia zdolności jaja do zaplodnienia przez plemnik. Jajo ma zdolnośc do zapłodnienia do 24 godzin, czytałem w jednej z książek, że trwa to 7 godzin. Nauka powinna ten moment zdolności jaja do zapłodnienia dokładnie, precyzyjnie, z dokładnością do zdolności jaja do zapłodnienia określić i problem współżycia kobiety i mężczyzny zostałby raz na zawsze rozwiązany zgodnie z biologią, medycyną, nauką, naturą człowieka, prawami biologicznymi życia jaja (zdolności jaja do zapłodnienia). Nauka teraz nie może precyzyjnie określić tego, ale jest to problem do rozwiązania przed nauką, nie przed takimi problemami nauka stawała i problemy naukowe rozwiązywała. Osobie, która tego dokona powinno przyznac się nagrodę Nobla i ludzkość będzie jej wiecznie wdzięczna. Odpadnie w sposób naturalny problem antykoncepcji (sztucznej) i przede wszystkim problem aborcji, który jest zmorą, dramatem XX/XXI wieku w dziejach ludzkości. Kobieta i mężczyzna będą mogli współżyć seksualnie, bez żadnych środków antykoncepcyjnych (mechanicznych, chemicznych, hormonalnych itd.) oraz bez zabijania dziecka poczętego. Kobieta i mężczyzna będą przeżywali prawdziwą radość ze zbliżenia seksualnego. Jednoczesnie odpadnie problem nieplanowanych ciąż. Czemu się tak dzieje, że tego zagadnienia naukowego nie rozwiązano dotychczas, nie rozwiązała go teoria i praktyka nauki. Nie wiem. Ale zadanie to pierwszoplanowe stoi przed ludzkością. Być może cały przemysł erotyczny, w tym antykoncepcyjny, aborcyjny, pornograficzny, który jest bardzo dochodowy, się temu sprzeciwia. Nie wiem, ale może to być prawdopodobne. Trzeba by zintensyfikować badania naukowe, w tym interdyscyplinarne z tego zakresu na całym świecie. Zainwestować potężne środki finansowe w te badania naukowe, co najmniej takie, jakie sa dochody z przemysłu erotycznego, a problem zostałby rozwiązany. Jest to zadanie, które staje przed ludzkością, Ziemią, wszystkimi państwami, instytucjami naukowymi, praktykami, lekarzami, biologami, poszczególnymi osobami. Wreszcie nastąpiłoby uczłowieczenie seksualności, odarcie jej ze sztucznej antykoncepcji, pozbycie się aborcji. Jednoczesnie takie odkrycie naukowe powinno być bezpłatnie udostępnione calej ludzkości, nie powinno ono być opatentowane, a odkrywcy rozwiązania tej kwestii ludzkości sowicie wynagrodzeni materialnie przez całą ludzkość, niezależnie od wiecznej chwały. Byłby to największy wynalazek ludzkości, największe dobro ludzkości. Pozwoliłoby to także na rozwiązanie problemu przeludnienia ziemi, zwłaszcza w pewnych obszarach, np. Indii, Chin, Azji. Matka i ojciec świadomie, w sposób absolutnie wolny, mogliby decydować o ilości dzieci i czasie ich poczęcia zgodnie z ich potrzebami osobistymi i materialnymi, pozwalającymi godnie utrzymać rodzinę. Dziś wiele problemów społecznych, w tym przeludnienia, głodu, nędzy, chorób bierze się z powodu przeludnienia ziemi, nieplanowanych poczęć. Zakreśliłem plan naukowy, moralny, prawny i społeczny dla ludzkości. Stosowne osoby, stosowni naukowcy, teoretycy i praktycy, powinni go zrealizować, trzeba tylko tego chcieć i potężnie zintensyfikować badania naukowe w tym zakresie. Wadą Kościołów, w tym Kościoła Rzymskokatolickiego jest to, że aprobują tę metodę naturalnego planowania rodziny, ale zazwyczaj nic nie robią, aby ten problem naukowy rozwiązać, w tym nie finansują badań naukowych z tego zakresu, ani w swoich uniwersytetach, ani nie wspierają uniwersytetów, w tym medycznych i z zakresu biologii, fizyki, chemii, co jest wysoce naganne [grzech zaniechania, współwiny za grzechy seksualności, w tym współudział w aborcji przez zaniechanie badań naukowych nad tą kwestią, jest to grzech ciężki, śmiertelny zaniechania lub niedbalstwa, a nawet winy umyślnej (zamiar ewentualny, dolus eventualis)]. „Naturalne metody planowania rodziny są metodami antykoncepcji opartymi na obserwacji objawów podmiotowych i przedmiotowych fizjologicznie występujących w okresie płodnym cyklu miesiączkowego i na związanej z nimi okresowej abstynencji seksualnej. Do sposobów wyznaczania dni płodnych należą: metoda kalendarzykowa okresu płodnego (na podstawie analizy kilku cykli), metoda Billingsów (obserwacja zmian śluzu szyjkowego w przebiegu cyklu miesiączkowego), metoda objawowo-termiczna (ocena śluzu szyjkowego i pomiar podstawowej temperatury ciała) oraz metoda »dni standardowych« (unikanie współżycia bez zabezpieczenia od 8 do 19 dnia każdego cyklu). Największa skuteczność antykoncepcyjną uzyskuje się przy zastosowaniu kilku metod jednocześnie. Częstość niepowodzeń okresowej abstynencji waha się od 1,0-9,0 do 20,00 i różni się w zależności od rodzaju metody (metoda kalendarzykowa – 9,00; ocena śluzu szyjkowego – 3,0; metoda »dni standardowych« – 4,8). Dla porównania wskaźnik Pearla przy współżyciu bez zabezpieczenia wynosi 85,0” (Agnieszka Drosdzol, w: Podstawy seksuologii, redakcja naukowa Zbigniew Lew-Starowicz, Violetta Skrzypulec, Warszawa 2010, PZWL, s. 301). Co najmniej wskazany jest kontakt z lekarzem w stosowaniu metood naturalnego planowania rodziny. „Podstawowym źródłem niepowodzeń w antykoncepcji sa błędy i nieprawidłowe stosowanie danej metody” (A. Drosdzol, jw., s. 301, 302). `Naturalne metody planowania prawdopodobnie w miarę rozwoju nauki ulegną zmianie i ulepszeniu, zwiększając skuteczność tej metody. Można zaopatrzyć się w stosowną literaturę naukową z tego zakresu, w tym najnowszą. Szereg broszur z tego zakresu ma Kościół katolicki, dostępnych w parafiach. Metoda naturalnego planowania rodziny jest zazwyczaj bezpieczna dla zdrowia, nie niesie ze sobą ujemnych skutków zdrowotnych (medycznych) i psychicznych (psychologicznych). Jest ona moralna i zgodna z prawem pozytywnym, w tym polskim. Ma ona wiele zalet, nie zawsze jest jednak skuteczna (por. wyżej). b) Antykoncepcja sztuczna Jest kilka podstawowych typów antykoncepcji sztucznej, w tym mechaniczna (np. prezerwatywa), chemiczna, hormonalna. Antykoncepcja sztuczna (mechaniczna, chemiczna, hormonalna) zapobiega poczęciu przez niedopuszczenie do połączenia się plemnika z jajem (kobiety). Środki hormonalne antykoncepcyjne oparte są w większości na metodzie zapobiegania owulacji (jajeczkowaniu). Środki antykoncepcyjne sztuczne w ścisłym tego słowa znaczeniu (sensu stricto) nie sa srodkami aborcyjnymi, nie dopuszczaja one bowiem do połaczenia się plemnika i jaja (kobiety). Jeśli środek antykoncepcyjny sztuczny niszczy zarodek po zapłodnieniu (połączeniu się plemnika i jaja), to nie jest to środek antykoncepcyjny w ścisłym trego słowa znaczeniu (sensu stricto), lecz jest to środek aborcyjny (np. wczesnoporonny), który zabija dziecko poczete, co jest morderstwem i przestępstwem w prawie polskim. Obrót środkami poronnymi, w tym wczesnoporonnymi powinien być w Polsce zakazany, jako sprzeczny z ustawą (prowadzi do aborcji, czyli zabicia dziecka poczetego). Stosowne organy powinny czuwać nad tym, aby środki poronne (np. wczesnoporonne nie były w sprzedaży i zostały wycofane ze sprzedaży, np. w aptekach). Są one niezgodne z prawem karnym (przestępstwo), z prawem cywilnym (zabicie dziecka poczetego), z prawem administracyjnym i nauką, która ma opierać się na prawdzie, a nie na zabójstwie będącym morderstwem, istoty niewinnej, bezbronnej, nie potrafiącej się bronić. Lekarze mają prawny zakaz przepisywania takich środków poronnych (np. wczesnoporonnych), a farmaceuci zakaz ich sprzedaży. Nie trzeba uciekać się tu do klauzuli sumienia, aby nie przepisać lub nie sprzedać takiego środka poronnego (np. wczesnoporonnego). Lekarzy zobowiazuje do tego już przysięga Hipokratesa, wiekowa, utrwalona, lecz nie stosowana w tym punkcie często. Oczywiście lekarz lub farmaceuta może powołać się także na klauzulę sumienia i etyki lekarskiej (lub farmaceuty). Gdyby w przeszłości znano metody wczesnoporonne współczesne, to masowo by je stosowano, w ten sposób dokonano by morderstwa Mojżesza i Jezusa (król Herod, rzeź niewiniątek niemowląt w Betlejem), nie czekając na ich urodzenie. Środki antykoncepcyjne sztuczne nie są też 100-procentowo pewne, istnieje mniejszy lub większy stopień ich zawodności określony w literaturze przedmiotu. Antykoncepcja sztuczna ma szereg skutkow ubocznych zdrowotnych, które określa nauka. Mają one także określone w nauce ujemne skutki psychiczne (psychologiczne). Omówienie zalet i wad antykoncepcji sztucznej należy do nauki. Wystarczy i trzeba sięgnąć po odpowiednią literature naukową z tego zakresu. Ocena moralna antykoncepcji sztucznej sensu stricto jest zróznicowana w praktyce. Kościół Rzymskokatolicki wyklucza stosowanie środków antykoncepcyjnych sztucznych. Stanowisko innych Kościołów jest często inne, np. prawosławie oraz protestantyzm uznają w zasadzie za dopuszczalną antykoncepcję sztuczną w ścisłym tego słowa znaczeniu (sensu stricto), nie prowadzącą do aborcji (np. wczesnoporonnej). Wypowiedzi pisemne tych innych Kościołów w Polsce (w literaturze polskiej) są na ogół małe (skąpe). Odsyłam do stosownej literatury z tego zakresu. Księża Kościoła katolickiego powinni na sobie (np. żenić się), a nie na innych osobach, wypróbować stosowanie ich etyki seksualnej, a szybko sami zmieniliby zdanie. Prawo polskie (karne, administracyjne), nie zakazuje stosowania antykoncepcji sztucznej w ścisłym tego słowa znaczeniu, tzn. nie prowadzącej do aborcji (np. wczesnoporonnej). Prawo cywilne nie wypowiada się wprost na ten temat. W grę wchodzą tu przede wszystkim przepisy o dobrach osobistych (i odpowiedzialności majątkowej za naruszenie dóbr osobistych, art. 361, 363, 448, 415 i nast. k.c., art. 471 i nast. k.c.). W prawie polskim jest otwarty katalog dóbr osobistych, które przykładowo są wyliczone w art. 23, 24 k.c., np. życie, zdrowie (fizyczne i psychiczne). W mojej ocenie dobra osobiste (normy prawne prawa cywilnego) są normami etycznymi (moralnymi). Kto uznaje zatem środki antykoncepcyjne w ścisłym tego słowa znaczeniu (sensu stricto) za niemoralne (nieetyczne), ten podobnie oceni to w świetle norm prawnych o dobrach osobistych, i uzna, że są one sprzeczne z prawem cywilnym (art. 23, 24, 448 k.c.). Taki jest logiczny wniosek prawny w zakresie dóbr osobistych. 10. Zabicie dziecka poczętego jest morderstwem (aborcja) Dziecko poczęte, czyli po zapłodnieniu, tj. po połączeniu się plemnika z jajem (kobiety) jest osobą, człowiekiem. Takie jest zgodne stanowisko potwierdzone przez współczesną naukę (np. embriologii, biologii, medycyny, etyki, teologii moralnej, prawa). Nie jest istotne, jaki jest to okres czasu życia dziecka, od poczęcia jest ono chronione prawnie. Do zabicia dziecka poczetego, lecz nie narodzonego może dojść w drodze stosowania środków antykoncepcyjnych sztucznych prowadzących do zabicia dziecka, np. wczesnoporonnych. Praktyka aborcyjna, zabijania dzieci w łonie matek, które staje się cmentarzem dla dzieci, jest szeroko rozpowszechniona na świecie i w Polsce. Jest to praktyka sprzeczna z moralnością (etyką) i prawem Boskim i ludzkim. Żadne prawo, nikt nie może „pozwalać” na zabicie dziecka poczetego, lecz nie narodzonego. Takie prawo pozytywne (ziemskie), a są one rozpowszechnione po świecie, nie może „pozwalać” na zabicie dziecka poczętego, takie „prawo” pozytywne nie obowiązuje, jest nieważne, nie istniejące, nie stosuje się go. Jest to zgodne z prawem Boskim („nie zabijaj”) i prawem naturalnym, prawem moralnym. Prawo karne polskie uznaje to poza trzema wyjatkami, za przestępstwo, ale jak powiedziałem wyżej, te wyjątki też nie są prawem, nie obowiązują, nie stosuje się ich. Gdyby znano w przeszłości współczesne środki zabójstwa dziecka poczętego, to stosowano by je, jak powiedziano, np. przy uśmiercaniu Mojżesza, Chrystusa, dzieci betlejemskich (Ewangelie). Prawo cywilne zakazuje zabójstwa dziecka poczętego, chroni ono życie (art. 23, 24, 448, 415 i nast., art. 4461, art. 471 i nast., art. 361, 363 k.c.) bez żadnych wyjątków. Szkody niemajątkowe lub majątkowe wyrządzone dziecku poczętemu przez pozbawienie go życia lub uszkodzenie zdrowia (fizycznego lub psychicznego) są w pełni stosowane (art. 415 i nast. k.c., art. 471 i nast., art. 23, 24, 448, 361, 363 k.c.). Nie jest istotne, czy dziecko poczęte jest pełnosprawne czy niepełnosprawne, czy pochodzi z gwałtu czy nie z gwałtu. Takie jest stanowisko prawa cywilnego i ono jest w pełni trafne. Zabicie dziecka poczętego (aborcja) nie jest środkiem antykoncepcyjnym, choć bezprawnie i nienaukowo za taki środek często przez ustawodawców lub część „naukowców” jest uważane. Jest to środek, który prowadzi do zabójstwa, morderstwa dziecka poczetego, lecz nie narodzonego. Nie jest to środek leczniczy, lecz środek śmierci. Aborcja (zabicie dziecka poczetego) prowadzi do bardzo ostrych, poważnych skutków zdrowotnych, medycznych, psychicznych, psychologicznych, neurologicznych, moralnych, prawnych, społecznych itd. Jest ona szkodliwa dla zdrowia (fizycznego i psychicznego) dziecka, matki, ojca, przyszłego potomstwa. Może ona prowadzić do bezpłodności. W życiu słyszałem z rozmów tylko o dwóch przypadkach aborcji, w obu wypadkach doprowadziły one do bezpłodności kobiety. Aborcja jest szkodliwa także dla przyszłego potomstwa, może prowadzić do poronień przy porodzie. Aborcja może prowadzić do syndromu poaborcyjnego – rozstroju zdrowia, rozstroju psychicznego (np. choroby psychicznej, np. depresji), rozstroju nerwowego, stresu psychologicznego, oraz do różnych chorób fizycznych. Aborcja zawsze odbija się źle na stanie moralnym i prawnym oraz zdrowotnym matki, dziecka, ojca; kobieta, a często także mężczyzna mają potem do końca życia wyrzuty sumienia. Nieraz przypadki aborcji są jednokrotne lub kilkakrotne, często sa to przypadki wielokrotne, po kilkadziesiat razy lub setki razy dokonywane, nadto zważywszy na fakt, że środki wczesnoporonne są środkami aborcyjnymi, prowadzą do zabicia dziecka poczętego (osoby, człowieka). W prawie, w tym cywilnym, osoba poczęta traktowana jest jak osoba fizyczna, mająca pełną zdolność prawną, podmiotowość prawną, może być podmiotem wszystkich praw cywilnych, np. własności, prawa dziedziczenia, praw rzeczowych, wierzytelności (por. np. art. 4461, art. 927 § 2 k.c., art. 75, art. 182 k.r.op.). Do ochrony prawnej dziecka poczętego, lecz nie narodzonego, stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie osoby (dziecka urodzonego). Konkludując: „Zabicie dziecka poczetego jest morderstwem”. „Nie czyńcie tego”. Słowa Boga. 11. Seksuologia Seksuologia to dział medycyny zajmujący się życiem płciowym człowieka i jego zaburzeniami, w tym chorobami. Lekarz nazywa się seksuolog. Jest to nauka ściśle związana z ginekologią, położnictwem, psychiatrią, neurologią, a także urologią oraz naukami biologicznymi oraz psychologią i socjologią. Niestety na polskich uniwersytetach nie ma katedr seksuologii, nie ma zatem dobrego zaplecza naukowego. Na wszystkich uniwersytetach medycznych powinny być utworzone katedry seksuologii z wykształconą kadrą naukową samodzielną (doktorzy habilitowani, profesorowie) z zakresu seksuologii. Zwracałem na to uwagę w liście m.in. do Ministra Zdrowia, który nie podjął jednak żadnych działań w tym zakresie. Apel ten kieruję teraz do wszystkich zainteresowanych, w tym rektorów uniwersytetów medycznych i kierowników instytytutów psychologii. Można kierować studentów na studia medyczne z zakresu seksuologii i staże naukowe doktorskie, habilitacyjne, profesorskie za granicą, w braku takiej kadry w Polsce. Nie wiem, co tkwi u podstaw braku katedr seksuologii na polskich uniwersytetach medycznych. Negatywnie odbija się to na nauce i praktyce seksuologii. Zawód seksuologa bardzo często wykonują lekarze innych specjalności, np. psychiatrzy, neurologowie, a powinno wykształcić się samodzielną kadrę naukową w zakresie tylko seksuologii, oczywiście z wykorzystaniem badań naukowych i praktycznych z zakresu innych działów nauki, np. psychiatrii, neurologii, psychologii, ginekologii, położnictwa, urologii. Nauka seksuologii ma swój zakres badań ściśle określony, ale jest to w pewnym zakresie dziedzina interdyscyplinarna, np. wymaga wiedzy naukowej i praktyki z zakresy psychologii, psychiatrii, neurologii, ginekologii, położnictwa, endokrynologii, urologii, chirurgii, dermatologii i chorób wenerycznych, genetyki, embriologii, biologii i chemii, socjologii, nauk humanistycznych, np. literatury pięknej, kultury, sztuki, prawa, etyki, teologii moralnej, filmu, informatyki (wykorzystania jej w zakresie seksuologii). Jest to zatem dziedzina interdyscyplinarna i seksuolog z wykształcenia powinien mieć także wiedzę z tych innych dziedzin. Nie ma też poradni seksuologicznych w zakładach opieki zdrowotnej. W każdej podstawowej jednostce opieki zdrowotnej (ZOZ), w każdym szpitalu, w każdej klinice powinien być oddział seksuologii. Niestety tak nie jest. Pozostaje zatem pytanie, czy nauka seksuologii ma obecnie zaplecze naukowe i praktyczne w tym zakresie? W poradni seksuologicznej powinni być także lekarze innych specjalności, np. psychiatrzy, neurolodzy,, endokrynolodzy, biolodzy, dermatolodzy, wenerolodzy, ginekolodzy, położnicy, genetycy itd. Osoba podejmująca leczenie lub badanie powinna być w takiej poradni seksuologicznej wszechstronnie przebadana, skonsultowana. Nie wystarcza do zajmowania się seksuologią sam dyplom np. psychiatry, neurologa lub psychologa, a tak często w praktyce jest. Znani seksuolodzy umarli lub są w podeszłym wieku, często na emeryturach. Trzeba średniej i młodej wiekowo kadry naukowców i praktyków z tego zakresu. Powinny być także studia podyplomowe z zakresy seksuologii z zachowaniem interdyscyplinarności tej nauki. Powinny być utworzone studia doktoranckie z zakresu seksuologii z jej interdyscyplinarnym charakterem. Zazwyczaj na rynku są tylko poradniki seksualne (medyczne), które nie mają charakteru naukowego, są też pisane przez różne osoby, często nie mające przygotowania fachowego (naukowego) w tym zakresie. Powinny być czasopisma seksuologiczne z uwzględnieniem jej interdyscyplinarnego charakteru. Cała wiedza seksuologiczna, w tym co najmniej w przedstawionym naukowym charakterze powinna być opracowana nie tylko w postaci książek, czasopism naukowych, ale także z uwzględnieniem sztuk pieknych, filmu, informatyki, środków masowego przekazu wiedzy, np. w Internecie (łącznie z wykładami z seksuologii i dyscyplin z nią powiązanych). Seksuologia, nauka seksuologii powinna trafić pod strzechy, być upowszechniona. W społeczeństwie zazwyczaj panuje analfabetyzm w zakresie seksuologii i nauk pokrewnych z nią związanych. Wiedzę często, jeśli nie zazwyczaj czerpie się z Internetu, i to bardzo często pornografii, co wypacza i zuboża tę sferę do czysto zmysłowej, zwierzęcej, fizycznej. Powinny być opracowane wszechstronnie materiały w postaci zdjęć, fotografii kolorowych i filmów, w tym w Internecie, na DVD, telewizji z zakresu seksuologii i nauk z nią związanych. Obecnie dostępna jest tylko pornografia, co wypacza i zuboża sens życia płciowego człowieka, pokazując go w nieprawdziwym świetle, w krzywym zwierciadle. Promować należy naukę seksuologii i dyscypliny naukowe z nią związane. Do tego potrzeba kadry naukowej seksuologów i specjalistów dyscyplin pokrewnych. Potrzebne sa oczywiście także znaczne środki materialne, finansowe. Powinno je promować państwo, społeczeństwo, instytucje, osoby fizyczne i prawne. Obecnie jest to mozaika literatury, która nie układa się w logiczną całość. Jak powiedziano, są to zazwyczaj poradniki, wzajemnie dublujące się co do treści, same rzeczy ogólne, bez dogłębnej analizy naukowej teoretycznej i praktycznej. Czas to zmienić. Nauka seksuologii, jako działu medycyny, jest nowa, praktycznie sięga II połowy XX wieku, aczkolwiek wiedza z zakresu seksu jest od wieków, ale nie była naukowo traktowana, lecz potocznie, pokątnie, wstydliwie, jakby było czego się wstydzić (fałszywy wstyd). Miało to też swoje negatywne konsekwencje. Winę ponosi za to także religia (ściślej: duchowni), przez nieprawdziwe podejście do sfery seksualnej człowieka, do czego nie daje podstaw nauka Boga, prawo Chrystusowe, Nowy Testament, nieprawdziwie interpretowana przez duchownych, mimo że seksualność od początku rodzaju ludzkiego jest związana z człowiekiem, jako wpisana przez Boga w jego naturę, istotę, byt ludzki. 12. Psychologia a seksuologia Seksuologia pozostaje w ścisłym związku z psychologią. Psychologia jako nauka wyodrębniła się późno, bo dopiero w XIX wieku, z nauki filozofii, w ramach której była zazwyczaj pierwotnie uprawiana. Seksuologia jako nauka wyodrębniła się jeszcze później, można wnosić, że dopiero w II połowie XX wieku. Obie dyscypliny naukowe sa zatem młode, nie mają za sobą dorobku naukowego specjalistycznego wielowiekowego. Jak powiedziano, seks przez XX wieków i przedtem był otaczany tajemnicą, fałszywym wstydem, sferą, o której się nie mówiło oficjalnie, a nieoficjalnie tylko pokątnie. Duża w tym wina także teologow i moralistów, którzy tę sferę wypychali do podziemia, o której się nie mówiło, a jeśli się mówiło, to źle, ale bardzo wstydliwie. Seksualność to nie tylko zjawisko biologiczne (sfera miłości fizycznej, zmysłów), to także sfera psychologii (rozumu, woli, uczuć). Seks ma początek w mózgu człowieka, a nie w jego narządach płciowych. Mózg kieruje sferą seksualną, czego często nie dostrzega się, sprowadzając seks do sfery czysto zewnętrznej, fizycznej, zmysłowej, organów płciowych. W psychologii, przynajmniej polskiej, niewiele jest opracowań, w tym naukowych, na temat psychologii seksu (seksualności). Przykładowo podstawą stosunków płciowych jest nie miłość fizyczna (stosunek płciowy), lecz miłość prawdziwa (miłość fizyczna + miłość duchowa: rozum, wola, uczucia). Sfera miłości prawdziwej w jej aspektach fizycznych i psychologicznych w ogóle prawie nie jest omówiona w nauce polskiej. Brak literatury naukowej z tego zakresu (podręczników, systemów seksuologii i psychologii, artykułów, książek, czasopism naukowych). Trzeba to zmienić. Być może bierze się to stąd, że psycholodzy nie są lekarzami, a lekarze nie sa psychologami, trzeba jednak te dwie dyscypliny naukowe ze sobą połączyć, zbadać wszechstronnie aspekty psychologiczne seksu (seksualności). Trzeba także dobrze wykształconej kadry naukowej samodzielnej z tego zakresu, czego nie ma w Polsce. Można tłumaczyć dzieła z literatury obcej, jak powiedziano, kierować studentów, psychologów, seksuologów na studia w tym zakresie za granicę, na staże naukowe, na studia doktoranckie. Ożywiona powinna być współpraca osobista specjalistów z tego zakresu, postulowane jest wyodrębnienie psychologii seksu (seksualności). Osoba do tego powołana powinna mieć wykształcenie z nauki seksuologii i psychologii, a nadto psychiatrii, neurologii, a także ginekologii, położnictwa, embriologii, genetyki, etyki, teologii moralnej, prawa, socjologii, endokrynologii, urologii, dermatologii i wenerologii, medycyny rodzinnej. Kształcenie osób, w tym młodzieży, należy powierzyć osobom fachowo do tego przygotowanym, mających ukończone studia wyższe z tego zakresu (seksuologii, psychologii, a także etyki, teologii moralnej, prawa, psychiatrii, neurologii). Nie mogą to być osoby przypadkowe, które nie mają wiedzy z tego zakresu naukowej, np. nauczyciele innych dyscyplin naukowych np. historycy, geografowie, fizycy, matematycy, chemicy, nauczyciele od wychowania fizycznego. Niezależnie od wychowania seksualnego przez specjalistów z tego zakresu, problematyka seksu powinna być omawiana także w ramach nauki religii, etyki. Obecnie wychowaniem seksualnym młodzieży zajmują się osoby do tego nie powołane, fachowo nieprzygotowane, co negatywnie odbija się na poziomie wychowania seksualnego, co widać w praktyce. 13. Psychiatria a seks Nauka seksuologii pozostaje w ścisłym związku z nauką psychiatrii, a zawód seksuologa uprawiają często osoby, które z wykształcenia są psychiatrami. Psychologia bada umysł człowieka zdrowego. Psychiatria bada umysł człowieka chorego psychicznie lub z zaburzeniami psychicznymi bądź osobowościowymi. Często u podstaw różnego rodzaju dysfunkcji seksualnych jest podłoże psychiczne, wszak, jak powiedziano, seks rodzi się w mózgu, on kieruje seksem. Prawo pełne do seksu mają także osoby chore psychicznie i zaburzone psychicznie, a w każdym razie tak powinno być, a tak często nie jest. Osoba chora psychicznie jest zdolna do życia seksualnego (tu jest rola połączenia nauki psychiatrii i seksuologii). Seksuolog w zasadzie nie ma wiedzy psychiatrycznej, nie jest psychiatrą. Psychiatra nie jest seksuologiem, a w każdym razie ma w tym zakresie wiedzę niepełną, ogólną, potoczną. Stosunki płciowe kobiety i mężczyzny powinny być dopuszczalne prawnie (przez prawo cywilne, karne, administracyjne). Nie ma przeciwko temu ani racji naukowych, ani racji prawnych. Osoby chore psychicznie zazwyczaj zdają sobie sprawę z istoty seksu i odpowiedzialności za seks. Osoby chore psychicznie i zaburzone psychicznie mają naturalne prawo, jak każda osoba, do życia płciowego na tych samych zasadach co inne osoby (zdrowe psychicznie). Powinna panować tu sfera równości, a często jest to sfera nierówności, dyskryminacji z uwagi na niepełnosprawność intelektualną. Trzeba zmienić także nastawienie społeczeństwa, prawników, ustawodawców i lekarzy do życia płciowego osób chorych psychicznie i zaburzonych psychicznie. Obecnie jest to stanowisko bardzo nieprzychylne dla tych osób. Osoba chora psychicznie i zaburzona psychicznie ma prawo do założenia rodziny. Jest to prawo naturalne każdego człowieka. Nikt tego prawa osobom tym nie może odebrać. Niestety ustawodawstwa zazwyczaj wyłączają możliwość zawarcia małżeństwa przez osoby chore psychicznie lub zaburzone psychicznie. Małżeństwa takie zazwyczaj można unieważnić lub orzeka się rozwody. Takie jest stanowisko zazwyczaj prawa pozytywnego, ale także religijnego (np. Kościołów chrześcijańskich, np. Koscioła Rzymskokatolickiego, por. stanowisko w tej sprawie kodeksu prawa kanonicznego z 1983 roku). Przepisy te, jako sprzeczne z prawem moralnym prawdziwym, z naturą człowieka, z prawem naturalnym są nieistniejące, nieważne (przy koncepcji prawa moralnego, prawa natury). Pozytywizm prawniczy tego nie uznaje jednak, a on przeważa w praktyce. Ostatnio Polska podpisała konwencję międzynarodową, która w pełni zezwala na zawieranie małżeństw i zakładanie rodziny (posiadanie dzieci) przez osoby chore psychicznie i zaburzone psychicznie. Przepisy prawa krajowego nadal w tym zakresie obowiązujące, które tu wprowadzają bardzo istotne ograniczenia lub wyłaczenia niestety nie zostały uchylone, nadal formalnie obowiązują. Każdy człowiek, w tym chory psychicznie i zaburzony psychicznie, ma prawo do zawarcia małżeństwa oraz założenia rodziny (posiadania dzieci). Osoby chore psychicznie lub zaburzone psychicznie mogą być ubezwłasnowolnione całkowicie lub częściowo, jeśli zachodza przesłanki określone w k.c. Ubezwłasnowolnienie całkowite wyłącza osobę z dokonywania czynności prawnych (np. zawarcia małżeństwa), bo nie ma ona w ogóle pełnej zdolności do czynności prawnych. Osoba ubezwlasnowolniona częściowo ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Przepisy k.c. polskiego o ubezwłasnowolnieniu sa sprzeczne z oryginalnym brzmieniem konwencji międzynarodowej podpisanej w tym względzie przez Polskę. Nie obowiązuja one zatem, jako z nią sprzeczne, nie istnieją (non existens). Potrzeba całkowitego uchylenia przepisów o ubezwłasnowolnieniu całkowitym lub częściowym osób chorych psychicznie i zaburzonych psychicznie, jak też jakichkolwiek osób fizycznych. Prawo ma chronić osoby chore psychicznie, a nie szkodzić im. Sterylizacja osób chorych psychicznie jest niedopuszczalna prawnie i moralnie w Polsce. Aczkolwiek ona często w praktyce istnieje. Aborcja dzieci poczetych, lecz nie narodzonych jest zakazana prawnie i moralnie. Prawo polskie „dopuszcza” to w pewnych przypadkach określonych w ustawie. Ustawa ta nie ma mocy prawnej, nikt nie może zabić dziecka poczetego, lecz nie narodzonego, z tym uzasadnieniem, że jest to osoba, która nie powinna żyć. Jest to zabójstwo i morderstwo w stosunku do osób, które nie potrafią się bronić z uwagi na stan zdrowia i majątkowy (zazwyczaj są to osoby ubogie). Osoby chore psychicznie lub zaburzone psychicznie mogą złożyć oświadczenie woli w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (art. 82 k.c., art. 945 § 1 pkt 1 k.c. – wada oświadczenia woli, brak świadomości albo swobody). Przepisy te trzeba utrzymać w mocy mimo uchylenia przepisow o ubezwłasnowolnieniu, gdyż pełnią one (art. 82, art. 945 § 1 pkt 1 k.c.) funkcję ochronną wobec tych osób chorych psychicznie i zaburzonych psychicznie. Sam fakt choroby psychicznej sam przez się (tak samo zaburzenia psychicznego) nie powoduje wady oświadczenia woli w postaci braku świadomości albo swobody. Sprawy te muszą być rozpatrywane indywidualnie i konkretnie, na tle indywidualnej i konkretnej sytuacji. W zależności od sytuacji faktycznej osoba chora psychicznie może złożyć ważne oświadczenie woli lub nieważne (art. 82, art. 945 § 1 pkt 1 k.c.). Takie też jest zazwyczaj stanowisko orzecznictwa i doktryny. Przy badaniu wady oświadczenia woli w postaci braku świadomości albo swobody trzeba badać w tym zakresie, czy jest to korzystne lub niekorzystne dla tych osób. Jeżeli jest to korzystne dla tych osób, to czynność prawna (oświadczenie woli) jest ważna, gdy są one niekorzystne, to czynność prawna jest nieważna (oświadczenie woli). Konkludując, osoby chore psychicznie i zaburzone psychicznie powinny mieć prawo do zawarcia bez ograniczeń małżeństwa, do założenia rodziny (posiadania dzieci), przepisy o ubezwłasnowolnieniu powinny być uchylone, osoby te nie mogą być sterylizowane (obezpładniane) i nie mogą podlegać aborcji (zabiciu dziecka poczętego, lecz nie narodzonego). 14. Neurologia a seks Z nauką seksuologii pozostaje w ścisłym związku nauka neurologii. Neurologia jest nauką o układzie nerwowym oraz chorobach i zaburzeniach układu nerwowego. Jest centralny układ nerwowy (mózg) i obwodowy układ nerowy (rdzeń kręgowy i jego odgałęzienia, nerwy). Zarówno w sensie pozytywnym (układ nerwowy), jak i sensie negatywnym (choroby układu nerwowego) pozostaje ona w ścisłym związku z nauką neurologii, gdzie między innymi bodźce seksualne sa przekazywane z mózgu (centralnego układu nerowego) za pomocą systemu nerwowego obwodowego do narządów ciała, w tym organów płciowych. Seksuologami w praktyce sa często także neurolodzy, aczkolwiek są to dyscypliny odrębne. Seksuolog nie jest neurologiem, neurolog nie jest seksuologiem, powinna być utworzona specjalna dyscyplina naukowa, która według mojej wiedzy nie istnieje, neuroseksuologia, tak jak neuropsychologia i neuropsychiatria. Te dyscypliny są nowe, w stanie tworzenia (interdyscyplinarne). Często u podstaw dysfunkcji seksualnych tkwią określone choroby nerwowe lub zaburzenia nerwowe, np. zaburzenia seksualne nerwowe. Nauka neuroseksuologii w Polsce praktycznie nie istnieje. Trzeba tę dyscyplinę stworzyć i rozwinąć naukowo i praktycznie, korzystając z dorobku także nauki światowej w tym zakresie. Seksuolog powinien zasięgać opinii neurologa, gdy to jest konieczne lub wskazane naukowo. 15. Ginekologia i położnictwo a seksuologia Nauki seksuologii, ginekologii oraz położnictwa są odrębnymi dyscyplinami naukowymi, ale pozostającymi ze sobą w związku. „Ginekologia jest dziedziną medycyny zajmującą się anatomią i fizjologią oraz zaburzeniami rozwojowymi i chorobami narządu rodnego kobiety, a także zagadnieniami związanymi z regulacją urodzin (zapobieganie zapłodnieniu, niepłodności); pozostaje w ścisłym związku z położnictwem” (Mała encyklopedia medycyny, t. I, A-G, Warszawa 1988, PWN, wyd. 4, hasło „ginekologia”, s. 340). Ginekologia jest zatem nauką, która dotyczy kobiety, a nie mężczyzny. Seksuologia zajmuje się zarówno mężczyzną, jak i kobietą. Seksuolog często powinien zasięgać opinii lekarskiej ginekologa. „Położnictwo to dział medycyny zajmujący się prawidłowym i nieprawidłowym przebiegiem ciąży, porodu i połogu oraz metodami postępowania w porodach prawidłowych i patologicznych; łączy się ściśle z ginekologią” (Mala encyklopedia medycyny, t. III, A-Ż, Warszawa 1988, wydanie czwarte, hasło „położnictwo”, s. 945, PWN). Seksuologia pozostaje w związku z położnictwem. Owocem współżycia seksualnego kobiety i mężczyzny jest poczęcie dziecka. Seksuolog także musi mieć na uwadze przebieg ciąży i poród. Wskazana jest konsultacja seksuologa z położnikiem i ginekologiem (trzy pokrewne dyscypliny naukowe). Ważne jest dla seksuologa współżycie seksualne po poczęciu dziecka, w okresie ciąży. Nie może tu dojść do uszkodzenia płodu i wadliwego przebiegu ciąży. 16. Genetyka a seks „Genetyka to nauka o dziedziczności i zmienności organizmów” („Mała encyklopedia medycyny, t. I, A-G, Warszawa 1988, PWN, hasło „genetyka”, s. 336). Rodzice przekazują swym dzieciom pewne cechy dziedziczne. Niektóre choroby są dziedziczne. Nieraz dziedziczne są nie tyle choroby, ile pewne predyspozycje do zachorowania na niektóre choroby, które mogą ujawnić się w pewnych sytuacjach, np. społecznych, psychologicznych, psychicznych, długotrwałego stresu, utrwalenia ujemnych stanów psychicznych, a mogą się nie ujawnić, tak jak jest np. w razie chorób psychicznych. Rodzice, w tym małżonkowie, przed podjęciem pożycia płciowego muszą znać naukę genetyki, w tym wiedzieć, jakie są zasady dziedziczności. Można i trzeba skorzystać z porad lekarza genetyka. Jest to odrębna dyscyplina medycyny. Przyczyną niektórych chorób są czynniki genetyczne oraz środowiskowe, społeczne, psychospołeczne, np. chorób psychicznych, w których predyspozycje genetyczne często mogą nie ujawnić się, jeśli nie zadziała czynnik psychospołeczny, stres psychologiczny trwały, czynnik środowiskowy. 17. Fizjologia a seks Odrębną dyscypliną medycyny (i biologii) jest fizjologia, która pozostaje w związku z seksem (seksualnościa). 18. Anatomia a seks Anatomia człowieka zajmuje się także człowiekiem, anatomią seksu. 19. Etyka a seks Nauka seksuologii pozostaje w ścisłym związku z nauką społeczną (humanistyczną) etyki. Seksem, seksualnością, życiem seksualnym rządza nie tylko prawa biologiczne, ale także normy etyczne (moralne). Nie wszystko co jest technicznie możliwe w seksuologii, jest moralnie (etycznie) dopuszczalne, np. aborcja, sterylizacja, antykoncepcja sztuczna itd. Etyka jest nauką z zakresu filozofii, czyli rozumu. Problematyka norm etycznych w seksuologii jest omówiona w części II tej pracy (odesłanie). 20. Religia a seks Seks od zawsze był w kręgu zainteresowania religii, i to wszystkich (np. naturalnych, chrześcijaństwa, islamu, judaizmu, buddyzmu, hinduizmu, konfucjonizmu). Każda religia ma określone normy religijne dotyczące seksu, życia seksualnego, w tym co jest dozwolone, a co jest niedozwolone, pewne normy religijne sa wspólne, pewne normy religijne sa odrębne. Jest tu cała mozaika stanowisk. Trzeba w tym zakresie odesłać do poszczególnych religii, nie sposób tego tu omawiać. W zakresie religii chrześcijańskiej, w tym katolickiej, wyodrebnia się teologię moralną, która wykorzystuje nie tylko rozum (jak etyka), ale także prawdy objawione (są one zawarte w chrześcijaństwie w Nowym Testamencie, w nauce Chrystusa, w prawie Chrystusowym). Etyka i teologia moralna są pokrewne, ale są to odrębne dyscypliny naukowe. Wybrana problematyka religijna dotycząca życia seksualnego (seksu) będzie omawiana w części II tego opracowania (odesłanie), przy omawianiu norm moralnych. Normy religijne i moralne (etyczne) nie sa tożsame, pozostają one w stosunku logicznym krzyżowania, pewne prawdy sa wspólne, pewne odrębne. Seks, życie seksualne oraz rodzina pozostają w ścisłym kregu zainteresowania religii (teologii), która poświęca im znaczną uwagę (odeslanie do stosownych tekstow religijnych i opracowań teoretycznych). 21. Prawo a seks Seks pozostaje w kręgu zainteresowania także prawa (pozytywnego, państwowego), w szczególności prawa karnego, prawa cywilnego w tym rodzinnego, administracyjnego. Prawo tworzy normy prawne, które regulują także sferę seksualności. Prawo nie zawiera norm z zakresu biologii seksu, bo należy to do seksuologii i psychologii (sfera rozumu, woli, uczuć). Prawo karne stanowi określone przestępstwa karne ścigane karnie (np. gwałt). Prawo rodzinne reguluje sprawy małżeństwa, skutki prawne majątkowe i niemajątkowe zawarcia małżeństwa, uregulowanie pochodzenia dziecka (domniemanie małżeńskiego pochodzenia dziecka, uznanie dziecka, sądowe ustalenie ojcostwa), stosunków między rodzicami a dzieckiem, w tym władzy rodzicielskiej rodziców nad dzieckiem, alimentacji, istnienia i nieistnienia małżeństwa (matrimonium non existens), unieważnienia małżeństwa, rozwodu (rozwiązania małżeństwa). Kwestie prawne seksu będą omawiane w części III tej pracy (odesłanie). Państwo stwarza zazwyczaj, w tym ustawodawstwo polskie, tylko pewne minimalne ograniczenia w zakresie sfery seksualnej (np. zakaz gwałtu, aborcji – zabicia dziecka poczętego, lecz nie narodzonego, zakaz cudzołóstwa w prawie rodzinnym – nakaz wierności małżonków). Pozostałą sferę zazwyczaj pomija milczeniem, pozostawiając to moralności i nauce, w tym seksuologii. Na przykład cudzołóstwo jest ustawowo w prawie polskim zakazane (art. 23 k.r.op.), ale nie stanowi przestępstwa w polskim k.k., i trafnie tak czyni polski ustawodawca. Kwestie stosunków przedmałżeńskich ustawodawca pozostawia zazwyczaj poza regulacją prawną (np. tak w zasadzie w prawie polskim). Kwestia techniki stosunku płciowego, przebiegu stosunku płciowego i faz go poprzedzających i po nim następujących, orgazmu (szczytowania), biologii seksu, prawo pozostawia poza regulacją prawną, pozostawiając to w zasadzie nauce seksuologii i moralności, etyce. Prawo nie wkracza i trafnie w te kwestie. To samo zazwyczaj dotyczy ilości dzieci, które mogą posiadać małżonkowie (tak jest w prawie polskim). 22. Socjologia a seks Zjawisko seksu (seksualności) jest przedmiotem badań także socjologii, która bada szereg innych zjawisk życia społecznego. Są prowadzone i publikowane badania z zakresu socjologii seksu (np. częstość stosunków płciowych, metody antykoncepcji, czas trwania stosunku płciowego, wiek zawarcia małżeństwa, stosunki heteroseksualne i homoseksualne, prostytucja, aborcja, regulowanie poczęć, techniki stosunków płciowycych itd. itp.). Tych badań socjologicznych nie jest wiele. Po raz pierwszy na szerszą skalę zostały przeprowadzone kilkadziesiąt lat temu w USA (badania Alfreda Kinseya). Ostatnio na rynku polskim ukazało się badanie tej kwestii socjologiczne Izdebskiego Zbigniewa, Seksualność Polaków na początku XXI wieku. Studium badawcze, wyd. I , Kraków 2012, Wydawnictwo UJ, ss. 834. Należy postulować gruntowne badania socjologiczne z zakresu seksualności w Polsce i na świecie. Sa one bardzo cenne, aczkolwiek skąpe, także z uwagi na intymność tej sfery życia, i przede wszystkim brak zainteresowania nauki socjologii tą kwestią doktrynalną. Trzeba to zmienić. Pozwala to uchwycić pewne prawa społeczne w zakresie seksualności, co jest pożyteczne naukowo, społecznie, praktycznie, dla państwa, dla osób fizycznych i prawnych. Pozwala bliżej wniknąć w te sprawy, które indywidualnie rzecz biorąc, są indywidualne, intymne, ale są one także zjawiskiem społecznym, istotnym dla społeczeństwa, np. dla jego rozwoju społecznego, gospodarczego, kulturowego, wyludnienia i przeludnienia Ziemi, dzietności, rozwoju demograficznego państwa i świata, problemu żywnościowego, mieszkań, gospodarki (ekonomiki) kraju i świata (np. siła robocza). 23. Humanistyka a seks Humanistyka ma związek z seksualnościa człowieka. Zjawisko seksualności jest przedmiotem zainteresowania także humanistyki, np. literatury, sztuki, filmu, malarstwa, historii, antropologii, psychologii, filozofii, socjologii, etyki, teologii, w tym teologii moralnej, prawa, biologii, chemii itd. Życie płciowe człowieka powinno być przesiąknięte humanistyką, człowieczeństwem, odzwierzęcone. Człowiek jest istotą społeczną. 24. Biologia a seks Seks jest zjawiskiem także biologicznym. Przedmiotem biologii jest człowiek, zwierzęta (zoologia), rośliny (botanika), mikrobiologia, genetyka, biogeografia, ekologia, dziedziny interdyscyplinarne, np. biochemia, biofizyka, biotechnologia, biologia molekularna. Biologia zajmuje się życiem na Ziemi, np. człowieka, zwierząt, roślin, w tym rozmnażaniem i sferą płciową człowieka, zwierząt, roślin. Narzady płciowe, rozmnażanie, życie płciowe jest własnością nie tylko człowieka, ale także zwierząt, roślin. Jak wyczytałem w literaturze człowiek, zwierzęta i rośliny mają wspólne DNA. Trzeba ustalić te zasady wspólne i indywidualne rozmnażania i życia płciowego ludzi, zwierząt i roślin, ich cechy wspólne i odrębne (indywidualne), jako że człowiek jest tylko częścią życia na Ziemi w różnych jego przejawach. Nie zajmuję się biologią, ale prawdopodobnie zjawisko rozmnażania, organów płciowych, życia seksualnego w aspekcie wspólnym, tym przedstawienie człowieka na tle innych organizmów żywych (zwierząt, roślin) nie jest chyba opracowane należycie, nie widzę książek naukowych poświęconych tej sferze, w tym wyliczenia pewnych praw wspólnych i odrębnych w zakresie życia seksualnego (seksualności) ludzi, zwierząt i roślin. Nauka biologii rozwija się dynamicznie, powstają coraz nowe dyscypliny szczegółowe nauk biologicznych (np. biochemia, biofizyka, biotechnologia, biologia molekularna, inżynieria genetyczna)). Na biologii opieraja się m.in. nauki medyczne. Biologia korzysta z innych dyscyplin, np. chemii, fizyki. Powstają określone nauki interdyscyplinarne, które będą nadal powstawać i rozwijac się. Jest to nauka dynamicznie rozwijająca się obecnie. Jest ona odrebna od medycyny, ale ta ostatnia korzysta z jej osiągnięć. 25. Badania lekarskie. Przygotowanie do małżeństwa W Polsce nie ma obowiązku prawnego badania organów płciowych i funkcji seksualnych, w tym małżonków. Wskazane jest jednak, aby kobieta i mężczyzna przed podjeciem życia płciowego przeprowadzili stosowne badania lekarskie, dotyczy to przede wszystkim badań przedmałżeńskich u lekarzy stosownych specjalności, u psychologow, etyków, duchownych itd. Powinni zbadać się, czy nie są chorzy wenerycznie, czy nie chorują na choroby przenoszone drogą płciową, np. HIV/AIDS, choroby weneryczne, inne choroby, np. wirusowe zapalenie watroby B i C, choroby grzybicze, w tym pochwy itd. Najlepiej na wstępie złożyć wizytę lekarzowi rodzinnemu, który wyda skierowania do stosownych specjalistów, np. seksuologów, ginekologów, położników (przed zawarciem małżeństwa oraz przed poczęciem dziecka, a nie dopiero w chwili porodu), psychiatrów, neurologów, genetyków, urologów, ewentualnie chirurgów, zbadanie narządów płciowych kobiety i mężczyzny przez stosownego lekarza, np. seksuologa, czy nie ma nieprawidłowości w wadach rozwojowych tych organów u kobiety i mężczyzny, czy osoby te sa zdolne do zapłodnienia (badanie kobiety i mężczyzny), znaczna ilość par małżeńskich jest jedno- lub dwustronnie bezpłodna z różnych powodów pierwotnych lub nabytych, w wyniku np. wcześniejszych aborcji u kobiety, prasa podaje, że około 20% par małżeńskich jest bezpłodnych, jest to problem dla małżonków, którzy powinni zbadać przed małżeństwem, a nie po małżeństwie, czy są płodni czy bezpłodni, trzeba odwiedzić także lekarza genetyka, który ustali, na jakie choroby są chorzy małżonkowie, ich rodziny, jakie choroby dziedziczne mogą być w tym konkretnym małżeństwie. Zwłaszcza organy kobiety – pochwa, macica muszą być zbadane. Nie zawsze potrzebne jest tu badanie fizyczne, często wystarcza badanie zdjęciowe, np. usg, prześwietlenie rentgenowskie, tomograf komputerowy, rezonans magnetyczny, badania laboratoryjne, decyzję taką podejmuje lekarz. Trzeba złożyć wizytę nie tylko stosownym lekarzom, ale także psychologom stosownych specjalności, zajmującymi się np. seksualnością, rodziną, małżeństwem. Badania psychologiczne są wskazane, nie są obowiązkowe. Psycholog zbada stan zdrowia psychologicznego osób planujących zawarcie małżeństwa, ich cechy psychologiczne, w tym cechy ich charakterów, osobowości, gdyż małżonkowie powinni być dostosowani do siebie nie tylko seksuologicznie, ale także od strony psychologicznej. Pewne cechy psychologiczne małżonków mogą sprzeciwiać się bezwzględnie lub względnie w zawarciu małżeństwa, bo potem to niedostosowanie psychologiczne, różne wady i przeciwieństwa, charakter przyszłych małżonków, ich osobowość, stanowią problem w małżeństwie, są przyczyną konfliktów małżeńskich seksualnych i psychologicznych oraz nawet rozpadu rodziny lub małżeństwa. Alkoholizm przed małżeństwem lub po małżeństwie jest jedną z poważnych przyczyn rozbicia małżeństwa i rozpadu rodziny, z czego małżonkowie nie zawsze zdają sobie sprawę i lekceważą to. Lepiej to wszystko zbadać przed zawarciem małżeństwa, które jest związkiem stałym, na całe życie. Trzeba złożyć wizyty także etykowi i duchownemu, aby zapoznać się z zasadami etyki, moralności seksualnej, małżeńskiej, rodzinnej, bo ma to znaczenie dla małżonków. Nie zawsze wszystko można wyczytać z książek, etyk, duchowny ma stosowną wiedzę, wskaże na stosowną literaturę, zanim odpowie na pytania przyszlych małżonków, sam udzieli stosownych informacji na temat etyki, norm religijnych życia płciowego, małżeńskiego, rodziny, potomstwa (dzieci). Badania przedmałżeńskie mogą i powinny być – jak się wydaje - dobrowolne, bezpłatne, decyzja o zawarciu lub niezawarciu małżeństwa należy wyłącznie do przyszłych małżonków, a nie do innych osób, w tym lekarzy, psychologow, duchownych, bliskich. Małżonkowie (podobnie jak każda kobieta i mężczyzna) muszą mieć wiedzę naukową na temat etyki i norm religijnych seksu, seksualności, życia płciowego, małżeńskiego, rodziny. Nie może być tak, że te problemy wychodzą dopiero po zawarciu małżeństwa, wcześniej trzeba się z nimi zapoznać, np. z okresami płodnymi i niepłodnymi kobiety, czy są zdolne do posiadania dzieci, zapłodnienia, urodzenia dziecka, czy osoby są zgodne co do tego, że nie będą stosować nigdy aborcji, jeśli nie, to nie należy wchodzić w kontakty seksualne, i zawierać małżeństwa z takimi osobami, które traktują aborcję (zabicie dziecka poczetego) jako środek antykoncepcyjny, gdy nim on nie jest. Jaki jest pogląd osób zamierzających podjąć pożycie seksualne (kobiety i mężczyzny, przyszłych małżonków) na temat antykoncepcji – czy wyrażają na nią zgodę czy nie, bo po zawarciu małżeństwa będzie na to za późno i może stać się problemem w małżeństwie i przyczyną konfliktów, gdy jedna strona je aprobuje (bo jest np. niekatolicka), a druga nie aprobuje (bo jest np. katolicka). Dojdzie wtedy do konfliktu sumień. Trzeba to rozwiązać przed małżeństwem, a nie po małżeństwie, bo potem będzie za poźno. Przyszli małżonkowie muszą zdecydować się co do liczby potomstwa, ilości dzieci, warunkow mieszkaniowych i materialnych (np. pracy) przyszłego małżeństwa i rodziny przed zawarciem małżeństwa, a nie dopiero po zawarciu małżeństwa („jakoś tam będzie”). Małżeństwo jest poważną sprawą dla małżonków, dzieci, rodziny, którą założą, ich krewnych, społeczeństwa, aby zawierać je bez wystarczającego przygotowania się w tym zakresie pod względem lekarskim, psychologicznym, etycznym, moralnym, religijnym, mieszkania, pracy, dochodów, strony materialnej małżeństwa i rodziny, którą założą. Rodzice powinni wcześniej podjąć decyzje, ile chcą mieć dzieci, w jakim wieku je zrodzą, w jakich odstępach czasowych, zsynchronizować to (zgrać) z utrzymaniem, wychowaniem, kształceniem dzieci, zapewnieniem mieszkania dla rodziny, przyszłych małżeństw ich dzieci. Przyszli małżonkowie powinni mieć plan na całe życie, na całe małżeństwo, a nie na parę lat. Przyszli małżonkowie muszą wiedzieć o życiu seksualnym w ciągu całego małżeństwa, np. że po urodzeniu pierwszego dziecka następuje szereg zmian w ich małżeństwie w wyniku np. zmian biomedycznych u kobiety (np. poszerzenia pochwy, przez co pożycie seksualne nie zawsze jest tak atrakcyjne, jak przed urodzeniem pierwszego dziecka, jak można temu zapobiec, np. przez zabieg chirurgiczny nacięcia krocza przed porodem), zmian psychologicznych w małżeństwie (np. kobiety po urodzeniu pierwszego dziecka lub dalszych dzieci nadmiernie koncentruja się na dziecku, zaniedbując męża, pożycia seksualnego, zaspokojenia potrzeb seksualnych męża). Małżonkowie muszą znać zasady pożycia płciowego małżonków w okresie ciąży, po urodzeniu dziecka (przez kilka miesięcy). Wiedzę naukową seksuologiczną, psychologiczną itd. przyszli małżonkowie powinni nabyć przed zawarciem małżeństwa, a nie dopiero po zawarciu małżeństwa (np. kobieta od chwili miesiączkowania powinna znać długość swego okresu, czy cykle ma regularne czy nieregularne, zasady naturalnego planowania poczęć, rodziny, bo tego nie można ustalić w parę miesięcy). Małżonkowie powinni być dojrzali pod względem biologicznym (seksualnym), psychologicznym, społecznym, materialnym (np. mieszkania, pracy), ekonomicznym, religijnym nie tylko wzajemnie jako małżonkowie, ale także jako rodzice potomstwa, które zrodzą, rodziny. Do małżeństwa trzeba przygotować się, bo jest ono sprawą poważną na całe życie dla małżonków, rodziny, społeczeństwa, państwa. Małżeństwo to nie zabawa seksualna, to wszechstronne przygotowanie się, w którym pożycie seksualne jest bardzo ważne, osoby najlepiej gdy są dostosowane seksualnie i psychologicznie do siebie, uniknie się potem tarć, konfliktów, a być może rozbicia małżeństwa (faktycznego lub prawnego), rozbicia rodziny. Dzieci przed-, poza- i małżeńskie trzeba alimentować. Obowiązek alimentacyjny obowiązuje także wzajemnie małżonków wobec siebie, także w zasadzie po rozwiązaniu małżeństwa (por. k.r.op.). Małżonkowie mają mieć plan na całe życie, wspólnie omówiony i uzgodniony, a nie na parę lat, na najbliższe lata, na kilkanaście lat. Muszą nabyć wiedzę także co do przebiegu ciąży, urodzenia dziecka, wychowania dzieci, opieki nad dziećmi, ich utrzymania, wychowania, kształcenia, poznać psychologię dziecka od poczęcia do końca życia, w tym do założenia potem samodzielnej rodziny. Małżeństwo wymaga prawnie i moralnie oraz psychologicznie wierności małżeńskiej, zdrada małżęńska (cudzołóstwo) może być powodem rozwodu lub rozpadu faktycznego albo prawnego małżeństwa czy rodziny. Zdrada zawsze bardzo boli fizycznie i psychicznie oraz moralnie. Taka jest konstrukcja kobiety i mężczyzny. Taka jest natura człowieka (kobiety i mężczyzny). Można przebaczyć, ale zdrady małżeńskiej bardzo często nie można wymazać z pamięci, ona tkwi jak cierń w psychice kobiety i mężczyzny, boli, krwawi, pozastawia niezatarty slad, stawia dalsze pożycie pod znakiem zapytania. Można przebaczyć, ale nie można zapomnieć, to tkwi w psychice jak cierń. Dzieci pozamałżeńskie w prawie polskim dziedziczą spadek po ojcu i matce. 26. Techniki stosunku seksualnego Osoby powinny znać techniki stosunku seksualnego, ich wady i zalety. Konstrukcja kobiety i mężczyzny jest taka, że jest możliwych kilkaset technik stosunku płciowego (wzajemne ułożenie ciała kobiety i mężczyzny przy stosunkach seksualnych z możliwoscią wykonywania ruchów frykcyjnych członka w pochwie), w praktyce ogranicza się często do kilku. Małżonkowie powinni się z nimi zapoznać. Urozmaica to życie seksualne, czyni je bardziej atrakcyjnym, a nie nudnym. Jest na ten temat stosowna literatura, filmy, zdjęcia. 27. Przebieg stosunku seksualnego Małżonkowie muszą znać przebieg stosunku płciowego, jego części składowe, etapy, np. gra wstępna, fazy samego stosunku płciowego, orgazm (szczytowanie), okres po stosunku. Potem jest wiele problemów z tego zakresu. Na przykład właściwy stosunek płciowy (wprowadzenie członka do pochwy) powinno być poprzedzone grą wstępną, która musi być odpowiednio długa (około 20 minut co najmniej), kobieta musi być przygotowana do stosunku płciowego, odpowiednio pobudzona seksualnie, znać strefy, punkty erogenne kobiety i mężczyzny, znać punkty G, A, B w pochwie kobiety i je stymulować, pobudzać, pochwa kobiety musi być nawilżona, mokra, a nie sucha, stosunek płciowy polega na wykonywaniu odpowiednich ruchów frykcyjnych członka w pochwie. Jest na ten temat (pożycia seksualnego) stosowna literatura, wskazana jest konsultacja u odpowiednich specjalistów, zwłaszcza w razie niepowodzeń lub zaburzeń w zakresie życia seksualnego, np. u seksuologa, u ginekologa, u psychologa. Przypadki i sytuacje są tu rozmaite, zawsze indywidualne. Długość stosunku płciowego jest różna (od kilkunastu sekund do kilku godzin, a nawet kilkunastu godzin), osoby przygotowane w tym zakresie mogą tę długość zazwyczaj dowolnie regulować, można w dowolny sposób regulować czas wytrysku i zaplanować go stosownie do swej woli, dowolnie, wymaga to ćwiczeń, możliwy jest stosunek seksualny bez wytrysku nasienia, problemem jest przedwczesny wytrysk u mężczyzny lub brak potencji (wzwodu członka), brak orgazmu u kobiety lub rzadziej u mężczyzny. Stosunek płciowy musi odpowiednio długo trwać, aby doszło do orgazmu kobiety (około 10 minut przeciętnie), są to jednak sytuacje indywidualne, przeszkodą w orgazmie kobiety jest przedwczesny wytrysk u mężczyzny, który zazwyczaj można usunąć po ćwiczeniach i konsultacji u lekarza seksuologa. Kobieta ma prawo do orgazmu. Nauka (sztuka) ruchów frykcyjnych – sposobu poruszania się członka w pochwie powinna być opanowana pod każdym względem. Jest na ten temat literatura. 28. Orgazm (szczytowanie u kobiety i mężczyzny) U mężczyzny zazwyczaj dochodzi do orgazmu (wytrysku nasienia). Często tak nie jest u kobiety. Wymaga to wzajemnego dostosowania i nauki małżonków. Jest w tym zakresie stosowna literatura. Potrzebna jest w razie braku orgazmu wizyta u lekarza (np. seksuologa, ginekologa, psychologa, psychiatry, neurologa, chirurga). Osiągnięcie orgazmu przez kobietę wymaga stosownego czasu trwania stosunku płciowego (przeciętnie około 10 minut). Trzeba znać rodzaje orgazmów u kobiety, w tym pochwowy i łechtaczkowy. Nie należy udawać orgazmu. Przedwczesny wytrysk u mężczyzny często, zazwyczaj nie pozwala na osiagnięcie orgazmu u kobiety. Można opanować przedwczesny wytrysk nasienia u mężczyzny, trzeba się tego nauczyć, leczyć, jest to zazwyczaj do usunięcia. Mężczyzna może regulować czas wytrysku i określać jego moment (nauka). Kobieta ma prawo do orgazmu (pochwowego i łechtaczkowego). Orgazm daje szczęście obu partnerom, w tym kobiecie, jest ukoronowaniem stosunku płciowego. Możliwe są wielokrotne orgazmy. Dla osiągnięcia orgazmu musi być uprzednio przeprowadzona odpowiednio długa i stosowna gra wstępna, a nie od razu, bez gry wstępnej, przygotowania, przechodzenie do stosunku płciowego (wprowadzenie członka do pochwy) – muszą się tego nauczyć w czasie współżycia. Wymaga to odpowiedniego czasu. Mężczyzna zazwyczaj szybko jest gotowy do kontaktu seksualnego (zbliżenia). Kobieta natomiast wymaga na to odpowiedniego czasu (często indywidualnego). Wszystkie zazwyczaj problemy z tego zakresu pożycia seksualnego można rozwiązać przez naukę, kontakt ze specjalistami, np. odpowiednimi lekarzami, psychologami, czytanie literatury, oglądanie filmów. Zamiast czytać literaturę lepiej pójść do specjalisty, np. lekarza lub psychologa, którzy mają utrwaloną sprawdzoną wiedzę teoretyczną i praktyczną w tym zakresie. Zaoszczędzi to wiele czasu i da szybki efekt, skutek. Uniknie się też błędów. Zbyteczny i niepotrzebny jest tu fałszywy wstyd. Pożycie małżonków, kobiety i mężczyzny zakłada nie tylko pożycie fizyczne, ale także pożycie duchowe (rozumu, woli, uczuć). Same kontakty fizyczne bez sfery duchowej, miłość fizyczna bez miłości prawdziwej jest niesatysfakcjonująca i często jest przyczyną rozpadu związków, małżeństw. Była o tym mowa uprzednio. Żar milości fizycznej stopniowo wygasa, nuży się, nudzi się, często wtedy szuka się nowego partnera, nowych wrażeń seksualnych. Pożycie małżonkow powinno być oparte na miłości prawdziwej, a nie miłości fizycznej, która nie jest prawdziwą miłością. Elementem prawdziwej miłości jest łączne spełnienie milości fizycznej i duchowej (koniunkcja). Miłość prawdziwa jest trwała, natomiast miłość fizyczna często szybko kończy się, szuka się nowego partnera lub partnerow seksualnych, nie jest ona stała. Nie przynosi zadowolenia ze stosunków płciowych. 29. Przedwczesny wytrysk Oczywiście warunkiem koniecznym każdego stosunku płciowego jest wzwód członka i utrzymanie go przez odpowiedni okres czasu. Niezależnie od tego jest problem przedwczesnego wytrysku u mężczyzny, często po kilku lub kilkunastu ruchach frykcyjnych. Nie pozwala to kobiecie na osiagnięcie orgazmu, który wymaga odpowiedniego czasu. Zazwyczaj przedwczesny wytrysk można opanować, wyleczyć sposobami naturalnymi lub farmakologicznymi. Należy powstrzymywać się od uzależnienia od leków w tym zakresie, które może dają szybki efekt, ale na dłuższy okres czasu mogą uzależnić od ich stosowania. Są one przydatne dla lekarza, bo szybko likwidują problem, ale nie są korzystne dla mężczyzny, który stale musi się z tym problemem zmagać. Zazwyczaj w drodze leczenia naturalnego lub sztucznego zjawisko przedwczesnego wytrysku można zlikwidować. Trzeba znaleźć, jak zresztą w każdej chorobie, jego przyczynę i ją wyeliminować. Wymaga to też taktownego zachowania kobiety, nie może to być przedmiotem kpin, drwin, żartów ze strony partnerki, jak w ogóle sfera seksualna powinna być wyłączona spod szyderstw, drwin obu stron (kobiety i mężczyzny). Musi tu być wzajemna delikatność, uprzejmość, taktowność, wyrozumiałość, wszystko w drodze wzajemnego współdziałania, w tym partnerow z odpowiednimi specjalistami, np. lekarzami seksuologami, psychologami można tu zazwyczaj usunąć. Wszystko w zakresie sfery seksualnej mogą partnerzy, małżonkowie, rozwiązać zazwyczaj. Wymaga to jednak zgodnego współdziałania. Masturbacja może prowadzić do utrwalenia się przedwczesnego wytrysku. Ale jest to do usunięcia zazwyczaj. 30. Punkt rozkoszy G. Punkt A, B U kobiety w pochwie jest punkt rozkoszy G. Ma on duże znaczenie dla intensywnych doznań seksualnych. Trzeba go poznać i umieć odnaleźć, stosować (pobudzać). Mówi się także o punkcie G u mężczyzny (rzadziej). Jest także punkt A, B w pochwie kobiety, które trzeba poznać. U kobiety i mężczyzny sa nadto na całym ciele określone sfery erogenne, których pobudzanie, daje satysfakcję seksualną Trzeba je poznać. Jest na ten temat stosowna literatura, np. masażu erotycznego. Kobieta i mężczyzna to instrumenty muzyczne, na których trzeba nauczyć się grać, jak na fortepianie. Wymaga to nauki i praktyki, mistrzostwa. Trzeba mieć w tym zakresie wiedzę teoretyczną i praktyczną (także z pomocą specjalistów). Z seksu można czerpać dużo radości, wymaga to jednak nauki i kontaktu z lekarzami, np. seksuologami, i specjalistami, np. psychologami. 31. Choroby przenoszone drogą płciową a) Choroby przenoszone drogą płciową to przede wszystkim HIV/AIDS (ludzki wirus braku odporności organizmu) – choroba śmiertelna, obecnie niewyleczalna, ostre zagrożenie dla życia człowieka i sfery życia seksualnego, które pojawiło się w zasadzie na początku lat 80. XX wieku wśród homoseksualistów, obecnie można po stosowaniu leków – nie zawsze dostępnych, np. w Afryce lub drogich przedłużyć okres życia, ale choroba ta jest śmiertelna, istny „bicz Boży” końca XX i początku XXI wieku, nauka nie znalazła lekarstwa na wyleczenie tej choroby, można opóźnić jej rozwój, ale nie można jej wyleczyć. Prezerwatywy zmniejszają jej ryzyko, ale jej nie wyłączają, tak samo jak innych chorób wenerycznych. b) Choroby weneryczne, w tym zakażenia bakteryjne (choroby) (kiłą, rżężączką, chlamydiozą), zakażenia pasożytnicze (rzęsistek), grzybice, zakażenia wirusowe wirusem brodawczaka ludzkiego. c) Wirusowe zapalenie wątroby typu B lub C (głównie B), choroba WZW nie jest wyleczalna. d) Inne choroby, np. skórne (dermatologiczne), grzybice częste, nadżerki, obrzęki skóry, opuchnięcia, otarcia skóry. Choroby te przenoszone są głównie w drodze stosunku płciowego. Użycie prezerwatywy zmniejsza, lecz nie wyłącza zakażenia tymi chorobami. Opis tych chorób jest w podręcznikach dermatologii i wenerologii (chorób skórnych i wenerycznych), leczą je dermatolodzy – wenerolodzy, nikłe wzmianki są o nich w podręcznikach seksuologii. Choroby te nieraz mają charakter utajony, potem nieraz objawiają się na zewnątrz, nieraz objawy zewnętrzne ustepują, przechodząc znowu w stan utajony, a potem trwały. Należy unikać kontaktów pozamałżeńskich (zasada stałego jednego pewnego partnera). Trzeba unikać kontaktów przygodnych, zwłaszcza z osobami nieznajomymi, przypadkowymi. Nieraz dana osoba może być chora na choroby przenoszone drogą płciową, a tego nie wie (np. wirusowe zapalenie watrobvy typu B, bardzo często występujące, a w praktyce w małym stopniu odkryte, zdiagnozowane, a gdy zostanie zdiagnozowane często jest już za późno), szczególne niebezpieczeństwo zakażenia się chorobami przenoszonymi droga płciową, np. HIV/AIDS, chorobami wenerycznymi jest w grupach wysokiego ryzyka, np. homoseksualistów, narkomanów (używanych np. strzykawek), prostytutek (żeńskich i męskich), osób prowadzących swobodne, niekontrolowane życie seksualne. Nawet zaświadczenie lekarskie, np. dermatologa – wenerologa nie daje pewności, że nie dojdzie do zakażenia drogą płciową. Użycie prezerwatyw zmniejsza ryzyko zakażeń, ale nigdy go nie wyłącza. Obecnie z uwagi na choroby nieuleczalne, śmiertelną HIV/AIDS istnieje psychoza na tle kontaktów seksualnych, trzeba być bardzo ostrożnym. Choroby przenoszone drogą płciową są chorobami zakaźnymi, przenoszonymi głównie poprzez stosunki płciowe (homo- lub heteroseksualne), są przenoszone także poprzez krew (np. igły niesterylne). Zwłaszcza musi być świadoma młodzież i dzieci, podejmujący stosunki seksualne najczęściej bez znajomości, bez wiedzy o ich skutkach, w tym możliwości poczęcia dziecka, zakażenia licznymi chorobami przenoszonymi drogą płciową. Pewne choroby przenoszone drogą połciową są wyleczalne, np. we wczesnych stadiach, pewne są niewyleczlne, zwłaszcza uchwycone dopiero w stadium końcowym, mogą prowadzić choroby weneryczne do bezpłodności lub śmierci (HIV/AIDS). Osoby powinny przebadać się pod kątem chorób przenoszonych drogą płciową, np. HIV/AIDS, choroby weneryczne, wirusowe zapalenie wątroby typu B lub C, nawet jeśli nie miały kontaktów seksualnych, a zwłaszcza wtedy, gdy miały sporadyczne, częste lub mają stałe kontakty seksualne, w tym np. z wieloma partenrami, osobami. Nie należy się wstydzić. Do dermatologa-wenerologa w Polsce nie jest potrzebne skierowanie od lekarza ogólnego (rodzinnego), bezpośredni dostęp. Ostatnio niestety się to zmieniło (nie wiem, czy także do wenerologa czy tylko dermatologa). Nie obowiązuje rejonizacja, można leczyć się, zbadać się w dowolnej jednostce opieki zdrowotnej (publicznej lub prywatnej). Należy stosować się do wskazań i zaleceń lekarza, jest to warunek skutecznego leczenia. W tych sprawach właściwy jest zazwyczaj lekarz dermatolog-wenerolog (chorób skórnych i wenerycznych). Lekarze zazwyczaj mają obie te specjalizacje: dermatologiczną (skórną) i wenerologiczną (chorób wenerycznych). W przypadku niektórych chorób, np. wirusowego zapalenia wątroby typu B lub C należy skontaktować się z lekarzami specjalistami z zakresu wirusowego zapalenia wątroby (poradnie hepatologiczne, wątroby). Szereg osób, jak czytam w literaturze fachowej wirusowego zapalenia wątroby typu B lub C, ulega zakażeniu tą chorobą w drodze stosunków płciowych (lub poprzez krew, np. niesterylne igły, narzędzia dentystyczne, przy operacjach chirurgicznych), nieraz liczba ta przekracza 50% zakażonych WZW typu B, z czego nie zdają sobie sprawy osoby podejmujące stosunki płciowe. Rzeczą ludzką jest błądzić, rzeczą niedopuszczalną jest niewyciaganie z tego wniosków, nieliczenie się, i to w miarę wcześniej, na samym początku. Pewne choroby przenoszone drogą płciowa mogą przechodzić na potomstwo (dzieci). Nie wypowiadam się na temat chorób przenoszonych drogą płciową, należy to bowiem do stosownych dyscyplin medycznych, w tym dermatologów i wenerologow, specjalistów wirusowego zapalenia wątroby (poradni hepatologicznych, wątroby). Na temat HIV/AIDS i innych chorób przenoszonych drogą płciową por. np. (esencję) John Bankroft, Seksualność człowieka, redakcja wydania I polskiego Zbigniew Lew-Starowicz, Aleksandra Robacha, Wrocław Elsevier Urban & Partner, 2011, s. 429-456. Niniejsze opracowanie nie jest podręcznikiem medycyny (moje). Z punktu widzenia niezakażenia chorobami przenoszonymi droga płciową, w tym wenerycznymi, najbardziej skuteczna jest masturbacja. Wadą współczesnej nauki i praktyki medycyny jest to, że zajmuje się ona leczeniem różnego rodzaju chorób, a nie ich zapobieganiem, niedopuszczeniem do ich pojawienia się, profilaktyką. Powinni być odpowiedni lekarze, którzy zajmowaliby się wyłącznie zapobieganiem, profilaktyką chorób, a nie ich leczeniem. Po powstaniu choroby często jest już za późno, są choroby uleczalne, i niewyleczalne, w tym ostatnim wypadku jest prawdziwy dramat, któremu można było zapobiec przez profilaktykę chorób, np. HIV/AIDS. Do tego potrzeba wiedzy naukowej lekarskiej. Profilaktykę powinni prowadzić także lekarze ogólni (rodzinni) i specjaliści, ale oni zajmują się głównie w praktyce leczeniem, a nie zapbieganiem. W szkole podstawowej, gimnazjum, średniej, na studiach powinna być prowadzona odpowiednia nauka w tym zakresie, podobnie jak w społeczeństwie, zakładach pracy, instytucjach, organizacjach, a nie jest to prowadzone. Państwo i społeczeństwo wydaje olbrzymie środki materialne, finansowe na leczenie, a nie zapobiegają leczeniu i eliminowaniu zbędnych kosztów leczenia chorób. Trzeba by się tym zająć teoretycznie i praktycznie, w tym organizację studiów medycznych w tym zakresie. Nie czyni się tego zazwyczaj. Marnotrawstwo. 32. Ilość dzieci w rodzinie Są małżeństwa bezdzietne, mające jedno dziecko, dwoje dzieci lub troje dzieci i więcej, wielodzietne. Często na Zachodzie panuje „moda” na bezdzietność lub jedno dziecko, nieraz dwoje dzieci. Na Zachodzie możliwe są rodziny wielodzietne, zwłaszcza u rasy białej (wymierającej). W rodzinach afrykańskich, arabskich, hinduskich panuje często wielodzietność. Małżonkowie sami musza zdecydować, ile chcą mieć dzieci. Miłość i odpowiedzialność zakłada, że małżonkowie powinni być odpowiedzialni za spłodzenie, utrzymanie i wychowanie rodziny. Miłość zawsze jest odpowiedzialna. Z jednej strony na świecie obserwuje się kryzys demograficzny rasy białej, na Zachodzie, gdzie nie zawiera się w ogóle małżeństw albo małżeństwa mają jedno lub dwoje dzieci. Brakuje na Zachodzie rąk do pracy i grozi to systemowi zaopatrzenia emerytalnego na starość (brakiem środków na wypłaty emerytur i rent, pomoc społeczną). Społeczeństwa Zachodu uciekają się ostatnio do podwyższenia wieku emerytalnego z 60-65 lat do 70 lat w odpowiedzi na kryzys demograficzny rasy białej. Częściowo Zachód uzupełnia ten niedobór demograficzny importem ludności kolorowej (z Azji, Afryki), co rodzi nowe problemy społeczne, gospodarcze, mieszkaniowe, demograficzne, obyczajowe. Europie grozi kryzys demograficzny i kulturowy, z czego nie zawsze Europa, podobnie jak USA i Kanada oraz Australia, zdają sobie sprawę. Europie, USA, Kandzie, Australii grozi utrata tożsamości kulturowej, w tym chrześcijańskiej, chrześcijaństwo przez wieki było rozpowszechnione przede wszystkim wśród rasy ludzi białych. Wprowadzenie pewnych grup, np. islamistów, żydów, może być wprowadzeniem konia trojańskiego na Zachód, który rozbije rasę białą, np. przez dzihadystów. Żydom, islamistom od tysięcy lat roi się opanowanie całego świata, rządy nad całym światem, co od wieków chcą realizować i realizują. Rasa biała (chrześcijanie) są prześladowani na Wschodzie (np. w krajach islamskich, w Izraelu, wśród hindusów, komunistów). Każdego roku ginie około 200 000 chrześcijan na świecie, w wyniku prześladowania, a świat cynicznie milczy, nie zapobiega temu. Każdy region świata (Azja, Afryka, Europa, Australia, Ameryka Łacińska, Ameryka Pólnocna) ma określone cechy demograficzne, ludnościowe, kulturowe, religijne. Następuje wymieszanie, zwłaszcza na Zachodzie ras (kolorów skóry), religii, języków, kultur, obyczajów, zjawisko wielokulturowości, co prawdopodobnie ma skutki pozytywne i negatywne. Uważam, że wszyscy ludzie na Ziemi są równi, bez względu na kolor skóry, rasę, religię, światopogląd, narodowość, poglady naukowe, cechy fizyczne, psychiczne, psychologiczne, wiek, niepełnosprawność itd. Niemniej Zachód powinien zastanowić się nad skutkami imigracji ludności spoza Zachodu. Piękna jest rodzina złożona z osób różnych ras, kolorów skóry, połączona jednym wspólnym duchem, zgodnie współpracująca ze sobą w godnych warunkach społeczno-kulturowo-ekonomiczno-mieszkaniowych. Chiny i Indie są krajami każdy z osobna ponadmiliardowymi. W Indii nie ma regulacji urodzin, mimo takich prób w przeszłości, i trafnie. W Chinach panuje prawo zezwalające tylko na jedno dziecko i zabijanie poczętych dzieci nienarodzonych, co jest przestępstwem, zbrodnią, morderstwem, niemoralne. Żadne wzgledy moralne, prawne, społeczne, gospodarcze i inne nie mogą uzasadniać regulacji ilości dzieci w rodzinie. Ziemia jest w stanie wyżywić całą ludzkość, tylko dystrybucja dóbr materialnych jest nieprawidłowa, około 20% bogatej ludności spożywa 80% bogactw materialnych, a 80% ludzkości musi zaspokoić się 20% bogactw materialnych, kilka procent osób ma ponad 90% bogactw tego świata w swym reku, garstka rządzi wszystkimi, całością, kraje bogate mają mało ludzi, kraje ubogie są często przeludnione, ale jest to kwestia nieprawidłowych stosunków społecznych i ekonomicznych, co nie może pozwalać na stosowanie kultury śmierci, tj. abocję, sterylizację kobiet lub mężczyzn, eutanazję osób starych i niepełnosprawnych (np. chorych psychicznie). Jest to bowiem kultura śmierci, a nie kultura życia. Jest to nie humanitarne, ale antyludzkie, antyspołeczne, antymoralne. Trzeba temu postawić kres, tamę, w tym w drodze prawa. W Polsce osoba może mieć dowolną ilość dzieci, nie ma maksymalnej liczby dzieci (ani minimalnej). Genialny kompozytor Jan Sebastian Bach miał 24-czworo dzieci. Rodziny wielodzietne należy popierać, a nie dyskryminować, pozostawiająć je przy tym samym sobie. Wszystkie dzieci są nasze i rodzin bogatych, i rodzin ubogich. Różny jest jednak ich status materialny, który należy wyrównywać, doprowadzić do równości. Dzieci lepiej rozwijają się wychowawczo, psychologicznie, społecznie w rodzinach wielodzietnych niż w rodzinach, w których jest tylko jedno dziecko (które nie ma rodzeństwa) lub jest tylko dwoje dzieci. Problem demograficzny Zachodu jest także w Polsce. W Polsce w pewnym stopniu niezawieranie małżeństw lub mała ilość dzieci jest spowodowana trudnymi warunkami materialnymi, brakiem pracy, w tym godziwej płacy pozwalającej na utrzymanie rodziny, brakiem mieszkań (kryzys mieszkaniowy), a także w pewnej części zjawiskami obyczajowymi, kulturowymi przenoszonymi z Zachodu, gdzie nie ma mody na dzietność rodziny, rodziny są jednoosobowe lub dwuosobowe (dzieci). Mogą być trudne warunki materialne, ale gdy nie ma nastawienia obyczajowego, kulturowego, antyrodzinnego, antynatalistycznego, to dzieci rodzą się w trudnych warunkach materialnych, np. w Afryce, wśród Arabów, Hindusów, w Polsce w XIX i XX wieku. Wymaga to zatem zmian także kulturowych, obyczajowych, prorodzinnych, prokreacyjnych, prodzietności, mody na rodziny wielodzietne. Państwo, społeczeństwo, pracodawcy powinni tak zorganizować życie społeczne, gospodarcze, wychowanie, szkolnictwo, aby zapewnić utrzymanie każdej rodziny, w tym wielodzietnej. Następuje pauperyzacja, ubożenie społeczeństwa polskiego, w wyniku demontażu Państwa, rozbiorów ekonomicznych Polski, upadku kulturowego, cywilizacyjnego, gospodarczego. Polska i Polacy muszą się nad tym dobrze zastanowić, jeśli nie chcą być narodem skazanym na wymarcie, rozpłynięcie się w masie ludności niepolskiej. Zagrożenia demograficzne i narodowościowe dla Polski i Polaków są ostre, nabrzmiałe, poważne, zwłaszcza od okresu transformacji (lat 90. XX wieku i XXI wieku). Zjawisko bezdzietności jest spowodowane dwoma zasadniczymi przyczynami. Po pierwsze, jest to decyzja małżonków, którzy nie chcą mieć dzieci, mimo że mogą je mieć lub w ogóle nie zawierają małżeństw. Nawiasem mówiąc, szereg osób, zwłaszcza na Zachodzie, rodzi się poza małżeństwem, w związkach partnerskich (stałych lub czasowych), lub w drodze przygodnych stosunkow płciowych. Po drugie, część osób, w tym małżeństw nie może mieć dzieci z przyczyn naturalnych, bezpłodności dotyczącej jednego lub obojga małżonków. Liczba osób nie mogących mieć dzieci jest znaczna, w ostatnich informacjach prasowych czytałem o 20% małżeństw, co jest poważnym problemem. Trzeba by ustalic tego przyczyny. Bezpłodność można leczyć, ale pewne wypadki są niewyleczalne. Małżeństwom pozostaje wtedy do wyboru adopcja dziecka (przysposobienie) lub życie w bezdzietności. Decyzja należy do obu małżonków. Zjawisko bezpłodności w pewnych kręgach kulturowych w przeszłości i obecnie jest negatywne oceniane przez społeczeństwo, z potępieniem tych osób, co nie ma żadnego uzasadnienia moralnego i prawnego. Zazwyczaj nie jest to zawinione przez te osoby (naturalna bezpłodność żony lub męża). Nie należy potępiać tych osób, jak w ogóle żadnych osób. W pewnych kręgach kulturowych i religijnych dziewczynki (dzieci) sa dyskryminowane, co należy stanowczo potępić i nie dopuścić do tego. W pewnych kręgach kulturowych i religijnych kobieta jest upośledzona w stosunku do mężczyzny, należy to stanowczo potępić, kobieta i mężczyzna mają równe prawa moralne, prawne, społeczne, ekonomiczne, rodzinne itd. Nie może tu być prawnej, kulturowej, religijnej, faktycznej dyskryminacji. Chrześcijaństwo zrównało status prawny i moralny kobiety i mężczyzny, dając dobry przykład. Stosunek Chrystusa do kobiet i dzieci był w pełni pozytywny, zrównywał ich status z mężczyznami, wbrew odmiennej sytuacji prawnej, moralnej, społecznej, ekonomicznej w tamtych czasach. Chrystus kochał dzieci, z których kazał dorosłym brać przykład, z ich niewinności, prostoty, moralności, bezinteresowności. Współcześnie, w tym w dobie antykoncepcji sztucznej, obserwuje się rozdzielenie życia płciowego na dwie sfery, miłości fizycznej (kontaktów seksualnych bez zobowiązań, bez zamiaru poczęcia dzieci, dla zaspokojenia swego popędu seksualnego, swoich potrzeb seksualnych) oraz pozycia małżeńskiego celem zrodzenia dzieci. Jest wyraźne rozszczepienie tych dwóch sfer, zarówno w życiu pozamałżeńskim, jak i w życiu małżeńskim. 33. Homoseksualizm Odróżnia się stosunki płciowe heteroseksualne (między dwiema osobami różnych płci, tj. między kobietą a mężczyzną, np. między małżonkami różnych płci) oraz stosunki homoseksualne między osobami tej samej płci (dwoma mężczyznami lub dwiema kobietami, lesbijkami). Zjawisko homoseksualizmu jest stare jak świat. Występowało ono już w starożytności, zwłaszcza w Rzymie i Grecji. Bywały takie sytuacje, gdzie na 16 cesarzy, 15 było homoseksualistami w Rzymie (dane liczbowe przybliżone). Homoseksualistą był cesarz grecki Aleksander Wielki. Przez XX wieków homoseksualizm w chrześcijańskiej Europie w zasadzie nie był rozpowszechniony, był zjawiskiem odosobnionym, marginalnym, kryjącym się często w podziemiu z uwagi na prawo i moralność, które uważało te stosunki za niedozwolone prawnie i moralnie, zazwyczaj, a nawet często były to przestępstwa (stosunki homoseksualne), nawet w XX wieku, i w pewnych rejonach świata nadal są zakazane prawnie i moralnie (np. w judaizmie, islamie). W II połowie XX wieku, zwłaszcza u końca XX wieku i na początku XXI wieku podjęto próbę, zwłaszcza na Zachodzie (Europie, Ameryce Północnej i Południowej) przewartościowania tego stanu rzeczy. Medycyna traktowała przez XX wieków homoseksualizm jako chorobę (zboczenie płciowe). Mimo że zjawisko jako takie pozostało bez zmian (homoseksualizm), to jednak medycyna (zwłaszcza na Zachodzie) zmieniła stanowisko wobec homoseksualizmu, nie uznając go zazwyczaj za chorobę, zboczenie płciowe. W ślad za tym poszlo w zasadzie prawo, zwłaszcza na Zachodzie, i są podejmowane próby przewartościowania nie tylko naukowego, prawnego, ale także moralnego tego zjawiska homoseksualizmu. Szereg krajów zachodnich uznaje homoseksualizm za zjawisko normalne, naukowe, biologiczne, zgodne z prawem, zezwala nawet często na zawieranie małżeństw jednopłciowych (osób tej samej płci), tzn. mężczyzn albo kobiet. Co wiecej, ustawodawcy coraz częściej na Zachodzie zezwalaja na adopcję dzieci przez pary homoseksualne. Kultura Zachodu odchodzi w tym zakresie od wielowiekowej kultury, w której homoseksualizm traktowano jako zjawisko nienormalne, niemoralne i przestępcze, bezprawne. Polski kodeks karny z 1932 r. po raz pierwszy homoseksualizmu nie uznał za przestępstwo, co nie było tak częste na tle ówczesnych prawodawstw. Homoseksualizm nie może być traktowany jako przestępstwo, bezprawie. Natomiast ocena moralna tego zjawiska jest zróżnicowana we współczesnej moralistyce, np. w zasadzie chrześcijaństwo, judaizm (Sodoma i Gomora, Prawo Mojżeszowe), islam uznają homoseksualizm jako zjawisko niemoralne. Nie można wprowadzać małżeństw jednopłciowych, bo jest to sprzeczne z naturą człowieka, prawem natury, gdzie małżeństwo to związek kobiety i mężczyzny, osób różnej płci. Jest nad wyraz niemoralne wprowadzanie możliwości adopcji dzieci przez pary homoseksualne (małżeństwa homoseksualne). Odbija się to negatywnie na wychowaniu i psychice tych dzieci, które często zostają też homoseksualistami. W Polsce Konstytucja oraz kodeks rodzinny i opiekuńczy (art. 1) nie pozwala na małżeństwa jednopłciowe (homoseksualne) i oczywiście na adopcję dzieci przez małżeństwa homoseksualne. Przez całe dzieje ludzkości XX wieków i starożytne było zjawisko homoseksualizmu, jako raczej marginalne. Ale nigdy w historii ludzkości nie zezwalano prawnie na małżeństwa jednopłciowe i adopcję dzieci przez pary homoseksualne. Jest to zupełne wynaturzenie natury małżeństwa, prawne, moralne, społeczne, kulturowe, obyczajowe, demograficzne. Ale taka jest mentalność czynnikow prawnych i kulturowych Zachodu, mimo że tam są też liczne protesty ludzi w tej sprawie, i zupełnie słuszne. Homoseksualizm jest miłością fizyczną osób tej samej płci (dwóch osób). Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością. Pokutować. Nie jest to prawdziwa miłość. Nie należy potępiać, skazywać na sądy skorupkowe, ostracyzm, potępieńcze homoseksualistów. Jest to zjawisko kulturowe i biologiczne, podyktowane pewnymi sklonnoćsiami natury, które zawsze było w dziejach ludzkości, i niech takie pozostanie. Homoseksualizm nie może być uznany za przestępstwo. Nie są jednak dopuszczalne związki homoseksualne, osób tej samej plci, jednoosobowe, i nie może być dopuszczalna przez prawo adopcja dzieci przez pary małżeńskie jednopłciowe (homoseksualne). Zjawisko homoseksualizmu podyktowane jest w pewnym stopniu czynnikami obyczajowymi, kulturowymi, pewnymi skłonnościami biologicznymi i psychicznymi, należy się temu zjawisku leczenie, zapobieganie mu, a nie karanie go w drodze środków karnych. Odbyt służy do wydalania kału, a nie do stosunków płciowych. Taka jest natura człowieka. Nie jest to estetyczne ani higieniczne, ani zdrowotne, prowadzi m.in. do zakażeń, uszkodzeń odbytu. Stosunki homoseksualne lub oralne (doustne). Złą rolę w tym zakresie pełni pornografia i literatura pornograficzna, która pokazuje takie stosunki i usiłuje wmówić odbiorcy, widzowi, że jest to jeden z trzech możliwych stosunków (waginalnych, homoseksualnych, oralnych). W końcu XX wieku i początku XXI wieku obok homoseksualizmu, jako zjawiska społecznego (stałe stosunki homoseksualne), obserwuje się zainteresowanie tego typu stosunkami przez pary heteroseksualne, które obok stosunków płciowych waginalnych (dopochwowych), utrzymują stosunki homoseksualne lub oralne (doustne). Złą rolę w tym zakresie pełni pornografia i literatura pornograficzna, która pokazuje takie stosunki i usiłuje wmówić odbiorcy, widzowi, że jest to jeden z trzech możliwych stosunkow (waginalnych, homoseksualnych, oralnych), jak to powiedziano uprzednio. Traktuje się to jako urozmaicenie życia płciowego. Nie jest to ani moralne, ani zdrowe, ani higieniczne, może prowadzić do chorób i zakażeń różnego rodzaju, gdy np. po uprzednim stosunku homoseksualnym odbywa się następny stosunek waginalny i/lub oralny, może prowadzić do uszkodzenia odbytu. Nie jest to zjawisko normalne nie tylko z punktu widzenia moralnego, ale także higienicznego, zdrowotnego. Obserwuje się propagandę – wprost dyktat - homoseksualizmu i silne wpływy tego środowiska na ciała ustawodawcze państw zachodnich, w których gremiach zasiadają osoby popierające to zjawisko nienaturalne. Religię wyśmiewa się, w tym chrześcijaństwo, szydzi się z niego. Zachód odcina się od korzeni chrześcijaństwa, doprowadzi to do złych skutków prawnych, moralnych, społecznych, kulturowych, religijnych, ekonomicznych. Homoseksualizm jest bardzo zaraźliwy, na co wskazuje starożytna Grecja i Rzym. To samo dotyczy promowania zoofilii (miłości fizycznej). Wskutek złych rozmow, złych przykładów, psują się dobre obyczaje. 34. Zoofilia Zoofilia to stosunki płciowe człowieka (kobiety lub mężczyzny) ze zwierzętami. Jest to rodzaj milości fizycznej. Miłość fizyczna nie jest prawdziwa miłością. Pokutować. Nie może być uznana zoofilia za przestępstwo. 35. Autoerotyzm (masturbacja) „[Autoerotyzm] Samogwałt, masturbacja, onanizm to autoerotyczna forma zaspokojenia popędu płciowego przez drażnienie narządów płciowych; zjawisko to nie ma cech zboczenia ani choroby – jest zastępczą forma rozładowania seksualnego, w okolicznościach uniemożliwiających normalny stosunek płciowy; szczególnie często zdarza się w okresie dojrzewania płciowego (u ok. 90% chłopców i ok.40% dziewcząt), u dorosłych w szczególnych sytuacjach – w czasie pobytu w więzieniu, długotrwałego rejsu, w okresie obłożnej choroby itp.” (Mała encyklopedia medycyny, t. III, P-Ż, Warszawa 1988, PWN, s. 1108). W nauce medycyny (np. seksuologii) i biologii autoerotyzmu nie uznaje się za chorobę lub zboczenie płciowe. Traktuje się go jako jeden ze sposobów zaspokajania potrzeb seksualnych, zwłaszcza jeśli nie można ich z tych czy innych przyczyn zaspokoić w ramach stosunków heteroseksualnych (kobiety i mężczyzny). Zjawisko autoerotyzmu wystepuje poza małżeństwem, ale także w małżeństwie, np. w okresie niemożności odbycia stosunków heteroseksualnych, np. ciąży, po porodzie, w dniach płodnych. Przez XX wieków uznawano autoerotyzm za chorobę, i to często o groźnych skutkach nie potwierdzonych naukowo w ogóle i uważano za zboczenie seksualne. Obecnie nauka zajmuje odmienne stanowisko. Problem rodzi się zwłaszcza tam, gdzie osoba (kobieta lub mężczyzna) ma możliwość zaspokojenia swych potrzeb seksualnych w ramach stosunkow heteroseksualnych (między kobietą a mężczyzną, zwłaszcza w małżeństwie), a nie czyni tego, tylko ucieka się do autoerotyzmu. Problem jest także wtedy, gdy jest to stała forma zaspokajania potrzeb seksualnych mających charakter nałogu, nieodwracalnego pociągu. W literaturze nauki podkreśla się jednak, że problem jest nie w negatywnych skutkach zdrowotnych autoerotyzmu, bo takich nauka obecnie zazwyczaj nie dostrzega, ale w samoocenie tego zjawiska przez osoby uprawiające autoerotyzm, gdy traktują one to zjawisko jako nienaturalne, mając wyrzuty sumienia z tego powodu, poczucie winy, kompleksy, zaburzenia nerwowe, zaburzenia psychiczne. Inaczej mówiąc, nauka współczesna problem autoerotyzmu nie widzi w jego naturze, jest to zjawisko zazwyczaj zdrowotne, nie prowadzace do ujemnych skutków zdrowotnych, ale w samoocenie tego zjawiska przez uprawiających autoerotyzm, a po części także inne osoby (środowisko, społeczeństwo). Inaczej mówiąc, problem widzi się obecnie w nauce nie w naturze tego zjawiska, które traktuje się jako normalne, lecz w psychice, zaburzeniach nerwowych, poczuciu lęku, wyrzutach sumienia, poczuciu winy, które mogą być ujemne, ale nie samo zjawisko masturbacji. Autoerotyzm może prowadzić do utrwalenia się przedwczesnego wytrysku u mężczyzny, co jest problemem we współżyciu płciowym z kobietą, gdyż najczęściej uniemożliwia jej orgazm (zbyt krótko trwa stosunek płciowy). Można to jednak zazwyczaj wyleczyć, usunąć. Nie ulega wątpliwości, że z punktu widzenia medycznego, zdrowotnego, wskazane są stosunki heteroseksualne, jako naturalne, zgodne z naturą człowieka (kobiety i mężczyzny). I w postaciach heteroseksualnych powinny być normalnie uprawiane stosunki płciowe. Niektórzy moraliści z punktu widzenia moralnego traktują ostrzej masturbację niż stosunki heteroseksualne (pożycie kobiety i mężczyzny). Na pewno tak jest z punktu widzenia medycznego, biologicznego. Natomiast z uwagi na skutki masturbacji i skutki stosunków heteroseksualnych należy wskazać, że stosunki heteroseksualne prowadzą do dalej idących skutków niż autoerotyzm, w szczególności stosunki heteroseksualne zazwyczaj prowadzą lub mogą prowadzić do poczęcia dziecka, do przenoszenia różnych chorób drogą płciową (np. HIV/AIDS, chorób wenerycznych, wirusowego zapalenia wątroby, grzybic, innych chorób), do czego nie prowadzą akty autoerotyzmu. Z autoerotyzmem są związane mniej daleko idące skutki niż z heterosekskualizmem. Nadto ustawodawstwa od wieków zakazują cudzołóstwa, czyli stosunków pozamałżeńskich, z czym wiążą nieraz przestępstwa (zupełnie nietrafnie) lub możliwość orzeczenia rozwodu (także przy jednorazowym cudzołóstwie, jednorazowej zdradzie małżeńskiej). Byłoby nienormalne chyba wtedy, gdy osoba ma możliwość utrzymywania stosunków płciowych heteroseksualnych, a nie utrzymuje ich, a swoje potrzeby seksualne zaspokaja wyłącznie lub prawie wyłącznie w drodze autoerotyzmu. Jak powiedziano, autoerotyzm występuje także w małżeństwie w praktyce, ale raczej jako zjawisko uboczne, w razie niemożliwości odbycia z tych czy innych względów stosunku płciowego heteroseksualnego, np. w okresie ciąży, po porodzie, w okresach płodnych kobiety, w więzieniu, na statku, przy dłuższym rozłączeniu małżonków. Nie wchodzę tu w oceny moralne tego zjawiska. W nauce i w prawie (karnym, cywilnym, administracyjnym) autoerotyzm jest dozwolony naukowo i prawnie. Oceny moralne tego zjawiska są zróżnicowane w poszczególnych systemach etycznych, moralnych, religijnych. Autoerotyzm nie jest na pewno cudzołóstwem (VI przykazanie Dekalogu), które oznacza pożycie pozamałżeńskie z inną osobą przez jednego z małżonków. To jest poza sporem. Kwalifikacje autoerotyzmu jako cudzołóstwa nie ma nic wspólnego z Dekalogiem i nauką moralną chrześcijańską. Będzie o tym mowa potem w części II (odesłanie).. Biblia (Stary i Nowy Testament) nie mówią nic wprost na temat autoerotyzmu (masturbacji), milczą one na ten temat. Autoerotyzm nosi nazwę masturbacji, samogwałtu, onanizmu. Ten ostatni termin biblijny jest tu niewłaściwie użyty. Onan zgrzeszył przez to, że uprawiał stosunek płciowy przerywany heteroseksualny, a nie masturbację. Nie chciał mieć potomstwa, dzieci, spłodzić potomków (bratu swemu, prawo lewiratu), i to było zasadniczym grzechem w tamtym rozumieniu. Stosunki płciowe przerywane są heteroseksualne, a stosunek przerywany jest traktowany jako jeden ze środków antykoncepcyjnych naturalnych, nawiasem mówiąc często nieskuteczny. Dalej będę używał terminu autoerotyzm lub masturbacja. Autoerotyzm jest jedną z postaci miłości fizycznej. Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłościa. Zakłada ona relację dwóch osób (kobiety i mężczyzny) połączonych nie tylko więzami fizycznymi, ale także duchowymi (prawdziwą miłością). Innymi formami miłości fizycznej jest np. homoseksualizm, zoofilia, stosunki heteroseksualne (kobiety i mężczyzny) przedmałżeńskie lub pozamałżeńskie lub miłość fizyczna w małżeństwie, jeśli nie ma tam prawdziwej miłości (fizyczno-duchowej). Miłość fizyczna wystepuje zatem także w małżeństwie, gdzie sprowadzana jest ona tylko do kontaktu fizycznego, męża i żony, gry zmysłów, użycia, wyżycia się, zaspokojenia swoich instynktów seksualnych. Jak powiedziałem uprzednio, miłość prawdziwa możliwa jest tylko w małżeństwie. Jest to łącznie (koniunkcja) miłość fizyczna i miłość duchowa (decyzja rozumu, woli, uczuć, ducha). Bez miłości fizycznej nie ma prawdziwej miłości małżonków, bez miłości duchowej nie ma prawdziwej miłości małżonków. Miłość prawdziwa, jak powiedziano, możliwa jest tylko w małżeństwie, stałym związku otwartym na poczęcie dzieci i opiekę nad nimi, który daje małżeństwo i rodzina. Często mówi się potocznie, że narzeczeństwo jest miłością romantyczną (prawdziwą), zaś małżeństwo jest prozą (miłość fizyczna). Wystarczy spojrzeć np. na zakochane pary przed małżeństwem (narzeczonych), a te same pary w parę lat po małżeństwie. Widać to często gołym okiem, na pierwszy rzut oka, bez konieczności dogłębnych analiz. Miłość podobnie jak ogród trzeba pielęgnować, uprawiać, w przeciwnym wypadku dziczeje, staje się czysto fizyczna, zarośniętym, zachwaszczonym, nie pielęgnowanym ogrodem, w którym często nie widać już żadnych kwiatów, tylko ciernie i chwasty. Pokutować. Seks z jednej strony działa jak narkotyk, wciąga, uzależnia od siebie, z drugiej strony po dłuższym pożyciu seksualnym zauważa się znudzenie nim, trzeba wtedy zrobić odpowiednio długą przerwę, aby na nowo odzyskać radość z seksu. Ocena naukowa autoerotyzmu należy do nauki medycyny (np. seksuologii), biologii. Tam czytelnik przeczyta sobie o pozytywnych i negatywnych skutkach autoerotyzmu. Nie jest to opracowanie podęcznikiem medycyny (ani seksuologii, ani biologii). Na pewne ujemne niezamierzone skutki uboczne autoerotyzmu wskazano uprzednio, można wskazać także na inne (autoerotyzm może prowadzić do utrwalenia się szybkiego orgazmu i w stosunkach heteroseksualnych może prowadzić do przedwczesnego wytrysku, orgazmu – ale zazwyczaj można to potem usunąć w drodze ćwiczeń naturalnych lub leczenia). Autoerotyzm może prowadzić także do samouszkodzeń, np. otarcia naskórka, obrzęku, stanów zapalnych skóry. Obecnie rozwinął się cały przemysł erotyczny, np. sa różnego rodzaju masturbatory (żeńskie i męskie). Powstaje jednak pytanie, czy są one (sztuczne środki erotyczne różnego rodzaju) sprawdzone przez naukę, w tym medycyny, np. seksuologii, czy nie są szkodliwe dla zdrowia, w tym seksualnego (brak atestów medycznych, jak przy lekach). 36. Moda na niezawieranie małżeństw W końcu XX i na początku XXI wieku obserwuje na Zachodzie, w tym w Europie, Ameryce modę na niezawieranie małżeństw. Przez XX wieków pożycie seksualne odbywało się zazwyczaj w małżeństwie i instytucja małżeństwa była w modzie i powszechna. Od końca XX wieku odróżnia się oddzielenie sfery seksualnej od małżeństwa. Zjawisko to zapewne jest wieloczynnikowe, uzasadnione jest różnymi przyczynami. Wpływ na to mogło mieć także wynalezienie antykoncepcji sztucznej chemicznej (pigułki) i hormonalnej. Potrzeby seksualne są często zaspokajane bez zawierania małżeństw, w związkach partnerskich kobiety i mężczyzny mniej lub bardziej trwałych, przygodnych czy niestałych, zmiennych kontaktach seksualnych. Ale zmiana dotyczy nie tylko sfery biologicznej (antykoncepcji), lecz dotyczy także moralności i prawa w podejściu do małżeństwa. Wytworzyła się nie tylko antykoncepcja i aborcja, ale niechęć do zawierania małżeństw. Być może wynika to po części z trudnych warunków materialnych nie pozwalających zawsze na utrzymanie rodziny (dotyczyć to może głównie Ameryki Południowej i Środkowej oraz Europy Środkowo-Wschodniej, a ostatnio także Europy Południowej: Grecja, Włochy, Hiszpania, Portugalia), ale nie sądzę, aby to była główna przyczyna tego zjawiska. Trudna sytuacja materialna, zwłaszcza warstw uboższych była przez XX wieków i jest w Azji, Afryce, a małżeństwo jest tam w poważaniu, honorowane, nie obserwuje się podobnych procesów jak na Zachodzie. Wynika to w znacznej mierze z nastawienia konsumpcyjnego społeczeństw Zachodu, dla których rodzina jest poważnym obciążeniem, ale co więcej ten konsumpcjonizm ze sfery materialnej przeniósł się także na sferę pożycia seksualnego (użycie, wyżycie się, wyszumienie się, hedonizm, niechęć do zawierania małżeństw itd.). Nastąpiło pewne przewartościowanie tej sfery życia, którą w poważnej mierze zaspokokaja się poza małżeństwem i przewartościowanie samej instytucji małżeństwa, które przeżywa kryzys, może nawet zmierzch. Jeśli nawet małżeństwa są zawierane, to rodziny są często bezdzietne lub małodzietne (jedynacy ewentualnie dwoje dzieci). Rodzina wielodzietna stała się nieatrakcyjna, przestarzała, niemodna, wyśmiewana, wyszydzana. Te zjawiska odnośnie do małżeństwa na Zachodzie w końcu XX i na pocztku XXI wieku budzą głęboki niepokój moralny, społeczny, prawny, gospodarczy, mogą pociągnąć za sobą poważne zmiany w kryzysie demograficznym, społecznym, ekonomicznym (brak siły roboczej, brak środków na utrzymanie osób starych – emerytów i rencistów oraz niepełnosprawnych). Z tym wiąże się mentalność proaborcyjna oraz eutanazji osób starych i niepełnosprawnych, kultura śmierci. Braki ludnościowe, wyrażnie obserwowane na Zachodzie, uzupełnia się w drodze „importu” ludzi z innych kontynentów (Azji, Afryki). Może to zmienić oblicze kulturowe Zachodu i utratę jego korzeni chrześcijańskich, mocno naruszonych przez praktykę i prawodawstwa Zachodu. Była o tym mowa uprzednio, nie będziemy do tego wracać. Czy nie wprowadzamy na Zachód konia trojańskiego, który rozsadzi kulturę Zachodu, w tym chrześcijaństwo i rasę białą, prowadząc do jej wymarcia, zaniku. 37. Podstawowe zasady seksualności (seksu) Seksualnością człowieka rządzą pewne prawa odwieczne. a) Są to miłość (fizyczna i duchowa, czyli prawdziwa miłość). Miłość fizyczna jest koniecznym i konstytutywnym składnikiem miłości prawdziwej, ale się na niej nie kończy. Człowiek ma silny popęd seksualny, być może najsilniejszy wśród istot żywych, także w porównaniu ze zwierzętami, gdzie proces ten często ogranicza się do jednorazowego zapłodnienia. Seksualność jest zjawiskiem charakterystycznym dla całego życia człowieka, zmienia się ona w miarę upływu czasu, ale się nie kończy. Potrzeby seksualne człowieka są naturalne i powinny one być zaspokajane, a temu celowo służy małżeństwo. b) Miłość prawdziwa (fizyczna i duchowa) rządzi życiem seksualnym. Jest to podstawowa zasada życia seksualnego: miłość. Opiewali ją poeci, pisarze, twórcy sztuki, muzycy itd. Małżeństwo powinno być zawierane na podstawie miłości prawdziwej. Wtedy jest ono trwałe i przyjemne. Gdy małżeństwo nie jest oparte na miłości prawdziwej, narażone jest na kryzysy małżeńskie i rodzinne. Miłość fizyczna często kończy się, często następuje znudzenie kontaktami seksualnymi z tą samą osobą, szuka się innych partnerów. Często rozwodzi się, z krzywdą dla małżeństw i dzieci. Często małżeństwa były i są zawierane z rozsądku, z przyczyn majątkowych, dynastycznych, religijnych, osobistych, rasowych, zawodowych, klasowych, rasowych itd. Małżeństwa te nieraz wytrzymują próbę. Ale często narażone są na konfikty, kryzysy, rozpady. Nikt, np. rodzice, rodzeństwo, rodzina, inne osoby nie powinny zmuszać innych osób do zawarcia małżeństwa, musi to być swobodna i świadoma decyzja małżonków (oparta na miłości prawdziwej). Osoby, w tym młodzież obecnie i w przeszłości tak naprawdę poszukuje miłości prawdziwej, której chce, a nie miłości fizycznej, bezpiecznego seksu (bez poczęcia dziecka, bez zarażenia się chorobami przenoszonymi drogą płciową). Jest to odwieczna tęsknota człowieka, ludzkości, dążenie do, poszukiwanie milości prawdziwej, wbrew temu, co często pisze się lub mówi. Oczywiście nie jest to jedyne zjawisko, są też odmienne. c) Wolność jest cechą małżeństwa. Małżeństwo powinno być zawierane w sposób świadomy i wolny, świadomy, bez jakiegokolwiek przymusu fizycznego, psychicznego, ekonomicznego, materialnego, społecznego. Brak świadomości albo swobody przy powzięciu decyzji oraz wyrażeniu woli wstapienia w związek małżeński lub groźba (np. jako przymus psychiczny) mogą być podstawą do unieważnienia małżeństwa, aczkolwiek różnie ta kwestia jest rozwiązywana w poszczególnych ustawodawstwach państwowych i religijnych (np. w kodeksie prawa kanonicznego z 1983 r. Kościoła Rzymskokatolickiego) i w polskim k.r.op.). Małżeństwa nie można wymusić, przymusić do niego groźbami, perswazjami. Ma to być swobodna decyzja woli samych małżonków. Miłość prawdziwa jest zawsze wolna. Wolność zakłada miłość i odwrotnie miłość zakłada wolność. d) Godność i honor to dalsze zasady współżycia seksualnego i małżeństwa. W pożyciu małżeńskim wszystko wolno, jeśli opiera się na wolności, miłości, prawdzie, godności, honorze, równości, odpowiedzialności (dotyczy to np. technik współżycia seksualnego kobiety i mężczyzny, gry wstępnej). e) Równość małżonków, partnerow seksualnych, to następna zasada seksualności, uprawiania seksu. Chodzi o równość biologiczną (kobieta i mężczyzna przez swe cechy fizyczne i psychiczne wzajemnie uzupełniaja się, dopełniaja się, stanowiąc w małżeństwie jedność, jedną osobę, całość), biologiczną, psychologiczną, duchową, społeczną, prawną, etyczną, kulturową, ekonomiczną. Kobieta czuje bardziej sercem, uczuciami, mężczyzna kieruje się zazwyczaj rozumem. Przez długie wieki, a niestety także obecnie często na Ziemi była nierówność kobiety i mężczyzny, żony i męża w pożyciu seksualnym i w sferze społecznej, prawnej, moralnej. Często obserwowano i obserwuje się nadal preponderancję mężczyzny nad kobietą, różną w różnych systemach prawnych, religijnych, społecznych, epokach dziejowych. Pomału wykształca się zasada równości kobiety i mężczyzny, którą trzeba zaakceptować we wszystkich sferach. Kobieta nie może być tylko środkiem, narzędziem do zaspokajania potrzeb seksualnych mężczyzny, męża. Często obserwowano w przeszłości i obserwuje obecnie w sposób nasilony niewolnictwo kobiet, np. w pornografii, w prostytucji, w przemyśle erotycznym. Zjawiska te w pewnej mierze dotyczą także mężczyzn. Współczesne niewolnictwo, które wszelkimi sposobami i środkami należy znieść, zlikwidować, wyplenić ze współczesności. Nie zawsze dają tu dobry przykład także niektóre religie, które osoby innego wyznania, innej religii pozwalają gwałcić, utrzymywac z nimi stosunki płciowe, w tym pozamałżeńskie, zmuszać do zawierania małżeństw niechcianych, niedobrowolnych. Trzeba to także zmienić. Małżeństwo powinno być równe nie tylko w sferze osobistej, niemajątkowej, ale także w sferze majątkowej. Duża tu rola prawa i regulacji stosunków majątkowych między małżonkami. W tym zakresie są możliwe różne modele prawne. W państwach skandynawskich współżycie mężczyzny z prostytutką jest przestępstwem mężczyzny, nie jest to przestępstwem po stronie kobiety (prostytutki) f) Intymność jest nastepną cechą małżeństwa oraz stosunkow płciowych miedzy kobietą a mężczyzną. Sfera ta powinna być prawnie i moralnie chroniona, oraz zabezpieczona od strony materialnej, np. prawa małżonków do własnego dużego mieszkania, intymności także w stosunku do dzieci, a nie tylko w stosunku do innych osób. Sfera intymności pożycia seksualnego i małżeńskiego nie powinna być w żaden sposób naruszona, a prawo powinno to chronić. g) Odpowiedzialność kobiety i mężczyzny, małżonków za pożycie seksualne i zdrowie. Małżonkowie powinni być odpowiedzialni za podjęcie życia płciowego i możność narodzenia się dzieci, to samo dotyczy każdego mężczyzny i kobiety. Kto podejmuje współżycie seksualne nie zdając sobie z tego sprawy, w ogóle nie powinien podejmować życia seksualnego, bo jest nieodpowiedzialny, dziecinny, nieświadomy skutków podjęcia pożycia seksualnego. Zakaz aborcji pod każdym względem. Dzieci powinny być zrodzone w liczbie pozwalającej na ich godne utrzymanie i wychowanie, aczkolwiek nie ma i nie może być żadnych przepisów prawnych lub moralnych co do liczby potomstwa. Jest to indywidualna decyzja małżonków. Kontakty seksualne nie mogą prowadzić do przenoszenia chorób drogą płciową. Jest to moralnie, a w prawie polskim także prawnie zakazane (m.in. przestępstwo) h) Miłość powinna być płodna. Owocem prawdziwej miłości jest dziecko, które ma być traktowane jako dobro, a nie agresor, coś niepożądanego lub niechcianego. i) Małżeństwo było zawsze i jest podstawową komórką życia społecznego. Obok państwa jest to naturalna forma społeczna. Zdrowe rodziny to fundament dobrobytu państwa. Małżeństwo jest uznawaną historycznie i prawnie jedyną formą godnego współżycia płciowego kobiety i mężczyzny. I tak nadal powinno być traktowane. A ustawodawca powinien tego przestrzegać. j) Istnieje szereg niebezpieczeństw pozamałżeńskich stosunków płciowych, np. przenoszenie szeregu chorób drogą płciową, aborcja, dzieci bez opieki obojga rodziców, dzieci pozamałżeńskie i przedmałżeńskie pozbawione obu rodziców małżonków. Jest to z krzywdą dla dzieci. Jest to egoizm kobiety i mężczyzny, którzy dbają o własny interes, a nie interes rodziny, które to dzieci zrodzą się w sposób naturalny ze stosunkow płciowych kobiety i mężczyzny, małżonków. 38. Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny Małżeństwo kobiety i mężczyzny jest naturalną formą życia płciowego kobiety i mężczyzny, moralną, prawną, psychologiczną, społeczną. Małżeństwo to związek kobiety i mężczyzny. Małżeństwa jednopłciowe (kobiety albo mężczyzny) nie jest małżeństwem, mimo że pewne ustawodawstwa państwowe obecnie za takie je uznają z możliwością nieraz adopcji dzieci, co jest ze szkodą nie tylko dwóch tych samych osób, ale i dzieci. Tak było przez XX wieków i w starożytności. Dopiero na początku XXI wieku sprawy te zostały udziwnione przez szereg ustawodawstw na Zachodzie. Małżeństwa jednopłciowe powinny być zakazane prawnie. 39. Częstotliwość stosunków płciowych Jest to kwestia indywidualna, wskazane jest dopasowanie się małżonków w tym zakresie (synchronizacja małżonków). Z badań socjologicznych wynika, że różna jest częstotliwość stosunków płciowych, nieraz kilka razy w tygodniu, nieraz kilka razy w ciagu dnia, nieraz kilka razy w miesiącu, a nawet rzadziej. Jest to indywidualna cecha danego związku kobiety i mężczyzny. Żona nie powinna odmawiać współżycia mężowi i odwrotnie mąż nie powinien odmawiać współżycia seksualnego żonie, chyba że za obopólną zgodą, na pewien czas, aby ich nie kusiło. Jeżeli potrzeby seksualne nie sa zaspokojone w małżeństwie, to często prowadzi to do ich zaspokajania poza małżeństwem, z czego muszą sobie zdawać sprawę małżonkowie. Organizm człowieka ma określone potrzeby seksualne, które powinny być zaspokojone, a formą godziwą i prawną do tego jest tylko małżeństwo, które powinno być możliwe do zawarcia w każdym wieku, już od 12-14 lat, jak była o tym mowa. 40. Warunki materialne do uprawiania seksu a) Do tych celów potrzebne sa warunki intymne, wolne od innych osób trzecich. Niestety warunki mieszkaniowe małżeństw często na to nie pozwalają. b) Małżonkowie powinni mieć odpowiedni majątek, który by im pozwalał na utrzymanie siebie i rodziny, którą założą lub założyli. Powinni mieć oni określone dochody, które zazwyczaj czerpie się z pracy (ze stosunku pracy), z własnego gospodarstwa rolnego, z własnego zakładu rzemieślniczego, z własnego przedsiębiorstwa. Płaca powinna być godziwa pozwalająca na utrzymanie rodziny na godziwej stopie życiowej. c) Małżonkowie powinni mieć odpowiedni wiek do zawarcia małżeństwa. Była o tym mowa uprzednio. d) Mieszkanie i to właściwe, to warunek małżeństwa i dobra rodziny. Niestety obecnie, np. w Polsce, małżonkowie nie mają odpowiednich warunkow mieszkaniowych na zamieszkanie i utrzymanie rodziny. Musi to ulec zmianie. Mieszkanie to minimum wymagań dla intymności pożycia płciowego (małżeńskiego). e) Małżonkowie powinni mieć środki na utrzymanie rodziny i jej wykształcenie. Była o tym mowa uprzednio. f) Małżonkowie mają prawo do godnych warunków życia, godnych człowieka i dziecka. Mają tu swe obowiązki nie tylko małżonkowie, ale także państwo, społeczeństwo, rodzice, rodziny, pracodawcy (godziwe wynagrodzenie pozwalajce na godziwe utrzymanie rodziny i jej kształcenie oraz wychowanie). Była o tym mowa uprzednio. Tak powinno być zorganizowane życie społeczno-gospodarcze, aby zapewnić małżonkom godziwe życie i godziwe warunki życia dla rodziny. 41. Problemy małżonków i rodziny w Polsce a) Jak była o tym mowa, obserwuje się często niezawieranie małżeństw w Polsce. Jakie sa tego przyczyny. Sa one złożone – społeczne, moralne, obyczajowe, rozpasanie seksualne, małżeństwo staje się niemodne, potrzeby seksualne są często zaspokajane poza małżeństwem, przed zawarciem małżeństwa lub w drodze stosunków pozamałżeńskich. Jest nastawienie antynalistyczne (antynarodzeniowe) w społeczeństwie. Dziecko traktuje się jako zbędny wydatek, kosztowny prezent, ciężar. Zjawiska te są niezasadne. b) Są także przyczyny ekonomiczne, brak pracy, brak mieszkań, brak godziwej zapłaty za pracę, która pozwalałaby na utrzymanie godziwe małżonków i rodziny, na wychowanie i kształcenie dzieci, na ich utrzymanie. Szerzy się zjawisko jednego dziecka, najwyżej dwoje. Jest ujemny przyrost naturalny, więcej osób umiera niż rodzi się. Jest niż demograficzny, brakuje środków na zaspokojenie potrzeb społecznych, w tym emerytur, rent, dla osób starszych, inwalidów, niepełnosprawnych, wskutek czego ustawodawca wydłuża wiek emerytalny do lat 70 (i taki proces będzie postepował) (obecnie wieki emerytalny w Polsce wydłużono do 67 lat, w 2017 roku powrócono do 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny). Społeczeństwo i państwo muszą podjąć odpowiednie środki prawne, ekonomiczne, społeczne, aby te ujemne zjawiska społeczno-gospodarcze zmienić. Musi być praca (a nie bezrobocie lub emigracja wielomilionowa za pracą na Zachód, musi być godziwa zaplata za pracę) (a nie np. 600 zł), muszą być mieszkania, musi być zbudowany system społeczno-gospodarczy wspomagający rodzinę. Nie może ona być pozostawiona samej sobie. Państwo i społeczeństwo nie mogą tego problemu składać na barki małżonków, niech oni sobie sami radzą, bo ci nie są w stanie tego zrobić bez skutecznej pomocy państwa, społeczeństwa, rodziny. Powinna rozwijać się gospodarka. Dokonano w latach 90. XX wieku i na początku XXI wieku rozbioru ekonomicznego Polski, podobnie jak państw Europy Środkowo-Wschodniej byłego bloku radzieckiego. Staliśmy się rezerwuarem taniej siły roboczej dla Zachodu, rynkiem zbytu dla ich towarów, zniszczono przemysł, gospodarkę, rolnictwo. Zostaliśmy sprowadzeni do kolonii Zachodu (neokolonializm). Czas otrząsnąć się z tego letargu, uśpienia, demontażu państwa i Polski. 42. Prostytucja Prostytucja jest zjawiskiem odwiecznym. W mniejszym lub większym stopniu zawsze wystepowała w społeczeństwie i prawdopodobnie nadal będzie wystepować. Nasiliła się ona w II połowie XX wieku i w XXI wieku. Można mówić o nowej formie niewolnictwa na przelomie XX/XXI wieku w postaci prostytucji. Prostytucja ma wiele przyczyn. Zwłaszcza bieda, nędza, brak środków utrzymania zmusza osoby do prostytucji. Zjawisko to ma charakter publiczny (np. tworzenie dopuszczanych przez prawo domów publicznych – co nie powinno mieć miejsca) lub prywatny (zorganizowany prywatnie, zbiorowo lub indywidualnie). Rozwojowi prostytucji sprzyja przemysł erotyczny, który rozróśł się do niespotykanych rozmiarów w historii (prostytucja, pornografia, środki antykoncepcyjne, aborcja, film, Internet, książki, prasa, gadżety seksualne, cały kompleks zaspokajania różnych potrzeb seksualnych człowieka itd.). Prostytucja bardzo często prowadzi do przenoszenia chorób drogą płciową (np. HIV/AIDS, chorób wenerycznych, innych chorób) Osoby uprawiające prostytucję utrzymują stałe kontakty seksualne z różnymi partnerami roznoszą choroby przenoszone drogą płciową. Nieraz rodzą się dzieci prostytutek. Często stosowana jest tu aborcja. Jest to, jak powiedziano, współczesne niewolnictwo, upodlenie człowieka. Źle to wpływa na młodzież i dzieci. Zjawisko prostytucji należy ocenić negatywnie. Prostytucja sama w sobie nie jest przestępstwem. Przestępstwa mogą pojawiać się na tle prostytucji (będzie o tym mowa w części III tej pracy). Należy pokutującym prostytutkom (żeńskim i męskim) przebaczać, ale nowoływać ich do porzucenia tego zawodu, stanu. Państwo, społeczeństwo, osoby powinny podejmować środki prawne, społeczne, ekonomiczne, aby zlikwidować zjawisko prostytucji, gdyż nie jest ona korzystna nie tylko społecznie, lecz także indywidualnie (osobowo). Powinno pomagać się osobom, które uprawiają prostytucję, z wyjścia z tego stanu rzeczy, np. przez znalezienie pracy, mieszkania, założenia własnej rodziny itd. Duża tu rola także instytucji i związkow wyznaniowych, np. Kościołów. Jest to działalność edukacyjna, informacyjna, zapobiegawcza, prewencyjna, społeczna. Na prostytucji zarabiaja nie tyle ci, co ją uprawiają, lecz osoby, które organizują ten nielegalny proceder (np. sutenerzy, stręczyciele) i czerpią z tego korzyści majątkowe i niemajątkowe, traktując seks jak przedsiebiorstwo zarobkowe. Prostytucja może nieraz przemienić się w miłość prawdziwą (por. np. Damę kameliową, Aleksandra Dumasa), ale oczywiście jest to sporadyczne i nie tędy droga do szukania milości prawdziwej. 43. Nauka o seksie w Polsce a) W zakresie nauk o seksie istnieją duże zaniedbania w Polsce. Brak jest katedr seksuologii na polskich uniwersytetach medycznych. b) Brak jest badań interdyscyplinarnych z zakresu seksu (np. seksuologii, psychiatrii, neurologii, ginekologii, położnictwa, dermatologii i wenerologii, psychologii, etyki, teologii moralnej, humanistyki, socjologii, informatyki, filmu, sztuk pięknych w tym zakresie). c) Psychologia nie zajmuje się w zasadzie seksem, po macoszemu, ubocznie, niepotrzebne traktowanie problemu seksu jako coś szkodliwego, wstydliwego, brak naukowców i praktyków z tego zakresu. d) Brak specjalistów w Polsce z seksualności (teoretyków i praktyków), np. seksuologów, psychiatrów, neurologów, etyków, teologów moralistów, przedstawicieli nauk pięknych, filmu, książki, czasopism, radia, telewizji, zastosowania zdobyczy informatyki – fachowych, osób (fachowców) kompetentnych, a nie amatorów lub przyuczonych amatorów. Obserwuje się kryzys w tym zakresie w Polsce. Sposoby wyjścia z tego kryzysu, powinno kształcić się studentów np. za granicą w tym zakresie, samodzielnych pracownikow naukowych (doktorów habilitowanych, profesorów) – w zasadzie brak w Polsce samodzielnych pracowników naukowych z zakresu seksualności w jej różnych aspektach (seksualności, psychologii, prawa, etyki, teologii moralnej itd.). e) Brak naukowych dzieł i opracowań z tego zakresu seksualności, psychologii seksu, etyki, teologii moralnej, prawa. Brak kadry naukowej z zakresu seksualności. Brak praktyków z zakresu seksualności. Brak opracowań naukowych, np. systemu seksuologii w jej różnych aspektach (powiązanych) np. 10-tomowego, np. seksuologii biologicznej, seksuologii klinicznej, seksuologii społecznej, seksuologii kulturowej, psychologii seksu, etyki seksu, teologii z zakresu seksu, prawa z zakresu seksualności (np. literatury prawniczej), informatyki z zakresu seksualności, wykorzystania jej osiągnięć w nauce seksuologii i o seksie, komputerów, płyt DVD, CD, filmów, e-booków, zazwyczaj jest to w praktyce pornografia, która zuboża i wypacza, podręczników naukowych akademickich, podręczników dla młodzieży, dzieci, młodych, małżeństw, starszych. Ma to zwłaszcza negatywne skutki dla dzieci i młodzieży, która wiedzę w tym zakresie czerpie z Internetu, z pornografii. Jest wprawdzie wiele poradników seksualnych, ale są to opracowania potoczne, popularnonaukowe, a nie naukowe. Wiedza w nich przekazywana pokrywa się, powtarza się, nie wnosi nic nowego, są ogólne. Nie jest przedstawiona seksualność w jej różnych aspektach, np. seksuologii, psychologii, psychiatrii, neurologii, etyki, teologii moralnej, prawa, humanistyki, sztuk pięknych, informatyki. Często młodzież i dzieci czerpią wiedzę o seksie od rówieśników z ulicy, podwórka, szkoły. Internet, pornografia, filmy, książki, prasa wypaczają sens seksualności, sprowadzając ją do miłości czysto fizycznej (stosunków płciowych), zamiast propagowania milości prawdziwej. Każda osoba (pełnosprawna i niepełnosprawna) w każdym wieku powinna mieć dostęp do literatury z zakresu seksualności, opartej na nowej nauce, praktyce, pisanej przez wybitnych naukowcow i praktyków. Wiedza powinna być dostępna w druku (książki, czasopisma), w formie elektronicznej, w filmach stosownie do wieku. Osoba, która ma miesiączkę i polucję ma mieć pełną wiedzę z tego zakresu. Brak jest poradni seksuologicznych, które powinny być w każdej przychodni (zespole opieki zdrowotnej) – seksuolotg, psycholog, etyk, prawnik, teolog moralny, ginekolog, położnik. Obecnie nauka seksuologii prowadzona jest zazwyczaj nie przez seksuologów, a inne osoby (np. psychiatrów, neurologów, psychologów). W nauce obowiązuje zasada ustawicznego, stałego kształcenia przez cały okres życia. Jak powiedziano uprzednio, nastąpiło oddzielenie seksu od miłości, sprowadzenie seksu do miłości czysto fizycznej, a nie prawdziwej milości. Seks traktowany jest jako seks niezobowiązujący, do zaliczenia, przed lub poza małżeństwem, na sportowo, dla wyżycia się, dla zaspokojenia swoich potrzeb biologicznych, swego popedu seksualnego, swoich potrzeb seksualnych, dla użycia drugiej osoby do własnych celów, do zaliczenia kolejnej osoby, partnera lub partnerki, seks bez zobowiązań, tendencja niezawierania małżeństw, seks w związkach partnerskich (mniej lub bardziej trwałych), nie w małżeństwie, przed- i pozamałżeński. Częste zdrady małżeńskie, co bardzo boli psychicznie, psychologicznie, mogą być podstawą do faktycznego lub prawnego rozpadu małżeństwa (rozwodu), cierni w psychice, niemożności znalezienia sobie miejsca, ranienia drugiego współmałżonka, rozpadu rodziny, bardzo bolesnego dla dzieci po rozwodzie lub pozamałżeńskich, zły przykład, boli dzieci, może być powodem rozstroju zdrowia, rozstroju nerwowego lub psychicznego, popadnięcia w alkoholizm. 44. Cel małżeństwa (zrodzenie dzieci?) Powstaje zasadnicze pytanie, co jest celem małżeństwa?: Czy jest nim tylko współżycie seksualne czy także (i) zrodzenie potomstwa. Teoretycznie można twierdzić, że celem związku małżeńskiego jest tylko pożycie seksualne (aczkolwiek w średniowieczu w katolicyzmie były związki małżeńskie dziewicze, np. niektórych królów Polski, jest mowa o nich także w Listach św. Pawła), a nie zrodzenie dzieci. Można twierdzić, że celem małżeństwa jest pożycie seksualne małżonków i zrodzenie potomstwa. W literaturze chrześcijańskiej, np. kodeksie prawa kanonicznego z 1983 roku Kościoła Rzymskokatolickiego, udziela się odpowiedzi, że celem małżeństwa jest pożycie małżonków i zrodzenie potomstwa. Nieraz w pewnych okresach czasowych pożycie małżonkow uważano za coś nieczystego, niestosownego, że może go tylko upoważniać poczęcie dziecka (zbliżenie). Teorie te przeszły już do przeszłości. Nikt ich teraz i trafnie nie podtrzymuje. Konsekwencje przyjęcia jednej lub drugiej tezy, wyżej wymienionej, sa daleko idące. Jeśli przyjmie się, że celem małżeństwa jest zrodzenie dzieci, to wola małżonków w chwili zawarcia małżeństwa wykluczająca zrodzenie potomstwa (np. dokonywania jego aborcji) może powodować nieważność małżeństwa (lub unieważnienie małżeństwa) z powodu braku jednej z dwóch konstytutywnych cech w postaci woli zrodzenia potomstwa. I takie poglady w prawie moralnym i nieraz pozytywnym (państwowym) są spotykane. Bedąc logicznym w wyciąganiu wniosków z tak założonej tezy (koniunkcja), można by przyjąć, że niezrodzenie potomstwa (brak dzieci) uzasadnia nieważność małżeństwa lub jego unieważnienie, lub jego rozwód. Kodeks prawa kanonicznego z 1983 roku Kościoła Rzymskokatolickiego przyjmuje np. że brak potomstwa (np. z powodu bezpłodności) nie uzasadnia stwierdzenia nieważności małżeństwa ani jego rozwiązania w drodze rozwodu). Celem małżeństwa jest pożycie małżeńskie i zrodzenie potomstwa. Jeśli zatem osoby zawarły małżeństwo, lecz go nie skonsumowaly, tzn. nie doszlo do stosunku płciowego (co można stwierdzić np. na podstawie błony dziewiczej lub w drodze innych środków dowodowych), to jest często dyskusyjne w prawie moralnym, czy takie małżeństwo jest ważne, czy też nieważne lub może być unieważnione, lub rozwiązane w drodze rozwodu. Stanowisko Kościoła katolickiego w tej mierze, jest takie, że małżeństwo niedopełnione może być ze słusznej przyczyny rozwiązane przez papieżą, na prośbę obydwu stron lub jednej, choćby druga się nie zgadzała (kan. 1142 KPK). Prawo polskie pozytywne (k.r.op.) nie wiąże z tą sprawą żadnych bezpośrednich skutków prawnych. Nie jest istotnre, czy małżonkowie mieli wolę współżycia seksualnego lub pożycia seksualnego i zrodzenia potomstwa czy nie, czy małżeństwo zostało skonsumowane czy nie. Małżeństwo takie nie może być z tego powodu unieważnione, nie jest nieistniejące (czyli istnieje), nie ma bezpośrednich powodów do rozwodu. Możliwe sa zatem w prawie polskim tzw. białe małżeństwa (bez pożycia seksualnego i bez zrodzenia dzieci). Kiedy jednak ta obopólna zgoda upadnie i na przykład jeden z małżonków domaga się pożycia fizycznego, i zrodzenia dzieci, a drugi małżonek odmawia pożycia małżeńskiego i/lub zrodzenia dzieci, to może to być przyczyną do rozwodu (czyli rozwiązania tego małżeństwa w drodze orzeczenia sądowego). W praktyce, zwłaszcza na Zachodzie (np. w Wiedniu), spotyka się niekiedy małżeństwa, które są zamierzone, ale małżonkowie nie chcą mieć świadomie dzieci, mimo zdolności ich poczęcia, np. stosują stałą antykoncepcję. Małżeństwa te nie są wyjątkiem. Czy jest to małżeństwo? Wydaje się, że tak. Małżeństwo jest godziwą formą współżycia seksualnego kobiety i mężczyzny usankcjonowaną prawnie i moralnie od wieków. Pozostaje jednak kwestia oceny tego zjawiska od strony moralnej, która, jak się wydaje, nie jest pozytywna, ale z punktu widzenia prawnego związek małżeński jest zawarty (istniejący), ważny. Stanowiska prawne różnych systemów moralnych, religijnych, pozytywnych (prawa państwowego) w tej sprawie mogą być jednak różne, zróżnicowane. Małżeństwa bezdzietne, mimo możliwości poczęcia dziecka, są nastawione konsumpcyjnie, materialnie, hedonistycznie, egoistycznie, patrzą tylko na własny interes małżonków, a nie rodziny i społeczeństwa oraz państwa. Nie sa one korzystne także dla samych małżonków. W pewnym momencie czasowym płodność kobiety ustaje (klimakterium, 45-50 lat życia), i osoby te pozbawione są opieki na starość przez dzieci, co nie oznacza, że dzieci zawsze opiekują się rodzicami na starość, pozostawiając ich nieraz samych, samotnych, bez opieki na starość, wbrew obowiązkowi prawnemu i moralnemu, umieszczają je także w domach opieki społecznej, jakby same nie potrafiły rodziców otoczyć opieką na starość. Część II Seks a moralność 45. Wstęp Seks (seksualność) od zawsze były przedmiotem moralności (etyki) i religii. W tym zakresie obowiązują różne systemy etyczne i religijne. Nie ma wśród nich zgodności. Są różnie zapatrywania na te kwestie, nieraz zbieżne częściowo lub rozbieżne. Jest etyka świecka i etyka religijna. Nie ma jednego systemu etyki świeckiej i religijnej. Są różne systemy etyki świeckiej, mniej lub bardziej zgodne, jednostkowe (poszczególnych osób) lub określonych systemów ideologicznych (np. faszyzmu, komunizmu – marksizmu-leninizmu). Jest wiele etyk religijnych na temat seksu (seksualności). Można powiedzieć, że każda religia ma swój własny pogląd na te sprawy seksu (seksualności), które uważa zazwyczaj za jedynie obowiązujące, jedynie prawdziwe. Każdy człowiek ma swój własny system etyczny. Etyk może być wiele i jest wiele, natomiast prawdziwa moralność jest tylko jedna. Jest nią etyka Nowego Testamentu, prawo Chrystusowe, nauka Chrystusowa, prawo Boże. Oparte jest ono w istocie na etyce naturalnej, prawa naturalnego, odczytania istoty i natury człowieka. Dalsze wywody będą prowadzone w znacznej mierze na nauce Chrystusa, ale nie zawsze. W odrębnym punkcie zestawimy wypowiedzi Nowego Testamentu na temat seksu (seksualności), małżeństwa, rodziny, miłości, co pozwoli kompleksowo spojrzeć na te kwestie. Ogląd Boży tych spraw jest zawsze prawdziwy, całościowy, komleksowy. Człowiek natomiast i poszczególne systemy ideologiczne lub religijne na ten temat często sa mylne. Aczkolwiek w zasadzie poglądy wszystkich religii (chrześcijaństwa, judaizmu, islamu, buddyzmu, hinduizmu, konfucjonizmu itd.) są zbieżne, ale nie zawsze tożsame. W zasadzie zgodnie systemy religijne przyjmują, że jedyną godziwą moralnie i prawnie formą współżycia seksualnego jest małżeństwo kobiety i mężczyzny (związek małżeński). Stosunki płciowe pozamałżeńskie (cudzołóstwo) sa uznawane za niemoralne i bezprawne. W pewnych systemach religijnych stanowią one podstawę do rozwodu (np. protestantyzm, prawosławie, judaizm, islam), w innych nie (np. w Kościele Rzymskokatolickim). Jedne systemy religijne dopuszczają rozwody, inne nie dopuszczają (np. Kościół Rzymskokatolicki). Podstawy rozwodu w religiach są różne, od mniej do bardziej rygorystycznych. Na przykład w Starym Testamencie podstawą rozwodu według jednej szkoły (za czasów Chrystusa) mogły być nawet nieistotne przyczyny, np. przypalenie obiadu, niepodobanie się przez żonę mężowi, wedlug innej szkoly były zaostrzone, ograniczone, często oscylowaly tylko wokół cudzołóstwa, które w szkołach rygorystycznych umożliwialo zawsze rozwód. Brak dziewictwa po zawarciu małżeństwa był podstawą do rozwodu w Starym Testamencie. Stosunki przedmałżeńskie w zasadzie we wszystkich religiach są wykluczone. Autoerotyzm (masturbację) zazwyczaj pomija się milczeniem. Zabicie dziecka poczętego, lecz nie narodzonego (aborcję) uważa się w różnych systemach religijnych zazwyczaj za niedopuszczalną moralnie i prawnie. Stosunek do antykoncepcji sztucznej jest zróżnicowany w systemach religijnych, od uznania je za dopuszczalną (np. protestantyzm, prawosławie), poprzez milczenie na ten temat, do jej zakazu (np. w Kościele Rzymskokatolickim). Wszystkie systemy religijne uznają za dopuszczalne naturalne metody planowania rodziny. Homoseksualizm systemy religijne (np. chrześcijaństwo, judaizm, islam) uznają za niemoralne. Małżeństwa we wszystkich religiach to małżeństwa heteroseksualne – kobiety i mężczyzny, nigdy homoseksualne, jednopłciowe. Jest to też zgodne z naturą biologiczną i psychiką człowieka. Gdyby np. uznać za dopuszczalne tylko małżeństwa homoseksualne, to przeczyłoby to naturalnemu pociągowi kobiety i mężczyzny nawzajem do siebie, a ród ludzki by wygasł (małżeństwa homoseksualne są bezpłodne, istotowo rzecz biorąc). Wiek zawarcia małżeństwa (minimalny) w różnych religiach jest różny. Nieraz odsyła się tu do systemu prawa państwowego, nieraz tworzy się własne normy religijne, nieraz dopuszczane są małżeństwa dzieci, kojarzone zazwyczaj przez rodziców, rodziny, bliskich. Nieraz uznaje się zdolność naturalną 12-14 lat (miesiączka kobiety, polucja mężczyzny), nieraz tę granicę podwyższa się, np. do ukończonych 14 lat dla kobiety i ukończonych 16 lat dla mężczyzny w kodeksie prawa kanonicznego z 1983 r. Kościoła Rzymskokatolickiego. Nieraz tę granicę zakresla się na granicy dojrzałości psychologicznej, zazwyczaj 18 lat, często tak samo jak w prawie państwowym. 46. Nowy Testament a seks (seksualność) A. Wstęp Zestawienia cytatów na temat seksu (seksualności) w Nowym Testamencie są zawarte dalej w punkcie 47 bez jakiegokolwiek komentarza tam. Tekst Nowego Testamentu oryginalne są w języku greckim. Tekst gecki Nowego Testamentu ma tłumaczenia narodowe, np. na język polski. Kościół Rzymskokatolicki za oficjalny tekst uważą tzw. Wulgatę, tj. tłumaczenie łacińskie Biblii (Starego i Nowego Testamentu) z języków oryginalnych (Starego Testamentu hebrajskiego) (Nowego Testamentu z greckiego) za tekst urzędowy. Powszechnie obecnie także w Kościele katolickim, w tym w Polsce używa się tłumaczeń w zasadzie z oryginału, z języka greckiego. Przekłady między soba różnią się. Te same teksty, wyrazy, zdania są często tłumaczone odmienne, co należy mieć na uwadze przy studiowaniu Biblii, w tym Nowego Testamentu, dotyczy to także sfery płciowej, seksualnej człowieka. Chrześcijaństwo (katolicyzm, prawosławie, protestantyzm) mają swoje tłumaczenia, też wewnętrznie zróżnicowane. Każda osoba może przeczytać cały Nowy Testament, naukę Chrystusa, prawo Chrystusowe i sama wyciągnąć z tych tekstów własne, ale prawdziwe wnioski. Ja w tym punkcie dokonam pewnych ocen osobistych (moich), które moim zdaniem są zgodne z Nowym Testamentem, bo inne (niezgodne z Nowym Testamentem) uważam za nieprawdziwe, niemoralne. Różne Kościoły chrześcijańskie (np. katolicki, prawosławny, protestanckie – te ostatnie bardzo zróżnicowane wewnętrznie) oraz różni chrześcijanie (jako osoby fizyczne, ludzie, człowiek) i inne osoby, które nie są chrześcijanami, różnie interpretują normy zawarte w Nowym Testamencie i dotyczy to tych samych tekstów, norm. Jest zatem w poważnej mierze rozbieżność interpretacji Nowego Testamentu na temat seksualności i spraw z tym związanych przez różne Kościoły i przez poszczególne osoby (fizyczne, prawne, np. fakultety teologiczne). Nie jest to zjawisko typowe tylko dla interpretacji (wykładni) Nowego Testamentu. Zjawisko różnej interpretacji prawa i norm etycznych jest charakterystyczne nie tylko dla Nowego Testamentu, lecz dla każdej religii (np. we ramach islamu lub judaizmu są różne odłamy wewnętrzne, podobnie jak są różne odłamy wewnętrzne w chrześcijaństwie, np. katolicyzm – prawosławie – protestantyzm). Nie jest to zatem nic nowego w dziejach przeszłych i teraźniejszości w zakresie religii jako takiej i poszczególnych różnych religii (np. chrześcijaństwa, judaizmu, islamu, buddyzmu, hinduizmu, konfucjonizmu), w których są zazwyczaj dalsze wewnętrzne odłamy oraz w prawie pozytywnym (państwowym) oraz w etyce. Nie ma na świecie jednej religii (jest wiele religii), nie ma na Ziemi jednego prawa pozytywnego (każde państwo ma odrebny system prawny, odrębne prawo, nieraz jeszcze wewnętrznie podzielone, np. prawa stanowe 49 stanów USA), nie ma jednej etyki (jest całe mnóstwo etyk). Stwierdzamy zatem różnorodność, wielości religii, praw pozytywnych (państwowych – teraźniejszych i przeszłych, które wielokrotnie zmieniały się czasowo, historycznie), etycznych. W zasadzie każdy człowiek, każda jednostka ma własny system etyczny (indywidualny), który może być zgodny całkowicie lub częściowo z normami różnych religii, różnych praw pozytywnych (państwowych) różnych ludzi. Tak było poprzez wieki i tak jest obecnie. Jest to konstatacja (stwierdzenie) faktu rozbieżności, wielości norm religijnych, prawnych, etycznych. Można się z tym zgadzać lub nie zgadzać, ale takie jest życie, takie są fakty, z którymi, czy się chce czy nie chce, trzeba się liczyć. Każda religia uznaje swoją religię za jedynie prawdziwą. Podobnie każda osoba, jednostka zazwyczaj uznaje swój system etyczny za jedynie prawdziwy. Sądzę, że można mówić jednak o jednej prawdziwej moralności, mimo wielości etyk. Można także m.zd. mówić o jednej prawdziwej religii, tak jak jest jeden Bóg [co nie wszystkie religie przyjmują, np. hinduizm i buddyzm oraz konfucjonizm nie znają idei Boga, znają Go religie monoteistyczne, tj. chrześcijaństwo (całe), judaizm, islam]. Każda z religii ma najczęściej pewne ksiegi święte, na jakich jest oparta, np. dla chrześcijaństwa taką księgą świetą jest Nowy Testament (nauka Chrystusa, prawo Chrystusowe) (chrześcijaństwo – zarówno katolicyzm, jak i prawosławie oraz protestantyzm uznają także Stary Testament, Nowy i Stary Testament określa się łącznie nazwą Biblii, czyli Pisma Świetego Starego i Nowego Testamentu). Kanon ksiag Nowego Testamentu jest w całym chrześcijaństwie taki sam (w katolicyzmie, prawosławiu, protestantyzmie). Aczkolwiek poszczególne wyznania chrześcijańskie (np. katolicy i protestanci) uznają pewne ksiegi za kanoniczne, niektóre zaś za deuterokanoniczne, ale panuje tu zgoda co do składu Nowego Testamentu, ksiąg, co jest bardzo dobym łącznikiem całego chrześcijaństwa w jego różnych odłamach, np. katolicyzmie, prawosławiu, protestantyzmie – w tym ostatnim jest bardzo wiele odłamów wewnętrznych, zasadnicze odłamy wewnętrzne to luteranie (Kościół Ewangelicko-Augsburski) (nazwa pochodzi od Marcina Lutra), kalwini (Kościół Ewangelicko-Reformowany) (nazwa pochodzi od Jana Kalwina), zielnoświątkowcy – którzy mają wiele odmian wewnętrznych, oraz anglikanie, nadto np. baptyści, metodyści, kwakrowie. Zasadnicze odłamy protestantyzmu powstały w okresie Reformacji w XVI wieku, potem te Kościoły protestanckie dzieliły się wewnętrznie jeszcze dalej, cała mozaika Kościołów protestanckich, które uważają Biblię (Stary i Nowy Testament) za podstawę religii (sola scriptura, tylko Pismo, odrzucają natomiast także tradycję, którą przyjmuje również Kościół katolicki). Podział chrześcijaństwa na Kościół katolicki i prawosławie nastąpił w 1054 r., czyli kilka wieków przed powstaniem protestantyzmu. Podział na Kościół prawosławny i katolicki ma związek z podziałem Cesarstwa Rzymskiego, na Zachodnie, ze stolicą w Rzymie, (upadło w 476 r.) i Cesarstwo Wschodnie ze stolicą w Konstantynopolu (które upadło w 1453 r.). Na czele Kościoła katolickiego stoi biskup Rzymu, zwany papieżem, zwierzchnik Kościoła Rzymskokatolickiego. Kościoły prawosławne sa autokefaliczne (np. rosyjski, grecki, rumuńki, bułgarski, serbski), gdzie na czele Kościoła autokefalicznego stoi biskup, który jest zwierzchnikiem danego Kościoła, np. Cerkwi Rosyjskiej). Kościoły wschodnie nie mają jednego zwierzchnika, jak Kościół Rzymskokatolicki w postaci papieża. Nawiązując do Cesarstwa Wschodniego, takim duchowym (ale nie prawnym) zwierzchnikiem jest biskup (patriarcha) Konstantynopola, dawnej stolicy Cesarstwa Wschodniego. W zasadzie od początku uznania chrześcijaństwa za religię dozwoloną i panującą w Cesarstwie Rzymskim w 313 r. (edykt mediolański cesarza Konstantyna) był spór, konkurencja, walka o prymat miedzy biskupem Rzymu (papieżem), a biskupem (patriarchą) Konstantynopola, zupełnie niepotrzebny, zbędny i trwa on do dzisiaj (Kościoły prawosławne nie uznają papieża za swego zwierzchnika, schizma od 1054 r.), która trwała od 313 r. (walka, rywalizacja). W wyniku nadużyć w Kościele Rzymskokatolickim w średniowieczu, na skutek protestu Kościołów protestanckich (stąd nazwa protestantyzm) wyodrębniły się one z Kościoła Rzymskokatolickiego i z nim zerwały, nie uznają jego prymatu, władzy papieża. Teologia Kościoła katolickiego jest zbliżona do Kościoła prawosławnego (w tym w zakresie liturgii – Mszy świetej, sakramentu pokuty – spowiedzi, oddawania czci świętym, którzy do 1054 r. byli wspólnymi dla obu Kościołów, sakramentu kapłaństwa, często w zakresie celibatu – pełnego w Kościele katolickim, częściowo zniesionego w Kościele prawosławnym, wolno tam żenić się klerykom przed przyjęciem święceń kapłańskich, po przyjęciu święceń kapłańskich jest zakaz żenienia się (celibat), biskupi prawosławni sa bezżenni, Nowy i Stary Testament jest podstawą dla obu religii, Kościoły wschodnie uznają za tekst urzędowy teksty greckie Nowego Testamentu, Kościół katolicki uznaje za Biblię urzędową tzw. Wulgatę, czyli przeklad łaciński Starego i Nowego Testamentu dokonany przez św. Hieronima w IV wieku, ale współczesne przekłady z języków oryginalnych, tj. Nowego Testamentu z języka greckiego, i Starego Testamentu z języka hebrajskiego są w Kościele katolickim bardzo rozpowszechnione, np. ich preponderancja w polskich przekładach Nowego Testamentu – np. Biblia Tysiąclecia, Biblia poznańska, Biblia warszawsko-praska bp. K. Romaniuka, Biblia paulińska, Biblia lubelska, Nowy Testament ks. Kowalskiego itd.). Tłumaczeniem z Wulgaty (z łaciny na polski) jest Biblia ks. Wujka (z XVI wieku), przekład polski Starego i Nowego Testamentu z łaciny, czyli Wulgaty. Czytania mszalne w Polsce są oparte na Biblii Tysiąclecia, czyli przekładzie z języka greckiego, a nie Wulgacie, czyli nie na przekładzie z języka łacińskiego, Wulgata jednak, jak powiedziano, oficjalnie stanowi Biblię Kościoła Rzymskokatolickiego (łacińskiego). Tekst oryginalny Nowego Testamentu został sporządzony w języku greckim, bardzo pięknym i bogatym treściowo języku, który był rozpowszechniony na Wschodzie po podbojach cesarza Aleksandra Wielkiego w 323 roku przed Chrystusem. Język łaciński był natomiast językiem urzędowym Cesarstwa Rzymskiego (państwa). Liturgia (Msza św.) w Kościele Rzymskokatolickim do czasu II Soboru Watykańskiego (1962-1965) była sprawowana w języku łacińskim, po soborze Watykańskim II wprowadzono i zupełnie trafnie, języki narodowe w liturgii, Mszały narodowe, np. polski są tłumaczeniem oryginału Mszału Rzymskiego łacińskiego. Natomiast jest zasadnicza różnica między Kościołem katolickim (i prawosławnym) a Kościołami protestanckimi. Te ostatnie nie uznają Mszy św. (liturgii) jak Kościół katolicki (odrębna liturgię ma także Kościół prawosławny), nie jest to zatem w stylu liturgii, jako modlitwy publicznej, nic nowego, wprawdzie są odprawiane nabożeństwa w Kościołach protestanckich, ale istotowo i zewnętrznie mają one inny charakter niż w Kościele katolickim (i prawosławnym). Protestanci nie mają sakramentu kapłaństwa w takim znaczeniu jak w Kościele katolickim czy prawosławnym. Protestanci dopuszczają małżeństwa duchownych (pastorów), aczkolwiek duchownym może być także osoba nieżonata. Pokuta jest w Kościołach protestanckich, ale inaczej ujmowana niż w Kościele katolickim czy prawosławnym. Nie jest w zasadzie znana spowiedź uszna u księży (duchownych), ale często jest ona dopuszczalna na życzenie wyznawcy, np. w Kościele Ewangelicko-Augsburskim u luteran. W mojej ocenie inna jest forma, postać pokuty w Kościele katolickim i prawosławnym a Kościołach protestanckich, ale jej sens (istota) są w zasadzie niezmienne. W protestantyzmie zazwyczaj sprowadza się do indywidualnej pokuty, opierając ja na relacji między osobą a Bogiem, bez udziału pośrednika, duchownego, pastora, aczkolwiek pokuta (wyznanie grzechów) możliwe jest także często w Kościelach protestanckich, np. przed duchownym, przed pastorem, w odrębnej sali, izbie, rozmowie, nie ma tam konfesjonałów jak w Kościele katolickim. Także niektóre Kościoły lokalne, np. na Zachodzie, np. w Belgii, nie znają spowiedzi usznej w konfesjonale, tylko znają spowiedż publiczną, ogólną. Możliwe są zatem teoretycznie pokuta publiczna, uszna (przed kapłanem), indywidualna (w sumieniu). Warunki pokuty, jej istota, jest ta sama, mimo różnej formy zewnętrznej. Pokuta zawsze jest oparta na stosunku osoby do Boga: rachunek sumienia, żal za grzechy, postanowienie poprawy (nawrócenia, metanoi grec.), wyznanie grzechów Bogu, zadośćuczynienie. Pokuta (nawrócenie, metanoia). Nieraz Kościoły poszczególne różnie ujmują przesłanki treści pokuty, jej elementy składowe. Podstawą nauki protestantyzmu (protestantyzm) jest Biblia, tylko Biblia (Starego i Nowego Testamentu), a nie także tradycja jak w Kościele Rzymskokatolickim. Protestantyzm ogólnie rzecz biorąc, opiera religię na osobistym stosunku między osobą (człowiekiem) a Bogiem. Niedziela we wszystkich Kościołach chrześcijańskich (katolicyzmie, prawosławiu, protestantyzmie) jest dniem świętym. Dniem nabożeństw, Mszy św., oddawania czci Bogu, wypoczynku. Nie jest moim celem omawianie tych trzech zasadniczych kierunków chrześcijaństwa (katolicyzmu, prawosławia, protestantyzmu), bo jest to odrębny temat, na wiele książek (niezliczonych), tylko dokonanie pewnej syntezy naukowej, pewnego ogólnego zarysu, który w szczegółach przedstawia się różnie w poszczególnych Kościołach chrześcijańskich. Kościół anglikański jest kościołem narodowym od XVI wieku, na jego czele stoi arcybiskup Canterbury, a jego zwierzchnikiem jest królowa (król) Wielkiej Brytanii (osoba świecka, monarcha). Nie uznaje on zwierzchnictwa papieża (zerwanie z papiestwem). Tą tuniką Chrystusową, która łączy całe chrześcijaństwo, jest Biblia Starego i Nowego Testamentu. Protestantyzm nie zdecydował się na zerwanie ze Starym Testamentem, mimo takiej teoretycznej możliwości. Uznaje on zarówno Nowy, jak i Stary Testament. Już na Soborze Jerozolimskim w 49 roku Apostołowie zdecydowali o zerwaniu ze Starym Testamentem, potem Kościoły tego nie zrealizowały, przeważył petrynizm (św. Piotra), nad paulinizmem (św. Pawła) i św. Janem, którzy ostro zwalczali Stary Testament (Prawo). Istotą chrześcijaństwa ma być Nowy Testament. Stary Testament pominąć milczeniem. Każdy człowiek jest kapłanem. Jest nim mężczyzna lub kobieta, osoba nieżonata lub żonata, niezamężna lub zamężna, pełnosprawna i niepełnosprawna (np. inwalida, chory psychicznie), bez względu na cechy fizyczne, psychiczne, duchowe, kolor skóry, rasę, język, wyznanie, pochodzenie społeczne, zawód, urodzenie, stan, wykształcenie, wiek, status majatkowy, rodzinny, społeczny itd. itp., słowem każdy człowiek. Te ogólne uwagi można zakończyć konstatacją, że chcąc przedstawić stosunek moralności do seksu (seksualności) należy zawsze odwołać się do konkretnej religii (np. chrześcijaństwa), a w danej religii do danego jej odłamu, nurtu tej religii (np. w chrześcijaństwie do katolicyzmu, prawosławia, różnych odłamów protestantyzmu; katolicyzm i w zasadzie prawosławie sa jednolitymi nurtami, odłamami, natomiast protestantyzm dzieli się na kilka nurtów zasadniczych, np. luteranie, kalwini, zielonoświątkowcy, anglikanie, metodyści, baptyści, kwarkowie, mormoni i szereg innych bardzo licznych odłamów szczegółowych protestantyzmu, których nie sposób nawet przykładowo wyliczyć. Normy moralne sa najczęściej wyznaczane przez religie. Ale są normy etyczne świeckie, nie będące normami religijnymi, jest ich niezliczona ilość, w zasadzie ile osób na świecie, tyle etyk świeckich. Często jednak świeccy uznają za normy moralne, te normy, które uznaje religia, którą wyznają, np. katolicy – normy moralne Kościoła katolickiego, prawosławni – normy moralne prawosławia, Kościoły protestanckie – normy moralne poszczególnych licznych odłamów protestantyzmu, ale nie zawsze tak jest. Nie ma zatem obecnie, ani nie było nigdy w przeszłości, jednego pogladu moralnego (etycznego) (religijnego) na sprawy seksu i seksualności. Jest tu daleko idące zróżnicowanie. Poważną rolę odgrywają tu dla poszczególnych wyznawców religie, które oni wyznają. Nie ma jednej religii, jednej etyki, jest wiele religii, wiele etyk (niezliczona ilość). M.zd. można jednak mówić o jednej moralności (mimo wielości etyk), taką moralnością prawdziwą jest moralność Nowego Testamentu (nauka Chrystusa, prawa Chrystusowego), która w istocie oparta jest na moralności naturalnej, prawie naturalnym, uznającym istnienie Boga – Chrystusa (Syna Bożego). I dalej zajmiemy się tylko tą kwestią w mojej ogólnej interpretacji, bo nie sposób tego tu szczegółowo omawiać, nadto przy analizie szczegółowej szereg tez ogólnych często trzeba przedstawiać odmiennie, na tle analizy szczegółowej. B. Nowy Testament a) Małżeństwo Podstawową oraz moralną i prawną formą współżycia seksualnego w Nowym Testamencie było małżeństwo. W czasach Chrystusa obowiązywała forma małżeństwa w postaci umowy prywatnoprawnej, dokonywanej nieraz przed kapłanem, potem w nastepnych wiekach ta forma ustaliła się. Małżeństwo w Palestynie za czasów Chrystusa było zawierane zazwyczaj w wieku dojrzałości biologicznej (kobieta – 12 lat, mężczyzna 14 lat). Małżeństwo było zawierane bardzo wcześnie i było ustaloną formą moralną i prawną pożycia płciowego. Potrzeby seksualne, które powstają w okresie dojrzałości biologicznej (miesiączki kobiety, polucji mężczyzny) były zatem zaspokajane w sposób naturalny i moralny oraz prawny, co jest zgodne z naturą człowieka. Ten wiek zawarcia małżeństwa obowiązywał w Kościele do XX wieku, jeszcze w XIX wieku. Kodeks prawa kanonicznego z 1983 r. Kościoła Rzymskokatolickiego określił go obecnie na ukończone 14 lat dla kobiety i ukończone 16 lat dla mężczyzny, czyli jest zazwyczaj niższy niż w prawie państwowym (w Polsce 18 lat dla kobiety i mężczyzny, w wyjątkowych sytuacjach za zgodą sądu kobieta może zawrzeć małżeństwo po ukończeniu 16 lat), ale wyższy niż pierwotnie przez wieki w Kościele katolickim. Chrystus uznaje małżeństwo mężczyzny i kobiety, którzy połączą się ze sobą w ten sposób, że będą stanowić jedno ciało. Nie określa Chrystus, od jakiego momementu czasowego rozpoczyna się związek małżeński, np. od zaręczyn, od przeprowadzenia oblubienicy do domu oblubieńca, od chwili pożycia małżeńskiego (dopełnienia małżeństwa), ceremonii ślubnej religijnej lub świeckiej zawarcia małżeństwa, kwestię tę pozostawia otwartą. Podobnie jak Chrystus nie zakresla ani dolnej, ani górnej granicy wieku do zawarcia małżeństwa. Pozostawia tę sprawę otwartą. W kodeksie prawa kanonicznego małżeństwo nie zawarte przed kapłanem jest nieważne. KPK odsyła jednak także do prawa państwowego, jeśli to określa wyższy wiek (np. 18 lat w prawie polskim). Za zgodą biskupa (ordynariusza) małżeństwo może być zawarte przed upływem 14 lat dla kobiety i 16 lat dla mężczyzny (KPK). KPK odradza zawierania małżeństwa w młodym (niskim) wieku, jeśli to nie jest zwyczajem, w którym zwyczajowo zawiera się małżeństwa. Obecnie w Kościołach oraz w prawie państwowym małżeństwa często sa zawierane w późnym wieku, zazwyczaj po ukończeniu szkoły średniej lub w razie studiów po ukończeniu studiów (25 lat). Często okres ten jest wydłuzony o kilka lat (30-35), gdy małżonkowie osiagną także dojrzałość społeczną do zawarcia małżeństwa, tj. są zdolni do utrzymania rodziny. W wyniku wydłużonego okresu nauki, czego nie było przez XX wieków, w tym w starożytności, wydłużył się w sposób nienaturalny, niezgodny z naturą człowieka, jego potrzebami seksualnymi, co najmniej 2-krotnie wiek zawarcia małżeństwa (25-35 lat). Jest to wiek nienaturalny, co powoduje, że młodzież swoje potrzeby naturalne seksualne zaspokaja poza małżeństwem, bo tego z różnych przyczyn nie może zawrzeć (społecznych, prawnych, ekonomicznych). Tu upatrywałbym głównej przyczyny pożycia seksualnego poza małżeństwem. Nadto zmieniła się też mentalność młodzieży (moralność), która prowadzi życie seksualne poza małżeństwem, w różnych związkach partnerskich mniej lub bardziej stałych lub przygodnie z różnymi osobami. Nie ma mody na zawieranie małżeństw. Wiele dzieci rodzi się poza małżeństwem, co nie jest zgodne z dobrem dziecka i interesem społecznym. Zjawiska te mają miejsce zwłaszcza na Zachodzie. Wymagałoby to przekształcenia życia społeczno-ekonomiczno-rodzinnego w taki sposób, aby osoby mogły zawierać małżeństwa już po osiągnięciu dojrzałości biologicznej (12 lat kobiety, 14 lat mężczyźni), w tym w okresie nauki w szkole i na studiach. Wymagałoby to zabezpieczenia materialnego tych młodych małżeństw przez państwo, społeczeństwo, rodziny – rodziców. Ale to odrębny temat do opracowania. Małżeństwo w Nowym Testamencie, to małżeństwo kobiety i mężczyzny (heteroseksualne). Nowy Testament na pewno nie zezwala na małżeństwa jednopłciowe (homoseksualne) ani samotne, ani z adopcją przez nie dzieci, co źle odbija się na dobru i psychice dzieci adoptowanych. Nowy Testament uznaje tylko małżeństwa monogamiczne. Nie uznaje on wielożeństwa (posiadania kilku mężów lub kilku żon) (podobnie nie zezwala na charemy). Wielożeństwo było w przeszłości i obecnie jest często na Ziemi, aczkolwiek z przyczyn materialnych i psychicznych przeważa na świecie monogamia. Monogamia jest zgodna z naturą, psychiką człowieka – kobiety i mężczyzny oraz rodziny. Połączy się mąż z żoną i odtąd stanowić będą jedno ciało (jedność, co uwidacznia się w zbliżeniu i orgazmie). Nowy Testament nie okresla dolnej granicy wieku. Nie ma także górnej granicy wieku. Małżeństwo może być zawierane także w wieku starości (w dowolnym wieku). Królowa Polski św. Jadwiga wyszła za mąż za Władysława Jagiełłę, gdy miała 12 lat, zaś mąż Władysław Jagiełło w chwili zawarcia małżeństwa miał 34 lata. Różnica wieku nie jest istotna w małżeństwie, np. mężczyzna 60-letni może ożenić się z kobietą 18-letnią, aczkolwiek zaleca się, aby między małżonkami nie była duża różnica wieku, najlepiej gdy są one zawierane w młodości, ale nie zaleca się tego (KPK). Kobieta i mężczyzna najlepiej współżyją ze sobą, gdy są w podobnym wieku, mężczyzna może być starszy od kobiety o 6-10 lat, aczkolwiek ostatnio obserwuje się modę zawierania małżeństw przez 40-latków (lub 50-latków) z kobitami młodymi (np. wieku 20 lat), po dorobieniu się majątku przez mężczyznę pozwalającego na utrzymanie rodziny. Potrzeby materialne żony są zaspokajane często przez męża, ale często tak nie jest. b) Miłość prawdziwa Małżeństwo w Nowym Testamencie powinno być oparte na miłości, i to miłości prawdziwej. Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością (szybko pociąg wzajemny obu małżonow połączonych tylko więzami fizycznymi, biologicznymi wygasa i pojawia się pustka i szukanie innego partnera do współżycia lub małżeństwa). Miłość prawdziwa w Nowym Testamencie opisana jest w słowie (agape). Miłość fizyczna (stosunki płciowe) i miłość duchowa (decyzja rozumu, woli i uczuć) stanowią dwa istotne, esencjalne składniki miłości (koniunkcja). Nie ma miłości prawdziwej bez miłości fizycznej i odwrotnie nie ma miłości duchowej (rozumu, woli i uczuć) bez miłości fizycznej. Nowy Testament podobnie jak nauka używa terminu miłość, lecz go nie definiuje. Zazwyczaj każdy może poznać i wie, co to jest prawdziwa miłość, nie trzeba tego definiować, to się czuje, widzi, bez słów. c) Małżeństwo – zakaz cudzołóstwa W Nowym Testamencie obowiązuje zakaz cudzołóstwa (VI przykazanie Dekalogu). Zakaz pożycia pozamałżeńskiego obowiązuje zarówno kobietę, jak i mężczyznę. Zdrada małżeńska bardzo boli, jest przyczyną cierpień, w tym duchowych, psychicznych, nawet przebaczona pozostawia zazwyczaj trwały ślad w pamięci i psychice. Taka jest po prostu natura człowieka, konstrukcja psychologiczna kobiety i mężczyzny (małżonków), że zdrada odczuwana jest bardzo silnie, obojętnie czy był to ślub kościelny czy niekościelny (niereligijny). Może ona, nawet jednorazowa, doprowadzić do rozpadu małżeństwa, faktycznego lub prawnego (rozwodu, separacji) i rozpadu rodziny, co odbija się negatywnie zwłaszcza na dzieciach zrodzonych z małżeństwa. d) Małżeństwo - związek stały Małżeństwo w Nowym Testamencie jest związkiem stałym, na całe życie (np. Ewangelia wg św. Marka i wg św. Łukasza). Rozwód Nowy Testament uznaje tylko w wypadku cudzołóstwa (Ewangelia wg św. Mateusza, rozdz. 19, w. 9), aczkolwiek to sformułowanie w różnych wyznaniach chrześcijańskich jest różnie ujmowane, interpretowane. Kościół katolicki nie uznaje w ogóle rozwodów. Kościół katolicki dopuszcza natomiast separację (rozdział od łoża, stołu, mieszkania, separacja małżonków, ale bez rozwiązywania małżeństwa, ono nadal trwa) (por. np. kanon 1141 KPK). Kościoły protestanckie i prawosławie uznają rozwody, aczkolwiek i one uznają rozwód za rzecz niepożądaną, są za trwałym małżeństwem. Przyczyny rozwodu w Kościołach protestanckich oraz w Kościele prawosławnym są różnie ujmowane (mniej lub bardziej rygorystycznie). Powtarza się w tych dwóch Kościołach możliwość rozwodu w wypadku cudzołóstwa (zdrady małżeńskiej). Cudzołóstwo jednego z małżonków lub obydwu niszczy miłość, jest sprzeczne z prawdziwą miłością, jest zdradą miłości, zdradą małżeństwa. Osoby spoza związku małżeńskiego powinny nie ingerować w małżeństwo, nie doprowadzać do zdrad małżeńskich. To samo dotyczy małżonków. Cudzołóstwa zawsze były, są i będą w małżeństwie, ale trzeba wyraźnie powiedzieć, że są one złem, grzechem, a nie dobrem, zagrażają one małżeństwu. Mogą też prowadzić do zrodzenia dzieci pozamałżeńskich. e) Stosunki płciowe przedmałżeńskie Pożycie płciowe przedmałżeńskie kobiety i mężczyzny chrześcijaństwo wyklucza (katolicyzm, prawosławie, protestantyzm). Obowiązuje cnota czystości. f) Dobro małżeństwa i dzieci Dużą wagę przywiązuje chrześcijaństwo do małżeństwa i rodziny opartych na miłości, poszanowaniu wzajemnej godności i dobra małżeństwa oraz rodziny, którą małżonkowie przez swe małżeństwo założyli. Dobro dziecka jest bardzo ważne. Dzieci powinny być otoczone miłością, a ich potrzeby materialne i duchowe powinny być zaspokajane przez rodziców. g) Ilość dzieci Nowy Testament nie określa ilości dzieci małżonków. Pozostawia tę sprawę do uznania, decyzji samych małżonków. Teologia moralna podkreśla, że miłość to także odpowiedzialność za rodzinę, którą się założyło i za współmałżonka. Rodzice powinni decydować się na tyle dzieci, ile potrafią godnie utrzymać i wychować. Taka norma wyprowadzana jest w teologii moralnej. Ale decyzja co do ilości dzieci pozostawiona jest do swobodnej decyzji małżonków. Miłość jest płodna. Promowane są w chrześcijaństwie rodziny wielodzietne, które przez państwo często nie są otoczone należytą starannością, opieką. Podstawą życia rodzinnego jest miłość i dobro rodziny. h) Homoseksualizm Homoseksualizm w Nowym Testamencie nie jest uważany za rzecz moralną, lecz niemoralną, np. w Listach apostolskich. Sam Chrystus w Ewangeliach na temat homoseksualizmu nie wypowiada się wprost, ale w Ewangeliach mówi, że lżej będzie na Sądzie Ostatecznym Sodomie i Gomorze niż niewiernym miastom, które w niego nie uwierzyły, czym pośrednio uznaje homoseksualizm za niemoralny. Opis grzechu homoseksualizmu zawarty jest w Starym Testamencie w opowieści o Sodomie i Gomorze. W Starym Testamencie w Prawie Mojżeszowym homoseksualizm, zoofilia, cudzołóstwo karane były śmiercią, ukamieniowaniem. Chrystus te karę w Nowym Testamencie zniósł. Nowy Testament zazwyczaj nie uznaje homoseksualizmu za przestępstwo, poza odosobnionymi niektórymi wypowiedziami św. Pawła, że słusznie oni są karani. Można powiedzieć, że homoseksualizm w Nowym Testamencie nie jest przestępstwem, natomiast homoseksualizm uznaje się za grzech. Nie należy homoseksualistów potępiać, wytykać palcami, karać. Jest to pewne zjawisko, które występowało, występuje i prawdopodobnie będzie wystepować na Ziemi z różnym nasileniem czasowym i terytorialnym. Trzeba unikać kontaktów homoseksualnych. Narażają one także na choroby przenoszone drogą płciową, co jest szczególnie groźne w dobie obecnej, w czasie HIV/AIDS, była o tym mowa uprzednio. Zachęcać homoseksualistów do stosunkow heteroseksualnych. Homoseksualiści nie mają prawa proponować stosunków homoseksualnych innym osobom. i) Autoerotyzm Nowy Testament nie wypowiada się wprost (wyraźnie) na temat masturbacji. Milczy on na ten temat. Masturbacja jest miłościa fizyczną. Miłośc fizyczna nie jest prawdziwa miłością. Pokutować. Prawdopodobnie autoerotyzm podpada pod pewne ogólne, nie sprecyzowane dokladnie pojęcia, np. nieczystość, ale wymaga to analizy biblijnej, której brak w polskiej literaturze. Masturbacja nie jest na pewno grzechem cudzołóstwa (VI przykazanie Dekalogu), które zakłada współżycie poza małżeństwem przez jednego lub obojga małżonków. Cudzołóstwo istotowo, immanentnie związane jest z małżeństwem. Odmienne poglądy nie są trafne, choc nieraz podciąga się masturbację pod cudzołóstwo, ale jest to nieporozumienie, błędne. j) Zoofilia Nowy Testament milczy na temat zoofilii (współżycie człowieka – kobiety lub mężczyzny - ze zwierzętami). Można sądzić, że uznaje to za rzecz niemoralną, podpadającą pod ogólne pojęcia, np. „nieczystość”. Brak analizy biblijnej w Polsce na ten temat, w Nowym Testamencie. Zoofilia nie jest prawdziwa miłością. Jest to miłość fizyczna. Miłość fizyczna nie jest prawdziwa miłością. Pokutować. k) Antykoncepcja sztuczna Nowy Testament milczy na temat antykoncepcji sztucznej (np. mechanicznej, chemicznej, hormonalnej). Antykoncepcja sztuczna występowała w starożytności, np. w Rzymie. Nie była jednak tak rozwinięta jak obecnie, współcześnie, zwłaszcza w II połowie XX i na początku XXI wieku, które to czasy współczesne problem ten postawiły w zasadniczy sposób przed ludzkością. Kościół katolicki uznaje sztuczną antykoncepcję (np. mechaniczną, chemiczną, hormonalną) za środek niedozwolony, niemoralny, grzech. Protestantyzm sztuczna antykoncepcję zazwyczaj dopuszcza. Prawosławie często na ten temat nie wypowiada się, jako że nie ma tego problemu wprost w Nowym Testamencie, ale zazwyczaj prawosławie uznaje za moralnie dopuszczalną sztuczną antykoncepcję. Wyżej dokonano pewnych stwierdzeń ogólnych, syntez, rzecz ta nie jest analizowana tu szczegółowo. Wypowiedzi Kościoła katolickiego, w tym w języku polskim, na ten temat antykoncepcji i seksualności są liczne. Natomiast wypowiedzi w języku polskim na temat antykoncepcji sztucznej oraz w ogóle seksu (seksualności) innych wyznań niż katolicyzm są nikłe, skąpe, małe, nieliczne. Odsyłam w tym zakresie do stosownej literatury obcojęzycznej, a także ubogiej literatury w języku polskim. W kwestii antykoncepcji sztucznej należy odróżnić wyraźnie dwie odrębne kwestie: moralną i zdrowotną (ujemnych skutków zdrowotnych antykoncepcji, aspekt lekarski, medyczny), bo często myli się je. Ocena moralna antykoncepcji należy do moralności, np. religii, tu: chrześcijaństwa. Antykoncepcja sztuczna jest niemoralna, dlatego że jest antykoncepcją sztuczną. Natomiast ocena skutków medycznych antykoncepcji sztucznej należy w zasadzie tylko do nauki medycyny, psychologii. Każdy środek antykoncepcyjny sztuczny ma określone wady i zalety – mniejsze lub większe - szczegółowo opisane w literaturze medycznej i psychologicznej, których tu nie omawiam (nie jest to podręcznik medycyny czy psychologii). Są produkowane z upływem lat coraz lepsze, doskonalsze, skuteczniejsze środki antykoncepcyjne sztuczne, zmniejszają się też ich skutki uboczne. Antykoncepcja sztuczna ma określone wady zdrowotne medyczne i psychologiczne. Ale podobne, choć nieraz w mniejszym stopniu, ma w zasadzie każdy środek leczniczy, medyczny, lek (np. na choroby fizyczne lub psychiczne). Osoba stosująca środki antykoncepcyjne sztuczne musi obowiązkowo zapoznać się z negatywnymi skutkami medycznymi, lekarskimi oraz psychologicznymi, zanim je zastosuje, to jest oczywiste, dotyczy każdego leku, środka medycznego. Musi być ona świadoma i odpowiedzialna za podjętą decyzję. Medycyna obecnie nie wynalazła jeszcze leków absolutnie (100-procentowo) skutecznych i nie mających ubocznych skutków lekarskich, medycznych. Są one szczegółowo opisane w literaturze medycznej, do której odsyłam. Sfera moralna oraz medyczna (lekarska) i psychologiczna antykoncepcji sztucznej w pewnych punktach mogą się zazębiać, zachodzić na siebie, mogą być powiązane ze soba. Jeśli na przykład dany środek antykoncepcyjny przynosi ujemne, zwłaszcza bardzo ujemne, skutki zdrowotne (medyczne lub psychologiczne), to nauka moralności może ten środek antykoncepcji sztucznej uznać za niemoralny (a nie tylko niezdrowotny). Ale problem ten jest przy wszystkich lekach, środkach leczniczych, a moralność nie uznaje ich zazwyczaj za niemoralne (leków, środków medycznych), mimo że mają ujemne skutki uboczne. Nie ma powodu, aby zazwyczaj tę sprawę rozwiązywać odmiennie na tle antykoncepcji sztucznej. Podkreślam to z całą mocą, osoba stosująca środki antykoncepcyjne sztuczne musi obligatoryjnie, koniecznie, bezwzględnie zapoznać się ze skutecznością danego środka antykoncepcji sztucznej (możność poczęcia dziecka) oraz z jego ujemnymi skutkami zdrowotnymi (medycznymi i psychologicznymi). Tak też jest zresztą przy stosowaniu każdego leku, gdzie są wyraźne ulotki wskazujące na skutki uboczne danego leku. W takie prawdziwe, pełne, czytelne, zrozumiałe informacje powinien być zaopatrzony każdy lek, w tym zwłaszcza środki antykoncepcyjne. Nie zawsze bowiem osoby mają dostęp do stosownej literatury medycznej, gdzie te kwestie są omawiane szeroko. Prawdziwych pełnych całkowitych informacji powinien udzielić lekarz, przepisujący dany środek lub farmaceuta. Są one często omawiane także ogólnie w teologii moralnej, ale ona w zasadzie się tym nie zajmuje, bo nie jest to jej domena, dziedzina. Pozwoli to na unikniecie ujemnych skutków środków antykoncepcyjnych lub właściwy ich indywidualny dobór. Jeśli nie wiesz, co z danego środka może wyniknąć, to go nie stosuj. Często panuje fałszywe przekonanie wśród ludzi, że jeśli będą stosować antykoncepcję sztuczną, to nie dojdzie do niechcianego, nieplanowanego, poczęcia dziecka. Jest to bardzo często pogląd mylny, błędny. Nie ma środków antykoncepcyjnych obecnie absolutnie pewnych, 100-procentowych. Zawsze jest pewien margines mniejszy lub wiekszy, w zależności od stosowanego środka antykoncepcyjnego, z którym osoba mądra, rozumna musi się liczyć. Im częściej stosuje się środki antykoncepcyjne, tym częściej dochodzi do aborcji, nieplanowanych ciąż. Potem mówi się o pechu, wpadce, nie chcianej ciąży, a to zawsze może nastąpić, świadczy to tylko o braku mądrości, rozumu u osób, które myślą, że jak zastosują środek antykoncepcyjny, to nie dojdzie do poczęcia dziecka. Nic bardziej mylnego. Oczywiście możliwość poczęcia dziecka się zmniejsza, ale zawsze w mniejszym lub większym stopniu istnieje. Niektórzy stosują podwójne lub wielokrotne zabezpieczenia (np. mechaniczne i chemiczne, hormonalne). To też nie wyłącza możliwości poczęcia dziecka w wyniku stosunku płciowego. Nadto zawsze można zapomnieć użycia środka antykoncepcyjnego lub być w błedzie, że się go użyło, zawsze środek nieraz może nie zadziałać, np. pęknie prezerwatywa lub zsunie się ona z członka i nasienie wyleje się do pochwy itd. itp. Dlatego osoby, które podejmują stosunki poza małżeństwem (pozamałżeńskie lub przedmałżeńskie) zawsze stają przed omawianym uprzednio dylematem, pytaniem, co począć, gdy się pocznie dziecko. Po pierwsze, można zawrzeć małżeństwo. Ale czy będzie to wolne, swobodne, nie wymuszone okolicznościami (ciążą) zawarcie małżeństwa? Szereg osób decyduje się na małżeństwo. Różne są statystyki w tym zakresie (od 50% do 90%), odsyłam do literatury, nie odpowiadam za nie. Po drugie, często dochodzi w takich wypadkach do aborcji, czyli zabicia dziecka poczętego, lecz nie narodzonego. Jest to przestępstwo, niemoralne, zabójstwo (bezprawne w świetle prawa i nauki współczesnej medycyny i biologii, np. embriologii). Cały kod genetyczny dziecka jest zakodowany w poczętym życiu, zarodku, zygocie, które to życie stopniowo się rozwija, można to zobaczyć na zdjęciach dziecka poczętego. Aborcja niesie ze sobą ujemne, ostre skutki zdrowotne, medyczne, lekarskie, psychologiczne. Może doprowadzic do bezpłodności, do uszkodzenia wewnętrznych narządów płciowych i rodnych kobiety, do poronień przy kolejnych porodach, do tzw. syndromu poaborcyjnego, postaborcyjnego, który przejawia się w zaburzeniach duchowych, psychicznych, neurologicznych, psychologicznych, wyrzutach sumienia, poczuciu winy, które często dręczą do końca życia kobietę, a także mężczyznę. Aborcja jest bardzo często wynikiem nacisku mężczyzny na kobietę, co jest prawnie, moralnie, zdrowotnie zakazane, jest to nakłanianie lub pomoc do przestępstwa aborcji, co również jest przestępstwem, jak zawsze aborcja. Po trzecie, można zdecydować się na urodzenie dziecka pozamałżeńskiego, które jest sierotą, bez ojca i matki, bez prawdziwej rodziny, bez małżeństwa rodziców. Często takie dzieci też oddaje się do domu opieki społecznej lub nawet porzuca, co jest niedopuszczalne. Jest to sprzeczne z dobrem dziecka (bez naturalnej rodziny). Zamiast decydować o aborcji, o wiele lepiej urodzić dziecko i oddać je do adopcji lub domu opieki społecznej (państwowego lub kościelnego – są okna życia). Ten dylemat, to pytanie muszą osoby podejmujące współżycie seksualne na początku i za każdym razem sobie postawić. Muszą one przewidywać skutki podjęcia pożycia płciowego, w tym możności poczęcia dziecka i co wtedy zrobią. Jeśli tego nie przewidują, nie planują, tzn. że są nieodpowiedzialni prawnie, moralnie, że w ogóle nie powinni podejmować współżycia seksualnego, że są nieodpowiedzialni, nierozumni, głupi. Pożycie seksualne to nie zabawa, uciecha, sport, przygoda, kolejne zaliczenie kolejnego partnera, to także i przede wszystkim odpowiedzialność za poczęcie dziecka. Małżeństwo z natury rzeczy jest otwarte na poczęcie dziecka i przyjęcie dziecka. Ma ono rodziców, rodzinę, opiekę, utrzymanie, wychowanie, miłość, jest to zgodne z dobrem dziecka. Dlatego też życie seksualne powinno być prowadzone w ramach małżeństwa. Jest to forma prawna, moralna współżycia seksualnego istniejąca od wieków i do tego małżeństwo jest powołane (do współżycia seksualnego kobiety i mężczyzny, do rodzenia dzieci, do wychowania i utrzymania dzieci). Dzieci pozamałżeńskie stwarzają problemy dla ich rodziców, dla dziecka, dla rodziny, dla bliskich, dla środowiska, dla społeczeństwa, dla państwa, które często musi utrzymywac te dzieci. Zawsze życie poczęte trzeba przyjąć, bezwzględnie, bez wahania, bez żadnych wyjatków. Takie jest prawo, moralność, nauka. Natomiast od decyzji osób zależy, czy zawrą małżeństwo czy nie, tu muszą sami podjąć wybór, przed którym sami się postawili, sami go wywołali i muszą go rozwiązać sami. Często kobiety zwabiają mężczyzn przez podjęcie pożycia płciowego, często świadomie zachodzą w ciążę, a potem wymuszają zawarcie małżeństwa przez mężczyznę. Często zdawać trzeba sobie z tego sprawę, w tym mężczyźni. Kobieta prawie zawsze może nie zastosowac środka antykoncepcyjnego, a powiedzieć, że go zastosowała. l) Aborcja Nauka Nowego Testamentu na temat aborcji, zabicia dziecka poczetego, lecz nie narodzonego, jest jasna, prosta i wyraźna, zabicie dziecka poczetego jest morderstwem, nie czyńcie tego! Jest to zabójstwo człowieka (V przykazanie Dekalogu „nie zabijaj”). Jest to nie tylko zabójstwo człowieka, ale także zabójstwo z premedytacją, morderstwo, zabicie dziecka poczętego, bezbronnego, nie potrafiajacego się bronić, niewinnego. Takie też jest zgodne stanowisko chrześcijaństwa (Kościoła katolickiego, prawosławia, protestantyzmu), że zabicie dziecka poczetego jest niedozwolone (niedopuszczalne). Jest to prawo Boskie, prawo moralne, prawo naturalne, prawo do życia, nie zabijaj i nikt nie może tego prawa zmienić przez jego fałszywą „legitymizację”. Nawet jeśli przepisy prawa pozytywnego (państwowego) „pozwalają” na zabicie dziecka poczętego, lecz nie narodzonego, to zawsze pozostaje to zabójstwem, morderstwem. Ustawodawca ziemski nie ma prawa do zabicia dziecka, do zabicia człowieka (np. art. 148 k.k.). Gdyby przychylić się do odmiennego stanowiska, nietrafnego, to ustawodawca ziemski mógłby tworzyć prawa „pozwalające” mu na zabicie tej czy innej grupy osób, mniej lub bardziej szerszej (np. hitleryzm zabijał dzieci niepełnosprawne, pewne narodowości, np. Żydów, Cyganów, w dalszej kolejności Polaków i Słowian), obserwuje się przypadki dopuszczania przez ustawodawcę zabijania dzieci poczętych, eutanazję osób niepełnosprawnych, np. chorych psychicznie, osób starych – emerytów, rencistów, niepotrzebnych dla państwa, w II połowie XX wieku i na początku XXI wieku na Ziemi szerzy się kultura śmierci, zabijania dzieci poczętych, lecz nie narodzonych, określonych ras, grup, religii, osób. Jest to niebezpieczne stanowisko, które trzeba wykorzenić z praktyki i mentalności społeczeństw współczesnych, które często traktują aborcję jako kolejny środek antykoncepcyjny sztuczny. Jest oczywiste, że aborcja nie jest antykoncepcją. Z antykoncepcją, w tym sztuczną mamy do czynienia wtedy, gdy nie chcemy dopuścic do połączenia się komórki męskiej (plemnika) i żeńskiej (jaja). Z chwilą poczęcia dziecka, czyli połączenia się plemnika z jajem, następuje zapłodnienie, poczęcie dziecka, powstaje dziecko i jego zabicie jest morderstwem. Wczesny płód to nie „galaretka”, to człowiek z całym kodem genetycznym, na całe życie, które stopniowo się rozwija. Szereg ustawodawstw, nawet bardzo liczne, dopuszcza aborcję (zabicie dziecka poczętego) w mniejszym lub większym stopniu (zakresie). Zawsze jest to bezprawie, np. ustawodawstwo USA zezwala na zabicie dziecka poczętego tuż przed urodzeniem, podobnie ustawodawstwao Chińskiej Republiki Ludowej, pewne do trzeciego miesiąca ciąży, pewne tylko w pewnych wypadkach, np. gdy ciąża jest wynikiem gwałtu lub zagrażają poważnie zdrowiu przyszłego potomstwa. Są to przyczyny bezpodstawne, bezprawne, niemoralne. Każdy ma obowiązek prawny i moralny niedopuszczenia do aborcji, przez odmówienie dokonania aborcji, przez nienakłanianie do aborcji lub pomoc w dokonaniu aborcji – jest to też przestępstwo. Ustawodawca ziemski (państwo) nie ma żadnego prawa „legalizacji” aborcji, nie jest to w jego kompetencji. Osób, które dokonały aborcji nie należy potępiać, bo może ono je doprowadzić do jeszcze gorszego stanu psychicznego, zdrowotnego, nawet do zaburzeń psychicznych, np. choroby psychicznej lub zaburzeń nerwowych, nie mówiąc już o potęgujących się wyrzutach sumienia. Osoby te trzeba uświadamiać, aby tego nie czyniły, bo często jest to wynikiem niewiedzy, błędu. Środki wczesnoporonne są środkami aborcyjnymi. Jest to aborcja. A zatem nie wolno ich stosować ani sprzedawać w aptekach lub w innych miejscach. Powinno się je wycofać z obrotu prawnego. Lekarz ma prawo i obowiązek prawny odmowy dokonania aborcji, niezależnie od tzw. klauzuli sumienia. To samo dtyczy np. farmaceutów (aptekarzy). Już przysięga w starożytności Hipokratesa, którą składaja lekarze, mówi, że nie podasz kobiecie środka poronnego. Konkludując, „nie czyńcie tego”, „zabicie dziecka poczętego jest morderstwem”. m) Naturalne planowanie rodziny (regulacji urodzeń) Nowy Testament milczy na temat naturalnych metod planowania rodziny. Niewątpliwie sa one dopuszczalne, jako zgodne z naturą, biologią człowieka, zgodne z prawem naturalnym, Boskim. Jest odosobniony poglad w literaturze, który stara się uznać naturalne środki planowania rodziny za niedopuszczalne, a ściśle rzecz biorąc, traktuje te środki jako antykoncepcję naturalną, i pyta, dlaczego zatem ma być niedopuszczalna antykoncepcja sztuczna. Naturalne planowanie rodziny, jak była o tym mowa, opiera się na rozpoznawaniu naturalnych dni płodnych i niepłodnych kobiety i powstrzymania się od współżycia w dniach płodnych. [Nowy Testament milczy na temat antykoncepcji sztucznej, podobnie jak autoerotyzmu, masturbacji]. Naturalną metoda planowania rodziny jest także wstrzemięźliwość płciowa, czyli powstrzymywanie się od współżycia seksualnego. Wymaga to wykształcenia silnej woli, która jednak często i to w sposób często nieprzewidywalny, może ulec sile popędu seksualnego. Na pewno wstrzemięźliwość płciowa jest zgodna z Nowym Testamentem, który wprost zaleca dziewiczy tryb życia, powstrzymania się od zawarcia małżeństwa. Dziewiczy tryb życia (kawalerski, panieński) jest zalecany przez Nowy Testament, wyżej stawiany niż małżeński tryb życia, ale oba są pozostawione do swobodnego, wolnego wyboru człowieka. Jeżeli masz płonąć, pisze św. Paweł, żeń się, wychodź za mąż. Oba stany sa równe. Stan małżeński jest równie poważany jak stan dziewiczy, ale każdy człowiek ma własny dar, jeden taki, a drugi taki. Chrystus był dziewiczy, nie zawarł małżeństwa, nie miał dzieci, żył w stanie bezżennym, zmarł w wieku 33 lat ukrzyżowany. Naturalne metody planowania rodziny uznaje całe chrześcijaństwo (katolicyzm, prawosławie, protestantyzm). n) Pożądanie seksualne Człowiek ma silny popęd seksualny. Chrystus w Ewangelii mówi, że cudzołóstwem jest nie tylko fizyczne cudzołóstwo, lecz także pożądliwe patrzenie na cudzą żonę, na cudzego małżonka. Trafnie przykazanie VI Dekalogu „nie cudzołóż” jest uzupełnione przez przykazanie IX Dekalogu „nie pożądaj żony bliźniego twego”. Spostrzeżenie to jest trafne, gdyż cudzołóstwo zazwyczaj poprzedza pożadanie cudzej żony, cudzego męża, ono rodzi się w sercu, w umyśle, jeśli pożądliwie patrzysz na kobietę, już cudzołożyłeś w sercu (Mt 5, w. 27). Chrześcijaństwo zwraca uwagę nie tylko na cudzołóstwo, ale także na czyste myśli, uczciwe zamiary, brak pożadania kobiety lub mężczyzny, czystość intencji, niepobudzanie myślami erotycznymi. Od myśli zaczynają się cudzołóstwa, w drodze poprzez nieczyste rozmowy, nieczyste obrazy, nieczyste pisma i książki, przez pornografię do czynu – cudzołóstwa. W myślach, intencjach, zamiarach, pożądaniach jest praźródło, początek cudzołóstwa, nieczystych czynów. Nie trzeba pobudzać sfery myśli nieczystych, wtedy i czyste będą czyny. Pożyteczne jest zajęcie się pracą umysłową lub fizyczną, sportem, czynnym wypoczynkiem, spacerem, czytaniem nieerotycznej literatury, książek, czasopism, oglądanie czystych filmów, programów, niesłuchanie nieczystych słów, audycji, niebranie do ręki nieczystych książek, czasopism, filmów, obrazów, zdjęć, unikanie dwuznacznych sytuacji, nieoglądanie pornografii, bardzo podniecające są tańce, jeśli rozpalisz swe zmysły w tańcu, to dojdzie do zbliżenia, do kontaktu, jeśli spędzisz noc z kobietą w pokoju sam na sam, to dojdzie do kontaktu seksualnego, jeśli spotkasz się z kobietą lub mężczyzną w intymnych warunkach, okolicznościach, to dojdzie do kontaktu seksualnego. Musisz o tym wiedzieć, umieć przewidywać, bo wina polega nie tylko na zamiarze (bezpośrednim, ja chcę, lub zamiarze ewentualnym, przewiduję możliwość zbliżenia i na to się godzę), lecz także na winie nieumyślnej, lekkomyślności, przewiduję możliwość zbliżenia, lecz bezpodstawnie sądzę, że tego uniknę, albo na niedbalstwie, gdy wprawdzie osoba nie przewiduje możliwości zbliżenia, lecz powinna i mogła to przewidzieć. Trzeba w tym zakresie dochować należytej staranności. Zbliżenie może być zawinione lub niezawinione, z punktu widzenia możliwości poczęcia dziecka, alimentow, możliwości zakażenia się chorobami przenoszonymi drogą płciową prowadzi to do tego samego skutku (poczęcia dziecka, zakażenia chorobą), za skutek odpowiesz obiektywnie, nie możesz np. powołać się, że brak twojej winy, i nie odpowiadasz za swój czyn w postaci poczęcia dziecka, odpowiesz i to obiektywnie, niezależnie od winy, bez żadnych przyczyn egzoneracyjnych (zwalniających), chyba że nie jest to twój czyn (np. przymus fizyczny), wykorzystanie nieuprawnione plemnikow lub jaja przez inne osoby. Wzorami osobowymi jest Chrystus, Najświętsza Maryja Panna, Apostołowie, św. Paweł, św. Jan Chrzciciel, św. Jan młodzieniec, młodzianek, dziewiczy, ewangelista, opiekun Najświętszej Maryi Panny po ukrzyżowaniu Chrystusa, Chrystus powierzył Go Matce jako syna, a jemu Marię jako Matkę. Sprawował nad Nią opiekę do chwili Jej zaśnięcia (śmierci), Wniebowzięcia. Św. Jan Chrzciciel upominał króla Heroda, że pojął za żonę, żonę swojego brata, publicznie wytykał mu cudzołóstwo, przez co został skazany na śmierć w wyniku złości, zemsty Herodiady, żony Heroda, która namówiła swoją córkę, która tańczyła przed królem Herodem i roznieciła jego myśli i pożądanie, powiedz mi, co chcesz, powiedział do niej Herod, a dam ci nawet połowę mojego królestwa, ta zaś poszła do swej matki Herodiady i pyta ją, o co ma prosić Heroda, ta jej powiedziała złośliwe, z zemsty, zażądaj głowy św. Jana Chrzciciela na tacy, Herod wydał rozkaz ścięcia Jana Chrzciciela, który był osadzony przez niego w więzieniu Heroda za wypominanie mu cudzołóstwa i innych złych czynów, król „związany przysięgą”, oczywiście nie był związany danym słowem, przysięgą, bo ta jest sprzeczna z prawem Boskim i moralnym oraz ziemskim, kazał ściąć głowę Jana i wydał ją na tacy córce Herodiady (pasierbicy Heroda), który zapłonął nieczystą żądzą nawet w stosunku do dziecka swojej żony (pasierbicy). Oto do czego prowadzą złe żądze, cudzołóstwa, często prowadzą do zbrodni, zabójstwa, jak w tym przykładzie. Nie rozpalaj żelaza, nie rozpalaj namiętności, nie rozpalaj popędu seksualnego i tak już silnego, bo skończy się zbliżeniem seksualnym z kobietą, cudzołóstwem, aktem homoseksualnym lub aktem autoerotycznym (masturbacją). Nie ma dymu bez ognia, nie ma aktu płciowego bez pożądania. Czy to znaczy, że nie trzeba nauki o seksie, o biologii, o seksuologii, o psychologii, oczywiście nie, naukę tę trzeba znać, poznać prawdę, pełną prawdę, a ona wówczas cię wyzwoli, uczyni wolnym. Naukę, prawdę trzeba znać, ale trzeba z niej dobrze, godziwie, uczciwie skorzystać, do dobrych, a nie do złych celów. W sprawach seksu (seksualności) nie możesz być ignorantem, nie znającym nauki, bo niewiedza, brak znajomości prawdy jest równie groźna, jak nauka wykorzystywana do złych, a nie do dobrych celów. o) Pornografia? Nie Należy odróżnić naukę np. seksuologii, psychologii, biologii od pornografii. Pornografia? Na to pytanie odpowiedź jest jednoznaczna: Nie. Nie należy czytać, oglądać pornografii. Pornografia nie jest nauką, nie jest sztuką, jest zwyrodnieniem nauki i sztuki, jest fałszywą nauką i sztuką. Uczy ona złego, a nie dobrego. Uruchamia żądze erotyczne, pobudza umysł do seksu, prowadzi do rzeczywistych aktów seksualnych. Pornografia uzależnia. Działa jak narkotyk. Szereg osób, w tym młodych, jest uzależnionych od pornografii, poświęca jej wiele czasu, zanieczyszcza ona umysł i wyobraźnię, myślenie człowieka, w tym młodego, prowadzi do aktów seksualnych, nieraz do gwałtów. Osoby pokazywane w pornografii bardzo często, jeśli nie zazwyczaj, sa prostytutkami (żeńskimi lub męskimi), są niewolnikami, ofiarami wykorzystania seksualnego, ekonomicznego, co jest godne pożałowania. p) Prostytucja Zjawisko prostytucji jest od wieków, było, jest i będzie. Prostytucja jest niemoralna, grzechem, jest formą niewolnictwa XX i XXI wieku. Wykorzystywane są do prostytucji osoby, kobiety i mężczyźni, często młodzież, często dzieci (pedofilia). Prostytucja w Nowym Testamencie nie jest przestępstwem, nie podlega odpowiedzialności karnej, jest to naruszenie norm moralnych. Trzeba tak zorganizować życie społeczne, rodzinne i gospodarcze, aby wyeliminować prostytucję. Prostytucja nie jest przestępstwem także w prawie polskim. Trzeba wyciągnąć te kobiety i tych mężczyzn z tego bagna moralnego, nie korzystać z usług prostytutek, a sam grzech upadnie, zniknie w sposób naturalny. Trzeba znaleźć pracę, mieszkanie, pozwolić na założenie rodziny takim osobom, aby mogły żyć godnie, bez prostytucji. Wielka w tym rola państwa, społeczeństwa, instytucji, Kościołów i związków wyznaniowych, pracodawców, organizacji charytatywnych, bardzo często, jeżeli nie zazwyczaj osoby są zmuszone do uprawiania prostytucji nędzą ekonomiczną, brakiem środkow utrzymania, przymusem psychicznym, nieraz przymusem fizycznym, osoby organizujące prostytucję i czerpiące z niej korzyści majątkowe trzeba karać, wyplenić to zjawisko z życia społecznego. Rekę karaj, nie ślepy miecz. Osoby, które swym zachowaniem – działaniem lub zaniechaniem – doprowadzają inne osoby do prostytucji popełniają ciężki grzech i powinny być pociągane do odpowiedzialności prawnej. Drogą do wyjścia z prostytucji jest prawdziwa miłość. Prostytucja jest postacią miłości fizycznej. Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością. r) Pokutować Jaki był stosunek Chrystusa do prostytucji. Nie popierał jej, ale jawnogrzesznicy pokutującej, przebaczył. Powiedział także uczonym w Prawie i uczonym w Pismie, faryzeuszom, kapłanom, arcykapłanom, że nierządnice, prostytutki wyprzedzą ich w drodze do nieba, prorokował Jan Chrzciciel, a nie uwierzyliście mu, przyszedł Juzus, a nie uwierzyliście Mu, a prostytutki, nierządnice, celnicy uwierzyli Mu, nawrócili się i trafią do nieba. Pokutującym prostytutkom, nierządnicom Chrystus przebacza. Podobnie powiedział Chrystus do kobiety cudzołożnej, którą chcieli uczeni w Pismie i faryzeusze ukamieniować i przyprowadzili ją do Chrystusa, pytając Go podstępnie i zdradliwie, co mają uczynić z nią, Mojżesz nakazał nam takie cdudzołożnice kamieniować, Chrystus pisał na ziemi i powiedział, kto z was jest bez grzechu, niech pierwszy rzuci w nią kamieniem. Zawstydzeni odeszli, pozostał tylko Jezus i kobieta cudzołożna zalękniona, Chrystus powiedział do kobiety cudzołożnej, gdzież oni są, nikt cię nie potepił, a ona odrzekła nikt. Jezus rzekl do niej: „I Ja ciebie nie potępiam. Idź i odtąd już nie grzesz” (J 8, w. 1-10). Chrystus nie potepił ani jawnogrzesznicy (prostytutki), ani cudzołożnicy, pokutującym przebaczył i powiedział do cudzołożnicy: „Idź i odtąd już nie grzesz”. Chrystus był bardzo wyrozumiały dla grzechu nieczystości. Nawoływał do czystości, ale pokutującym grzesznikom nieczystością zawsze przebaczał, i kazał przebaczać. Ile razy mam przebaczyć, pyta Piotr, czy siedem razy, odpowiada Jezus, powiadam ci nie siedem razy, lecz siedemdziesiąt siedem razy, czyli zawsze należy przebaczać, gdy osoba pokutuje. Człowiek ma silny popęd seksualny, zazwyczaj nie panuje nad tą sferą, często grzeszy nieczystością, Chrystus wzywa do pokuty, i przebacza, zawsze przebacza. Chrystus zawsze przebacza, w tym grzechy nieczystości, zna kruchą konstrukcję tej sfery seksualności człowieka, jego skłonność ulegania złym żądzom i uczynkom nieczystym, wzywa do poprawy, do nawrócenia, do pokuty, i pokutującemu grzesznikowi zawsze przebacza, w tym grzeszącemu nieczystością. Chrystus jest bardzo wyrozumiały, ludzki, jest miłośnikiem rodzaju ludzkiego, zawsze Chrystus kocha człowieka i zawsze pokutującemu grxzesznikowi przebacza, setki, tysiące, setki tysięcy i milion razy, zawsze pokutującemu grzesznikowi przebacza, w tym grzechy nieczyste. Chrystus złożył ofiarę na krzyżu za wszystkie grzechy ludzkości. Nawet gdyby wasze grzechy były czerwone jak szkarłat, to wybieleją jak wełna owiec, mówi prorok Izajasz. Zna Chrystus kruchą kondycję człowieka, jego słabość do grzechu, w tym zwłaszcza grzechu nieczystości. Tylko uczeni w Prawie, uczeni w Piśmie, faryzeusze, kapłani i arcykapłani nie chcą przebaczać, pełni sa takich samych grzechów nieczystości i innych grzechów, a nie chcą przebaczać grzechów nieczystości i innych grzechów. Nikt z ludzi nie jest bez grzechu. Wszyscy ludzie grzeszą. Zanim wyjmiesz źdźbło z oka brata swego, mówi Chrystus, najpierw obłudniku wyjmij belkę z oka twego, sam jesteś człowieku pełen grzechów, nieczystości, i to miliony razy większych, nieskończenie większych niż inny człowiek, a potępiasz go, ślepy faryzeuszu, ślepy uczony w Prawie, ślepy uczony w Piśmie, ślepi kapłani i arcykapłani! Reasumując, nie grzesz nieczystością, ale jeśli zgrzeszyłeś, zawsze pokutuj, zawsze nawracaj się, a zawsze Chrystus (Bóg) ci przebaczy. Bóg jest Miłością, mówi św. Jan Ewangelista. Bóg jest Prawdą. Bóg jest Duchem. Bóg jest miłosierny, jak w przypowieści o marnotrawnym synu, który przepuścił cały majątek swój z nierządnicami, a potem głodny, obdarty przyszedł do ojca, a ten mu z serca przebaczył, a brat jego nie chciał mu przebaczyć. Tym Ojcem jest Bóg, tym synem marnotrawnym jest każdy człowiek, każdy grzesznik. Miłość jest silniejsza niż sprawiedliwość (nieprzebaczającego brata). Miłość pokonuje sprawiedliwość. Miłość jest większa niż sprawiedliwość. Sprawiedliwość musi ustąpić przed miłością. Istotą Prawa jest miłość. Dekalog cały, całe Prawo jest miłością. Istotą Prawa, Dekalogu jest miłość. Także istotą VI i IX przykazania Dekalogu „nie cudzołóż” – „nie pożądaj żony bliźniego twego”, jest miłość. Przykazania te są podyktowane miłością. Nie wyrządzaj szkody, krzywdy bliźniemu twemu, cudzej żonie, cudzemu mężowi, nie pożądaj cudzej żony, nie pożądaj cudzego męża, to nie brak miłości, lecz wyraz miłości. Gdy naprawdę miłujesz, kochasz, to nie będziesz cudzołożył (VI przykazanie Dekalogu), ani pożądał żony bliźniego twego (IX przykazanie Dekalogu). To absolutne minimum. Takie też jest stanowisko prawa polskiego, które ustawowo zakazuje cudzołóstwa (art. 23 k.r.op.). Złamanie tego przykazania Bożego i tego prawa ziemskiego jest wyrazem braku miłości, fałszywej wolności. Wolność prawdziwa w sensie etycznym, moralnym, to wolność do dobra, do czynienia dobra, wolność do zła, jest fałszywą wolnością, wyrządza szkody majatkowe i niemajątkowe. Jak cierpi małżonek zdradzony grzechem i bezprawiem cudzołóstwa, to wie każdy, kto to przeżył. Bóg to przewidział wieki temu i zakazał cudzołóstwa. Cudzołóstwo jest miłością fizyczną. Cudzołóstwo nie jest prawdziwą miłością, lecz fałszywą milością, złą wolnością, nie dobrem, lecz złem. Państwo nie może organizować domów publicznych ani pozwalać na ich tworzenie przez osoby prywatne. Korzyści z prostytucji są niegodziwe. Prostytucja gwałci godność, honor, cześć człowieka, miłość, wolność, zdrowie, sprawiedliwość. Prostytucję należy likwidować. Gniazda prostytucji należy niszczyć w zarodku, likwidować. Prostytucja jest źródłem olbrzymich dochodów dla osób organizujących ją i czerpiących z tego nielegalnego procederu korzyści majątkowe. Prostytucja prowadzi do rozpowszechniania się chorób przenoszonych drogą płciową, np. HIV/AIDS, chorób wenerycznych, innych chorób, np. wirusowego zapalenia wątroby typu B lub C, grzybic. Na prostytucji oparta jest także pornografia. Tak trzeba zorganizować życie społeczne i gospodarcze, aby nie było warunków do uprawiania prostytucji. Prostytucja polega na odpłatnym świadczeniu usług seksualnych. Z prostytucją ściśle związany jest cały przemysł pornograficzny, który przynosi duże dochody osobom go prowadzącym. Z prostytucją związany jest cały przemysł erotyczny - prostytucja, pornografia, literatura, książki, filmy, telewizja, Internet, czasopisma, zdjęcia erotyczne. Prostytucja i pornografia są jednoznacznie oceniane także przez naukę seksuologii, psychologii, medycyny, etyki, teologii moralnej negatywnie. Jest to zarazem ocena naukowa i moralna oraz prawna. Jest tu pełna zgodność poglądów. Nie ma co do tego żadnych wątpliwości prawnych, moralnych, naukowych. Taka jest prawda. Prostytucja jest odczłowieczeniem człowieka, pozbawieniem go godności, odarcia z cech ludzkich, sprowadzenie go do roli narzędzia, przedmiotu, rzeczy, urzeczowienia osoby, użycia, wyżycia się seksualnego. Jest to czysta miłość fizyczna. Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością, lecz jest fałszywą miłością. Nie jest to miłość. s) Gwałt Nowy Testament stanowczo wyklucza gwałt. Jest to grzech ciężki. Jest to zbrodnia. Chodzi przede wszystkim o gwałt fizyczny na kobiecie lub mężczyźnie. Narusza on dziewictwo kobiety lub mężczyzny. Jest pogwałceniem wolności, która jest istotą prawa Chrystusowego, istotą nauki Chrystusowej. Gwał jest pogwałceniem miłości. Jest to miłość czysto fizyczna, zmysłowa, zwierzęca. Z gwałtu u kobiety może począć się dziecko, mężczyzna zgwałcony może począć dziecko w łonie kobiety. Gwałt to nie tylko gwałt jednej płci nad drugą (mężczyzny nad kobietą i odwrotnie). Gwałt to także gwałt osoby tej samej płci przez osobę tej samej płci, np. gwałt mężczyzny na mężczyźnie (dodatkowo jest to grzech homoseksualizmu, gwałt homoseksualny) lub gwałt kobiety na kobiecie (gwałt homoseksualny, lesbijski). Nie chodzi zatem tylko o gwałt heteroseksualny (osoby różnej plci), lecz także gwałt homoseksualny (osoby tej samej płci). Gwałt może doprowadzić do zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową, np. HIV/AIDS, chorobami wenerycznymi lub innymi chorobami. Gwałt jest podeptaniem, pogwałceniem godności osoby, honoru, czci, dobrego imienia osoby, zdrowia, nieraz życia (może prowadzić do zabójstwa), do poczęcia dziecka wbrew woli kobiety lub mężczyzny. Gwałt jest pogwałceniem praw Boskich i praw człowieka. Gwałt prowadzi do silnego wstrząsu psychicznego i moralnego, z którego osoba nie może otrzasnąć się do końca życia. Często osoba zgwałcona nie może zawrzeć małżeństwa. Gwałt jest zawsze przestępstwem i to kwalifikowanym – zbrodnią. Gwałt często niszczy dziewictwo kobiety lub mężczyzny. Gwałtem jest nie tylko gwałt fizyczny, lecz także gwałt psychiczny, ekonomiczny, doprowadzenie innej osoby wbrew jej swobodnej woli do aktu seksualnego. Aby można przyjąć gwałt (przestępstwo – zbrodnię), to musi być wina. Gwałt zakłada zazwyczaj winę umyślną (z zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym), lecz może to być także wina nieumyślna. Możliwy jest gwałt, gdzie osobie gwałcącej nie można przypisać winy, nie jest to grzech ani przestępstwo – zbrodnia, ale jest to gwałt (wypełnienie znamion bezprawności, bez winy), np. gwałt dokonany przez osobę niepoczytalną. Gwałt w pijaństwie nie wyklucza winy, jest to wina umyślna, bo sprawca sam wprawił się w ten stan nietrzeźwości, pijaństwa. Przewidziane przez niektóre normy ukamieniowanie osoby cudzołożnej (zazwyczaj kobiety) jest „prawem” ludzkim, a nie prawem Boskim, włożonym fałszywie w usta Boga. Ten kto kamieniuje i kto takie prawo ustanawia jest zabójcą, mordercą, mocą samego prawa podlega karze ognia piekielnego. Nie było, nie ma i nie będzie takiego prawa Boga na Ziemi. Niech człowiek nigdy nie wkłada słów człowieka w usta Boga, czyniąc je prawem Boga czy prawem człowieka, ziemskim, państwowym lub religijnym, bo jest sprzeczne z prawem Boskim, z prawem moralnym. Osoba taka winna jest zabójstwa (V przykazanie Dekalogu – nie zabijaj). Tak uczynił Chrystus. Prawo ziemskie (religijne lub państwowe) sprzeczne z prawem Boskim nie obowiązuje, nie jest prawem. Zobacz film „Grek Zorba” wedlług powieści pisarza Nikosa Kazantzakisa lub „Ukamieniowanie Sorki M.”, USA 2008, oparte na prawdziwych faktach według powieści irańsko-francuskiego pisarza Freidoune`a Sahebjama. Ukamienowanie groziło Najświętszej Maryi Pannie za dziewicze narodzenie Jezusa Chrystusa, które usiłowano zakwalifikować jako cudzołóstwo. Kamieniują ludzie. Jeżeli nie mogą ukamieniować fizycznie, przez zabicie kamieniami, to kamieniują psychicznie, doprowadzając dana osobę do samobójstwa lub choroby psychicznej, rozstroju psychicznego lub nerwowego w wyniku potępienia. Ostatnio uchwalono ustawę o umieszczaniu nawet dożywotnio w zakładach dla chorych psychicznie osób, tylko za to, że są chorzy psychicznie, zaburzeni psychicznie lub zaburzeni osobowościowo. Praktycznie każda osoba może być umieszczona w takim zakładzie. Takie prawo jest sprzeczne z prawem moralnym, nie obowiązuje (koncepcja prawa natury). Ustawa ta powinna być przez Sejm uchylona. Jest to współczesne ukamieniowanie osoby cudzołożnej, obozy koncentracyjne, stosy inkwizycyjne, komunistyczne psychużki, faszystowskie obozy koncentracyjne i sowieckie łagry (obozy pracy, śmierci). t) Małżeństwo duchownych Stosunek Nowego Testamentu do małżeństwa duchownych jest pozytywny, zezwala Nowy Testament na małżeństwo duchownych, także biskupów. Stanem zalecanym w Nowym Testamencie, w tym co do duchownych jest stan dziewiczy. Część apostołów była żonata, np. święty Piotr. Część apostołów była nieżonata, np. św. Jan Ewangelista, św. Paweł, św. Jan Chrzciciel. Dziewiczy był Jezus Chrystus. Stan bezżeny (dziewiczy) pozwala w całości poświęcic się pracy duszpasterskiej, Kościołowi. Stan małżeński nie pozwala całych swych sił poświęcić jedynie Bogu (Chrystusowi) i pracy duszpasterskiej. Nadto w Kościele powstaje kwestia utrzymania duchownych małżonków (może być współmałżonkiem także osoba świecka) i rodziny, jaką założą. Stan małżeński skłania raczej do osiadłego, stałego miejsca zamieszkania, lecz stan duchowny zakłada bardzo często przemieszczanie się z miejsca na miejsce. Bóg (Chrystus) sprawę zawarcia lub niezawarcia małżeństwa przez osobę duchowną (kapłana) pozostawił swobodnej wolnej woli duchownego, kapłana, małżonków. Z małżeństwa naturalnie mogą się rodzić dzieci (potomstwo). Stan duchowny bardziej zgodny jest z ubogim charakterem Kościoła i jego ubogimi środkami materialnymi. Chrystus pozostawił to jednak wolności osób (małżonków). Może to być małżeństwo duchownych (kobiety i mężczyzny) lub małżeństwo duchownego (kapłana, mężczyzny lub kobiety) z osobą świecką (nieduchownym). Kościół katolicki wprowadził stan bezżenności księży dopiero w istocie około X wieku. Jest to zatem postanowienie ludzkie (papieża), a nie Boga (Chrystusa). Człowiek nie ma prawa tworzyć praw Boskich, naruszać prawa Chrystusowego. Kościoły protestanckie zazwyczaj dopuszczają małżeństwa duchownych (pastorów). Kościoły prawosławne dopuszczaja małżeństwa klerykow przed święceniami, po święceniach nie zezwalają na małżeństwo. Biskup w prawosławiu jest bezżenny. Stary Testament dopuszczał małżeństwa kapłanów. Podobnie w islamie (dozwolone małżeństwa duchownych). Kapłanem może być mężczyzna lub kobieta. Apostołowie wszyscy byli mężczyznami (12). Zwyczaj w czasie życia Chrystusa był taki, że kobiety były nisko traktowane przez społeczeństwo (nie przez chrześcijaństwo). W tamtych warunkach społeczno-kulturowych mogło to wywołać niepotrzebne zgorszenie społeczne. Apostołką, kapłanką była Najświętsza Maryja Panna, Królowa Apostołów. Jest też ona wzorem dla kapłanów. Podstawowym wzorem jest Chrystus. Kapłanami są wszyscy ludzie (powszechne kapłaństwo) bez względu na wiek, płeć, stan zdrowia, niepełnosprawność (np. kapłanami są także chorzy psychicznie, kalecy, inwalidzi, emeryci), pochodzenie społeczne, rasę, kolor skóry, wykształcenie, wszyscy ludzie są równi w kapłaństwie, w tym mężczyźni i kobiety. Kapłankami są także kobiety. Chrystus powoływał na apostołów i uczniów Chrystusa wszystkich, bez względu na cechy, zwłaszcza ludzi ubogich, prostych, spośród których głównie pochodzili apostołowie i chrześcijanie. u) Seks jako sprawa dobra Seks jest sprawą dobrą, a nie złą. Niesie on ze sobą szczęście, przyjemność, radość, miłość. Nie był on potępiony przez Boga, lecz w zamiarze Boga został człowiek – kobieta i mężczyzna – powołany do szczęścia i tworzenia, przez kreację, poczęcie dzieci, potomstwa, które jest owocem miłości. Z uwagi na ważność tej sfery życia człowieka, w tym funkcję prokreacyjną i poprzedzające je małżeństwo Bóg dał pewne podstawowe wskazówki w tym zakresie, zawarte sa one w Nowym Testamencie, ich motywem przewodnim jest prawdziwa miłość. Miłość prawdziwa małżonków pokonuje, absorbuje naturalny wstyd, który łączy się z tą sferą życia człowieka. Sfera seksu (seksualności) powinna być otoczona intymnością, prywatnością, bez wglądu do niej nie powołanych do tego osób. Jest to jedna z najbardziej intymnych spraw człowieka. Nowy Testament nigdy nie mówi źle o seksie (seksualności). Przestrzega tylko – w minimalnym zakresie – przed złymi czynami w tym zakresie. Bywały także okresy w dziejach ludzkości, w tym chrześcijaństwie, gdzie tę sferę otaczano pogardą, fałszywym wstydem, milczano o niej, nie mówiono i nie pisano o niej, wyśmiewano ją, wyszydzano, traktowano jako zło konieczne, życie małżeńskie sprowadzano tylko do spłodzenia dzieci (aktu poczęcia), co było złem, wynaturzeniem tej sfery życia człowieka. Natura człowieka jest taka, że ma on silny pociag seksualny, silne potrzeby seksualne, które w sposób naturalny mogą być zaspokojone, godziwym oraz prawym i moralnym środkiem do tego jest instytucja małżeństwa i rodziny powstałej w wyniku zawarcia małżeństwa. Jest to podstawowa komórka społeczna. Seks jest dobry. Seks jest Boski. Kobieta i mężczyzna są tak stworzeni, że stanowią dwie części jednej całości. Połączy się mężczyzna z kobietą i będą stanowić jedną całość (psychofizyczną, duchową i fizyczną). Taka jest natura człowieka. Ma ona zatem sens. Wzorem mężczyzny jest Jezus Chrystus. Wzorem kobiety jest Najświetsza Maryja Panna. Sa to wzorce osobowe, które trzeba naśladowac, brać z nich przykłady. y) Etyka i teologia moralna Etyka i teologia moralna, w tym chrześcijańska nie jest w sposób podstawowy opracowana. Brak etyków i teologow moralnych, w tym chrześcijańskich. Powinien być odrębny kierunek studiów – etyka, a teologia moralna powinna być gruntownie uprawiana w ramach nauki teologii. Brak w Polsce kadry naukowej z tego zakresu. W zasadzie poza prof. dr. hab. Stanisławem Olejnikiem (zmarłym), znakomitym teologiem moralnym, i prof. dr. hab. Tadeuszem Ślipką, brak jest samodzielnych pracownikow naukowych i to na najwyższym poziomie naukowym światowym z tej dyscypliny naukowej. Trzeba by o tym pomyśleć na polskich uniwersytetach i wydziałach teologicznych. Trzeba by wysłać za granicę do znakomitych ośrodków naukowych – duchownych i świeckich, w tym różnych religii, osoby na wykształcenie się w tym zakresie, nabycia wiedzy teoretycznej i praktycznej, uzyskania studiów wyższych i dyplomów naukowych z tego zakresu, doktoratów, habilitacji, profesorów z tego zakresu. Nauka etyki i teologii moralnej jest w zastoju, nie rozwinieta w Polsce. Bardzo dużo samodzielnych pracowników naukowych z zakresu etyki i teologii moralnej mają kraje niemieckojęzyczne (Niemcy, Austria, Szwajcaria). Mamy w zasadzie tylko jeden, bardzo dobry, podręcznik z zakresu teologii moralnej prof. dr. hab. S. Olejnika i jeden podręcznik z etyki prof. dr. hab. T. Ślipki. Poza tym brak podręczników, systemów (czyli opracowań skierowanych do teoretyków, a także praktyków) z tego zakresu, brak komentarzy do Biblii, w tym Nowego Testamentu opracowujących te zagadnienia, np. seksualności. Jest trochę poradników, pokrywających się treścią ze sobą, nie wnoszących nic nowego do rozwoju tej dyscypliny naukowej etyki i teologii moralnej. Muszą o tym pamiętać także władze poszczególnych Kościołów. Nie ma w zasadzie ani jednego podręcznika z zakresu etyki i teologii moralnej innych odłamów chrześcijaństwa, np. protestantyzmu (i przedstawienia poszczególnych jego wewnętrznych odłamów), prawosławia w języku polskim. Trzeba by zająć się tą kwestią, np. przez Chrześcijańską Akademię Teologiczną w Warszawie (niekatolicka uczelnia wyższa). Można by i trzeba by dokonywać tłumaczeń podręczników obcych, obcej literatury z zakresu etyki i teologii moralnej, w tym chrześcijańskiej. Nie ma w zasadzie takich opracowań. Przykładowo same tematy dotyczące sfery seksualnej, np. cudzołóstwo, nierząd, rozpusta, nieczystość itd. (kilkadziesiąt pojęć) są tłumaczone przez poszczególne wydania biblijne Nowego Testamentu, ale nigdzie nie ma analizy tej kwestii naukowej na ten temat, z wykorzystaniem współczesnych problemów z tego zakresu. Co oznaczają te terminy wyżej wymienione (są one różnie tłumaczone). Co oznaczały one w czasie i miejscu pisania Nowego Testamentu, przy wykładni Pisma Świętego obowiązuje metoda wykładni genetycznej, historycznej, subiektywnej, co teksty te znaczyły. Na próżno by tego szukać w literaturze polskiej. Musi tu zapanować pewna dyscyplina pojęciowa, a nie używanie terminów ogólnych, nie sprecyzowanych, niejasnych, które nie wiadomo, co znaczą na tle konkretnych stanów faktycznych, na tle konkretnych problemów, np. o masturbacji, stosunkach przedmałżeńskich, zoofilii, antykoncepcji sztucznej nie mówi nic wprost Nowy Testament, milczenie, pod jakie terminy ogólne podciągnąć te przykładowo podane tylko zjawiska. Na przykład masturbacja nie jest cudzołóstwem (VI przykazanie Dekalogu), który dotyczy tylko małżonków. Daje to pole do różnych interpretacji, często rozbieżnych mniej lub bardziej liberalnych czy wyostrzonych. Literatura milczy na ten temat. Podstawą systemów prawnych jest prawo, np. prawa cywilnego kodeks cywilny, prawa karnego kodeks karny. Podstawą chrześcijaństwa całego jest Nowy Testament, nauka Chrystusa, prawo Chrystusowe, jest to kodeks moralności. Wszystko to, co nie ma uzasadnienia prawnego i moralnego w Nowym Testamencie, w słowie Chrystusa, w słowie Bożym, jest wymysłem czysto ludzkim, i nie obowiązuje moralnie, prawnie. Jest wymysłem uczonych w Prawie i w Piśmie, oraz przez kapłanów oraz arcykapłanów (papieży), jest dziełem ludzkim, a nie dziełem Boskim, Boga, Chrystusa. Powinna tu obowiązywać zasada, że to, co nie jest zakazane (w tym wyraźnie), jest dozwolone. To samo dotyczy omawianej tu sferu seksu (seksualności). Brak jest w literaturze polskiej opracowań interdyscyplinarnych z zakresu etyki i teologii moralnej, w tym chrześcijańskiej z wykorzystaniem współczesnej nauki biologii, medycyny, filozofii, socjologii, prawa, genetyki, seksuologii, ginekologii, położnictwa, embriologii, endokrynologii, psychologii, psychiatrii, neurologii, humanistyki, sztuk pieknych, filmu, informatyki, Internetu, zdjęć, fotografii itd. Zarzuty te są obustronne, brak także interdyscyplinarnych opracowań przez specjalistów tych innych dyscyplin, np. psychologii. Mówi się obecnie o seksie potocznie i naukowo, ale zazwyczaj nie ma opracowań naukowych (dzieł) teoretycznych i praktycznych z zakresu psychologii seksu (seksualności), np. psychologii miłości, o której milczy się, nie pisze się, sprowadzając seks do miłości czysto fizycznej, biologicznej, zmysłowej. Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością. Co to jest prawdziwa miłość, co to jest miłość, próżno by szukać dzieł naukowych i praktycznych z tego zakresu. Jest wyraźny głęboki zastój w tej mierze, w tym w dziedzinie badań intymnych, które wymagaja wiedzy naukowej (w tym wykształcenia i stopni naukowych oraz tytułów naukowych z tych dziedzin interdyscyplinarnych oraz stosownej praktyki). Często jeszcze, w tym w naukach teologicznych panuje traktowanie sfery seksu (seksualności) jako wstydliwej, o której nie pisze się, nie mówi się, tak było dotychczas prawie przez XX wieków (zmowa milczenia, fałszywego wstydu, sfera zakazana, nieczysta), co jest jednym wielkim nieporozumieniem, błędem nauki i teologii. w) Terminologia Nowego Testamentu w tłumaczeniach rozmaita, nieprecyzyjna, niejasna Odesłanie – zob pkt 87 x5 wniosków końcowych. z) Niektóre wnioski „Zabicie dziecka poczętego jest morderstwem”. „Nie czyńcie tego”. „Nie zbliżaj się do kobiety, a nie będzie problemu”. „Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością”. „Miłość”. Prawdziwa miłość. „Pokutować”. Miłość mi wszystko wyjaśniła, miłość mi wszystko rozwiązała. „Trwają więc wiara, nadzieja i miłość, a z nich największa jest miłość”. Istotą Dekalogu, istotą Prawa, nauki Chrystusowej, Nowego Testamentu, prawa Chrystusowego, każdego prawa jest miłość. „Istotą prawa Chrystusowego jest wolność”. „Istotą nauki Chrystusowej jest wolność”. 47. Nowy Testament - hasła rzeczowe oraz cytaty z zakresu seksualności [Tekst Nowego Testamentu cytowany za www.deon.pl – data odczytu wrzesień 2014 roku. Pismo Święte Nowego Testamentu w przekładzie z języka greckiego - Biblia Tysiąclecia, Poznań 2002, wyd. V, Wydawnictwo Pallottinum, ss. 896]. 1. Bezpłodność Łk 1,25. Rozdz. 1, w. 5 Za czasów Heroda, króla Judei, żył pewien kapłan, imieniem Zachariasz, z oddziału Abiasza. Miał on żonę z rodu Aarona, a na imię było jej Elżbieta. 6 Oboje byli sprawiedliwi wobec Boga i postępowali nienagannie według wszystkich przykazań i przepisów Pańskich.7 Nie mieli jednak dziecka, ponieważ Elżbieta była niepłodna; oboje zaś byli już posunięci w latach. […]. 25 «Tak uczynił mi Pan - mówiła - wówczas, kiedy wejrzał łaskawie i zdjął ze mnie hańbę w oczach ludzi». 2. Cudzołóstwo Mt 5,27-32, Mt 15, 10-19, Mt 19,1-9.16-19; Mk 6,17-29, Mk 7,20-23, Mk 9,42-50, Mk 10,19; Łk 3,19-20, Łk 15,1-32, Łk 18,20; J 8,1-11; Dz. 2,22, Dz. 4,19; Rz 2,22, Rz 8,1-3, Rz 13,8-10; 1 Kor 6,9-20; Ga 1,6-9, Hbr 13,4; Jk 2,10-13, Jk 4,1-4; 2 P 13-14.18-19; Ap 2,21-22. Zob. także Zob. także Godność, Kazirodztwo, Kobieta, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nieczystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci), Rozpusta, Rozwód, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, Wdowy, Wesele, Wolność, Wstrzemięźliwość, Wstyd, Zgorszenie. [Szóste przykazanie] Rozdz. 5, w. 27 Słyszeliście, że powiedziano: Nie cudzołóż! 28 A Ja wam powiadam: Każdy, kto pożądliwie patrzy na kobietę, już się w swoim sercu dopuścił z nią cudzołóstwa. 29 Jeśli więc prawe twoje oko jest ci powodem do grzechu, wyłup je i odrzuć od siebie. Lepiej bowiem jest dla ciebie, gdy zginie jeden z twoich członków, niż żeby całe twoje ciało miało być wrzucone do piekła. 30 I jeśli prawa twoja ręka jest ci powodem do grzechu, odetnij ją i odrzuć od siebie. Lepiej bowiem jest dla ciebie, gdy zginie jeden z twoich członków, niż żeby całe twoje ciało miało iść do piekła. 31 Powiedziano też: Jeśli kto chce oddalić swoją żonę, niech jej da list rozwodowy. 32 A ja wam powiadam: Każdy, kto oddala swoją żonę - poza wypadkiem nierządu - naraża ją na cudzołóstwo; a kto by oddaloną wziął za żonę, dopuszcza się cudzołóstwa. (Mt rozdz. 5, w. 27-32) Rozdz. 15, w. 18 Lecz to, co z ust wychodzi, pochodzi z serca, i to czyni człowieka nieczystym. 19 Z serca bowiem pochodzą złe myśli, zabójstwa, cudzołóstwa, czyny nierządne, kradzieże, fałszywe świadectwa, przekleństwa. 20 To właśnie czyni człowieka nieczystym. To zaś, że się je nie umytymi rękami, nie czyni człowieka nieczystym». (Mt rozdz. 15, w. 18-20) [Nierozerwalność małżeństwa] Rozdz. 19, w. 1 Gdy Jezus dokończył tych mów, opuścił Galileę i przeniósł się w granice Judei za Jordan. 2 Poszły za Nim wielkie tłumy, i tam ich uzdrowił. 3 Wtedy przystąpili do Niego faryzeusze, chcąc Go wystawić na próbę, i zadali Mu pytanie: «Czy wolno oddalić swoją żonę z jakiegokolwiek powodu?» 4 On odpowiedział: «Czy nie czytaliście, że Stwórca od początku stworzył ich jako mężczyznę i kobietę? 5 I rzekł: Dlatego opuści człowiek ojca i matkę i złączy się ze swoją żoną, i będą oboje jednym ciałem. 6 A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało. Co więc Bóg złączył, niech człowiek nie rozdziela». 7 Odparli Mu: «Czemu więc Mojżesz polecił dać jej list rozwodowy i odprawić ją?» 8 Odpowiedział im: «Przez wzgląd na zatwardziałość serc waszych pozwolił wam Mojżesz oddalać wasze żony; lecz od początku tak nie było. 9 A powiadam wam: Kto oddala swoją żonę - chyba w wypadku nierządu - a bierze inną, popełnia cudzołóstwo. I kto oddaloną bierze za żonę, popełnia cudzołóstwo». [Bogaty młodzieniec] 16 A oto zbliżył się do Niego pewien człowiek i zapytał: «Nauczycielu, co dobrego mam czynić, aby otrzymać życie wieczne?» 17 Odpowiedział mu: «Dlaczego Mnie pytasz o dobro? Jeden tylko jest Dobry. A jeśli chcesz osiągnąć życie, zachowaj przykazania».18 Zapytał Go: «Które?» Jezus odpowiedział: «Oto te: Nie zabijaj, nie cudzołóż, nie kradnij, nie zeznawaj fałszywie, 19 czcij ojca i matkę oraz miłuj swego bliźniego, jak siebie samego!» (Mt rozdz. 19, w. 1-9.16-19) [Śmierć Jana Chrzciciela] Rozdz. 6, w. 17 Ten bowiem Herod kazał pochwycić Jana i związanego trzymał w więzieniu, z powodu Herodiady, żony brata swego Filipa, którą wziął za żonę. 18 Jan bowiem wypominał Herodowi: «Nie wolno ci mieć żony twego brata». 19 A Herodiada zawzięła się na niego i rada byłaby go zgładzić, lecz nie mogła. 20 Herod bowiem czuł lęk przed Janem, znając go jako męża prawego i świętego, i brał go w obronę. Ilekroć go posłyszał, odczuwał duży niepokój, a przecież chętnie go słuchał. 21 Otóż chwila sposobna nadeszła, kiedy Herod w dzień swoich urodzin wyprawił ucztę swym dostojnikom, dowódcom wojskowym i osobom znakomitym w Galilei. 22 Gdy córka tej Herodiady weszła i tańczyła, spodobała się Herodowi i współbiesiadnikom. Król rzekł do dziewczęcia: «Proś mię, o co chcesz, a dam ci». 23 Nawet jej przysiągł: «Dam ci, o co tylko poprosisz, nawet połowę mojego królestwa». 24 Ona wyszła i zapytała swą matkę: «O co mam prosić?» Ta odpowiedziała: «O głowę Jana Chrzciciela». 25 Natychmiast weszła z pośpiechem do króla i prosiła: «Chcę, żebyś mi zaraz dał na misie głowę Jana Chrzciciela». 26 A król bardzo się zasmucił, ale przez wzgląd na przysięgę i biesiadników nie chciał jej odmówić. 27 Zaraz też król posłał kata i polecił przynieść głowę Jana. Ten poszedł, ściął go w więzieniu 28 i przyniósł głowę jego na misie; dał ją dziewczęciu, a dziewczę dało swej matce. 29 Uczniowie Jana, dowiedziawszy się o tym, przyszli, zabrali jego ciało i złożyli je w grobie. (Mk rozdz. 6, w. 17-29) Rozdz. 7, w. 20 I mówił dalej: «Co wychodzi z człowieka, to czyni go nieczystym. 21 Z wnętrza bowiem, z serca ludzkiego pochodzą złe myśli, nierząd, kradzieże, zabójstwa, 22 cudzołóstwa, chciwość, przewrotność, podstęp, wyuzdanie, zazdrość, obelgi, pycha, głupota. 23 Całe to zło z wnętrza pochodzi i czyni człowieka nieczystym». (Mk rozdz. 7, w. 20-23) [Zgorszenie] Rozdz. 9 w. 42 Kto by się stał powodem grzechu dla jednego z tych małych, którzy wierzą, temu byłoby lepiej uwiązać kamień młyński u szyi i wrzucić go w morze. 43 Jeśli twoja ręka jest dla ciebie powodem grzechu, odetnij ją; lepiej jest dla ciebie ułomnym wejść do życia wiecznego, niż z dwiema rękami pójść do piekła w ogień nieugaszony. 45 I jeśli twoja noga jest dla ciebie powodem grzechu, odetnij ją; lepiej jest dla ciebie, chromym wejść do życia, niż z dwiema nogami być wrzuconym do piekła. 47 Jeśli twoje oko jest dla ciebie powodem grzechu, wyłup je; lepiej jest dla ciebie jednookim wejść do królestwa Bożego, niż z dwojgiem oczu być wrzuconym do piekła, 48 gdzie robak ich nie umiera i ogień nie gaśnie. 49 Bo każdy ogniem będzie posolony. 50 Dobra jest sól; lecz jeśli sól smak utraci, czymże ją przyprawicie? Miejcie sól w sobie i zachowujcie pokój między sobą!». (Mk rozdz. 9, w. 42-50) Rozdz. 10, w. 19 Znasz przykazania: Nie zabijaj, nie cudzołóż, nie kradnij, nie zeznawaj fałszywie, nie oszukuj, czcij swego ojca i matkę». (Mk rozdz. 10, w. 19) [Uwięzienie Jana] Rozdz. 3, w. 19 Lecz tetrarcha Herod, karcony przez niego z powodu Herodiady, żony swego brata, i z powodu innych zbrodni, które popełnił, 20 dodał do wszystkiego i to, że zamknął Jana w więzieniu. (Łk rozdz. 3, w. 19-20) Rozdz. 18, w. 20 Znasz przykazania: Nie cudzołóż, nie zabijaj, nie kradnij, nie zeznawaj fałszywie, czcij swego ojca i matkę!» (Łk 18, 20) [Kobieta cudzołożna] Rozdz. 8 w. 1 Jezus natomiast udał się na Górę Oliwną, 2 ale o brzasku zjawił się znów w świątyni. Cały lud schodził się do Niego, a On usiadłszy nauczał ich. 3 Wówczas uczeni w Piśmie i faryzeusze przyprowadzili do Niego kobietę którą pochwycono na cudzołóstwie, a postawiwszy ją pośrodku, powiedzieli do Niego: 4 «Nauczycielu, tę kobietę dopiero pochwycono na cudzołóstwie. 5 W Prawie Mojżesz nakazał nam takie kamienować. A Ty co mówisz?» 6 Mówili to wystawiając Go na próbę, aby mieli o co Go oskarżyć. Lecz Jezus nachyliwszy się pisał palcem po ziemi. 7 A kiedy w dalszym ciągu Go pytali, podniósł się i rzekł do nich: «Kto z was jest bez grzechu, niech pierwszy rzuci na nią kamień». 8 I powtórnie nachyliwszy się pisał na ziemi. 9 Kiedy to usłyszeli, wszyscy jeden po drugim zaczęli odchodzić, poczynając od starszych, aż do ostatnich. Pozostał tylko Jezus i kobieta, stojąca na środku. 10 Wówczas Jezus podniósłszy się rzekł do niej: «Kobieto, gdzież oni są? Nikt cię nie potępił?» 11 A ona odrzekła: «Nikt, Panie!» Rzekł do niej Jezus: «I Ja ciebie nie potępiam. - Idź, a od tej chwili już nie grzesz!». (J rozdz. 8, w. 1-11) Rozdz. 4, w. 19 Lecz Piotr i Jan odpowiedzieli: «Rozsądźcie, czy słuszne jest w oczach Bożych bardziej słuchać was niż Boga? (Dz rozdz. 4, w. 19) Rozdz. 2, w. 22 Mówiąc, że nie wolno cudzołożyć, cudzołożysz? (Rz rozdz. 2, w. 22) Rozdz. 7, w. 1 Czyż nie jest wam wiadomo, bracia - mówię przecież do tych, co Prawo znają - że Prawo ma moc nad człowiekiem, dopóki on żyje? 2 Podobnie też i kobieta zamężna, na mocy Prawa, związana jest ze swoim mężem, jak długo on żyje. Gdy jednak mąż umrze, traci nad nią moc prawo męża. 3 Dlatego to uchodzić będzie za cudzołożną, jeśli za życia swego męża współżyje z innym mężczyzną. Jeśli jednak umrze jej mąż, wolna jest od tego prawa, tak iż nie jest cudzołożną, współżyjąc z innym mężczyzną. (Rz rozdz. 7, w. 1-3) Rozdz. 13, w. 8 Nikomu nie bądźcie nic dłużni poza wzajemną miłością. Kto bowiem miłuje bliźniego, wypełnił Prawo. 9 Albowiem przykazania: Nie cudzołóż, nie zabijaj, nie kradnij, nie pożądaj, i wszystkie inne - streszczają się w tym nakazie: Miłuj bliźniego swego jak siebie samego! 10 Miłość nie wyrządza zła bliźniemu. Przeto miłość jest doskonałym wypełnieniem Prawa. (Rz rozdz. 13 w. 8-10) Rozdz. 6, w. 9 Czyż nie wiecie, że niesprawiedliwi nie posiądą królestwa Bożego? Nie łudźcie się! Ani rozpustnicy, ani bałwochwalcy, ani cudzołożnicy, ani rozwięźli, ani mężczyźni współżyjący z sobą, 10 ani złodzieje, ani chciwi, ani pijacy, ani oszczercy, ani zdziercy nie odziedziczą królestwa Bożego. (1 Kor rozdz. 6, w. 9-10) [Prawdziwa Ewangelia] Rozdz. 1, w. 6 Nadziwić się nie mogę, że od Tego, który was łaską Chrystusa powołał, tak szybko chcecie przejść do innej Ewangelii. 7 Innej jednak Ewangelii nie ma: są tylko jacyś ludzie, którzy sieją wśród was zamęt i którzy chcieliby przekręcić Ewangelię Chrystusową. 8 Ale gdybyśmy nawet my lub anioł z nieba głosił wam Ewangelię różną od tej, którą wam głosiliśmy - niech będzie przeklęty! 9 Już to przedtem powiedzieliśmy, a teraz jeszcze mówię: Gdyby wam kto głosił Ewangelię różną od tej, którą [od nas] otrzymaliście - niech będzie przeklęty! (Ga rozdz. 1, w. 6-9) Rozdz. 13, w. 4 We czci niech będzie małżeństwo pod każdym względem i łoże nieskalane, gdyż rozpustników i cudzołożników osądzi Bóg. (Hbr rozdz. 13, w. 4) [Prawo wolności] Rozdz. 2, w. 10 Choćby ktoś przestrzegał całego Prawa, a przestąpiłby jedno tylko przykazanie, ponosi winę za wszystkie. 11 Ten bowiem, który powiedział: Nie cudzołóż!, powiedział także: Nie zabijaj! 5 Jeżeli więc nie popełniasz cudzołóstwa, jednak dopuszczasz się zabójstwa, jesteś przestępcą wobec Prawa. 12 Mówcie i czyńcie tak, jak ludzie, którzy będą sądzeni na podstawie Prawa wolności. 13 Będzie to bowiem sąd nieubłagany dla tego, który nie czynił miłosierdzia: miłosierdzie odnosi triumf nad sądem. (Jk rozdz. 2, w. 10-13) Rozdz. 4, w. 1 Skąd się biorą wojny i skąd kłótnie między wami? Nie skądinąd, tylko z waszych żądz, które walczą w członkach waszych. 2 Pożądacie, a nie macie, żywicie morderczą zazdrość, a nie możecie osiągnąć. Prowadzicie walki i kłótnie, a nic nie posiadacie, gdyż się nie modlicie. 3 Modlicie się, a nie otrzymujecie, bo się źle modlicie, starając się jedynie o zaspokojenie swych żądz. 4 Cudzołożnicy, czy nie wiecie, że przyjaźń ze światem jest nieprzyjaźnią z Bogiem? Jeżeli więc ktoś zamierzałby być przyjacielem świata, staje się nieprzyjacielem Boga. (Jk rozdz. 4, w. 1-4) Rozdz. 2, w. 13 otrzymując karę jako zapłatę za niesprawiedliwość. Za przyjemność uważają rozpustę uprawianą za dnia, jako zakały i plugawcy pławią się w swych uciechach, gdy z wami są przy stole. 14 Oczy mają pełne kobiety cudzołożnej, oczy nie przestające grzeszyć, uwodzą oni dusze nieutwierdzone. Mają serca wyćwiczone w chciwości, synowie przekleństwa. […] 18 Wypowiadając bowiem słowa wyniosłe a próżne, uwodzą żądzami cielesnymi i rozpustą tych, którzy zbyt mało odsuwają się od postępujących w błędzie. 19 Wolność im głoszą, a sami są niewolnikami zepsucia. Komu bowiem kto uległ, temu też służy jako niewolnik. (2 P rozdz. 2, w. 13-14.18-19) Rozdz. 2, w. 21 Dałem jej czas, by się mogła nawrócić, a ona nie chce się odwrócić od swojej rozpusty. 22 Oto rzucam ją na łoże boleści, a tych, co z nią cudzołożą - w wielkie utrapienie, jeśli od czynów jej się nie odwrócą; (Ap rozdz. 2, w. 21-22) 3. Dziewictwo – bezżenność Mt 1,16.18-25, Mt 2, 19-23, Mt 3,16-17, Mt 19,10-12.29, Mt 22,30; Mk 10,28-3; Łk 1,26-38, Łk 14,26-27, Łk 18,28-30; Dz 21,8-98; 1 Kor 7,7.25-40, 1 Kor 9,4-5; 2 Kor 11,2; Ef 5,27; Ap 14,4. Zob. także Bezpłodność, Cudzołóstwo, Godność, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nieczystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci), Rozpusta, Sodoma i Gomora – homoseksualizm,, Wolność, Wstrzemięźliwość, Rozdz. 1, w. 16 Jakub ojcem Józefa, męża Maryi, z której narodził się Jezus, zwany Chrystusem. (Mt rozdz. 1, w. 16) [Narodzenie Jezusa] Rozdz. 1, w. 18 Z narodzeniem Jezusa Chrystusa było tak. Po zaślubinach Matki Jego, Maryi, z Józefem, wpierw nim zamieszkali razem, znalazła się brzemienną za sprawą Ducha Świętego.19 Mąż Jej, Józef, który był człowiekiem sprawiedliwym i nie chciał narazić Jej na zniesławienie, zamierzał oddalić Ją potajemnie. 20 Gdy powziął tę myśl, oto anioł Pański ukazał mu się we śnie i rzekł: «Józefie, synu Dawida, nie bój się wziąć do siebie Maryi, twej Małżonki; albowiem z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło. 21 Porodzi Syna, któremu nadasz imię Jezus, On bowiem zbawi swój lud od jego grzechów». 22 A stało się to wszystko, aby się wypełniło słowo Pańskie powiedziane przez Proroka: 23 Oto Dziewica pocznie i porodzi Syna, któremu nadadzą imię Emmanuel, to znaczy: "Bóg z nami". 24 Zbudziwszy się ze snu, Józef uczynił tak, jak mu polecił anioł Pański: wziął swoją Małżonkę do siebie, 25 lecz nie zbliżał się do Niej, aż porodziła Syna, któremu nadał imię Jezus. (Mt 1, rozdz. 1, w. 18-25) [Powrót do Nazaretu] Rozdz. 2, w. 19 A gdy Herod umarł, oto Józefowi w Egipcie ukazał się anioł Pański we śnie, 20 i rzekł: «Wstań, weź Dziecię i Jego Matkę i idź do ziemi Izraela, bo już umarli ci, którzy czyhali na życie Dziecięcia». 21 On więc wstał, wziął Dziecię i Jego Matkę i wrócił do ziemi Izraela. 22 Lecz gdy posłyszał, że w Judei panuje Archelaos w miejsce ojca swego, Heroda, bał się tam iść. Otrzymawszy zaś we śnie nakaz, udał się w strony Galilei. 23 Przybył do miasta, zwanego Nazaret, i tam osiadł. Tak miało się spełnić słowo Proroków: Nazwany będzie Nazarejczykiem. (Mt rozdz. 2, w. 19-23) Rozdz. 3, w. 16 A gdy Jezus został ochrzczony, natychmiast wyszedł z wody. A oto otworzyły Mu się niebiosa i ujrzał Ducha Bożego zstępującego jak gołębicę i przychodzącego na Niego. 17 A głos z nieba mówił: «Ten jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie». (Mt rozdz. 3, w. 16-17) [Dobrowolna bezżenność] Rozdz. 19, w. 10 Rzekli Mu uczniowie: «Jeśli tak ma się sprawa człowieka z żoną, to nie warto się żenić». 11 Lecz On im odpowiedział: «Nie wszyscy to pojmują, lecz tylko ci, którym to jest dane. 12 Bo są niezdatni do małżeństwa, którzy z łona matki takimi się urodzili; i są niezdatni do małżeństwa, których ludzie takimi uczynili; a są i tacy bezżenni, którzy dla królestwa niebieskiego sami zostali bezżenni. Kto może pojąć, niech pojmuje!» (Mt rozdz. 19, w. 10-12) Mt 19, w. 29 I każdy, kto dla mego imienia opuści dom, braci lub siostry, ojca lub matkę, dzieci lub pole, stokroć tyle otrzyma i życie wieczne odziedziczy. 30 Wielu zaś pierwszych będzie ostatnimi, a ostatnich pierwszymi. (Mt rozdz. 19, w. 29) Rozdz. 22, w. 30 Przy zmartwychwstaniu bowiem nie będą się ani żenić, ani za mąż wychodzić, lecz będą jak aniołowie Boży w niebie. (Mt rozdz. 22, w. 30) [Nagroda za dobrowolne ubóstwo] Rozdz. 10, w. 28 Wtedy Piotr zaczął mówić do Niego: «Oto my opuściliśmy wszystko i poszliśmy za Tobą». 29 Jezus odpowiedział: «Zaprawdę, powiadam wam: Nikt nie opuszcza domu, braci, sióstr, matki, ojca, dzieci i pól 30 z powodu Mnie i z powodu Ewangelii, żeby nie otrzymał stokroć więcej teraz, w tym czasie, domów, braci, sióstr, matek, dzieci i pól, wśród prześladowań, a życia wiecznego w czasie przyszłym. 31 Lecz wielu pierwszych będzie ostatnimi, a ostatnich pierwszymi». (Mk rozdz. 10, w. 28-31) [Zwiastowanie Maryi] Rozdz. 1, w. 26 W szóstym miesiącu posłał Bóg anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret, 27 do Dziewicy poślubionej mężowi, imieniem Józef, z rodu Dawida; a Dziewicy było na imię Maryja. 28 Anioł wszedł do Niej i rzekł: «Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą,». 29 Ona zmieszała się na te słowa i rozważała, co miałoby znaczyć to pozdrowienie. 30 Lecz anioł rzekł do Niej: «Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga. 31 Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. 32 Będzie On wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida. 33 Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca». 34 Na to Maryja rzekła do anioła: «Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?» 35 Anioł Jej odpowiedział: «Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym. 36 A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest już w szóstym miesiącu ta, która uchodzi za niepłodną. 37 Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego». 38 Na to rzekła Maryja: «Oto Ja służebnica Pańska, niech Mi się stanie według twego słowa!» Wtedy odszedł od Niej anioł. (Łk rozdz. 1, w. 26-38) Rozdz. 14, w. 26 «Jeśli kto przychodzi do Mnie, a nie ma w nienawiści swego ojca i matki, żony i dzieci, braci i sióstr, nadto i siebie samego, nie może być moim uczniem. 27 Kto nie nosi swego krzyża, a idzie za Mną, ten nie może być moim uczniem. (Łk rozdz. 14, w. 26-27) [Nagroda za dobrowolne ubóstwo] Rozdz. 18, w. 28 Wówczas Piotr rzekł: «Oto my opuściliśmy swoją własność i poszliśmy za Tobą». 29 On im odpowiedział: «Zaprawdę, powiadam wam: Nikt nie opuszcza domu albo żony, braci, rodziców albo dzieci dla królestwa Bożego, żeby 30 nie otrzymał daleko więcej w tym czasie, a w wieku przyszłym - życia wiecznego». (Łk rozdz. 18, w. 28-30) Rozdz. 21, w. 8 Wyszedłszy nazajutrz, dotarliśmy do Cezarei. Weszliśmy do domu Filipa ewangelisty, który był jednym z Siedmiu, i zamieszkaliśmy u niego. 9 Miał on cztery córki, dziewice - prorokinie. (Dz rozdz. 21, w. 8-9) Rozdz. 7, w. 7 Pragnąłbym, aby wszyscy byli jak i ja, lecz każdy otrzymuje własny dar od Boga: jeden taki, a drugi taki. (1 Kor rozdz. 7, w. 7) [Wyższość dziewictwa] Rozdz. 7, w. 25 Nie mam zaś nakazu Pańskiego co do dziewic, lecz daję radę jako ten, który - wskutek doznanego od Pana miłosierdzia - godzien jest, aby mu wierzono. 26 Uważam, iż przy obecnych utrapieniach dobrze jest tak zostać, dobrze to dla człowieka tak żyć. 27 Jesteś związany z żoną? Nie usiłuj odłączać się od niej! Jesteś wolny? Nie szukaj żony! 28 Ale jeżeli się ożenisz, nie grzeszysz. Podobnie i dziewica, jeśli wychodzi za mąż, nie grzeszy. Tacy jednak cierpieć będą udręki w ciele, a ja chciałbym ich wam oszczędzić. 29 Mówię, bracia, czas jest krótki. Trzeba więc, aby ci, którzy mają żony, tak żyli, jakby byli nieżonaci, 30 a ci, którzy płaczą, tak jakby nie płakali, ci zaś, co się radują, tak jakby się nie radowali; ci, którzy nabywają, jak gdyby nie posiadali; 31 ci, którzy używają tego świata, tak jakby z niego nie korzystali. Przemija bowiem postać tego świata. 32 Chciałbym, żebyście byli wolni od utrapień. Człowiek bezżenny troszczy się o sprawy Pana, o to, jak by się przypodobać Panu. 33 Ten zaś, kto wstąpił w związek małżeński, zabiega o sprawy świata, o to, jak by się przypodobać żonie. 34 I doznaje rozterki. Podobnie i kobieta: niezamężna i dziewica troszczy się o sprawy Pana, o to, by była święta i ciałem, i duchem. Ta zaś, która wyszła za mąż, zabiega o sprawy świata, o to, jak by się przypodobać mężowi. 35 Mówię to dla waszego pożytku, nie zaś, by zastawiać na was pułapkę; po to, byście godnie i z upodobaniem trwali przy Panu. 36 Jeżeli ktoś jednak uważa, że nieuczciwość popełnia wobec swej dziewicy, jako że przeszły już jej lata i jest przekonany, że tak powinien postąpić, niech czyni, co chce: nie grzeszy; niech się pobiorą! 37 Lecz jeśli ktoś, bez jakiegokolwiek przymusu, w pełni panując nad swoją wolą, postanowił sobie mocno w sercu zachować nietkniętą swoją dziewicę, dobrze czyni. 38 Tak więc dobrze czyni, kto poślubia swoją dziewicę, a jeszcze lepiej ten, kto jej nie poślubia. 39 Żona związana jest tak długo, jak długo żyje jej mąż. Jeżeli mąż umrze, może poślubić kogo chce, byleby w Panu. 40 Szczęśliwszą jednak będzie, jeżeli pozostanie tak, jak jest, zgodnie z moją radą. A wydaje mi się, że ja też mam Ducha Bożego. (1 Kor rozdz. 7, w. 25-40) Rozdz. 9, w. 4 Czyż nie mamy prawa skorzystać z jedzenia i picia? 5 Czyż nie wolno nam brać z sobą niewiasty - siostry, podobnie jak to czynią pozostali apostołowie oraz bracia Pańscy i Kefas? (1 Kor rozdz. 9, w. 4-5) Rozdz. 11, w. 2 Jestem bowiem o was zazdrosny Boską zazdrością. Poślubiłem was przecież jednemu mężowi, by was przedstawić Chrystusowi jako czystą dziewicę. (2 Kor rozdz. 11, w. 2) Rozdz. 4, w. 27 aby osobiście stawić przed sobą Kościół jako chwalebny, nie mający skazy czy zmarszczki, czy czegoś podobnego, lecz aby był święty i nieskalany. (Ef rozdz. 5, w. 27) Rozdz. 14, w. 4 To ci, którzy z kobietami się nie splamili: bo są dziewicami; ci, którzy Barankowi towarzyszą, dokądkolwiek idzie; ci spośród ludzi zostali wykupieni na pierwociny dla Boga i dla Baranka, (Ap rozdz. 14, w. 4) 4. Eunuch Mt 19,10-12; Dz 8,27. [Dobrowolna bezżenność] Rozdz. 19, w. 10 Rzekli Mu uczniowie: «Jeśli tak ma się sprawa człowieka z żoną, to nie warto się żenić».11 Lecz On im odpowiedział: «Nie wszyscy to pojmują, lecz tylko ci, którym to jest dane. 12 Bo są niezdatni do małżeństwa, którzy z łona matki takimi się urodzili; i są niezdatni do małżeństwa, których ludzie takimi uczynili; a są i tacy bezżenni, którzy dla królestwa niebieskiego sami zostali bezżenni. Kto może pojąć, niech pojmuje!» (Mt rozdz. 19, w. 10-12) Rozdz. 8, w. 27 A on poszedł. Właśnie wtedy przybył do Jerozolimy oddać pokłon Bogu Etiop, dworski urzędnik królowej etiopskiej, Kandaki, zarządzający całym jej skarbcem, (Dz rozdz. 8, w. 27) 5. Godność Mt 10,11-15; Mk 6,7-13; Łk 10,2-12. Zob. także Cudzołóstwo, Kazirodztwo, Kobieta, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nieczystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci), Rozpusta, Rozwód, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, Wolność, Wstrzemięźliwość, Wstyd, Zgorszenie. Rozdz. 10, w. 11 A gdy przyjdziecie do jakiegoś miasta albo wsi, wywiedzcie się, kto tam jest godny, i u niego zatrzymajcie się, dopóki nie wyjdziecie. 12 Wchodząc do domu, przywitajcie go pozdrowieniem. 13 Jeśli dom na to zasługuje, niech zstąpi na niego pokój wasz; jeśli zaś nie zasługuje, niech pokój wasz powróci do was! 14 Gdyby was gdzie nie chciano przyjąć i nie chciano słuchać słów waszych, wychodząc z takiego domu albo miasta, strząśnijcie proch z nóg waszych! 15 Zaprawdę, powiadam wam: Ziemi sodomskiej i gomorejskiej lżej będzie w dzień sądu niż temu miastu. (Mt rozdz. 10, w. 11-15) [Rozesłanie Dwunastu] Rozdz. 6, w. 7 Następnie przywołał do siebie Dwunastu i zaczął rozsyłać ich po dwóch. Dał im też władzę nad duchami nieczystymi 8 i przykazał im, żeby nic z sobą nie brali na drogę prócz laski: ani chleba, ani torby, ani pieniędzy w trzosie. 9 «Ale idźcie obuci w sandały i nie wdziewajcie dwóch sukien!» 10 I mówił do nich: «Gdy do jakiego domu wejdziecie, zostańcie tam, aż stamtąd wyjdziecie. 11 Jeśli w jakim miejscu was nie przyjmą i nie będą słuchać, wychodząc stamtąd strząśnijcie proch z nóg waszych na świadectwo dla nich!» 12 Oni więc wyszli i wzywali do nawrócenia. 13 Wyrzucali też wiele złych duchów oraz wielu chorych namaszczali olejem i uzdrawiali. (Mk rozdz. 6, w. 7-13) [Wysłanie siedemdziesięciu dwóch] Rozdz. 10, w. 1 Następnie wyznaczył Pan jeszcze innych siedemdziesięciu dwóch i wysłał ich po dwóch przed sobą do każdego miasta i miejscowości, dokąd sam przyjść zamierzał. 2 Powiedział też do nich: «Żniwo wprawdzie wielkie, ale robotników mało; proście więc Pana żniwa, żeby wyprawił robotników na swoje żniwo. 3 Idźcie, oto was posyłam jak owce między wilki. 4 Nie noście z sobą trzosa ani torby, ani sandałów; i nikogo w drodze nie pozdrawiajcie! 5 Gdy do jakiego domu wejdziecie, najpierw mówcie: Pokój temu domowi! 6 Jeśli tam mieszka człowiek godny pokoju, wasz pokój spocznie na nim; jeśli nie, powróci do was. 7 W tym samym domu zostańcie, jedząc i pijąc, co mają: bo zasługuje robotnik na swoją zapłatę. Nie przechodźcie z domu do domu. 8 Jeśli do jakiego miasta wejdziecie i przyjmą was, jedzcie, co wam podadzą; 9 uzdrawiajcie chorych, którzy tam są, i mówcie im: Przybliżyło się do was królestwo Boże. 10 Lecz jeśli do jakiego miasta wejdziecie, a nie przyjmą was, wyjdźcie na jego ulice i powiedzcie: 11 Nawet proch, który z waszego miasta przylgnął nam do nóg, strząsamy wam. Wszakże to wiedzcie, że bliskie jest królestwo Boże. 12 Powiadam wam: Sodomie lżej będzie w ów dzień niż temu miastu. (Łk rozdz. 10, w. 1-12) 6. Inne określenia grzechów seksualności Mk 7,20-23; J 1,13; Dz 24,25; Rz 11, 9, Rz 7,7-8; 1 Kor 10,7-8; Ga 5,19-24; Ef 5,3-7, Ef 5,18; 1 Tes 4,2-8; 1 Tm 5,6.11; 2 Tm 2,22, 2 Tm 3,4-7; Kol 3,5-7; Tt 1,7-8, Tt 3,3; Hbr 13,4; 1 P 4,3-4; 2 P 1,4, 2 P 1,6, 2 P 2,6, 2 P 2,10, 2 P 2,13-14.18-22; 1 J 2, 10, 1 J 2,16-17; Jud 1,10, Jud 1,18; Ap 14,4, Ap 22,15. Zob. także Cudzołóstwo, Godność, Kazirodztwo, Kobieta, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nieczystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci), Rozpusta, Rozwód, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, Wdowy, Wolność, Wstrzemięźliwość, Wstyd, Zgorszenie. Rozdz. 7, w. 20 I mówił dalej: «Co wychodzi z człowieka, to czyni go nieczystym. 21 Z wnętrza bowiem, z serca ludzkiego pochodzą złe myśli, nierząd, kradzieże, zabójstwa, 22 cudzołóstwa, chciwość, przewrotność, podstęp, wyuzdanie, zazdrość, obelgi, pycha, głupota. 23 Całe to zło z wnętrza pochodzi i czyni człowieka nieczystym». (Mk rozdz. 7, w. 20-23) Rozdz. 1, w. 13 którzy ani z krwi, ani z żądzy ciała, ani z woli męża, ale z Boga się narodzili. (J rozdz. 1, w. 13) Rozdz. 24, w. 25 Lecz kiedy Paweł mówił o sprawiedliwości i o wstrzemięźliwości, i o przyszłym sądzie, Feliks przestraszony odpowiedział: «Teraz możesz odejść. Gdy znajdę czas, wezwę cię znowu». (Dz rozdz. 24, w. 25) Rozdz. 7, w. 7 Cóż więc powiemy? Czy Prawo jest grzechem? Żadną miarą! Ale jedynie przez Prawo zdobyłem znajomość grzechu. Nie wiedziałbym bowiem, co to jest pożądanie, gdyby Prawo nie mówiło: Nie pożądaj! 8 Z przykazania tego czerpiąc podnietę, grzech wzbudził we mnie wszelakie pożądanie. Bo gdy nie ma Prawa, grzech jest w stanie śmierci. (Rz rozdz. 7, w. 7-8) Rozdz. 10, w. 7 Nie bądźcie też bałwochwalcami jak niektórzy z nich, według tego, co jest napisane: Zasiadł lud, by jeść i pić, i powstali, by się oddawać rozkoszom. 8 Nie oddawajmy się też rozpuście, jak to czynili niektórzy spośród nich, i padło ich jednego dnia dwadzieścia trzy tysiące. (1 Kor rozdz. 10, w. 7-8) Rozdz. 11, w. 9 A Dawid powiada: Niech stół ich stanie się sidłem, pułapką, kamieniem potknięcia i odpłatą! (Rz rozdz.11, w. 9) Rozdz. 12, w. 21 Oby mnie ponownie nie upokorzył wobec was Bóg mój, tak iżbym musiał opłakiwać wielu spośród tych, którzy popełniali przedtem grzechy i wcale się nie nawrócili z nieczystości, rozpusty i rozwiązłości, której się dopuścili. (2 Kor 12, w. 21) Rozdz. 5, w. 19 Jest zaś rzeczą wiadomą, jakie uczynki rodzą się z ciała: nierząd, nieczystość, wyuzdanie, 20 uprawianie bałwochwalstwa, czary, nienawiść, spór, zawiść, wzburzenie, niewłaściwa pogoń za zaszczytami, niezgoda, rozłamy, 21 zazdrość, pijaństwo, hulanki i tym podobne. Co do nich zapowiadam wam, jak to już zapowiedziałem: ci, którzy się takich rzeczy dopuszczają, królestwa Bożego nie odziedziczą. 22 Owocem zaś ducha jest: miłość, radość, pokój, cierpliwość, uprzejmość, dobroć, wierność, 23 łagodność, opanowanie. Przeciw takim [cnotom] nie ma Prawa. 24 A ci, którzy należą do Chrystusa Jezusa, ukrzyżowali ciało swoje z jego namiętnościami i pożądaniami. (Ga rozdz. 5, w. 19-24) Rozdz. 5 w. 3 O nierządzie zaś i wszelkiej nieczystości albo chciwości niechaj nawet mowy nie będzie wśród was, jak przystoi świętym, 4 ani o tym, co haniebne, ani o niedorzecznym gadaniu lub nieprzyzwoitych żartach, bo to wszystko jest niestosowne. Raczej winno być wdzięczne usposobienie. 5 O tym bowiem bądźcie przekonani, że żaden rozpustnik ani nieczysty, ani chciwiec - to jest bałwochwalca - nie ma dziedzictwa w królestwie Chrystusa i Boga. 6 Niechaj was nikt nie zwodzi próżnymi słowami, bo przez te [grzechy] nadchodzi gniew Boży na buntowników. 7 Nie miejcie więc z nimi nic wspólnego! (Ga rozdz. 5, w. 3-7) Rozdz. 5, w. 18 A nie upijajcie się winem, bo to jest [przyczyną] rozwiązłości, ale napełniajcie się Duchem, (Ga rozdz. 5, w. 18) Rozdz. 4, w. 2 Wiecie przecież, jakie nakazy daliśmy wam przez Pana Jezusa. 3 Albowiem wolą Bożą jest wasze uświęcenie: powstrzymywanie się od rozpusty, 4 aby każdy umiał utrzymywać ciało własne w świętości i we czci, 5 a nie w pożądliwej namiętności, jak to czynią nie znający Boga poganie. 6 Niech nikt w tej sprawie nie wykracza i nie oszukuje brata swego, albowiem jak wam to przedtem powiedzieliśmy, zapewniając uroczyście: Bóg jest mścicielem tego wszystkiego. 7 Nie powołał nas Bóg do nieczystości, ale do świętości. 8 A więc kto [to] odrzuca, nie człowieka odrzuca, lecz Boga, który przecież daje wam swego Ducha Świętego (1 Tes rozdz. 4, w. 2-8) Rozdz. 5, w. 6 Lecz ta, która żyje rozpustnie, [za życia] umarła. […] 11 Młodszych zaś wdów nie dopuszczaj [do służby Kościołowi]! Odkąd bowiem znęciła je rozkosz przeciwna Chrystusowi, chcą wychodzić za mąż. (1 Tm rozdz. 5, w. 6.11) Rozdz. 2, w. 22 Uciekaj zaś przed młodzieńczymi pożądaniami, a zabiegaj o sprawiedliwość, wiarę, miłość, pokój - wraz z tymi, którzy wzywają Pana czystym sercem. (2 Tm rozdz. 2, w. 22) Rozdz. 3, w. 4 zdrajcy, zuchwali, nadęci, miłujący bardziej rozkosz niż Boga. 6 Z takich bowiem są ci, co wślizgują się do domów i przeciągają na swą stronę kobietki obciążone grzechami, powodowane pożądaniami różnego rodzaju, 7 takie, co to zawsze się uczą, a nigdy nie mogą dojść do poznania prawdy. (2 Tm rozdz. 3, w. 4-7) Rozdz. 3, w. 5 Zadajcie więc śmierć temu, co jest przyziemne w członkach: rozpuście, nieczystości, lubieżności, złej żądzy i chciwości, bo ona jest bałwochwalstwem. 6 Z powodu nich nadchodzi gniew Boży na synów buntu. 7 I wy niegdyś tak postępowaliście, kiedyście w tym żyli. (Kol rozdz. 3, w. 5-7) Rozdz. 3, w. 3 Niegdyś bowiem i my byliśmy nierozumni, oporni, błądzący, służyliśmy różnym żądzom i rozkoszom, żyjąc w złości i zawiści, godni obrzydzenia, pełni nienawiści jedni ku drugim. (Tt rozdz. 3, w. 3) Rozdz. 13, w. 4 We czci niech będzie małżeństwo pod każdym względem i łoże nieskalane, gdyż rozpustników i cudzołożników osądzi Bóg. (Hbr rozdz. 13, w. 4) Rozdz. 4, w. 1 Skąd się biorą wojny i skąd kłótnie między wami? Nie skądinąd, tylko z waszych żądz, które walczą w członkach waszych. 2 Pożądacie, a nie macie, żywicie morderczą zazdrość, a nie możecie osiągnąć. Prowadzicie walki i kłótnie, a nic nie posiadacie, gdyż się nie modlicie. 3 Modlicie się, a nie otrzymujecie, bo się źle modlicie, starając się jedynie o zaspokojenie swych żądz. 4 Cudzołożnicy, czy nie wiecie, że przyjaźń ze światem jest nieprzyjaźnią z Bogiem? Jeżeli więc ktoś zamierzałby być przyjacielem świata, staje się nieprzyjacielem Boga. (Jk rozdz. 4, w. 1-4) Rozdz. 4, w. 3 Wystarczy bowiem, żeście w minionym czasie pełnili wolę pogan i postępowali w rozwiązłościach, żądzach, nadużywaniu wina, obżarstwie, pijaństwie i w niegodziwym bałwochwalstwie. 4 Temu też się dziwią, że wy nie płyniecie razem z nimi w tym samym prądzie rozpusty, i źle o was mówią. (1 P rozdz. 4, w. 3-4) Rozdz. 1, w. 4 Przez nie zostały nam udzielone drogocenne i największe obietnice, abyście się przez nie stali uczestnikami Boskiej natury, gdy już wyrwaliście się z zepsucia [wywołanego] żądzą na świecie. (2 P rozdz. 1, w. 4) Rozdz. 1, w. 6 do poznania powściągliwość, do powściągliwości cierpliwość, do cierpliwości pobożność, (2 P rozdz. 1, w. 6) Rozdz. 2, w. 6 także miasta Sodomę i Gomorę obróciwszy w popiół skazał na zagładę, dając przykład [kary] tym, którzy będą żyli bezbożnie, (2 P rozdz. 2, w. 6) Rozdz. 2, w. 10 przede wszystkim zaś tych, którzy idą za ciałem w nieczystej żądzy i pogardę okazują Władzy, zuchwalcy, zarozumialcy, którzy nie wahają się przed wypowiadaniem bluźnierstw na "Chwały". (2 P rozdz. 2, w. 10) Rozdz. 2, w. 13 otrzymując karę jako zapłatę za niesprawiedliwość. Za przyjemność uważają rozpustę uprawianą za dnia, jako zakały i plugawcy pławią się w swych uciechach, gdy z wami są przy stole. 14 Oczy mają pełne kobiety cudzołożnej, oczy nie przestające grzeszyć, uwodzą oni dusze nieutwierdzone. Mają serca wyćwiczone w chciwości, synowie przekleństwa. […]. 18 Wypowiadając bowiem słowa wyniosłe a próżne, uwodzą żądzami cielesnymi i rozpustą tych, którzy zbyt mało odsuwają się od postępujących w błędzie. 19 Wolność im głoszą, a sami są niewolnikami zepsucia. Komu bowiem kto uległ, temu też służy jako niewolnik. 20 Jeżeli bowiem uciekają od zgnilizny świata przez poznanie Pana i Zbawcy, Jezusa Chrystusa, a potem oddając się jej ponownie zostają pokonani, to koniec ich jest gorszy od początków. 21 Lepiej bowiem byłoby im nie znać drogi sprawiedliwości, aniżeli poznawszy ją odwrócić się od podanego im świętego przykazania. 22 Spełniło się na nich to, o czym słusznie mówi przysłowie: Pies powrócił do tego, co sam zwymiotował, a świnia umyta - do kałuży błota. (2 P rozdz. 2, w. 13-14.18-22) Rozdz. 1, w. 7 Biskup bowiem winien być, jako włodarz Boży, człowiekiem nienagannym, niezarozumiałym, nieskłonnym do gniewu, nieskorym do pijaństwa i awantur, nie chciwym brudnego zysku, 8 lecz gościnnym, miłującym dobro, rozsądnym, sprawiedliwym, pobożnym, powściągliwym, (Tt rozdz. 1, w. 7-8) Rozdz. 2, w. 10 Kto miłuje swego brata, ten trwa w światłości i nie może się potknąć. (1 J rozdz. 2, w. 10) Rozdz. 2, w. 16 Wszystko bowiem, co jest na świecie, a więc: pożądliwość ciała, pożądliwość oczu i pycha tego życia nie pochodzi od Ojca, lecz od świata. 17 Świat zaś przemija, a z nim jego pożądliwość; kto zaś wypełnia wolę Bożą, ten trwa na wieki. (1 J rozdz. 2, w. 16-17) Rozdz. 1, w. 10 przede wszystkim zaś tych, którzy idą za ciałem w nieczystej żądzy i pogardę okazują Władzy, zuchwalcy, zarozumialcy, którzy nie wahają się przed wypowiadaniem bluźnierstw na "Chwały". (Jud rozdz. 1, w. 10) Rozdz. 1, w. 18 gdy mówili do was, że w ostatnich czasach pojawią się szydercy którzy będą postępowali według własnych pożądliwości. (Jud rozdz. 1, w. 18) Rozdz. 14, w. 4 To ci, którzy z kobietami się nie splamili: bo są dziewicami; ci, którzy Barankowi towarzyszą, dokądkolwiek idzie; ci spośród ludzi zostali wykupieni na pierwociny dla Boga i dla Baranka, (Ap rozdz. 14, w. 4) Rozdz. 22, w. 15 Na zewnątrz są psy, guślarze, rozpustnicy, zabójcy, bałwochwalcy i każdy, kto kłamstwo kocha i nim żyje. (Ap rozdz. 22, w. 15) 7. Kazirodztwo 1 Kor 5,1-13. Zob. także Cudzołóstwo, Godność, Kobieta, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nieczystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rozpusta, Rozwód, Wstrzemięźliwość, Wstyd, Zgorszenie. , [Kazirodztwo] Rozdz. 5, w. 1 Słyszy się powszechnie o rozpuście między wami, i to o takiej rozpuście, jaka się nie zdarza nawet wśród pogan; mianowicie, że ktoś żyje z żoną swego ojca. 2 A wy unieśliście się pychą, zamiast z ubolewaniem żądać, by usunięto spośród was tego, który się dopuścił wspomnianego czynu. 3 Ja zaś nieobecny wprawdzie ciałem, ale obecny duchem, już potępiłem, tak jakbym był wśród was, sprawcę owego przestępstwa. 4 Przeto wy, zebrawszy się razem w imię Pana naszego Jezusa, w łączności z duchem moim i z mocą Pana naszego Jezusa, 5 wydajcie takiego szatanowi na zatracenie ciała, lecz ku ratunkowi jego ducha w dzień Pana Jezusa. 6 Wcale nie macie się czym chlubić! Czyż nie wiecie, że odrobina kwasu całe ciasto zakwasza? 7 Wyrzućcie więc stary kwas, abyście się stali nowym ciastem, jako że przaśni jesteście. Chrystus bowiem został złożony w ofierze jako nasza Pascha. 8 Tak przeto odprawiajmy święto nasze, nie przy użyciu starego kwasu, kwasu złości i przewrotności, lecz - przaśnego chleba czystości i prawdy. 9 Napisałem wam w liście, żebyście nie obcowali z rozpustnikami. 10 Nie chodzi o rozpustników tego świata w ogóle ani o chciwców i zdzierców lub bałwochwalców; musielibyście bowiem całkowicie opuścić ten świat. 11 Dlatego pisałem wam wówczas, byście nie przestawali z takim, który nazywając się bratem, w rzeczywistości jest rozpustnikiem, chciwcem, bałwochwalcą, oszczercą, pijakiem lub zdziercą. Z takim nawet nie siadajcie wspólnie do posiłku. 12 Jakże bowiem mogę sądzić tych, którzy są na zewnątrz? Czyż i wy nie sądzicie tych, którzy są wewnątrz? 13 Tych, którzy są na zewnątrz, osądzi Bóg. Usuńcie złego spośród was samych. (1 Kor rozdz. 5, w. 1-13) 8. Kobieta Mt 9,20-22, Mt 10,34-39, Mt 11,11, Mt 13,33, Mt 20,20, Mt 21,5, Mt 25,1-12, Mt 26,6-13, Mt 27,55-56, Mt 28,1-10; Mk 5,25-35, Mk 14,3-9, Mk 15,40-41.47, Mk 16,1-9; Łk 7,36-50, Łk 8,1-3, Łk 8,40-49, Łk 10,38-42, Łk 13,10-13, Łk 15,8-10, Łk 23,27-31.47-49, Łk 24,1-11; J 3,29, J 4,1-41, J 8,1-11, J 11,1-44, J 12,1-11, J 16,21, J 19,25-27, J 20,1-18; Dz 1,12-14, Dz. 5,4, Dz 9,32-43, Dz 12,12-13, Dz 16,1.13-15, Dz 17,4.12.34, Dz 19,24, Dz 21,5.9; Ga 3,28; Flp 4,2-3; 1 Tm 2,8-15, 1 Tm 3,11,1 Tm 4,7, 1 Tm 5,3-16; 2 Tm 4, 19.21; Tt 2,3-5; Flm w.2; 1 P 3,1-7; Ap 2,20, Ap 12,1-18, Ap 14,4, Ap 17,1-18, Ap 19, 2.7, Ap 21,2.9, Ap 22,17. Zob. także Bezpłodność, Cudzołóstwo, Dziewictwo – bezżenność, Godność, Kazirodztwo, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nieczystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci), Rozpusta, Rozwód, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, Wdowy, Wesele, Wolność, Wstrzemięźliwość, Wstyd, Zgorszenie. [Kobieta cierpiąca na krwotok] 20 Wtem jakaś kobieta, która dwanaście lat cierpiała na krwotok, podeszła z tyłu i dotknęła się frędzli Jego płaszcza. 21 Bo sobie mówiła: Żebym się choć Jego płaszcza dotknęła, a będę zdrowa. 22 Jezus obrócił się, i widząc ją, rzekł: «Ufaj, córko! Twoja wiara cię ocaliła». I od tej chwili kobieta była zdrowa. (Mt rozdz. 9, w. 20-22) [Za Jezusem lub przeciw Niemu. Wyrzeczenie] Rozdz. 10, w. 34 Nie sądźcie, że przyszedłem pokój przynieść na ziemię. Nie przyszedłem przynieść pokoju, ale miecz. 35 Bo przyszedłem poróżnić syna z jego ojcem, córkę z matką, synową z teściową; 36 i będą nieprzyjaciółmi człowieka jego domownicy. 37 Kto kocha ojca lub matkę bardziej niż Mnie, nie jest Mnie godzien. I kto kocha syna lub córkę bardziej niż Mnie, nie jest Mnie godzien. 38 Kto nie bierze swego krzyża, a idzie za Mną, nie jest Mnie godzien. 39 Kto chce znaleźć swe życie, straci je. a kto straci swe życie z mego powodu, znajdzie je. (Rozdz. 10, w. 34-39) Rozdz. 11, w. 11 Zaprawdę, powiadam wam: Między narodzonymi z niewiast nie powstał większy od Jana Chrzciciela. Lecz najmniejszy w królestwie niebieskim większy jest niż on. (Mt rozdz. 11, w. 11) Rozdz. 13, w. 33 Powiedział im inną przypowieść: «Królestwo niebieskie podobne jest do zaczynu, który pewna kobieta wzięła i włożyła w trzy miary mąki, aż się wszystko zakwasiło». (Mt rozdz. 13, w. 33) Rozdz. 20, w. 20 Wtedy podeszła do Niego matka synów Zebedeusza ze swoimi synami i oddając Mu pokłon, o coś Go prosiła. (Mt rozdz. 20, w. 20) Rozdz. 21, w. 5 Powiedzcie Córze Syjońskiej: Oto Król twój przychodzi do Ciebie łagodny, siedzący na osiołku, źrebięciu oślicy. (Mt rozdz. 21, w. 5) [Przypowieść o pannach roztropnych i nierozsądnych] Rozdz. 25, w. 1 Wtedy podobne będzie królestwo niebieskie do dziesięciu panien, które wzięły swoje lampy i wyszły na spotkanie pana młodego. 2 Pięć z nich było nierozsądnych, a pięć roztropnych. 3 Nierozsądne wzięły lampy, ale nie wzięły z sobą oliwy. 4 Roztropne zaś razem z lampami zabrały również oliwę w naczyniach. 5 Gdy się pan młody opóźniał, zmorzone snem wszystkie zasnęły. 6 Lecz o północy rozległo się wołanie: "Pan młody idzie, wyjdźcie mu na spotkanie!" 7 Wtedy powstały wszystkie owe panny i opatrzyły swe lampy. 8 A nierozsądne rzekły do roztropnych: "Użyczcie nam swej oliwy, bo nasze lampy gasną". 9 Odpowiedziały roztropne: "Mogłoby i nam, i wam nie wystarczyć. Idźcie raczej do sprzedających i kupcie sobie!" 10 Gdy one szły kupić, nadszedł pan młody. Te, które były gotowe, weszły z nim na ucztę weselną, i drzwi zamknięto. 11 W końcu nadchodzą i pozostałe panny, prosząc: "Panie, panie, otwórz nam!" 12 Lecz on odpowiedział: "Zaprawdę, powiadam wam, nie znam was". 13 Czuwajcie więc, bo nie znacie dnia ani godziny. (Mt rozdz. 25, w. 1-12) [Namaszczenie w Betanii] Rozdz. 26, w. 6 Gdy Jezus przebywał w Betanii, w domu Szymona Trędowatego, 7 podeszła do Niego kobieta z alabastrowym flakonikiem drogiego olejku i wylała Mu olejek na głowę, gdy spoczywał przy stole. 8 Widząc to, uczniowie oburzali się, mówiąc: «Na co takie marnotrawstwo? 9 Przecież można było drogo to sprzedać i rozdać ubogim». 10 Lecz Jezus zauważył to i rzekł do nich: «Czemu sprawiacie przykrość tej kobiecie? Dobry uczynek spełniła względem Mnie. 11 Albowiem zawsze ubogich macie u siebie, lecz Mnie nie zawsze macie. 12 Wylewając ten olejek na moje ciało, na mój pogrzeb to uczyniła.13 Zaprawdę, powiadam wam: Gdziekolwiek po całym świecie głosić będą tę Ewangelię, będą również opowiadać na jej pamiątkę to, co uczyniła». (Mt rozdz. 26, w. 6-13) Rozdz. 27, w. 55 Było tam również wiele niewiast, które przypatrywały się z daleka. Szły one za Jezusem z Galilei i usługiwały Mu. 56 Między nimi były: Maria Magdalena, Maria, matka Jakuba i Józefa, oraz matka synów Zebedeusza. (Mt rozdz. 27, w. 55-56) Rozdz. 28, w. 1 Po upływie szabatu, o świcie pierwszego dnia tygodnia przyszła Maria Magdalena i druga Maria obejrzeć grób. (Mt rozdz. 28, w. 1) Rozdz. 5, w. 25 A pewna kobieta od dwunastu lat cierpiała na upływ krwi. Wiele przecierpiała od różnych lekarzy 26 i całe swe mienie wydała, a nic jej nie pomogło, lecz miała się jeszcze gorzej. 27 Słyszała ona o Jezusie, więc przyszła od tyłu, między tłumem, i dotknęła się Jego płaszcza. 28 Mówiła bowiem: «Żebym się choć Jego płaszcza dotknęła, a będę zdrowa». 29 Zaraz też ustał jej krwotok i poczuła w ciele, że jest uzdrowiona z dolegliwości. 30 A Jezus natychmiast uświadomił sobie, że moc wyszła od Niego. Obrócił się w tłumie i zapytał: «Kto się dotknął mojego płaszcza?» 31 Odpowiedzieli Mu uczniowie: «Widzisz, że tłum zewsząd Cię ściska, a pytasz: Kto się Mnie dotknął». 32 On jednak rozglądał się, by ujrzeć tę, która to uczyniła. 33 Wtedy kobieta przyszła zalękniona i drżąca, gdyż wiedziała, co się z nią stało, upadła przed Nim i wyznała Mu całą prawdę. 34 On zaś rzekł do niej: «Córko, twoja wiara cię ocaliła, idź w pokoju i bądź uzdrowiona ze swej dolegliwości!». [Córka Jaira] 35 Gdy On jeszcze mówił, przyszli ludzie od przełożonego synagogi i donieśli: «Twoja córka umarła, czemu jeszcze trudzisz Nauczyciela?» (Mk rozdz. 5, w. 25-35) [Namaszczenie w Betanii] Rozdz. 14, w. 3 A gdy Jezus był w Betanii, w domu Szymona Trędowatego, i siedział za stołem, przyszła kobieta z alabastrowym flakonikiem prawdziwego olejku nardowego, bardzo drogiego. Rozbiła flakonik i wylała Mu olejek na głowę. 4 A niektórzy oburzyli się, mówiąc między sobą: «Po co to marnowanie olejku? 5 Wszak można było olejek ten sprzedać drożej niż za trzysta denarów i rozdać ubogim». I przeciw niej szemrali. 6 Lecz Jezus rzekł: «Zostawcie ją; czemu sprawiacie jej przykrość? Dobry uczynek spełniła względem Mnie. 7 Bo ubogich zawsze macie u siebie i kiedy zechcecie, możecie im dobrze czynić; lecz Mnie nie zawsze macie. 8 Ona uczyniła, co mogła; już naprzód namaściła moje ciało na pogrzeb. 9 Zaprawdę, powiadam wam: Gdziekolwiek po całym świecie głosić będą tę Ewangelię, będą również opowiadać na jej pamiątkę to, co uczyniła». (Mk rozdz. 14, w. 3-9) [Po śmierci Jezusa] Rozdz. 15, w. 40 Były tam również niewiasty, które przypatrywały się z daleka, między nimi Maria Magdalena, Maria, matka Jakuba Mniejszego i Józefa, i Salome. 41 Kiedy przebywał w Galilei, one towarzyszyły Mu i usługiwały. I było wiele innych, które razem z Nim przyszły do Jerozolimy. […]. 47 A Maria Magdalena i Maria, matka Józefa, przyglądały się, gdzie Go złożono. (Mk rozdz. 15, w. 40-41.47) [Pusty grób] Rozdz. 16, w. 1 Po upływie szabatu Maria Magdalena, Maria, matka Jakuba, i Salome nakupiły wonności, żeby pójść namaścić Jezusa. 2 Wczesnym rankiem w pierwszy dzień tygodnia przyszły do grobu, gdy słońce wzeszło. 3 A mówiły między sobą: «Kto nam odsunie kamień od wejścia do grobu?» 4 Gdy jednak spojrzały, zauważyły, że kamień był już odsunięty, a był bardzo duży. 5 Weszły więc do grobu i ujrzały młodzieńca siedzącego po prawej stronie, ubranego w białą szatę; i bardzo się przestraszyły. 6 Lecz on rzekł do nich: «Nie bójcie się! Szukacie Jezusa z Nazaretu, ukrzyżowanego; powstał, nie ma Go tu. Oto miejsce, gdzie Go złożyli. 7 Lecz idźcie, powiedzcie Jego uczniom i Piotrowi: Idzie przed wami do Galilei, tam Go ujrzycie, jak wam powiedział». 8 One wyszły i uciekły od grobu; ogarnęło je bowiem zdumienie i przestrach. Nikomu też nic nie oznajmiły, bo się bały. (Mk rozdz. 16, w. 1-9) [Śladem Jezusa] Rozdz. 8, w. 1 Następnie wędrował przez miasta i wsie, nauczając i głosząc Ewangelię o królestwie Bożym. A było z Nim Dwunastu 2 oraz kilka kobiet, które uwolnił od złych duchów i od słabości: Maria, zwana Magdaleną, którą opuściło siedem złych duchów; 3 Joanna, żona Chuzy, zarządcy u Heroda; Zuzanna i wiele innych, które im usługiwały ze swego mienia. (Łk rozdz. 8, w. 1-3) [Kobieta cierpiąca na krwotok] Rozdz. 8, w. 40 Gdy Jezus powrócił, tłum przyjął Go z radością, bo wszyscy Go wyczekiwali. 41 A oto przyszedł człowiek, imieniem Jair, który był przełożonym synagogi. Upadł Jezusowi do nóg i prosił Go, żeby zaszedł do jego domu. 42 Miał bowiem córkę jedynaczkę, liczącą około dwunastu lat, która była bliska śmierci. Gdy Jezus tam szedł, tłumy napierały na Niego. 43 A pewna kobieta od dwunastu lat cierpiała na upływ krwi; całe swe mienie wydała na lekarzy, a żaden nie mógł jej uleczyć. 44 Podeszła z tyłu i dotknęła się frędzli Jego płaszcza, a natychmiast ustał jej upływ krwi. 45 Lecz Jezus zapytał: «Kto się Mnie dotknął?» Gdy wszyscy się wypierali, Piotr powiedział: «Mistrzu, to tłumy zewsząd Cię otaczają i ściskają». 46 Lecz Jezus rzekł: «Ktoś się Mnie dotknął, bo poznałem, że moc wyszła ode Mnie». 47 Wtedy kobieta, widząc, że się nie ukryje, zbliżyła się drżąca i upadłszy przed Nim opowiedziała wobec całego ludu, dlaczego się Go dotknęła i jak natychmiast została uleczona. 48 Jezus rzekł do niej: «Córko, twoja wiara cię ocaliła, idź w pokoju!» [Córka Jaira] 49 Gdy On jeszcze mówił, przyszedł ktoś z domu przełożonego synagogi i oznajmił: «Twoja córka umarła, nie trudź już Nauczyciela!» (Łk rozdz. 8, w. 40-49) [Marta i Maria] Rozdz. 10, w. 38 W dalszej ich podróży przyszedł do jednej wsi. Tam pewna niewiasta, imieniem Marta, przyjęła Go do swego domu. 39 Miała ona siostrę, imieniem Maria, która siadła u nóg Pana i przysłuchiwała się Jego mowie. 40 Natomiast Marta uwijała się koło rozmaitych posług. Przystąpiła więc do Niego i rzekła: «Panie, czy Ci to obojętne, że moja siostra zostawiła mnie samą przy usługiwaniu? Powiedz jej, żeby mi pomogła». 41 A Pan jej odpowiedział: «Marto, Marto, troszczysz się i niepokoisz o wiele, 42 a potrzeba tylko jednego. Maria obrała najlepszą cząstkę, której nie będzie pozbawiona». (Łk rozdz. 10, w. 38-42) [Uzdrowienie kobiety w szabat] Rozdz. 13, w. 10 Nauczał raz w szabat w jednej z synagog. 11 A była tam kobieta, która od osiemnastu lat miała ducha niemocy: była pochylona i w żaden sposób nie mogła się wyprostować.12 Gdy Jezus ją zobaczył, przywołał ją i rzekł do niej: «Niewiasto, jesteś wolna od swej niemocy». 13 Włożył na nią ręce, a natychmiast wyprostowała się i chwaliła Boga. (Łk rozdz. 13, w. 10-13) [Zgubiona drachma] Rozdz. 15, w. 8 Albo jeśli jakaś kobieta, mając dziesięć drachm, zgubi jedną drachmę, czyż nie zapala światła, nie wymiata domu i nie szuka starannie, aż ją znajdzie? 9 A znalazłszy ją, sprasza przyjaciółki i sąsiadki i mówi: "Cieszcie się ze mną, bo znalazłam drachmę, którą zgubiłam". 10 Tak samo, powiadam wam, radość powstaje u aniołów Bożych z jednego grzesznika, który się nawraca». (Łk rozdz. 15, w. 8-10) [Po śmierci Jezusa] Rozdz. 23, w. 27 A szło za Nim mnóstwo ludu, także kobiet, które zawodziły i płakały nad Nim. 28 Lecz Jezus zwrócił się do nich i rzekł: «Córki jerozolimskie, nie płaczcie nade Mną; płaczcie raczej nad sobą i nad waszymi dziećmi! 29 Oto bowiem przyjdą dni, kiedy mówić będą: "Szczęśliwe niepłodne łona, które nie rodziły, i piersi, które nie karmiły". 30 Wtedy zaczną wołać do gór: Padnijcie na nas; a do pagórków: Przykryjcie nas! 31 Bo jeśli z zielonym drzewem to czynią, cóż się stanie z suchym?» […]. 47 Na widok tego, co się działo, setnik oddał chwałę Bogu i mówił: «Istotnie, człowiek ten był sprawiedliwy». 48 Wszystkie też tłumy, które zbiegły się na to widowisko, gdy zobaczyły, co się działo, wracały bijąc się w piersi. 49 Wszyscy Jego znajomi stali z daleka; a również niewiasty, które Mu towarzyszyły od Galilei, przypatrywały się temu. (Łk rozdz. 23, w. 27-31.47-49) [Pusty grób] Rozdz. 24, w. 1 W pierwszy dzień tygodnia poszły skoro świt do grobu, niosąc przygotowane wonności. 2 Kamień od grobu zastały odsunięty. 3 A skoro weszły, nie znalazły ciała Pana Jezusa. 4 Gdy wobec tego były bezradne, nagle stanęło przed nimi dwóch mężczyzn w lśniących szatach. 5 Przestraszone, pochyliły twarze ku ziemi, lecz tamci rzekli do nich: «Dlaczego szukacie żyjącego wśród umarłych? 6 Nie ma Go tutaj; zmartwychwstał. Przypomnijcie sobie, jak wam mówił, będąc jeszcze w Galilei:7 "Syn Człowieczy musi być wydany w ręce grzeszników i ukrzyżowany, lecz trzeciego dnia zmartwychwstanie"». 8 Wtedy przypomniały sobie Jego słowa 9 i wróciły od grobu, oznajmiły to wszystko Jedenastu i wszystkim pozostałym. 10 A były to: Maria Magdalena, Joanna i Maria, matka Jakuba; i inne z nimi opowiadały to Apostołom. 11 Lecz słowa te wydały im się czczą gadaniną i nie dali im wiary. (Łk rozdz. 24, w. 1-11) Rozdz. 3, w. 29 Ten, kto ma oblubienicę, jest oblubieńcem; a przyjaciel oblubieńca, który stoi i słucha go, doznaje najwyższej radości na głos oblubieńca. Ta zaś moja radość doszła do szczytu. (J rozdz. 3, w. 29) [Jezus i Samarytanka] Rozdz. 4, w. 1 A kiedy Pan dowiedział się, że faryzeusze usłyszeli, iż Jezus pozyskuje sobie więcej uczniów i chrzci więcej niż Jan - 2 chociaż w rzeczywistości sam Jezus nie chrzcił, lecz Jego uczniowie - 3 opuścił Judeę i odszedł znów do Galilei. 4 Trzeba Mu było przejść przez Samarię. 5 Przybył więc do miasteczka samarytańskiego, zwanego Sychar, w pobliżu pola, które [niegdyś] dał Jakub synowi swemu, Józefowi. 6 Było tam źródło Jakuba. Jezus zmęczony drogą siedział sobie przy studni. Było to około szóstej godziny. 7 Nadeszła [tam] kobieta z Samarii, aby zaczerpnąć wody. Jezus rzekł do niej: «Daj Mi pić!» 8 Jego uczniowie bowiem udali się przedtem do miasta dla zakupienia żywności. 9 Na to rzekła do Niego Samarytanka: «Jakżeż Ty będąc Żydem, prosisz mnie, Samarytankę, bym Ci dała się napić?» Żydzi bowiem z Samarytanami unikają się nawzajem. 10 Jezus odpowiedział jej na to: «O, gdybyś znała dar Boży i [wiedziała], kim jest Ten, kto ci mówi: "Daj Mi się napić" - prosiłabyś Go wówczas, a dałby ci wody żywej». 11 Powiedziała do Niego kobieta: «Panie, nie masz czerpaka, a studnia jest głęboka. Skądże więc weźmiesz wody żywej? 12 Czy Ty jesteś większy od ojca naszego Jakuba, który dał nam tę studnię, z której pił i on sam, i jego synowie i jego bydło?» 13 W odpowiedzi na to rzekł do niej Jezus: «Każdy, kto pije tę wodę, znów będzie pragnął. 14 Kto zaś będzie pił wodę, którą Ja mu dam, nie będzie pragnął na wieki, lecz woda, którą Ja mu dam, stanie się w nim źródłem wody wytryskającej ku życiu wiecznemu».15 Rzekła do Niego kobieta: «Daj mi tej wody, abym już nie pragnęła i nie przychodziła tu czerpać». 16 A On jej odpowiedział: «Idź, zawołaj swego męża i wróć tutaj!» 17 A kobieta odrzekła Mu na to: «Nie mam męża». Rzekł do niej Jezus: «Dobrze powiedziałaś: Nie mam męża. 18 Miałaś bowiem pięciu mężów, a ten, którego masz teraz, nie jest twoim mężem. To powiedziałaś zgodnie z prawdą». 19 Rzekła do Niego kobieta: «Panie, widzę, że jesteś prorokiem. 20 Ojcowie nasi oddawali cześć Bogu na tej górze, a wy mówicie, że w Jerozolimie jest miejsce, gdzie należy czcić Boga». 21 Odpowiedział jej Jezus: «Wierz Mi, kobieto, że nadchodzi godzina, kiedy ani na tej górze, ani w Jerozolimie nie będziecie czcili Ojca. 22 Wy czcicie to, czego nie znacie, my czcimy to, co znamy, ponieważ zbawienie bierze początek od Żydów. 23 Nadchodzi jednak godzina, owszem już jest, kiedy to prawdziwi czciciele będą oddawać cześć Ojcu w Duchu i prawdzie, a takich to czcicieli chce mieć Ojciec. 24 Bóg jest duchem: potrzeba więc, by czciciele Jego oddawali Mu cześć w Duchu i prawdzie». 25 Rzekła do Niego kobieta: «Wiem, że przyjdzie Mesjasz, zwany Chrystusem. A kiedy On przyjdzie, objawi nam wszystko». 26 Powiedział do niej Jezus: «Jestem nim Ja, który z tobą mówię». 27 Na to przyszli Jego uczniowie i dziwili się, że rozmawiał z kobietą. Jednakże żaden nie powiedział: «Czego od niej chcesz? - lub: - Czemu z nią rozmawiasz?» 28 Kobieta zaś zostawiła swój dzban i odeszła do miasta. I mówiła tam ludziom: 29 «Pójdźcie, zobaczcie człowieka, który mi powiedział wszystko, co uczyniłam: Czyż On nie jest Mesjaszem?» 30 Wyszli z miasta i szli do Niego. 31 Tymczasem prosili Go uczniowie, mówiąc: «Rabbi, jedz!» 32 On im rzekł: «Ja mam do jedzenia pokarm, o którym wy nie wiecie». 33 Mówili więc uczniowie jeden do drugiego: «Czyż Mu kto przyniósł coś do zjedzenia?» 34 Powiedział im Jezus: «Moim pokarmem jest wypełnić wolę Tego, który Mnie posłał, i wykonać Jego dzieło. 35 Czyż nie mówicie: "Jeszcze cztery miesiące, a nadejdą żniwa?" Oto powiadam wam: Podnieście oczy i popatrzcie na pola, jak bieleją na żniwo. 36 Żniwiarz otrzymuje już zapłatę i zbiera plon na życie wieczne, tak iż siewca cieszy się razem ze żniwiarzem. 37 Tu bowiem okazuje się prawdziwym powiedzenie: Jeden sieje, a drugi zbiera. 38 Ja was wysłałem żąć to, nad czym wyście się nie natrudzili. Inni się natrudzili, a w ich trud wyście weszli». 39 Wielu Samarytan z owego miasta zaczęło w Niego wierzyć dzięki słowu kobiety świadczącej: «Powiedział mi wszystko, co uczyniłam». 40 Kiedy więc Samarytanie przybyli do Niego, prosili Go, aby u nich pozostał. Pozostał tam zatem dwa dni. 41 I o wiele więcej ich uwierzyło na Jego słowo, 42 a do tej kobiety mówili: «Wierzymy już nie dzięki twemu opowiadaniu, na własne bowiem uszy usłyszeliśmy i jesteśmy przekonani, że On prawdziwie jest Zbawicielem świata». (J rozdz. 4, w. 1-41) Rozdz. 11, w. 1 Był pewien chory, Łazarz z Betanii, z miejscowości Marii i jej siostry Marty. 2 Maria zaś była tą, która namaściła Pana olejkiem i włosami swoimi otarła Jego nogi. Jej to brat Łazarz chorował. 3 Siostry zatem posłały do Niego wiadomość: «Panie, oto choruje ten, którego Ty kochasz». 4 Jezus usłyszawszy to rzekł: «Choroba ta nie zmierza ku śmierci, ale ku chwale Bożej, aby dzięki niej Syn Boży został otoczony chwałą». 5 A Jezus miłował Martę i jej siostrę, i Łazarza. (J rozdz. 11, w. 1-5) [Uczta w Betanii] 1 Na sześć dni przed Paschą Jezus przybył do Betanii, gdzie mieszkał Łazarz, którego Jezus wskrzesił z martwych. 2 Urządzono tam dla Niego ucztę. Marta posługiwała, a Łazarz był jednym z zasiadających z Nim przy stole. 3 Maria zaś wzięła funt szlachetnego i drogocennego olejku nardowego i namaściła Jezusowi nogi, a włosami swymi je otarła. A dom napełnił się wonią olejku. 4 Na to rzekł Judasz Iskariota, jeden z uczniów Jego, ten, który miał Go wydać: 5 «Czemu to nie sprzedano tego olejku za trzysta denarów i nie rozdano ich ubogim?» 6 Powiedział zaś to nie dlatego, jakoby dbał o biednych, ale ponieważ był złodziejem, i mając trzos wykradał to, co składano. 7 Na to Jezus powiedział: «Zostaw ją! Przechowała to, aby [Mnie namaścić] na dzień mojego pogrzebu. 8 Bo ubogich zawsze macie u siebie, ale Mnie nie zawsze macie». 9 Wielki tłum Żydów dowiedział się, że tam jest; a przybyli nie tylko ze względu na Jezusa, ale także by ujrzeć Łazarza, którego wskrzesił z martwych. 10 Arcykapłani zatem postanowili stracić również Łazarza, 11 gdyż wielu z jego powodu odłączyło się od Żydów i uwierzyło w Jezusa. (J rozdz. 12, w. 1-11) Rozdz. 16, w. 21 Kobieta, gdy rodzi, doznaje smutku, bo przyszła jej godzina. Gdy jednak urodzi dziecię, już nie pamięta o bólu z powodu radości, że się człowiek narodził na świat. (J rozdz. 16, w. 21) [Testament z krzyża] Rozdz. 19, w. 25 A obok krzyża Jezusowego stały: Matka Jego i siostra Matki Jego, Maria, żona Kleofasa, i Maria Magdalena. 26 Kiedy więc Jezus ujrzał Matkę i stojącego obok Niej ucznia, którego miłował, rzekł do Matki: «Niewiasto, oto syn Twój». 27 Następnie rzekł do ucznia: «Oto Matka twoja». I od tej godziny uczeń wziął Ją do siebie. (J rozdz. 19, w. 25-27) [Maria Magdalena, Piotr i Jan przy grobie] Rozdz. 20, w. 1 A pierwszego dnia po szabacie, wczesnym rankiem, gdy jeszcze było ciemno, Maria Magdalena udała się do grobu i zobaczyła kamień odsunięty od grobu. 2 Pobiegła więc i przybyła do Szymona Piotra i do drugiego ucznia, którego Jezus kochał, i rzekła do nich: «Zabrano Pana z grobu i nie wiemy, gdzie Go położono». 3 Wyszedł więc Piotr i ów drugi uczeń i szli do grobu. 4 Biegli oni obydwaj razem, lecz ów drugi uczeń wyprzedził Piotra i przybył pierwszy do grobu. 5 A kiedy się nachylił, zobaczył leżące płótna, jednakże nie wszedł do środka. 6 Nadszedł potem także Szymon Piotr, idący za nim. Wszedł on do wnętrza grobu i ujrzał leżące płótna 7 oraz chustę, która była na Jego głowie, leżącą nie razem z płótnami, ale oddzielnie zwiniętą na jednym miejscu. 8 Wtedy wszedł do wnętrza także i ów drugi uczeń, który przybył pierwszy do grobu. Ujrzał i uwierzył. 9 Dotąd bowiem nie rozumieli jeszcze Pisma, [które mówi], że On ma powstać z martwych. 10 Uczniowie zatem powrócili znowu do siebie. 11 Maria Magdalena natomiast stała przed grobem płacząc. A kiedy [tak] płakała, nachyliła się do grobu 12 i ujrzała dwóch aniołów w bieli, siedzących tam, gdzie leżało ciało Jezusa - jednego w miejscu głowy, drugiego w miejscu nóg. 13 I rzekli do niej: «Niewiasto, czemu płaczesz?» Odpowiedziała im: «Zabrano Pana mego i nie wiem, gdzie Go położono». 14 Gdy to powiedziała, odwróciła się i ujrzała stojącego Jezusa, ale nie wiedziała, że to Jezus. 15 Rzekł do niej Jezus: «Niewiasto, czemu płaczesz? Kogo szukasz?» Ona zaś sądząc, że to jest ogrodnik, powiedziała do Niego: «Panie, jeśli ty Go przeniosłeś, powiedz mi, gdzie Go położyłeś, a ja Go wezmę». 16 Jezus rzekł do niej: «Mario!» A ona obróciwszy się powiedziała do Niego po hebrajsku: «Rabbuni», to znaczy: Nauczycielu! 17 Rzekł do niej Jezus: «Nie zatrzymuj Mnie, jeszcze bowiem nie wstąpiłem do Ojca. Natomiast udaj się do moich braci i powiedz im: "Wstępuję do Ojca mego i Ojca waszego oraz do Boga mego i Boga waszego"». 18 Poszła Maria Magdalena oznajmiając uczniom: «Widziałam Pana i to mi powiedział». (J rozdz. 20, w. 1-18) [Pierwotny jego stan] Rozdz. 1, w. 12 Wtedy wrócili do Jerozolimy z góry, zwanej Oliwną, która leży blisko Jerozolimy, w odległości drogi szabatowej. 13 Przybywszy tam weszli do sali na górze i przebywali w niej: Piotr i Jan, Jakub i Andrzej, Filip i Tomasz, Bartłomiej i Mateusz, Jakub, syn Alfeusza, i Szymon Gorliwy, i Juda, [brat] Jakuba. 14 Wszyscy oni trwali jednomyślnie na modlitwie razem z niewiastami, Maryją, Matką Jezusa, i braćmi Jego. (Dz rozdz. 1, w.12-14) Rozdz. 5, w. 4 Coraz bardziej też rosła liczba mężczyzn i kobiet, przyjmujących wiarę w Pana. (Dz rozdz. 5, w. 4) [Cuda św. Piotra] Rozdz. 9, w. 32 Kiedy Piotr odwiedzał wszystkich, przyszedł też do świętych, którzy mieszkali w Liddzie. 33 Znalazł tam pewnego człowieka imieniem Eneasz, który był sparaliżowany i od ośmiu lat leżał w łóżku. 34 «Eneaszu - powiedział do niego Piotr - Jezus Chrystus cię uzdrawia, wstań i zaściel swoje łóżko!» I natychmiast wstał. 35 Widzieli go wszyscy mieszkańcy Liddy i Saronu i nawrócili się do Pana. 36 Mieszkała też w Jafie pewna uczennica imieniem Tabita, co znaczy Gazela. Czyniła ona dużo dobrego i dawała hojne jałmużny. 37 Wtedy właśnie zachorowała i umarła. Obmyto ją i położono w izbie na piętrze. 38 Lidda leżała blisko Jafy; gdy więc uczniowie dowiedzieli się, że jest tam Piotr, wysłali do niego dwóch posłańców z prośbą: «Przyjdź do nas bez zwłoki!» 39 Piotr poszedł z nimi, a gdy przyszedł, zaprowadzili go do izby na górze. Otoczyły go wszystkie wdowy i pokazywały mu ze łzami w oczach chitony i płaszcze, które zrobiła im Gazela za swego życia. 40 Po usunięciu wszystkich, Piotr upadł na kolana i modlił się. Potem zwrócił się do ciała i rzekł: «Tabito, wstań!» A ona otwarła oczy i zobaczywszy Piotra, usiadła. 41 Piotr podał jej rękę i podniósł ją. Zawołał świętych i wdowy i ujrzeli ją żywą. 42 Wieść o tym rozeszła się po całej Jafie i wielu uwierzyło w Pana. 43 [Piotr] zaś jeszcze przez dłuższy czas przebywał w Jafie u niejakiego Szymona, garbarza. (Dz rozdz. 9, w. 32-43) Rozdz. 12, w. 12 Po zastanowieniu się poszedł do domu Marii, matki Jana, zwanego Markiem, gdzie zebrało się wielu na modlitwie. 13 Kiedy zakołatał do drzwi wejściowych, nadbiegła dziewczyna imieniem Rode i nasłuchiwała. (Dz rozdz. 12, w. 12-13) Rozdz. 16, w. 1 Przybył także do Derbe i Listry. Był tam pewien uczeń imieniem Tymoteusz, syn Żydówki, która przyjęła wiarę, i ojca Greka. […]. 13 W szabat wyszliśmy za bramę nad rzekę, gdzie - jak sądziliśmy - było miejsce modlitwy. I usiadłszy rozmawialiśmy z kobietami, które się zeszły. 14 Przysłuchiwała się nam też pewna "bojąca się Boga" kobieta z miasta Tiatyry imieniem Lidia, która sprzedawała purpurę. Pan otworzył jej serce, tak że uważnie słuchała słów Pawła. 15 Kiedy została ochrzczona razem ze swym domem, poprosiła nas: «Jeżeli uważacie mnie za wierną Panu - powiedziała - to przyjdźcie do mego domu i zamieszkajcie w nim!». I wymogła to na nas. (Dz rozdz. 16, w. 1.13-15) Rozdz. 17, w. 4 Niektórzy z nich, a także pokaźna liczba pobożnych Greków i niemało znamienitych kobiet uwierzyło i przyłączyło się do Pawła i Sylasa. […]. 12 Wielu też z nich uwierzyło, a także [wiele] wpływowych Greczynek i niemało mężczyzn. […]. 34 Niektórzy jednak przyłączyli się do niego i uwierzyli. Wśród nich Dionizy Areopagita i kobieta imieniem Damaris, a z nimi inni. (Dz rozdz. 17, w. 4.12.34) Rozdz. 19, w. 24 Pewien złotnik, imieniem Demetriusz, dawał niemały zarobek rzemieślnikom przy wyrobie srebrnych świątyniek Artemidy. (Dz rozdz. 19, w. 24) Rozdz. 21, w. 5 Po upływie tych dni wybraliśmy się w drogę, a wszyscy z żonami i dziećmi odprowadzili nas za miasto. Na wybrzeżu padliśmy na kolana i modliliśmy się. […]. 9 Miał on cztery córki, dziewice - prorokinie. (Dz rozdz. 21, w. 5.9) Rozdz. 7, w. 2 Podobnie też i kobieta zamężna, na mocy Prawa, związana jest ze swoim mężem, jak długo on żyje. Gdy jednak mąż umrze, traci nad nią moc prawo męża. 3 Dlatego to uchodzić będzie za cudzołożną, jeśli za życia swego męża współżyje z innym mężczyzną. Jeśli jednak umrze jej mąż, wolna jest od tego prawa, tak iż nie jest cudzołożną, współżyjąc z innym mężczyzną. (Rz rozdz. 7, w. 2-3) Rozdz. 9, w. 5 Czyż nie wolno nam brać z sobą niewiasty - siostry, podobnie jak to czynią pozostali apostołowie oraz bracia Pańscy i Kefas? (1 Kor rozdz. 9, w. 5) [Strój i nakrycie głowy kobiet] Rozdz. 11, w. 1 Bądźcie naśladowcami moimi, tak jak ja jestem naśladowcą Chrystusa.2 Pochwalam was, bracia, za to, że we wszystkim pomni na mnie jesteście i że tak, jak wam przekazałem, zachowujecie tradycję. 3 Chciałbym, żebyście wiedzieli, że głową każdego mężczyzny jest Chrystus, mężczyzna zaś jest głową kobiety, a głową Chrystusa - Bóg. 4 Każdy mężczyzna, modląc się lub prorokując z nakrytą głową, hańbi swoją głowę. 5 Każda zaś kobieta, modląc się lub prorokując z odkrytą głową, hańbi swoją głowę; wygląda bowiem tak, jakby była ogolona. 6 Jeżeli więc jakaś kobieta nie nakrywa głowy, niechże ostrzyże swe włosy! Jeśli natomiast hańbi kobietę to, że jest ostrzyżona lub ogolona, niechże nakrywa głowę! 7 Mężczyzna zaś nie powinien nakrywać głowy, bo jest obrazem i chwałą Boga, a kobieta jest chwałą mężczyzny. 8 To nie mężczyzna powstał z kobiety, lecz kobieta z mężczyzny. 9 Podobnie też mężczyzna nie został stworzony dla kobiety, lecz kobieta dla mężczyzny. 10 Oto dlaczego kobieta winna mieć na głowie znak poddania, ze względu na aniołów. 11 Zresztą u Pana ani mężczyzna nie jest bez kobiety, ani kobieta nie jest bez mężczyzny. 12 Jak bowiem kobieta powstała z mężczyzny, tak mężczyzna rodzi się przez kobietę. Wszystko zaś pochodzi od Boga.13 Osądźcie zresztą sami! Czy wypada, aby kobieta z odkrytą głową modliła się do Boga? 14 Czyż sama natura nie poucza nas, że hańbą jest dla mężczyzny nosić długie włosy, 15 podczas gdy dla kobiety jest właśnie chwałą? Włosy bowiem zostały jej dane za okrycie. 16 Może ktoś uważa za właściwe spierać się nadal, my jednak nie jesteśmy takiego zdania, ani my, ani Kościoły Boże. (1 Kor rozdz. 11, w. 1-16) Rozdz. 14, w. 34 kobiety mają na tych zgromadzeniach milczeć; nie dozwala się im bowiem mówić, lecz mają być poddane, jak to Prawo nakazuje. 35 A jeśli pragną się czego nauczyć, niech zapytają w domu swoich mężów! Nie wypada bowiem kobiecie przemawiać na zgromadzeniu. (1 Kor rozdz. 14, w. 34-35) Rozdz. 16, w. 19 Pozdrawiają was Kościoły Azji. Pozdrawiają was serdecznie w Panu Akwila i Pryscylla razem ze zbierającym się w ich domu Kościołem. (1 Kor rozdz. 16, w. 19) Rozdz. 11, w. 2 Jestem bowiem o was zazdrosny Boską zazdrością. Poślubiłem was przecież jednemu mężowi, (2 Kor rozdz. 11, w. 2) Rozdz. 3 w. 28 Nie ma już Żyda ani poganina, nie ma już niewolnika ani człowieka wolnego, nie ma już mężczyzny ani kobiety, wszyscy bowiem jesteście kimś jednym w Chrystusie Jezusie. (Ga rozdz. 3, w. 28) Rozdz. 4, w. 2 Wzywam Ewodię i wzywam Syntychę, aby były jednomyślne w Panu. 3 Także proszę i ciebie, prawdziwy Syzygu, pomagaj im, bo one razem ze mną trudziły się dla Ewangelii wraz z Klemensem i pozostałymi moimi współpracownikami, których imiona są w księdze życia. (Flp rozdz. 4, w. 2-3) [Zachowanie się mężczyzn i kobiet podczas modlitwy] Rozdz. 2, w. 8 Chcę więc, by mężczyźni modlili się na każdym miejscu, podnosząc ręce czyste, bez gniewu i sporu. 9 Podobnie kobiety - w skromnie zdobnym odzieniu, niech się przyozdabiają ze wstydliwością i umiarem, nie przesadnie zaplatanymi włosami albo złotem czy perłami, albo kosztownym strojem, 10 lecz przez dobre uczynki, co przystoi kobietom, które się przyznają do pobożności. 11 Kobieta niechaj się uczy w cichości z całym poddaniem się. 12 Nauczać zaś kobiecie nie pozwalam ani też przewodzić nad mężem lecz [chcę, by] trwała w cichości. 13 Albowiem Adam został pierwszy ukształtowany, potem - Ewa. 14 I nie Adam został zwiedziony, lecz zwiedziona kobieta popadła w przestępstwo. 15 Zbawiona zaś zostanie przez rodzenie dzieci; [będą zbawione wszystkie], jeśli wytrwają w wierze i miłości, i uświęceniu - z umiarem. (1 Tm rozdz. 2, w. 8-15) Rozdz. 3, w. 11 Kobiety również - czyste, nieskłonne do oczerniania, trzeźwe, wierne we wszystkim. (1 Tm rozdz. 3, w. 11) Rozdz. 4, w. 7 Odrzucaj natomiast światowe i babskie baśnie! Sam zaś ćwicz się w pobożności! (1 Tm rozdz. 4, w. 7) Rozdz. 4, w. 19 Pozdrów Pryskę i Akwilę oraz dom Onezyfora! […] 21 Pospiesz się, by przybyć przed zimą. Pozdrawiają cię Eubulos i Pudens, i Linus, i Klaudia, i wszyscy bracia. (2 Tm rozdz. 4, w. 19.21) Rozdz. 2, w. 3 Podobnie starsze kobiety winny być w zewnętrznym ułożeniu jak najskromniejsze, winny unikać plotek i oszczerstw, nie upijać się winem, a uczyć innych dobrego. 4 Niech pouczają młode kobiety, jak mają kochać mężów, dzieci, 5 jak mają być rozumne, czyste, gospodarne, dobre, poddane swym mężom - aby nie bluźniono słowu Bożemu. (Tt rozdz. 2, w. 3-5) Rozdz. 1, w. 2 do Apfii, siostry, do naszego towarzysza broni Archipa i do Kościoła [gromadzącego] się w tym domu. (Flm rozdz. 1, w. 2) Rozdz. 3, w. 1 Tak samo żony niech będą poddane swoim mężom, aby nawet wtedy, gdy niektórzy z nich nie słuchają nauki, przez samo postępowanie żon zostali [dla wiary] pozyskani bez nauki, 2 gdy będą się przypatrywali waszemu, pełnemu bojaźni, świętemu postępowaniu. 3 Ich ozdobą niech będzie nie to, co zewnętrzne: uczesanie włosów i złote pierścienie ani strojenie się w suknie, 4 ale wnętrze serca człowieka o nienaruszalnym spokoju i łagodności ducha, który jest tak cenny wobec Boga. 5 Tak samo bowiem i dawniej święte niewiasty, które miały nadzieję w Bogu, same siebie ozdabiały, a były poddane swoim mężom. 6 Tak Sara była posłuszna Abrahamowi, nazywając go panem. Stałyście się jej dziećmi, gdyż dobrze czynicie i nie obawiacie się żadnego zastraszenia. 7 Podobnie mężowie we wspólnym pożyciu liczcie się rozumnie ze słabszym ciałem kobiecym! Darzcie żony czcią jako te, które są razem z wami dziedzicami łaski, [to jest] życia, aby nie stawiać przeszkód waszym modlitwom. (1 P rozdz. 3, w. 1-7) Rozdz. 2, w. 20 ale mam przeciw tobie to, że pozwalasz działać niewieście Jezabel, która nazywa siebie prorokinią, a naucza i zwodzi moje sługi, by uprawiali rozpustę i spożywali ofiary składane bożkom. (Ap rozdz. 2, w. 20) [Niewiasta i Smok] Rozdz. 12, w. 1 Potem wielki znak się ukazał na niebie: Niewiasta obleczona w słońce i księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu. 2 A jest brzemienna. I woła cierpiąc bóle i męki rodzenia. 3 I inny znak się ukazał na niebie: Oto wielki Smok barwy ognia, mający siedem głów i dziesięć rogów - a na głowach jego siedem diademów. 4 I ogon jego zmiata trzecią część gwiazd nieba: i rzucił je na ziemię. I stanął Smok przed mającą rodzić Niewiastą, ażeby skoro porodzi, pożreć jej dziecię. 5 I porodziła Syna - Mężczyznę, który wszystkie narody będzie pasł rózgą żelazną. I zostało porwane jej Dziecię do Boga i do Jego tronu. 6 A Niewiasta zbiegła na pustynię, gdzie miejsce ma przygotowane przez Boga, aby ją tam żywiono przez tysiąc dwieście sześćdziesiąt dni. 7 I nastąpiła walka na niebie: Michał i jego aniołowie mieli walczyć ze Smokiem. I wystąpił do walki Smok i jego aniołowie, 8 ale nie przemógł, i już się miejsce dla nich w niebie nie znalazło. 9 I został strącony wielki Smok, Wąż starodawny, który się zwie diabeł i szatan, zwodzący całą zamieszkałą ziemię, został strącony na ziemię, a z nim strąceni zostali jego aniołowie. 10 I usłyszałem donośny głos mówiący w niebie: «Teraz nastało zbawienie, potęga i królowanie Boga naszego i władza Jego Pomazańca, bo oskarżyciel braci naszych został strącony, ten, co dniem i nocą oskarża ich przed Bogiem naszym. 11 A oni zwyciężyli dzięki krwi Baranka i dzięki słowu swojego świadectwa i nie umiłowali dusz swych - aż do śmierci. 12 Dlatego radujcie się, niebiosa i ich mieszkańcy! Biada ziemi i biada morzu - bo zstąpił do was diabeł, pałając wielkim gniewem, świadom, że mało ma czasu». 13 A kiedy ujrzał Smok, że został strącony na ziemię, począł ścigać Niewiastę, która porodziła Mężczyznę. 14 I dano Niewieście dwa skrzydła orła wielkiego, by na pustynię leciała na swoje miejsce, gdzie jest żywiona przez czas i czasy, i połowę czasu, z dala od Węża. 15 A Wąż za Niewiastą wypuścił z gardzieli wodę jak rzekę, żeby ją rzeka uniosła. 16 Lecz ziemia przyszła z pomocą Niewieście i otworzyła ziemia swą gardziel, i pochłonęła rzekę, którą Smok ze swej gardzieli wypuścił. 17 I rozgniewał się Smok na Niewiastę, i odszedł rozpocząć walkę z resztą jej potomstwa, z tymi, co strzegą przykazań Boga i mają świadectwo Jezusa. 18 I stanął na piasku [nad brzegiem] morza. (Ap rozdz. 12, w. 1-18) Rozdz. 14, w. 4 To ci, którzy z kobietami się nie splamili: bo są dziewicami; ci, którzy Barankowi towarzyszą, dokądkolwiek idzie; ci spośród ludzi zostali wykupieni na pierwociny dla Boga i dla Baranka, (Ap rozdz. 14, w. 4) [Wielka Nierządnica] Rozdz. 17, w. 1 Potem przyszedł jeden z siedmiu aniołów, mających siedem czasz, i tak odezwał się do mnie: «Chodź, ukażę ci wyrok na Wielką Nierządnicę, która siedzi nad wielu wodami, 2 z którą nierządu się dopuścili królowie ziemi, a mieszkańcy ziemi się upili winem jej nierządu». 3 I zaniósł mnie w stanie zachwycenia na pustynię. I ujrzałem Niewiastę siedzącą na Bestii szkarłatnej, pełnej imion bluźnierczych, mającej siedem głów i dziesięć rogów. 4 A Niewiasta była odziana w purpurę i szkarłat, cała zdobna w złoto, drogi kamień i perły, miała w swej ręce złoty puchar pełen obrzydliwości i brudów swego nierządu. 5 A na jej czole wypisane imię - tajemnica: "Wielki Babilon. Macierz nierządnic i obrzydliwości ziemi". 6 I ujrzałem Niewiastę pijaną krwią świętych i krwią świadków Jezusa, a widząc ją bardzo się zdumiałem. 7 I rzekł do mnie anioł: «Czemu się zdumiałeś? Ja ci wyjaśnię tajemnicę Niewiasty i Bestii, która ją nosi, a ma siedem głów i dziesięć rogów. 8 Bestia, którą widziałeś, była i nie ma jej, ma wyjść z Czeluści, i zdąża na zagładę. A zdumieją się mieszkańcy ziemi, ci, których imię nie jest zapisane w księdze życia od założenia świata - spoglądając na Bestię, iż była i nie ma jej, a ma przybyć. 9 Tu trzeba zrozumienia, o mający mądrość! Siedem głów to jest siedem gór tam, gdzie siedzi na nich Niewiasta. 10 I siedmiu jest królów, pięciu upadło, jeden istnieje, inny jeszcze nie przyszedł, a kiedy przyjdzie, ma na krótko pozostać. 11 A Bestia, która była i nie ma jej, i ona jest ósmym, a jest spośród siedmiu i zdąża na zagładę. 12 A dziesięć rogów, które widziałeś, to dziesięciu jest królów, którzy władzy królewskiej jeszcze nie objęli, lecz wezmą władzę jakby królowie na jedną godzinę wraz z Bestią. 13 Ci mają jeden zamysł, a potęgę i władzę swą dają oni Bestii. 14 Ci będą walczyć z Barankiem, Baranek ich zwycięży, bo Panem jest panów i Królem królów - a także ci, co z Nim są: powołani, wybrani i wierni». 15 I rzecze do mnie: «Wody, które widziałeś, gdzie Nierządnica ma siedzibę, to są ludy i tłumy, narody i języki. 16 A dziesięć rogów, które widziałeś, i Bestia - ci nienawidzić będą Nierządnicy i sprawią, że będzie spustoszona i naga, i będą jedli jej ciało, i spalą ją ogniem, 17 bo Bóg natchnął ich serca, aby wykonali Jego zamysł, i to jeden zamysł wykonali - i dali Bestii królewską swą władzę, aż Boże słowa się spełnią. 18 A Niewiasta, którą widziałeś, jest to Wielkie Miasto, mające władzę królewską nad królami ziemi». (Ap rozdz. 17, w. 1-18) Rozdz. 19, w. 2 bo wyroki Jego prawdziwe są i sprawiedliwe, bo osądził Wielką Nierządnicę, co znieprawiała nierządem swym ziemię, i zażądał od niej poniesienia kary za krew swoich sług». […]. 7 Weselmy się i radujmy, i dajmy Mu chwałę, bo nadeszły Gody Baranka, a Jego Małżonka się przystroiła, (Ap rozdz. 19, w. 2.7) Rozdz. 21, w. 2 I Miasto Święte - Jeruzalem Nowe ujrzałem zstępujące z nieba od Boga, przystrojone jak oblubienica zdobna w klejnoty dla swego męża. […]. 9 I przyszedł jeden z siedmiu aniołów, co trzymają siedem czasz pełnych siedmiu plag ostatecznych, i tak się do mnie odezwał: «Chodź, ukażę ci Oblubienicę, Małżonkę Baranka». (Ap rozdz. 21, w. 2.9) Rozdz. 22, w. 17 A Duch i Oblubienica mówią: «Przyjdź!» A kto słyszy, niech powie: «Przyjdź!» I kto odczuwa pragnienie, niech przyjdzie, kto chce, niech wody życia darmo zaczerpnie. (Ap rozdz. 22, w. 17) Zob. także BT - NT, 2002, wyd. 5, hasło „Kobieta” s. 855. 9. Lewiratu prawo Mt 22,23-24; Mk 12, w. 18-19; Łk 20,27-28. Zob. także Małżeństwo, Wdowy. Rozdz. 22, w. 23 W owym dniu przyszli do Niego saduceusze, którzy twierdzą, że nie ma zmartwychwstania, i zagadnęli go 24 w ten sposób: «Nauczycielu, Mojżesz powiedział: Jeśli kto umrze bezdzietnie, niech jego brat weźmie wdowę po nim i wzbudzi potomstwo swemu bratu. (Mt rozdz. 22, w. 23-24) Rozdz. 12, w. 18 Potem przyszli do Niego saduceusze, którzy twierdzą, że nie ma zmartwychwstania, i zagadnęli Go w ten sposób: 19 «Nauczycielu, Mojżesz tak nam przepisał: Jeśli umrze czyjś brat i pozostawi żonę, a nie zostawi dziecka, niech jego brat weźmie ją za żonę i wzbudzi potomstwo swemu bratu. (Mk rozdz. 12, w. 18-19) Rozdz. 20, w. 27 Wówczas podeszło do Niego kilku saduceuszów, którzy twierdzą, że nie ma zmartwychwstania, i zagadnęli Go 28 w ten sposób: «Nauczycielu, Mojżesz tak nam przepisał: Jeśli umrze czyjś brat, który miał żonę, a był bezdzietny, niech jego brat weźmie wdowę i niech wzbudzi potomstwo swemu bratu. (Łk rozdz. 20, w. 27-28) 10. Małżeństwo Mt 1, 16,18-25, Mt 2,13-23, Mt 8,14, Mt 9,15, Mt 22,2.23-33; Mk 7,14-23, Mk 12,18-27; Łk 1, 26-38, Łk 12,36, Łk 20,27-40; J 1,16-17, J 2,1-12, J 3,29; Dz 15,19-20, Dz 15,19-20.28-29, Dz 17,26, Dz 21,5.8-9; Rz 7,1-4; 1 Kor 7, 1-16.25-40, 1 Kor 9,5, 1 Kor 11,1-16, 1 Kor 14,34-35; 2 Kor 11,2-3; Ga 1,6-9; Ef 5,21-33, Ef 6,1-4; Kol 3,18-21; 1 Tes 4,3-8; 1 Tm 2,8-15; 1 Tm 2,5.11-12; 1 Tm 5,9; Tt 2,1-6; Hbr 13,4; 1 P 3,1-8; Ap 19,7-9. Ap 21,2, 22,17. Zob. także Bezpłodność, Cudzołóstwo, Dziewictwo – bezżenność, Godność, Kazirodztwo, Kobieta, Lewiratu prawo, Mężczyzna, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nasciturus (dziecko poczęte), Nieczystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci), Rozpusta, Rozwód, Wdowy, Wolność, Wstrzemięźliwość, Wstyd. Rozdz. 1, w. 16 Jakub ojcem Józefa, męża Maryi, z której narodził się Jezus, zwany Chrystusem. (Mt rozdz. 1, w. 16) [Ucieczka do Egiptu] Rozdz. 2, w. 13 Gdy oni odjechali, oto anioł Pański ukazał się Józefowi we śnie i rzekł: «Wstań, weź Dziecię i Jego Matkę i uchodź do Egiptu; pozostań tam, aż ci powiem; bo Herod będzie szukał Dziecięcia, aby Je zgładzić». 14 On wstał, wziął w nocy Dziecię i Jego Matkę i udał się do Egiptu; 15 tam pozostał aż do śmierci Heroda. Tak miało się spełnić słowo, które Pan powiedział przez Proroka: Z Egiptu wezwałem Syna mego. [Rzeź niemowląt] Rozdz. 2, w. 16 Wtedy Herod widząc, że go Mędrcy zawiedli, wpadł w straszny gniew. Posłał [oprawców] do Betlejem i całej okolicy i kazał pozabijać wszystkich chłopców w wieku do lat dwóch, stosownie do czasu, o którym się dowiedział od Mędrców. 17 Wtedy spełniły się słowa proroka Jeremiasza: 18 Krzyk usłyszano w Rama, płacz i jęk wielki. Rachel opłakuje swe dzieci i nie chce utulić się w żalu, bo ich już nie ma. [Powrót do Nazaretu] Rozdz. 2, w. 19 A gdy Herod umarł, oto Józefowi w Egipcie ukazał się anioł Pański we śnie, 20 i rzekł: «Wstań, weź Dziecię i Jego Matkę i idź do ziemi Izraela, bo już umarli ci, którzy czyhali na życie Dziecięcia». 21 On więc wstał, wziął Dziecię i Jego Matkę i wrócił do ziemi Izraela. 22 Lecz gdy posłyszał, że w Judei panuje Archelaos w miejsce ojca swego, Heroda, bał się tam iść. Otrzymawszy zaś we śnie nakaz, udał się w strony Galilei. 23 Przybył do miasta, zwanego Nazaret, i tam osiadł. Tak miało się spełnić słowo Proroków: Nazwany będzie Nazarejczykiem. (Mt rozdz. 2, w. 13-23) Rozdz. 8, w. 14 Gdy Jezus przyszedł do domu Piotra, ujrzał jego teściową, leżącą w gorączce. (Mt rozdz. 8, w. 14) Rozdz. 9, w. 15 Jezus im rzekł: «Czy goście weselni mogą się smucić, dopóki pan młody jest z nimi? Lecz przyjdzie czas, kiedy zabiorą im pana młodego, a wtedy będą pościć. (Mt rozdz. 9, w. 15) Rozdz. 22, w. 2 «Królestwo niebieskie podobne jest do króla, który wyprawił ucztę weselną swemu synowi. (Mt rozdz. 22, w. 2) Rozdz. 22, w. 23 W owym dniu przyszli do Niego saduceusze, którzy twierdzą, że nie ma zmartwychwstania, i zagadnęli go 24 w ten sposób: «Nauczycielu, Mojżesz powiedział: Jeśli kto umrze bezdzietnie, niech jego brat weźmie wdowę po nim i wzbudzi potomstwo swemu bratu. 25 Otóż było u nas siedmiu braci. Pierwszy ożenił się i umarł, a ponieważ nie miał potomstwa, zostawił swoją żonę bratu. 26 Tak samo drugi i trzeci - aż do siódmego. 27 W końcu po wszystkich umarła ta kobieta. 28 Do którego więc z tych siedmiu należeć będzie przy zmartwychwstaniu? Bo wszyscy ją mieli [za żonę]». 29 Jezus im odpowiedział: «Jesteście w błędzie, nie znając Pisma ani mocy Bożej. 30 Przy zmartwychwstaniu bowiem nie będą się ani żenić, ani za mąż wychodzić, lecz będą jak aniołowie Boży w niebie. 31 A co do zmartwychwstania umarłych, nie czytaliście, co wam Bóg powiedział w słowach: 32 Ja jestem Bóg Abrahama, Bóg Izaaka i Bóg Jakuba? Bóg nie jest [Bogiem] umarłych, lecz żywych». 33 A tłumy, słysząc to, zdumiewały się nad Jego nauką. (Mt rozdz. 22, w. 23-33) Rozdz. 7, w. 1 Zebrali się u Niego faryzeusze i kilku uczonych w Piśmie, którzy przybyli z Jerozolimy. 2 I zauważyli, że niektórzy z Jego uczniów brali posiłek nieczystymi, to znaczy nie obmytymi rękami. 3 Faryzeusze bowiem, i w ogóle Żydzi, trzymając się tradycji starszych, nie jedzą, jeśli sobie rąk nie obmyją, rozluźniając pięść. 4 I [gdy wrócą] z rynku, nie jedzą, dopóki się nie obmyją. Jest jeszcze wiele innych [zwyczajów], które przejęli i których przestrzegają, jak obmywanie kubków, dzbanków, naczyń miedzianych. 5 Zapytali Go więc faryzeusze i uczeni w Piśmie: «Dlaczego Twoi uczniowie nie postępują według tradycji starszych, lecz jedzą nieczystymi rękami?» 6 Odpowiedział im: «Słusznie prorok Izajasz powiedział o was, obłudnikach, jak jest napisane: Ten lud czci Mnie wargami, lecz sercem swym daleko jest ode Mnie. 7 Ale czci Mnie na próżno, ucząc zasad podanych przez ludzi. 8 Uchyliliście przykazanie Boże, a trzymacie się ludzkiej tradycji, ». 9 I mówił do nich: «Umiecie dobrze uchylać przykazanie Boże, aby swoją tradycję zachować. 10 Mojżesz tak powiedział: Czcij ojca swego i matkę swoją, oraz: Kto złorzeczy ojcu lub matce, niech śmiercią zginie. 11 A wy mówicie: "Jeśli kto powie ojcu lub matce: Korban, to znaczy darem [złożonym w ofierze] jest to, co by ode mnie miało być wsparciem dla ciebie" -12 to już nie pozwalacie mu nic uczynić dla ojca ni dla matki. 13 I znosicie słowo Boże przez waszą tradycję, którąście sobie przekazali. Wiele też innych tym podobnych rzeczy czynicie». (Mk rozdz. 7, w. 14-23) [Sprawa zmartwychwstania] Rozdz. 12, w. 18 Potem przyszli do Niego saduceusze, którzy twierdzą, że nie ma zmartwychwstania, i zagadnęli Go w ten sposób: 19 «Nauczycielu, Mojżesz tak nam przepisał: Jeśli umrze czyjś brat i pozostawi żonę, a nie zostawi dziecka, niech jego brat weźmie ją za żonę i wzbudzi potomstwo swemu bratu. 20 Otóż było siedmiu braci. Pierwszy wziął żonę i umierając nie zostawił potomstwa. 21 Drugi ją wziął i też umarł bez potomstwa, tak samo trzeci. 22 I siedmiu ich nie zostawiło potomstwa. W końcu po wszystkich umarła ta kobieta. 23 Przy zmartwychwstaniu więc, gdy powstaną, którego z nich będzie żoną? Bo siedmiu miało ją za żonę». 24 Jezus im rzekł: «Czyż nie dlatego jesteście w błędzie, że nie rozumiecie Pisma ani mocy Bożej? 25 Gdy bowiem powstaną z martwych, nie będą się ani żenić, ani za mąż wychodzić, ale będą jak aniołowie w niebie. 26 Co zaś dotyczy umarłych, że zmartwychwstaną, czyż nie czytaliście w księdze Mojżesza, tam gdzie mowa "O krzaku", jak Bóg powiedział do niego: Ja jestem Bóg Abrahama, Bóg Izaaka i Bóg Jakuba. 27 Nie jest On Bogiem umarłych, lecz żywych. Jesteście w wielkim błędzie». (Mk rozdz. 12, w. 18-27) [Zwiastowanie Maryi] Rozdz. 1, w. 26 W szóstym miesiącu posłał Bóg anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret, 27 do Dziewicy poślubionej mężowi, imieniem Józef, z rodu Dawida; a Dziewicy było na imię Maryja. 28 Anioł wszedł do Niej i rzekł: «Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą, ». 29 Ona zmieszała się na te słowa i rozważała, co miałoby znaczyć to pozdrowienie. 30 Lecz anioł rzekł do Niej: «Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga. 31 Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. 32 Będzie On wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida. 33 Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca». 34 Na to Maryja rzekła do anioła: «Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?» 35 Anioł Jej odpowiedział: «Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym. 36 A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest już w szóstym miesiącu ta, która uchodzi za niepłodną. 37 Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego». 38 Na to rzekła Maryja: «Oto Ja służebnica Pańska, niech Mi się stanie według twego słowa!» Wtedy odszedł od Niej anioł. (Łk rozdz. 1, w. 26-38) Rozdz. 12, w. 36 A wy [bądźcie] podobni do ludzi, oczekujących swego pana, kiedy z uczty weselnej powróci, aby mu zaraz otworzyć, gdy nadejdzie i zakołacze. (Łk rozdz. 12, w. 36) [Sprawa zmartwychwstania] Rozdz. 20, w. 27 Wówczas podeszło do Niego kilku saduceuszów, którzy twierdzą, że nie ma zmartwychwstania, i zagadnęli Go 28 w ten sposób: «Nauczycielu, Mojżesz tak nam przepisał: Jeśli umrze czyjś brat, który miał żonę, a był bezdzietny, niech jego brat weźmie wdowę i niech wzbudzi potomstwo swemu bratu. 29 Otóż było siedmiu braci. Pierwszy wziął żonę i umarł bezdzietnie. 30 Wziął ją drugi, 31 a potem trzeci, i tak wszyscy pomarli, nie zostawiwszy dzieci. 32 W końcu umarła ta kobieta. 33 Przy zmartwychwstaniu więc którego z nich będzie żoną? Wszyscy siedmiu bowiem mieli ją za żonę». 34 Jezus im odpowiedział: «Dzieci tego świata żenią się i za mąż wychodzą. 35 Lecz ci, którzy uznani zostaną za godnych udziału w świecie przyszłym i w powstaniu z martwych, ani się żenić nie będą, ani za mąż wychodzić. 36 Już bowiem umrzeć nie mogą, gdyż są równi aniołom i są dziećmi Bożymi, będąc uczestnikami zmartwychwstania. 37 A że umarli zmartwychwstają, to i Mojżesz zaznaczył tam, gdzie jest mowa "O krzaku", gdy Pana nazywa Bogiem Abrahama, Bogiem Izaaka i Bogiem Jakuba. 38 Bóg nie jest [Bogiem] umarłych, lecz żywych; wszyscy bowiem dla Niego żyją». 39 Na to rzekli niektórzy z uczonych w Piśmie: «Nauczycielu, dobrześ powiedział», 40 bo już o nic nie śmieli Go pytać. (Łk rozdz. 20, w. 27-40) Rozdz. 1, w. 16 Z Jego pełności wszyscyśmy otrzymali - łaskę po łasce. 17 Podczas gdy Prawo zostało nadane przez Mojżesza, łaska i prawda przyszły przez Jezusa Chrystusa. (J rozdz. 1, w.16-17) [Pierwszy znak w Kanie Galilejskiej] Rozdz. 2, w. 1 Trzeciego dnia odbywało się wesele w Kanie Galilejskiej i była tam Matka Jezusa.2 Zaproszono na to wesele także Jezusa i Jego uczniów. 3 A kiedy zabrakło wina, Matka Jezusa mówi do Niego: «Nie mają już wina». 4 Jezus Jej odpowiedział: «Czyż to moja lub Twoja sprawa, Niewiasto? Czyż jeszcze nie nadeszła godzina moja?» 5 Wtedy Matka Jego powiedziała do sług: «Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie». 6 Stało zaś tam sześć stągwi kamiennych przeznaczonych do żydowskich oczyszczeń, z których każda mogła pomieścić dwie lub trzy miary. 7 Rzekł do nich Jezus: «Napełnijcie stągwie wodą!» I napełnili je aż po brzegi. 8 Potem do nich powiedział: «Zaczerpnijcie teraz i zanieście staroście weselnemu!» Oni zaś zanieśli. 9 A gdy starosta weselny skosztował wody, która stała się winem - nie wiedział bowiem, skąd ono pochodzi, ale słudzy, którzy czerpali wodę, wiedzieli - przywołał pana młodego 10 i powiedział do niego: «Każdy człowiek stawia najpierw dobre wino, a gdy się napiją, wówczas gorsze. Ty zachowałeś dobre wino aż do tej pory». 11 Taki to początek znaków uczynił Jezus w Kanie Galilejskiej. Objawił swoją chwałę i uwierzyli w Niego Jego uczniowie. 12 Następnie On, Jego Matka, bracia i uczniowie Jego udali się do Kafarnaum, gdzie pozostali kilka dni. (J rozdz. 2, w. 1-12) Rozdz. 3, w. 29 Ten, kto ma oblubienicę, jest oblubieńcem; a przyjaciel oblubieńca, który stoi i słucha go, doznaje najwyższej radości na głos oblubieńca. Ta zaś moja radość doszła do szczytu. (J rozdz. 3, w. 29) Rozdz. 15, w. 9 Dlatego ja sądzę, że nie należy nakładać ciężarów na pogan, nawracających się do Boga, 20 lecz napisać im, aby się wstrzymali od pokarmów ofiarowanych bożkom, od nierządu, od tego, co uduszone, i od krwi. 28 Postanowiliśmy bowiem, Duch Święty i my, nie nakładać na was żadnego ciężaru oprócz tego, co konieczne. 29 Powstrzymajcie się od ofiar składanych bożkom, od krwi, od tego, co uduszone, i od nierządu. Dobrze uczynicie, jeżeli powstrzymacie się od tego. Bywajcie zdrowi!» (Dz rozdz. 15, w. 19-20, 28-29) Rozdz. 17, w. 26 On z jednego [człowieka] wyprowadził cały rodzaj ludzki, aby zamieszkiwał całą powierzchnię ziemi. Określił właściwie czasy i granice ich zamieszkania, (Dz rozdz. 17, w. 26) Rozdz. 21, w. 5 Po upływie tych dni wybraliśmy się w drogę, a wszyscy z żonami i dziećmi odprowadzili nas za miasto. Na wybrzeżu padliśmy na kolana i modliliśmy się. (Dz rozdz.. 21, w. 5) Rozdz. 21 w. 8 Wyszedłszy nazajutrz, dotarliśmy do Cezarei. Weszliśmy do domu Filipa ewangelisty, który był jednym z Siedmiu, i zamieszkaliśmy u niego. 9 Miał on cztery córki, dziewice - prorokinie. (Dz rozdz. 21, w. 8-9) Rozdz. 7, w. 1 Czyż nie jest wam wiadomo, bracia - mówię przecież do tych, co Prawo znają - że Prawo ma moc nad człowiekiem, dopóki on żyje? 2 Podobnie też i kobieta zamężna, na mocy Prawa, związana jest ze swoim mężem, jak długo on żyje. Gdy jednak mąż umrze, traci nad nią moc prawo męża. 3 Dlatego to uchodzić będzie za cudzołożną, jeśli za życia swego męża współżyje z innym mężczyzną. Jeśli jednak umrze jej mąż, wolna jest od tego prawa, tak iż nie jest cudzołożną, współżyjąc z innym mężczyzną. 4 Tak i wy, bracia moi, dzięki ciału Chrystusa umarliście dla Prawa, by złączyć się z innym - z Tym, który powstał z martwych, byśmy zaczęli przynosić owoc Bogu. (Rz rozdz. 7, w. 1-4) [Małżeństwo] Rozdz. 7, w. 1 Co do spraw, o których pisaliście, to dobrze jest człowiekowi nie łączyć się z kobietą. 2 Ze względu jednak na niebezpieczeństwo rozpusty niech każdy ma swoją żonę, a każda swojego męża. 3 Mąż niech oddaje powinność żonie, podobnie też żona mężowi. 4 Żona nie rozporządza własnym ciałem, lecz jej mąż; podobnie też i mąż nie rozporządza własnym ciałem, ale żona. 5 Nie unikajcie jedno drugiego, chyba że na pewien czas, za obopólną zgodą, by oddać się modlitwie; potem znów wróćcie do siebie, aby - wskutek niewstrzemięźliwości waszej - nie kusił was szatan. 6 To, co mówię, pochodzi z wyrozumiałości, a nie z nakazu. 7 Pragnąłbym, aby wszyscy byli jak i ja, lecz każdy otrzymuje własny dar od Boga: jeden taki, a drugi taki. 8 Tym zaś, którzy nie wstąpili w związki małżeńskie, oraz tym, którzy już owdowieli, mówię: dobrze będzie, jeśli pozostaną jak i ja. 9 Lecz jeśli nie potrafiliby zapanować nad sobą, niech wstępują w związki małżeńskie! Lepiej jest bowiem żyć w małżeństwie, niż płonąć. 10 Tym zaś, którzy trwają w związkach małżeńskich, nakazuję nie ja, lecz Pan: Żona niech nie odchodzi od swego męża! 11 Gdyby zaś odeszła, niech pozostanie samotną albo niech się pojedna ze swym mężem. Mąż również niech nie oddala żony. 12 Pozostałym zaś mówię ja, nie Pan: Jeśli któryś z braci ma żonę niewierzącą i ta chce razem z nim mieszkać, niech jej nie oddala! 13 Podobnie jeśli jakaś żona ma niewierzącego męża i ten chce razem z nią mieszkać, niech się z nim nie rozstaje! 14 Uświęca się bowiem mąż niewierzący dzięki swej żonie, podobnie jak świętość osiągnie niewierząca żona przez "brata". W przeciwnym wypadku dzieci wasze byłyby nieczyste, teraz zaś są święte. 15 Lecz jeśliby strona niewierząca chciała odejść, niech odejdzie! Nie jest skrępowany ani "brat", ani "siostra" w tym wypadku. Albowiem do życia w pokoju powołał nas Bóg. 16 A skądże zresztą możesz wiedzieć, żono, że zbawisz twego męża? Albo czy jesteś pewien, mężu, że zbawisz twoją żonę? (1 Kor rozdz. 7, w. 1-16) [Wyższość dziewictwa] Rozdz. 7. w. 25 Nie mam zaś nakazu Pańskiego co do dziewic, lecz daję radę jako ten, który - wskutek doznanego od Pana miłosierdzia - godzien jest, aby mu wierzono. 26 Uważam, iż przy obecnych utrapieniach dobrze jest tak zostać, dobrze to dla człowieka tak żyć. 27 Jesteś związany z żoną? Nie usiłuj odłączać się od niej! Jesteś wolny? Nie szukaj żony! 28 Ale jeżeli się ożenisz, nie grzeszysz. Podobnie i dziewica, jeśli wychodzi za mąż, nie grzeszy. Tacy jednak cierpieć będą udręki w ciele, a ja chciałbym ich wam oszczędzić. 29 Mówię, bracia, czas jest krótki. Trzeba więc, aby ci, którzy mają żony, tak żyli, jakby byli nieżonaci, 30 a ci, którzy płaczą, tak jakby nie płakali, ci zaś, co się radują, tak jakby się nie radowali; ci, którzy nabywają, jak gdyby nie posiadali; 31 ci, którzy używają tego świata, tak jakby z niego nie korzystali. Przemija bowiem postać tego świata. 32 Chciałbym, żebyście byli wolni od utrapień. Człowiek bezżenny troszczy się o sprawy Pana, o to, jak by się przypodobać Panu. 33 Ten zaś, kto wstąpił w związek małżeński, zabiega o sprawy świata, o to, jak by się przypodobać żonie. 34 I doznaje rozterki. Podobnie i kobieta: niezamężna i dziewica troszczy się o sprawy Pana, o to, by była święta i ciałem, i duchem. Ta zaś, która wyszła za mąż, zabiega o sprawy świata, o to, jak by się przypodobać mężowi. 35 Mówię to dla waszego pożytku, nie zaś, by zastawiać na was pułapkę; po to, byście godnie i z upodobaniem trwali przy Panu. 36 Jeżeli ktoś jednak uważa, że nieuczciwość popełnia wobec swej dziewicy, jako że przeszły już jej lata i jest przekonany, że tak powinien postąpić, niech czyni, co chce: nie grzeszy; niech się pobiorą! 37 Lecz jeśli ktoś, bez jakiegokolwiek przymusu, w pełni panując nad swoją wolą, postanowił sobie mocno w sercu zachować nietkniętą swoją dziewicę, dobrze czyni. 38 Tak więc dobrze czyni, kto poślubia swoją dziewicę, a jeszcze lepiej ten, kto jej nie poślubia. 39 Żona związana jest tak długo, jak długo żyje jej mąż. Jeżeli mąż umrze, może poślubić kogo chce, byleby w Panu. 40 Szczęśliwszą jednak będzie, jeżeli pozostanie tak, jak jest, zgodnie z moją radą. A wydaje mi się, że ja też mam Ducha Bożego. (1 Kor rozdz. 7, w. 25-40) Rozdz. 9, w. 5 Czyż nie wolno nam brać z sobą niewiasty - siostry, podobnie jak to czynią pozostali apostołowie oraz bracia Pańscy i Kefas? (1 Kor rozdz. 9, w. 5) [Strój i nakrycie głowy kobiet] Rozdz. 11, w. 1 Bądźcie naśladowcami moimi, tak jak ja jestem naśladowcą Chrystusa.2 Pochwalam was, bracia, za to, że we wszystkim pomni na mnie jesteście i że tak, jak wam przekazałem, zachowujecie tradycję. 3 Chciałbym, żebyście wiedzieli, że głową każdego mężczyzny jest Chrystus, mężczyzna zaś jest głową kobiety, a głową Chrystusa - Bóg. 4 Każdy mężczyzna, modląc się lub prorokując z nakrytą głową, hańbi swoją głowę. 5 Każda zaś kobieta, modląc się lub prorokując z odkrytą głową, hańbi swoją głowę; wygląda bowiem tak, jakby była ogolona. 6 Jeżeli więc jakaś kobieta nie nakrywa głowy, niechże ostrzyże swe włosy! Jeśli natomiast hańbi kobietę to, że jest ostrzyżona lub ogolona, niechże nakrywa głowę! 7 Mężczyzna zaś nie powinien nakrywać głowy, bo jest obrazem i chwałą Boga, a kobieta jest chwałą mężczyzny. 8 To nie mężczyzna powstał z kobiety, lecz kobieta z mężczyzny. 9 Podobnie też mężczyzna nie został stworzony dla kobiety, lecz kobieta dla mężczyzny. 10 Oto dlaczego kobieta winna mieć na głowie znak poddania, ze względu na aniołów. 11 Zresztą u Pana ani mężczyzna nie jest bez kobiety, ani kobieta nie jest bez mężczyzny. 12 Jak bowiem kobieta powstała z mężczyzny, tak mężczyzna rodzi się przez kobietę. Wszystko zaś pochodzi od Boga. 13 Osądźcie zresztą sami! Czy wypada, aby kobieta z odkrytą głową modliła się do Boga? 14 Czyż sama natura nie poucza nas, że hańbą jest dla mężczyzny nosić długie włosy, 15 podczas gdy dla kobiety jest właśnie chwałą? Włosy bowiem zostały jej dane za okrycie. 16 Może ktoś uważa za właściwe spierać się nadal, my jednak nie jesteśmy takiego zdania, ani my, ani Kościoły Boże. (1 Kor rozdz. 11, w. 1-16) Rozdz. 14, w. 34 kobiety mają na tych zgromadzeniach milczeć; nie dozwala się im bowiem mówić, lecz mają być poddane, jak to Prawo nakazuje. 35 A jeśli pragną się czego nauczyć, niech zapytają w domu swoich mężów! Nie wypada bowiem kobiecie przemawiać na zgromadzeniu. (1 Kor rozdz. 14, w. 34-35) Rozdz. 2, w. 2 Jestem bowiem o was zazdrosny Boską zazdrością. Poślubiłem was przecież jednemu mężowi, by was przedstawić Chrystusowi jako czystą dziewicę. 3 Obawiam się jednak, ażeby nie były odwiedzione umysły wasze od prostoty i czystości wobec Chrystusa w taki sposób, jak w swojej chytrości wąż uwiódł Ewę. (2 Kor rozdz. 2 w. 2-3) [Prawdziwa Ewangelia] Rozdz. 1, w. 6 Nadziwić się nie mogę, że od Tego, który was łaską Chrystusa powołał, tak szybko chcecie przejść do innej Ewangelii. 7 Innej jednak Ewangelii nie ma: są tylko jacyś ludzie, którzy sieją wśród was zamęt i którzy chcieliby przekręcić Ewangelię Chrystusową. 8 Ale gdybyśmy nawet my lub anioł z nieba głosił wam Ewangelię różną od tej, którą wam głosiliśmy - niech będzie przeklęty! 9 Już to przedtem powiedzieliśmy, a teraz jeszcze mówię: Gdyby wam kto głosił Ewangelię różną od tej, którą [od nas] otrzymaliście - niech będzie przeklęty! (Ga rozdz. 1, w. 6-9) [Zasady życia domowego - wielki wzór dla mężów i żon] Rozdz. 5, w. 21 Bądźcie sobie wzajemnie poddani w bojaźni Chrystusowej! 22 Żony niechaj będą poddane swym mężom, jak Panu, 23 bo mąż jest głową żony, jak i Chrystus - Głową Kościoła: On - Zbawca Ciała. 24 Lecz jak Kościół poddany jest Chrystusowi, tak i żony mężom - we wszystkim. 25 Mężowie miłujcie żony, bo i Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie, 26 aby go uświęcić, oczyściwszy obmyciem wodą, któremu towarzyszy słowo, 27 aby osobiście stawić przed sobą Kościół jako chwalebny, nie mający skazy czy zmarszczki, czy czegoś podobnego, lecz aby był święty i nieskalany. 28 Mężowie powinni miłować swoje żony, tak jak własne ciało. Kto miłuje swoją żonę, siebie samego miłuje. 29 Przecież nigdy nikt nie odnosił się z nienawiścią do własnego ciała, lecz [każdy] je żywi i pielęgnuje, jak i Chrystus - Kościół, 30 bo jesteśmy członkami Jego Ciała. 31 Dlatego opuści człowiek ojca i matkę, a połączy się z żoną swoją, i będą dwoje jednym ciałem. 32 Tajemnica to wielka, a ja mówię: w odniesieniu do Chrystusa i do Kościoła. 33 W końcu więc niechaj także każdy z was tak miłuje swą żonę jak siebie samego! A żona niechaj się odnosi ze czcią do swojego męża! (Ef rozdz. 5, w. 21-33) [Dzieci a rodzice] Rozdz. 6, w. 1 Dzieci, bądźcie posłuszne w Panu waszym rodzicom, bo to jest sprawiedliwe. 2 Czcij ojca twego i matkę - jest to pierwsze przykazanie z obietnicą - 3 aby ci było dobrze i abyś był długowieczny na ziemi. 4 A [wy], ojcowie, nie pobudzajcie do gniewu waszych dzieci, lecz wychowujcie je stosując karcenie i napominanie Pańskie! (Ef rozdz. 6,m w. 1-4). [Zasady życia domowego] Rozdz. 3 w. 18 Żony bądźcie poddane mężom, jak przystało w Panu. 19 Mężowie, miłujcie żony i nie bądźcie dla nich przykrymi! 20 Dzieci, bądźcie posłuszne rodzicom we wszystkim, bo to jest miłe w Panu. 21 Ojcowie, nie rozdrażniajcie waszych dzieci, aby nie traciły ducha. (Kol rozdz. 3, w. 18-21) Rozdz. 4, w. 3 Albowiem wolą Bożą jest wasze uświęcenie: powstrzymywanie się od rozpusty, 4 aby każdy umiał utrzymywać ciało własne w świętości i we czci, 5 a nie w pożądliwej namiętności, jak to czynią nie znający Boga poganie. 6 Niech nikt w tej sprawie nie wykracza i nie oszukuje brata swego, albowiem jak wam to przedtem powiedzieliśmy, zapewniając uroczyście: Bóg jest mścicielem tego wszystkiego. 7 Nie powołał nas Bóg do nieczystości, ale do świętości. 8 A więc kto [to] odrzuca, nie człowieka odrzuca, lecz Boga, który przecież daje wam swego Ducha Świętego. (1 Tes rozdz. 4, w. 3-8) [Zachowanie się mężczyzn i kobiet podczas modlitwy] Rozdz. 2, w. 8 Chcę więc, by mężczyźni modlili się na każdym miejscu, podnosząc ręce czyste, bez gniewu i sporu. 9 Podobnie kobiety - w skromnie zdobnym odzieniu, niech się przyozdabiają ze wstydliwością i umiarem, nie przesadnie zaplatanymi włosami albo złotem czy perłami, albo kosztownym strojem, 10 lecz przez dobre uczynki, co przystoi kobietom, które się przyznają do pobożności. 11 Kobieta niechaj się uczy w cichości z całym poddaniem się. 12 Nauczać zaś kobiecie nie pozwalam ani też przewodzić nad mężem lecz [chcę, by] trwała w cichości. 13 Albowiem Adam został pierwszy ukształtowany, potem - Ewa. 14 I nie Adam został zwiedziony, lecz zwiedziona kobieta popadła w przestępstwo. 15 Zbawiona zaś zostanie przez rodzenie dzieci; [będą zbawione wszystkie], jeśli wytrwają w wierze i miłości, i uświęceniu - z umiarem. (1 Tm rozdz. 2, w. 8-15) Rozdz. 3, w. 2 Biskup więc powinien być nienaganny, mąż jednej żony, trzeźwy, rozsądny, przyzwoity, gościnny, sposobny do nauczania, 3 nie przebierający miary w piciu wina, nieskłonny do bicia, ale opanowany, niekłótliwy, niechciwy na grosz, 4 dobrze rządzący własnym domem, trzymający dzieci w uległości, z całą godnością. 5 Jeśli ktoś bowiem nie umie stanąć na czele własnego domu, jakżeż będzie się troszczył o Kościół Boży? […] 11 Kobiety również - czyste, nieskłonne do oczerniania, trzeźwe, wierne we wszystkim. 12 Diakoni niech będą mężami jednej żony, rządzący dobrze dziećmi i własnymi domami. (1 Tm rozdz. 3, w. 2-5.11-12) Rozdz. 5, w. 9 Do spisu należy wciągać taką wdowę, która ma co najmniej lat sześćdziesiąt, była żoną jednego męża, (1 Tm rozdz. 5, w. 9) Rozdz. 2 w. 1 Ty zaś głoś to, co jest zgodne ze zdrową nauką: 2 że starcy winni być ludźmi trzeźwymi, statecznymi, roztropnymi odznaczającymi się zdrową wiarą, miłością, cierpliwością. 3 Podobnie starsze kobiety winny być w zewnętrznym ułożeniu jak najskromniejsze, winny unikać plotek i oszczerstw, nie upijać się winem, a uczyć innych dobrego. 4 Niech pouczają młode kobiety, jak mają kochać mężów, dzieci, 5 jak mają być rozumne, czyste, gospodarne, dobre, poddane swym mężom - aby nie bluźniono słowu Bożemu. 6 Młodzieńców również upominaj, aby byli umiarkowani; (Tt rozdz. 2, w. 1-6) Rozdz. 13, w. 4 We czci niech będzie małżeństwo pod każdym względem i łoże nieskalane, gdyż rozpustników i cudzołożników osądzi Bóg. (Hbr rozdz. 13, w. 4) Rozdz. 3, w. 1 Tak samo żony niech będą poddane swoim mężom, aby nawet wtedy, gdy niektórzy z nich nie słuchają nauki, przez samo postępowanie żon zostali [dla wiary] pozyskani bez nauki, 2 gdy będą się przypatrywali waszemu, pełnemu bojaźni, świętemu postępowaniu. 3 Ich ozdobą niech będzie nie to, co zewnętrzne: uczesanie włosów i złote pierścienie ani strojenie się w suknie, 4 ale wnętrze serca człowieka o nienaruszalnym spokoju i łagodności ducha, który jest tak cenny wobec Boga. 5 Tak samo bowiem i dawniej święte niewiasty, które miały nadzieję w Bogu, same siebie ozdabiały, a były poddane swoim mężom. 6 Tak Sara była posłuszna Abrahamowi, nazywając go panem. Stałyście się jej dziećmi, gdyż dobrze czynicie i nie obawiacie się żadnego zastraszenia. 7 Podobnie mężowie we wspólnym pożyciu liczcie się rozumnie ze słabszym ciałem kobiecym! Darzcie żony czcią jako te, które są razem z wami dziedzicami łaski, [to jest] życia, aby nie stawiać przeszkód waszym modlitwom. (1 P rozdz. 3, w. 1-8) Rozdz. 19, w. 7 Weselmy się i radujmy, i dajmy Mu chwałę, bo nadeszły Gody Baranka, a Jego Małżonka się przystroiła, 8 i dano jej oblec bisior lśniący i czysty» - bisior bowiem oznacza czyny sprawiedliwe świętych. 9 I mówi mi: «Napisz: Błogosławieni, którzy są wezwani na ucztę Godów Baranka!» I mówi mi: «Te prawdziwe słowa są Boże». (Ap rozdz. 19, w. 7-9) Rozdz. 21, w. 2 I Miasto Święte - Jeruzalem Nowe ujrzałem zstępujące z nieba od Boga, przystrojone jak oblubienica zdobna w klejnoty dla swego męża. (Ap rozdz. 21, w. 2) 17 A Duch i Oblubienica mówią: «Przyjdź!» A kto słyszy, niech powie: «Przyjdź!» I kto odczuwa pragnienie, niech przyjdzie, kto chce, niech wody życia darmo zaczerpnie. (Ap rozdz. 22, w. 17) Zob. także hasło „Sakramenty – podhasło małżeństwo” s. 871, 872 BT - NT 2002, wyd. V, Pallottinnum. 11. Mężczyzna Mk 10,1-12; J 11,1-44, J 12,11; Ga 3,28; Rz 7,1-6; 1 Kor 7,1-40; 2 Kor 11,2; Ef 5, 25-28; Kol 3,18-21; 1 P 3,7; 1 Kor 11,1-16; 1 Kor 14,35; Ef 5,21-33; 1 1 Tm 2,8-15; Tm 2,2-15; 1 P 3,1-9; Ap 12, 1-18; Ap 21,2. Zob. także Cudzołóstwo, Godność, Kazirodztwo, Kobieta, Lewiratu prawo, Małżeństwo, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nieczystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci), Rozpusta, Rozwód, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, Wesele, Wolność, Wstrzemięźliwość, Wstyd, Zgorszenie. [Wskrzeszenie Łazarza] Rozdz. 11, w. 1 Był pewien chory, Łazarz z Betanii, z miejscowości Marii i jej siostry Marty. (J rozdz. 11, w. 1) [Uczta w Betanii] Rozdz. 12, w. 1 Na sześć dni przed Paschą Jezus przybył do Betanii, gdzie mieszkał Łazarz, którego Jezus wskrzesił z martwych. 2 Urządzono tam dla Niego ucztę. Marta posługiwała, a Łazarz był jednym z zasiadających z Nim przy stole. (J rozdz. 12, w. 1-2) Rozdz. 11 w. 3 Chciałbym, żebyście wiedzieli, że głową każdego mężczyzny jest Chrystus, mężczyzna zaś jest głową kobiety, a głową Chrystusa - Bóg. (1 Kor rozdz. 11, w. 3) Rozdz. 14, w. 35 A jeśli pragną się czego nauczyć, niech zapytają w domu swoich mężów! Nie wypada bowiem kobiecie przemawiać na zgromadzeniu. (1 Kor rozdz. 14, w. 35) Rozdz. 3, w. 28 Nie ma już Żyda ani poganina, nie ma już niewolnika ani człowieka wolnego, nie ma już mężczyzny ani kobiety, wszyscy bowiem jesteście kimś jednym w Chrystusie Jezusie. (Ga rozdz. 3, w. 28) [Zasady życia domowego - wielki wzór dla mężów i żon] Rozdz. 5, w. 21 Bądźcie sobie wzajemnie poddani w bojaźni Chrystusowej! 22 Żony niechaj będą poddane swym mężom, jak Panu, 23 bo mąż jest głową żony, jak i Chrystus - Głową Kościoła: On - Zbawca Ciała. 24 Lecz jak Kościół poddany jest Chrystusowi, tak i żony mężom - we wszystkim. 25 Mężowie miłujcie żony, bo i Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie, 26 aby go uświęcić, oczyściwszy obmyciem wodą, któremu towarzyszy słowo, 27 aby osobiście stawić przed sobą Kościół jako chwalebny, nie mający skazy czy zmarszczki, czy czegoś podobnego, lecz aby był święty i nieskalany. 28 Mężowie powinni miłować swoje żony, tak jak własne ciało. Kto miłuje swoją żonę, siebie samego miłuje. 29 Przecież nigdy nikt nie odnosił się z nienawiścią do własnego ciała, lecz [każdy] je żywi i pielęgnuje, jak i Chrystus - Kościół, 30 bo jesteśmy członkami Jego Ciała. 31 Dlatego opuści człowiek ojca i matkę, a połączy się z żoną swoją, i będą dwoje jednym ciałem. 32 Tajemnica to wielka, a ja mówię: w odniesieniu do Chrystusa i do Kościoła. 33 W końcu więc niechaj także każdy z was tak miłuje swą żonę jak siebie samego! A żona niechaj się odnosi ze czcią do swojego męża! (Er rozdz. 5, w. 21-33) Rozdz. 3, w. 18 Żony bądźcie poddane mężom, jak przystało w Panu. 19 Mężowie, miłujcie żony i nie bądźcie dla nich przykrymi! 20 Dzieci, bądźcie posłuszne rodzicom we wszystkim, bo to jest miłe w Panu. 21 Ojcowie, nie rozdrażniajcie waszych dzieci, aby nie traciły ducha. (Kol rozdz. 3, w. 18-21) Rozdz. 3, w. 7 Podobnie mężowie we wspólnym pożyciu liczcie się rozumnie ze słabszym ciałem kobiecym! Darzcie żony czcią jako te, które są razem z wami dziedzicami łaski, [to jest] życia, aby nie stawiać przeszkód waszym modlitwom. (Kol rozdz. 3, w. 7) [Zachowanie się mężczyzn i kobiet podczas modlitwy] Rozdz. 2, w. 8 Chcę więc, by mężczyźni modlili się na każdym miejscu, podnosząc ręce czyste, bez gniewu i sporu. 9 Podobnie kobiety - w skromnie zdobnym odzieniu, niech się przyozdabiają ze wstydliwością i umiarem, nie przesadnie zaplatanymi włosami albo złotem czy perłami, albo kosztownym strojem, 10 lecz przez dobre uczynki, co przystoi kobietom, które się przyznają do pobożności. 11 Kobieta niechaj się uczy w cichości z całym poddaniem się. 12 Nauczać zaś kobiecie nie pozwalam ani też przewodzić nad mężem lecz [chcę, by] trwała w cichości. 13 Albowiem Adam został pierwszy ukształtowany, potem - Ewa. 14 I nie Adam został zwiedziony, lecz zwiedziona kobieta popadła w przestępstwo. 15 Zbawiona zaś zostanie przez rodzenie dzieci; [będą zbawione wszystkie], jeśli wytrwają w wierze i miłości, i uświęceniu - z umiarem. (1 Tm rozdz. 2, w. 2-15) Rozdz. 3, w. 1 Tak samo żony niech będą poddane swoim mężom, aby nawet wtedy, gdy niektórzy z nich nie słuchają nauki, przez samo postępowanie żon zostali [dla wiary] pozyskani bez nauki, 2 gdy będą się przypatrywali waszemu, pełnemu bojaźni, świętemu postępowaniu. 3 Ich ozdobą niech będzie nie to, co zewnętrzne: uczesanie włosów i złote pierścienie ani strojenie się w suknie, 4 ale wnętrze serca człowieka o nienaruszalnym spokoju i łagodności ducha, który jest tak cenny wobec Boga. 5 Tak samo bowiem i dawniej święte niewiasty, które miały nadzieję w Bogu, same siebie ozdabiały, a były poddane swoim mężom. 6 Tak Sara była posłuszna Abrahamowi, nazywając go panem. Stałyście się jej dziećmi, gdyż dobrze czynicie i nie obawiacie się żadnego zastraszenia. 7 Podobnie mężowie we wspólnym pożyciu liczcie się rozumnie ze słabszym ciałem kobiecym! Darzcie żony czcią jako te, które są razem z wami dziedzicami łaski, [to jest] życia, aby nie stawiać przeszkód waszym modlitwom. 8 Na koniec zaś bądźcie wszyscy jednomyślni, współczujący, pełni braterskiej miłości, miłosierni, pokorni! 9 Nie oddawajcie złem za zło ani złorzeczeniem za złorzeczenie! Przeciwnie zaś, błogosławcie! Do tego bowiem jesteście powołani, abyście odziedziczyli błogosławieństwo. (1 P rozdz. 3, w. 1-9) Rozdz. 21, w. 2 I Miasto Święte - Jeruzalem Nowe ujrzałem zstępujące z nieba od Boga, przystrojone jak oblubienica zdobna w klejnoty dla swego męża. (Ap rozdz. 21, w. 2) 12. Miłość Mt 5,7, Mt 5,27-32, Mt 5,43-48, Mt 7,12, Mt 7,13-14, Mt 9,12-13, Mt 17,5, Mt 22,34-40, Mt 23,23, Mt 25,31-46, Mt 26,26-30; Mk 12,28-34; Łk 10,25-28, Łk 6,27-36, Łk 7,36-50, Łk 10,30-37, Łk 12,10, Łk 23,34; J 4,1-42, J 3,16, J 3,35, J 8,1-11, J 10,17, J 13,1, J 13,12-17, J 13,34-35; J 14,15-20, J 14,21-24.31, J 15,9-10, J 15,12-13.17, J 17,23-26, J 21,7, J 21,15-19; Dz 7,59-60; Rz 5,5.8, Rz 8,28.35.39, Rz 12,19-21, Rz 13,8-10, Rz 15,30; 1 Kor 2,9, 1 Kor 8,3, 1 Kor 9,18-22, 1 Kor 13,1-13, 1 Kor 14,1, 1 Kor 16,14.22.23; 2 Kor 8,6-8, 2 Kor 8,24, 2 Kor 13,11; Ga 2,20, Ga 4,6, Ga 4,13-15, Ga 5,22; Ef 1,4.6, Ef 2,4, Ef 3,17.19, Ef 4,15, Ef 5,2, Ef 6,24, Ef 4,2, Ef 5,2, Ef 5,21-33; Flp 1,8-11, Flp 1,15-16, Flp 2,1-4; Kol 1,4, Kol 1,13, Kol 2,2; Kol 3,12-14, Kol 3,12-25; 1 Tes 3,12, 1 Tes 4,9-10, 1 Tes 5, 13; 2 Tes 1,3, 2 Tes 2,13.16; 1 Tm 2,8-15, 1 Tm 4,12, 1 Tm 6,11; 2 Tm 1,7, 2 Tm 2,22, 2 Tm 4,8; Tt 2,1-6, Tt 3,4-7, Tt 3,15; Hbr 13,1-3; Jk 1,12, Jk 2,5, Jk 2,8, Jk 3,17, Jk 5,11; 1 P 1,8, 1 P 4,8, 1 P 4,12, 1 P 5,14; 2 P 1,17; 1 J 1,3-11, 1 J 2,5, 1 J 2,10, 1 J 3,1-2, 1 J 3,10-24, 1 J 4, 7-21, 1 J 5,1-3; 2 J 1-11; 3 J 1,2.6.11; Jud w. 1-3, Jud. w. 17, w. 20-21; Ap 1,5, Ap 2,4-5, Ap 2,19, Ap 3,9, Ap 3,19. Zob. także Dziewictwo – bezżenność, Godność, Kobieta, Małżeństwo, Mężczyzna, Pokuta (nawrócenie, metanoia), Prawda, Rodzina (dzieci), Wdowy, Wesele, Wolność, Wstrzemięźliwość. „34Przykazanie nowe daję wam, abyście się wzajemnie miłowali, tak jak Ja was umiłowałem; żebyście i wy tak się miłowali wzajemnie. 35Po tym wszyscy poznają, że jesteście uczniami moimi, jeśli będziecie się wzajemnie miłowali”. (Ewangelia wg św. Jana rozdz.13, w. 34-35) „To jest moje przykazanie, abyście się wzajemnie miłowali, tak jak Ja was umiłowałem”. (Ewangelia wg św. Jana rozdz. 15, w. 12) „Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne”. (Ewangelia wg św. Jana rozdz. 3, w. 16) „22 34 Gdy faryzeusze posłyszeli, że zamknął usta saduceuszom, zebrali się razem, 35 a jeden z nich, uczony w Prawie, wystawiając Go na próbę, zapytał:»: 36 «Nauczycielu, które przykazanie w Prawie jest największe?» 37 On mu odpowiedział: «Będziesz miłował Pana Boga swego całym swoim sercem, całą swoją duszą i całym swoim umysłem. 38 To jest największe i pierwsze przykazanie. 39 Drugie podobne jest do niego: Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego. 40 Na tych dwóch przykazaniach opiera się całe Prawo i Prorocy»”. (Ewangelia wg św. Mateusza rozdz. 22, w. 34-40) (por. podobne teksty w Ewangelii wg św. Marka rozdz. 12, w. 28-31 oraz w Ewangelii wg św. Łukasza rozdz. 10, w. 25-28) „Bo całe Prawo wypełnia się w tym jednym nakazie: Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego”. (List do Galatów rozdz. 5, w. 14) „Albowiem przykazania: Nie cudzołóż, nie zabijaj, nie kradnij, nie pożądaj, i wszystkie inne – streszczają się w tym nakazie: Miłuj bliźniego swego jak siebie samego! Miłość nie wyrządza zła bliźniemu. Przeto miłość jest doskonałym wypełnieniem Prawa”. Istotą Dekalogu jest miłość. (List do Rzymian rozdz. 13, w. 9, 10) „13 1Gdybym mówił językami ludzi i aniołów, a miłości bym nie miał, stałbym się jak miedź brzęcząca albo cymbał brzmiący. 2 Gdybym też miał dar prorokowania i znał wszystkie tajemnice, i posiadł wszelką wiedzę, i wiarę miał tak wielką, iżbym góry przenosił, a miłości bym nie miał - byłbym niczym. 3 I gdybym rozdał na jałmużnę całą majętność moją, a ciało wystawił na spalenie, lecz miłości bym nie miał, nic mi nie pomoże. 4 Miłość cierpliwa jest, łaskawa jest. Miłość nie zazdrości, nie szuka poklasku, nie unosi się pychą; 5 nie jest bezwstydna, nie szuka swego, nie unosi się gniewem, nie pamięta złego; 6 nie cieszy się z niesprawiedliwości, lecz współweseli się z prawdą. 7 Wszystko znosi, wszystkiemu wierzy, we wszystkim pokłada nadzieję, wszystko przetrzyma. 8 Miłość nigdy nie ustaje, [nie jest] jak proroctwa, które się skończą, choć zniknie dar języków i choć wiedzy [już] nie stanie. 9 Po części bowiem tylko poznajemy i po części prorokujemy. 10 Gdy zaś przyjdzie to, co jest doskonałe, zniknie to, co jest tylko częściowe. 11 Gdy byłem dzieckiem, mówiłem jak dziecko, czułem jak dziecko, myślałem jak dziecko. Kiedy zaś stałem się mężem, wyzbyłem się tego, co dziecinne. 12 Teraz widzimy jakby w zwierciadle, niejasno; wtedy zaś [ujrzymy] twarzą w twarz. Teraz poznaję po części, wtedy zaś będę poznawał tak, jak sam zostałem poznany. 13 Tak więc trwają wiara, nadzieja, miłość - te trzy: największa z nich [jednak] jest miłość”. (1 List do Koryntian rozdz. 13, w. 1-13) „15 9 Jak Mnie umiłował Ojciec, tak i Ja was umiłowałem. Trwajcie w miłości mojej! 10 Jeśli będziecie zachowywać moje przykazania, będziecie trwać w miłości mojej, tak jak Ja zachowałem przykazania Ojca mego i trwam w Jego miłości. 11 To wam powiedziałem, aby radość moja w was była i aby radość wasza była pełna. 12 To jest moje przykazanie, abyście się wzajemnie miłowali, tak jak Ja was umiłowałem. 13 Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich. 14 Wy jesteście przyjaciółmi moimi, jeżeli czynicie to, co wam przykazuję. 15 Już was nie nazywam sługami, bo sługa nie wie, co czyni pan jego, ale nazwałem was przyjaciółmi, albowiem oznajmiłem wam wszystko, co usłyszałem od Ojca mego. 16 Nie wyście Mnie wybrali, ale Ja was wybrałem i przeznaczyłem was na to, abyście szli i owoc przynosili, i by owoc wasz trwał - aby Ojciec dał wam [wszystko], o cokolwiek Go poprosicie w imię moje. 17 To wam przykazuję, abyście się wzajemnie miłowali. [Nienawiść świata. Świadectwo Ducha Świętego]: 18 Jeżeli was świat nienawidzi, wiedzcie, że Mnie wpierw znienawidził. 19 Gdybyście byli ze świata, świat by was kochał jako swoją własność. Ale ponieważ nie jesteście ze świata, bo Ja was wybrałem sobie ze świata, dlatego was świat nienawidzi. 20 Pamiętajcie o słowie, które do was powiedziałem: "Sługa nie jest większy od swego pana". Jeżeli Mnie prześladowali, to i was będą prześladować. Jeżeli moje słowo zachowali, to i wasze będą zachowywać. 21 Ale to wszystko wam będą czynić z powodu mego imienia, bo nie znają Tego, który Mnie posłał. 22 Gdybym nie przyszedł i nie mówił do nich, nie mieliby grzechu. Teraz jednak nie mają usprawiedliwienia dla swego grzechu. 23 Kto Mnie nienawidzi, ten i Ojca mego nienawidzi. 24 Gdybym nie dokonał wśród nich dzieł, których nikt inny nie dokonał, nie mieliby grzechu. Teraz jednak widzieli je, a jednak znienawidzili i Mnie, i Ojca mego. 25 Ale to się stało, aby się wypełniło słowo napisane w ich Prawie: Nienawidzili Mnie bez powodu. 26Gdy jednak przyjdzie Paraklet, którego Ja wam poślę od Ojca, Duch Prawdy, który od Ojca pochodzi, On będzie świadczył o Mnie. 27 Ale wy też świadczycie, bo jesteście ze Mną od początku. (Ewangelia wg św. Jana rozdz. 15, w. 9-26) 2 1 Dzieci moje, piszę wam to dlatego, żebyście nie grzeszyli. Jeśliby nawet kto zgrzeszył, mamy Rzecznika wobec Ojca - Jezusa Chrystusa sprawiedliwego. 2 On bowiem jest ofiarą przebłagalną za nasze grzechy, i nie tylko nasze, lecz również za grzechy całego świata. 3 Po tym zaś poznajemy, że Go znamy, jeżeli zachowujemy Jego przykazania. 4 Kto mówi: «Znam Go», a nie zachowuje Jego przykazań, ten jest kłamcą i nie ma w nim prawdy. 5 Kto zaś zachowuje Jego naukę, w tym naprawdę miłość Boża jest doskonała. 6 Po tym właśnie poznajemy, że jesteśmy w Nim. Kto twierdzi, że w Nim trwa, powinien również sam postępować tak, jak On postępował. 7 Umiłowani, nie piszę do was o nowym przykazaniu, ale o przykazaniu istniejącym od dawna, które mieliście od samego początku; tym dawnym przykazaniem jest nauka, którą posłyszeliście. 8 A jednak piszę wam o nowym przykazaniu, które prawdziwe jest w Nim i w nas, ponieważ ciemności ustępują, a jaśnieje już prawdziwa światłość. 9 Kto twierdzi, że żyje w światłości, a nienawidzi brata swego, dotąd jeszcze jest w ciemności. 10 Kto miłuje swego brata, ten trwa w światłości i nie może się potknąć. 11 Kto zaś swojego brata nienawidzi, żyje w ciemności i działa w ciemności, i nie wie, dokąd idzie, ponieważ ciemności dotknęły ślepotą jego oczy. (1 List św. Jana rozdz. 2, w. 1-11) 3 1 „Popatrzcie, jaką miłością obdarzył nas Ojciec: zostaliśmy nazwani dziećmi Bożymi, i rzeczywiście nimi jesteśmy. Świat zaś dlatego nas nie zna, że nie poznał Jego. 2 Umiłowani, obecnie jesteśmy dziećmi Bożymi, ale jeszcze się nie ujawniło, czym będziemy. Wiemy, że gdy się objawi, będziemy do Niego podobni, bo ujrzymy Go takim, jakim jest. 3 Każdy zaś, kto pokłada w Nim tę nadzieję, uświęca się podobnie jak On jest święty. 10 Dzięki temu można rozpoznać dzieci Boga i dzieci diabła: każdy, kto postępuje niesprawiedliwie, nie jest z Boga, jak i ten, kto nie miłuje swego brata. 11 Taka bowiem jest nowina, którą usłyszeliście od początku, że mamy się wzajemnie miłować. 12 Nie tak, jak Kain, który pochodził od Złego i zabił swego brata. A dlaczego go zabił? Ponieważ czyny jego były złe, brata zaś sprawiedliwe. 13 Nie dziwcie się, bracia, jeśli świat was nienawidzi. 14 My wiemy, że przeszliśmy ze śmierci do życia, bo miłujemy braci, kto zaś nie miłuje, trwa w śmierci. 15 Każdy, kto nienawidzi swego brata, jest zabójcą, a wiecie, że żaden zabójca nie nosi w sobie życia wiecznego. 16 Po tym poznaliśmy miłość, że On oddał za nas życie swoje. My także winniśmy oddać życie za braci. 17 Jeśliby ktoś posiadał na świecie majątek i widział, że brat jego cierpi niedostatek, a zamknął przed nim swe serce, jak może trwać w nim miłość Boga? 18 Dzieci, nie miłujmy słowem i językiem, ale czynem i prawdą! 19 Po tym poznamy, że jesteśmy z prawdy, i uspokoimy przed Nim nasze serce. 20 A jeśli nasze serce oskarża nas, to przecież Bóg jest większy od naszego serca i zna wszystko. 21 Umiłowani, jeśli serce nas nie oskarża, mamy ufność w Bogu, 22 a o co prosić będziemy, otrzymamy od Niego, ponieważ zachowujemy Jego przykazania i czynimy to, co się Jemu podoba. 23 Przykazanie zaś Jego jest takie, abyśmy wierzyli w imię Jego Syna, Jezusa Chrystusa, i miłowali się wzajemnie tak, jak nam nakazał. 24 Kto wypełnia Jego przykazania, trwa w Bogu, a Bóg w nim; a to, że trwa On w nas, poznajemy po Duchu, którego nam dał (1 List św. Jana rozdz. 3, w. 1-3, 10-24) „4 7 Umiłowani, miłujmy się wzajemnie, ponieważ miłość jest z Boga, a każdy, kto miłuje, narodził się z Boga i zna Boga. 8 Kto nie miłuje, nie zna Boga, bo Bóg jest miłością. 9 W tym objawiła się miłość Boga ku nam, że zesłał Syna swego Jednorodzonego na świat, abyśmy życie mieli dzięki Niemu. 10 W tym przejawia się miłość, że nie my umiłowaliśmy Boga, ale że On sam nas umiłował i posłał Syna swojego jako ofiarę przebłagalną za nasze grzechy. 11 Umiłowani, jeśli Bóg tak nas umiłował, to i my winniśmy się wzajemnie miłować. 12 Nikt nigdy Boga nie oglądał. Jeżeli miłujemy się wzajemnie, Bóg trwa w nas i miłość ku Niemu jest w nas doskonała. 13 Poznajemy, że my trwamy w Nim, a On w nas, bo udzielił nam ze swego Ducha.. 14 My także widzieliśmy i świadczymy, że Ojciec zesłał Syna jako Zbawiciela świata. 15 Jeśli kto wyznaje, że Jezus jest Synem Bożym, to Bóg trwa w nim, a on w Bogu. 16 Myśmy poznali i uwierzyli miłości, jaką Bóg ma ku nam. Bóg jest miłością: kto trwa w miłości, trwa w Bogu, a Bóg trwa w nim. 17 Przez to miłość osiąga w nas kres doskonałości, że mamy pełną ufność w dzień sądu, ponieważ tak, jak On jest [w niebie], i my jesteśmy na tym świecie. 18 W miłości nie ma lęku, lecz doskonała miłość usuwa lęk, ponieważ lęk kojarzy się z karą. Ten zaś, kto się lęka, nie wydoskonalił się w miłości. 19 My miłujemy [Boga], ponieważ Bóg sam pierwszy nas umiłował. 20 Jeśliby ktoś mówił: «Miłuję Boga», a brata swego nienawidził, jest kłamcą, albowiem kto nie miłuje brata swego, którego widzi, nie może miłować Boga, którego nie widzi. 21 Takie zaś mamy od Niego przykazanie, aby ten, kto miłuje Boga, miłował też i brata swego.” (1 List św. Jana rozdz. 4, w. 7-21) „5 1 Każdy, kto wierzy, że Jezus jest Mesjaszem, z Boga się narodził, i każdy miłujący Tego, który dał życie, miłuje również tego, który życie od Niego otrzymał. 2 Po tym poznajemy, że miłujemy dzieci Boże, gdy miłujemy Boga i wypełniamy Jego przykazania, 3 albowiem miłość względem Boga polega na spełnianiu Jego przykazań, a przykazania Jego nie są ciężkie.” (1 List św. Jana rozdz. 5, w. 1-3) „5 16 Jeśli ktoś spostrzeże, że brat popełnia grzech, który nie sprowadza śmierci, niech się modli, a przywróci mu życie; mam na myśli tych, których grzech nie sprowadza śmierci. Istnieje taki grzech, który sprowadza śmierć. W takim wypadku nie polecam, aby się modlono. 17 Każde bezprawie jest grzechem, są jednak grzechy, które nie sprowadzają śmierci.” (1 List św. Jana rozdz. 5, w. 16-17) 1 [Ja] prezbiter - do Wybranej Pani i do jej dzieci, które miłuję w prawdzie, i nie tylko ja sam, ale także wszyscy, którzy znają prawdę, 2 [a miłuję] ze względu na prawdę, jaka w nas trwa i pozostanie z nami na wieki. 3 Łaska, miłosierdzie i pokój Boga Ojca i Jezusa Chrystusa, Syna Ojca, [niech] będą z nami w prawdzie i miłości! 4 Ucieszyłem się bardzo, że znalazłem wśród twych dzieci takie, które postępują według prawdy, zgodnie z przykazaniem, jakie otrzymaliśmy od Ojca. 5 A teraz proszę cię, Pani, abyśmy się wzajemnie miłowali. A pisząc to - nie głoszę nowego przykazania, lecz to, które mieliśmy od początku. 6 Miłość zaś polega na tym, abyśmy postępowali według Jego przykazań. Jest to przykazanie, o jakim słyszeliście od początku, że według niego macie postępować. 7 Wielu bowiem pojawiło się na świecie zwodzicieli, którzy nie uznają, że Jezus Chrystus przyszedł w ciele ludzkim. Taki jest zwodzicielem i antychrystem. 8 Uważajcie na siebie, abyście nie utracili tego, co zdobyliście pracą, lecz żebyście otrzymali pełną zapłatę. 9 Każdy, kto wybiega zbytnio naprzód, a nie trwa w nauce Chrystusa, ten nie ma Boga. Kto trwa w nauce [Chrystusa], ten ma i Ojca, i Syna. 10Jeśli ktoś przychodzi do was i tej nauki nie przynosi, nie przyjmujcie go do domu i nie pozdrawiajcie go, 11 albowiem kto go pozdrawia, staje się współuczestnikiem jego złych czynów.” (2 List św. Jana, w. 1-11) „17 20 Nie tylko za nimi proszę, ale i za tymi, którzy dzięki ich słowu będą wierzyć we Mnie; 21 aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, aby i oni stanowili w Nas jedno, aby świat uwierzył, że Ty Mnie posłałeś. 22 I także chwałę, którą Mi dałeś, przekazałem im, aby stanowili jedno, tak jak My jedno >stanowimy<. 23 Ja w nich, a Ty we Mnie! Oby się tak zespolili w jedno, aby świat poznał, żeś Ty Mnie posłał i że Ty ich umiłowałeś tak, jak Mnie umiłowałeś. 24 Ojcze, chcę, aby także ci, których Mi dałeś, byli ze Mną tam, gdzie Ja jestem, aby widzieli chwałę moją, którą Mi dałeś, bo umiłowałeś Mnie przed założeniem świata. 25 Ojcze sprawiedliwy! Świat Ciebie nie poznał, lecz Ja Ciebie poznałem i oni poznali, żeś Ty Mnie posłał. 26 Objawiłem im Twoje imię i nadal będę objawiał, aby miłość, którą Ty Mnie umiłowałeś, w nich była i Ja w nich» (Ewangelia wg św. Jana rozdz. 17, w. 20-26) „3 17 A oto głos z nieba mówił: «Ten jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie».” (Ewangelia wg św. Mateusza rozdz. 3, w. 17) „5 7 Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią.” (Ewangelia wg św. Mateusza rozdz. 5, w. 7, fragment Kazania na Górze) „7 12 Wszystko więc, co byście chcieli, żeby wam ludzie czynili, i wy im czyńcie! Albowiem to jest [istota] Prawa i Proroków.” (Ewangelia wg św. Mateusza rozdz. 7, w. 12, złota zasada postępowania) „23 23 Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy! Bo dajecie dziesięcinę z mięty, kopru i kminku, lecz pomijacie to, co ważniejsze jest w Prawie: sprawiedliwość, miłosierdzie i wiarę. To zaś należało czynić, a tamtego nie zaniedbywać. 24 Ślepi przewodnicy, którzy przecedzacie komara, a połykacie wielbłąda! 5 Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy! Bo dbacie o czystość zewnętrznej strony kubka i misy, a wewnątrz pełne są one zdzierstwa i niepowściągliwości. 26 Faryzeuszu ślepy! Oczyść wpierw wnętrze kubka, żeby i zewnętrzna jego strona stała się czysta.” (Ewangelia wg św. Mateusza rozdz. 23, w. 23-26) „25 35 Bo byłem głodny, a daliście Mi jeść; byłem spragniony, a daliście Mi pić; byłem przybyszem, a przyjęliście Mnie; 36 byłem nagi, a przyodzialiście Mnie; byłem chory, a odwiedziliście Mnie; byłem w więzieniu, a przyszliście do Mnie.” (Ewangelia wg św. Mateusza rozdz. 25, w. 35-36, fragment opisu Sądu Ostatecznego) „22 19 Następnie wziął chleb, odmówiwszy dziękczynienie połamał go i podał im, mówiąc: «To jest Ciało moje, które za was będzie wydane: to czyńcie na moją pamiątkę!» 20 Tak samo i kielich [wziął] po wieczerzy, mówiąc: «Ten kielich to Nowe Przymierze we Krwi mojej, która za was będzie wylana.” (Ewangelia wg św. Łukasza rozdz. 22, w. 19-20, opis ustanowienia Eucharystii w Wieczerniku) „19 25 A obok krzyża Jezusowego stały: Matka Jego i siostra Matki Jego, Maria, żona Kleofasa, i Maria Magdalena. 26 Kiedy więc Jezus ujrzał Matkę i stojącego obok Niej ucznia, którego miłował, rzekł do Matki: «Niewiasto, oto syn Twój». 27 Następnie rzekł do ucznia: «Oto Matka twoja». I od tej godziny uczeń wziął Ją do siebie. 28 Potem Jezus świadom, że już wszystko się dokonało, aby się wypełniło Pismo, rzekł: «Pragnę». 29 Stało tam naczynie pełne octu. Nałożono więc na hizop gąbkę nasączoną octem i do ust Mu podano. 30 A gdy Jezus skosztował octu, rzekł: «Dokonało się!». I skłoniwszy głowę oddał ducha.” (Ewangelia wg św. Jana rozdz. 19 w. 25-30, testament z krzyża, śmierć Jezusa) [Małżeństwo] „7 1 Co do spraw, o których pisaliście, to dobrze jest mężczyźnie nie łączyć się z kobietą. 2 Ze względu jednak na niebezpieczeństwo rozpusty niech każdy ma swoją żonę, a każda swojego męża. 3 Mąż niech oddaje powinność żonie, podobnie też żona mężowi. 4 Żona nie rozporządza własnym ciałem, lecz jej mąż; podobnie też i mąż nie rozporządza własnym ciałem, ale żona. 5 Nie unikajcie jedno drugiego, chyba że na pewien czas, za obopólną zgodą, by oddać się modlitwie; potem znów wróćcie do siebie, aby - wskutek niewstrzemięźliwości waszej - nie kusił was szatan. 6 To, co mówię, pochodzi z wyrozumiałości, a nie z nakazu. 7Pragnąłbym, aby wszyscy byli jak i ja sam, lecz każdy jest obdarowany przez Boga inaczej: jeden tak, a drugi tak. 8 Tym zaś, którzy nie wstąpili w związki małżeńskie, oraz tym, którzy już owdowieli, mówię: dobrze będzie, jeśli pozostaną jak i ja. 9 Lecz jeśliby nie potrafili zapanować nad sobą, niech wstępują w związki małżeńskie. Lepiej jest bowiem żyć w małżeństwie, niż płonąć. 10 Tym zaś, którzy trwają w związkach małżeńskich, nakazuję nie ja, lecz Pan: Żona niech nie odchodzi od swego męża!” (1 List do Koryntian rozdz. 7, w. 1-10). [Miłość i wolność] „5 13 Wy zatem, bracia, powołani zostaliście do wolności. Tylko nie bierzcie tej wolności jako zachęty do [hołdowania] ciału, wręcz przeciwnie, miłością ożywieni służcie sobie wzajemnie. 14 Bo całe Prawo wypełnia się w tym jednym nakazie: Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego. 15 A jeśli u was jeden drugiego kąsa i pożera, baczcie, byście się wzajemnie nie zjedli.” (List do Galatów rozdz. 5, w. 13-15) [Napięcie między „duchem" a „ciałem"] „16Oto, czego uczę: postępujcie według ducha, a nie spełnicie pożądania ciała. 17 Ciało bowiem do czego innego dąży niż duch, a duch do czego innego niż ciało, i stąd nie ma między nimi zgody, tak że nie czynicie tego, co chcecie. 18 Jeśli jednak pozwolicie się prowadzić duchowi, nie znajdziecie się w niewoli Prawa. 19 Jest zaś rzeczą wiadomą, jakie uczynki rodzą się z ciała: nierząd, nieczystość, wyuzdanie, 20 bałwochwalstwo, czary, nienawiść, spór, zawiść, wzburzenie, niewłaściwa pogoń za zaszczytami, niezgoda, rozłamy, 21 zazdrość, pijaństwo, hulanki i tym podobne. Co do nich zapowiadam wam, jak to już zapowiedziałem: ci, którzy się takich rzeczy dopuszczają, królestwa Bożego nie odziedziczą. 22 Owocem zaś Ducha jest: miłość, radość, pokój, cierpliwość, uprzejmość, dobroć, wierność, 23 łagodność, opanowanie. Przeciw takim [cnotom] nie ma Prawa. „24A ci, którzy należą do Chrystusa Jezusa, ukrzyżowali ciało swoje z jego namiętnościami i pożądaniami. 25 Mając życie od Ducha, do Ducha się też stosujmy. 26 Nie szukajmy próżnej chwały, jedni drugich drażniąc i wzajemnie sobie zazdroszcząc. List do Galatów rozdz. 5, w. 16-24) „6 1 Bracia, a gdyby komu przydarzył się jakiś upadek, wy, którzy pozostajecie pod działaniem Ducha, w duchu łagodności sprowadźcie takiego na właściwą drogę. Bacz jednak, abyś i ty nie uległ pokusie. 2 Jeden drugiego brzemiona noście i tak wypełniajcie prawo Chrystusowe. 3 Bo kto uważa, że jest czymś, gdy jest niczym, ten zwodzi samego siebie. 4 Niech każdy bada własne postępowanie, a wtedy powód do chluby znajdzie tylko w sobie samym, a nie w drugim. 5 Każdy bowiem poniesie własny ciężar.” (List da Galatów rozdz. 6, w. 1-4) „3 17 Niech Chrystus zamieszka przez wiarę w waszych sercach; abyście w miłości zakorzenieni i ugruntowani, 18 wraz ze wszystkimi świętymi zdołali ogarnąć duchem, czym jest Szerokość, Długość, Wysokość i Głębokość, 19 i poznać miłość Chrystusa, przewyższającą wszelką wiedzę, abyście zostali napełnieni całą Pełnią Bożą.” (List do Efezjan rozdz. 3 w. 17-19) „5 1 Bądźcie więc naśladowcami Boga, jako dzieci umiłowane, 2 i postępujcie drogą miłości, bo i Chrystus was umiłował i samego siebie wydał za nas w ofierze i dani na woń miłą Bogu. [Przeciw nadużyciom pogańskim]3 O nierządzie zaś i wszelkiej nieczystości albo chciwości niechaj nawet mowy nie będzie wśród was, jak przystoi świętym, 4 ani o tym, co haniebne, ani niedorzecznego gadania lub nieprzyzwoitych żartów, bo to wszystko jest niestosowne. Raczej winno być wdzięczne usposobienie. 5 O tym bowiem bądźcie przekonani, że żaden rozpustnik ani nieczysty, ani chciwiec - to jest bałwochwalca - nie ma dziedzictwa w królestwie Chrystusa i Boga. 6 Niechaj was nikt nie zwodzi próżnymi słowami, bo przez te [grzechy] nadchodzi gniew Boży na buntowników. 7 Nie miejcie więc z nimi nic wspólnego! [Zasady życia domowego - wielki wzór dla mężów i żon]21 Bądźcie sobie wzajemnie poddani w bojaźni Chrystusowej. 22 Żony niechaj będą poddane swym mężom, jak Panu, 23 bo mąż jest głową żony, jak i Chrystus - Głową Kościoła: On - Zbawca Ciała. 24 Lecz jak Kościół poddany jest Chrystusowi, tak i żony mężom - we wszystkim. 25 Mężowie miłujcie żony, bo i Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie, 26 aby go uświęcić, oczyściwszy obmyciem wodą, któremu towarzyszy słowo, 27 aby sobie samemu przedstawić Kościół jako chwalebny, nie mający skazy czy zmarszczki, czy czegoś podobnego, lecz aby był święty i nieskalany. 28 Mężowie powinni miłować swoje żony, tak jak własne ciało. Kto miłuje swoją żonę, siebie samego miłuje. 29 Przecież nigdy nikt nie odnosił się z nienawiścią do własnego ciała, lecz [każdy] je żywi i pielęgnuje, jak i Chrystus - Kościół, 30 bo jesteśmy członkami Jego Ciała. 31 Dlatego opuści człowiek ojca i matkę, a połączy się z żoną swoją, i będą dwoje jednym ciałem. 32 Tajemnica to wielka, a ja mówię: w odniesieniu do Chrystusa i do Kościoła. 33 W końcu więc niechaj także każdy z was tak miłuje swą żonę jak siebie samego! A żona niechaj się odnosi ze czcią do swojego męża.” (Efezjan rozdz. 5, w. 1-7, 21) „3 12 Jako więc wybrańcy Boży - święci i umiłowani - obleczcie się w serdeczne współczucie, dobroć, pokorę, cichość, cierpliwość, 13 znosząc jedni drugich i wybaczając sobie nawzajem, jeśliby miał ktoś do zarzucenia drugiemu: jak Pan wybaczył wam, tak i wy. 14 Na to zaś wszystko [przywdziejcie] miłość, która jest więzią doskonałości. 15 A w sercach waszych niech panuje pokój Chrystusowy, do którego też zostaliście wezwani w jednym Ciele. I bądźcie wdzięczni. […] [Zasady życia domowego]18 Żony bądźcie poddane mężom, jak przystało w Panu. 19 Mężowie, miłujcie żony i nie okazujcie im rozjątrzenia. 20 Dzieci, bądźcie posłuszne rodzicom we wszystkim, bo to jest miłe w Panu. 21 Ojcowie, nie rozdrażniajcie waszych dzieci, aby nie traciły ducha. 22 Niewolnicy, bądźcie we wszystkim posłuszni doczesnym panom, nie służąc tylko dla oka, jak gdyby dla przypodobania się ludziom, lecz ze szczerego serca, jak bojący się [prawdziwego] Pana. 23 Cokolwiek czynicie, z serca wykonujcie, jak dla Pana, a nie dla ludzi, świadomi, 24 że od Pana otrzymacie dziedzictwo [wiekuiste] jako zapłatę. Służycie Chrystusowi jako Panu! 25 Kto bowiem popełnia bezprawie, poniesie skutki swego bezprawia; a [u Niego] nie ma względu na osoby.” (1 List do Kolosan rozdz. 3, w. 12-15, 18-25) [Modlitwa o wzajemną miłość] „3 11 Drogę naszą do was niech utoruje sam Bóg, Ojciec nasz, i Pan nasz Jezus! 12 A Pan niech pomnoży was liczebnie i niech spotęguje miłość waszą nawzajem do siebie i do wszystkich, jaką i my mamy dla was; 13 aby serca wasze utwierdzone zostały w nienagannej świętości wobec Boga, Ojca naszego, na przyjście Pana naszego Jezusa wraz ze wszystkimi Jego świętymi.” (1 List do Tesaloniczan rozdz. 3, w. 11-13) „2 8 Chcę więc, by mężczyźni modlili się na każdym miejscu, podnosząc ręce czyste, bez gniewu i sporów. 9 Podobnie kobiety - skromnie przyodziane, niech się przyozdabiają ze wstydliwością i umiarem, nie przesadnie zaplatanymi włosami albo złotem czy perłami, czy kosztownym strojem, 10 lecz dobrymi uczynkami, co przystoi kobietom, które się przyznają do pobożności. 11 Kobieta niechaj słucha nauk w cichości, z całym poddaniem się. 12 Nauczać zaś kobiecie nie pozwalam ani też przewodzić nad mężem, lecz [chcę, by] trwała w cichości. 13 Albowiem Adam został pierwszy ukształtowany, potem - Ewa. 14 I nie Adam został zwiedziony, lecz zwiedziona kobieta popadła w przestępstwo. 15 Zbawiona zaś zostanie przez rodzenie dzieci; [będą zbawione wszystkie], jeśli wytrwają w wierze i miłości, i uświęceniu - z umiarem.” (1 List do Tymoteusza rozdz. 2, w. 8-15) „2 4 Niech pouczają młode kobiety, jak mają kochać mężów, dzieci, 5 jak mają być rozumne, czyste, gospodarne, dobre, poddane swym mężom – aby nie bluźniono słowu Bożemu. 6Młodzieńców również upominaj, ażeby byli umiarkowani […].” (List do Tytusa rozdz. 2, w. 4-5) „2 8 Jeśli przeto zgodnie z Pismem wypełniacie królewskie Prawo: Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego, dobrze czynicie.” (List św. Jakuba rozdz. 2, w. 8) [Miłość nieprzyjaciół] Rozdz. 5, w. 43 Słyszeliście, że powiedziano: Będziesz miłował swego bliźniego, a nieprzyjaciela swego będziesz nienawidził. 44 A Ja wam powiadam: Miłujcie waszych nieprzyjaciół i módlcie się za tych, którzy was prześladują; 45 tak będziecie synami Ojca waszego, który jest w niebie; ponieważ On sprawia, że słońce Jego wschodzi nad złymi i nad dobrymi, i On zsyła deszcz na sprawiedliwych i niesprawiedliwych. 46 Jeśli bowiem miłujecie tych, którzy was miłują, cóż za nagrodę mieć będziecie? Czyż i celnicy tego nie czynią? 47 I jeśli pozdrawiacie tylko swych braci, cóż szczególnego czynicie? Czyż i poganie tego nie czynią? 48 Bądźcie więc wy doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz niebieski. (Mt rozdz. 5, w. 43-48) [Największe przykazanie] Rozdz. 22, w. 34 Gdy faryzeusze dowiedzieli się, że zamknął usta saduceuszom, zebrali się razem, 35 a jeden z nich, uczony w Prawie, zapytał Go, wystawiając Go na próbę: 36 «Nauczycielu, które przykazanie w Prawie jest największe?» 37 On mu odpowiedział: «Będziesz miłował Pana Boga swego całym swoim sercem, całą swoją duszą i całym swoim umysłem. 38 To jest największe i pierwsze przykazanie. 39 Drugie podobne jest do niego: Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego. 40 Na tych dwóch przykazaniach opiera się całe Prawo i Prorocy». (Mt rozdz. 22, w. 34-40) [Największe przykazanie] Rozdz. 12, w. 28 Zbliżył się także jeden z uczonych w Piśmie, który im się przysłuchiwał, gdy rozprawiali ze sobą. Widząc, że Jezus dobrze im odpowiedział, zapytał Go: «Które jest pierwsze ze wszystkich przykazań?» 29 Jezus odpowiedział: «Pierwsze jest: Słuchaj, Izraelu, Pan Bóg nasz, Pan jest jeden. 30 Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą, całym swoim umysłem i całą swoją mocą. 31 Drugie jest to: Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego. Nie ma innego przykazania większego od tych». 32 Rzekł Mu uczony w Piśmie: «Bardzo dobrze, Nauczycielu słusznieś powiedział, bo Jeden jest i nie ma innego prócz Niego. 33 Miłować Go całym sercem, całym umysłem i całą mocą i miłować bliźniego jak siebie samego daleko więcej znaczy niż wszystkie całopalenia i ofiary». 34 Jezus widząc, że rozumnie odpowiedział, rzekł do niego: «Niedaleko jesteś od królestwa Bożego». I nikt już nie odważył się więcej Go pytać. (Mk rozdz. 12, w. 28-34) [Miłość bliźniego] Rozdz. 10, w. 25 A oto powstał jakiś uczony w Prawie i wystawiając Go na próbę, zapytał: «Nauczycielu, co mam czynić, aby osiągnąć życie wieczne?» 26 Jezus mu odpowiedział: «Co jest napisane w Prawie? Jak czytasz?» 27 On rzekł: Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą, całą swoją mocą i całym swoim umysłem; a swego bliźniego jak siebie samego. 28 Jezus rzekł do niego: «Dobrześ odpowiedział. To czyń, a będziesz żył». 29 Lecz on, chcąc się usprawiedliwić, zapytał Jezusa: «A kto jest moim bliźnim?» (Łk rozdz. 10, w. 25-29) [Miłość nieprzyjaciół] Rozdz. 6, w. 27 Lecz powiadam wam, którzy słuchacie: Miłujcie waszych nieprzyjaciół; dobrze czyńcie tym, którzy was nienawidzą; 28 błogosławcie tym, którzy was przeklinają, i módlcie się za tych, którzy was oczerniają. 29 Jeśli cię kto uderzy w [jeden] policzek, nadstaw mu i drugi! Jeśli bierze ci płaszcz, nie broń mu i szaty! 30 Daj każdemu, kto cię prosi, a nie dopominaj się zwrotu od tego, który bierze twoje. 31 Jak chcecie, żeby ludzie wam czynili, podobnie wy im czyńcie! 32 Jeśli bowiem miłujecie tych tylko, którzy was miłują, jakaż za to dla was wdzięczność? Przecież i grzesznicy miłość okazują tym, którzy ich miłują. 33 I jeśli dobrze czynicie tym tylko, którzy wam dobrze czynią, jaka za to dla was wdzięczność? I grzesznicy to samo czynią. 34 Jeśli pożyczek udzielacie tym, od których spodziewacie się zwrotu, jakaż za to dla was wdzięczność? I grzesznicy grzesznikom pożyczają, żeby tyleż samo otrzymać. 35 Wy natomiast miłujcie waszych nieprzyjaciół, czyńcie dobrze i pożyczajcie, niczego się za to nie spodziewając. A wasza nagroda będzie wielka, i będziecie synami Najwyższego; ponieważ On jest dobry dla niewdzięcznych i złych. 36 Bądźcie miłosierni, jak Ojciec wasz jest miłosierny. (Łk rozdz. 6, w. 27-36) [Miłosierny Samarytanin] Rozdz. 10, w. 30 Jezus nawiązując do tego, rzekł: «Pewien człowiek schodził z Jerozolimy do Jerycha i wpadł w ręce zbójców. Ci nie tylko że go obdarli, lecz jeszcze rany mu zadali i zostawiwszy na pół umarłego, odeszli. 31 Przypadkiem przechodził tą drogą pewien kapłan; zobaczył go i minął. 32 Tak samo lewita, gdy przyszedł na to miejsce i zobaczył go, minął. 33 Pewien zaś Samarytanin, będąc w podróży, przechodził również obok niego. Gdy go zobaczył, wzruszył się głęboko: 34 podszedł do niego i opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem; potem wsadził go na swoje bydlę, zawiózł do gospody i pielęgnował go. 35 Następnego zaś dnia wyjął dwa denary, dał gospodarzowi i rzekł: "Miej o nim staranie, a jeśli co więcej wydasz, ja oddam tobie, gdy będę wracał". 36 Któryż z tych trzech okazał się, według twego zdania, bliźnim tego, który wpadł w ręce zbójców?» 37 On odpowiedział: «Ten, który mu okazał miłosierdzie». Jezus mu rzekł: «Idź, i ty czyń podobnie!» (Łk rozdz. 10, 30-37) [Zapowiedź Pocieszyciela] Rozdz. 14, w. 15 Jeżeli Mnie miłujecie, będziecie zachowywać moje przykazania. 16 Ja zaś będę prosił Ojca, a innego Pocieszyciela da wam, aby z wami był na zawsze - 17 Ducha Prawdy, którego świat przyjąć nie może, ponieważ Go nie widzi ani nie zna. Ale wy Go znacie, ponieważ u was przebywa i w was będzie. 18 Nie zostawię was sierotami: Przyjdę do was. 19 Jeszcze chwila, a świat nie będzie już Mnie oglądał. Ale wy Mnie widzicie, ponieważ Ja żyję i wy żyć będziecie. 20 W owym dniu poznacie, że Ja jestem w Ojcu moim, a wy we Mnie i Ja w was. (J rozdz. 14, w. 15-20) Rozdz. 15, w. 9 Jak Mnie umiłował Ojciec, tak i Ja was umiłowałem. Wytrwajcie w miłości mojej! 10 Jeśli będziecie zachowywać moje przykazania, będziecie trwać w miłości mojej, tak jak Ja zachowałem przykazania Ojca mego i trwam w Jego miłości. (J rozdz. 15, w. 9-10) Rozdz. 15, w. 12 To jest moje przykazanie, abyście się wzajemnie miłowali, tak jak Ja was umiłowałem. 13 Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich. […]. 17 To wam przykazuję, abyście się wzajemnie miłowali. (J rozdz. 15, w. 12-13.17) Rozdz. 17, w. 23 Ja w nich, a Ty we Mnie! Oby się tak zespolili w jedno, aby świat poznał, żeś Ty Mnie posłał i żeś Ty ich umiłował tak, jak Mnie umiłowałeś. 24 Ojcze, chcę, aby także ci, których Mi dałeś, byli ze Mną tam, gdzie Ja jestem, aby widzieli chwałę moją, którą Mi dałeś, bo umiłowałeś Mnie przed założeniem świata. 25 Ojcze sprawiedliwy! Świat Ciebie nie poznał, lecz Ja Ciebie poznałem i oni poznali, żeś Ty Mnie posłał. 26 Objawiłem im Twoje imię i nadal będę objawiał, aby miłość, którą Ty Mnie umiłowałeś, w nich była i Ja w nich». (J rozdz. 17, w. 23-26) Rozdz. 12, w. 19 Umiłowani, nie wymierzajcie sami sobie sprawiedliwości, lecz pozostawcie to pomście [Bożej]! Napisano bowiem: Do Mnie należy pomsta. Ja wymierzę zapłatę - mówi Pan - ale: Jeżeli nieprzyjaciel twój cierpi głód - nakarm go. 20 Jeżeli pragnie - napój go! Tak bowiem czyniąc, węgle żarzące zgromadzisz na jego głowę. 21 Nie daj się zwyciężyć złu, ale zło dobrem zwyciężaj! (Rz rozdz. 12, w. 19-21) Rozdz. 13, w. 8 Nikomu nie bądźcie nic dłużni poza wzajemną miłością. Kto bowiem miłuje bliźniego, wypełnił Prawo. 9 Albowiem przykazania: Nie cudzołóż, nie zabijaj, nie kradnij, nie pożądaj, i wszystkie inne - streszczają się w tym nakazie: Miłuj bliźniego swego jak siebie samego! 10 Miłość nie wyrządza zła bliźniemu. Przeto miłość jest doskonałym wypełnieniem Prawa. (Rz rozdz. 13, w. 8-10) [Zasady życia domowego - wielki wzór dla mężów i żon] Rozdz. 5, w. 21 Bądźcie sobie wzajemnie poddani w bojaźni Chrystusowej! 22 Żony niechaj będą poddane swym mężom, jak Panu, 23 bo mąż jest głową żony, jak i Chrystus - Głową Kościoła: On - Zbawca Ciała. 24 Lecz jak Kościół poddany jest Chrystusowi, tak i żony mężom - we wszystkim. 25 Mężowie miłujcie żony, bo i Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie, 26 aby go uświęcić, oczyściwszy obmyciem wodą, któremu towarzyszy słowo, 27 aby osobiście stawić przed sobą Kościół jako chwalebny, nie mający skazy czy zmarszczki, czy czegoś podobnego, lecz aby był święty i nieskalany. 28 Mężowie powinni miłować swoje żony, tak jak własne ciało. Kto miłuje swoją żonę, siebie samego miłuje. 29 Przecież nigdy nikt nie odnosił się z nienawiścią do własnego ciała, lecz [każdy] je żywi i pielęgnuje, jak i Chrystus - Kościół, 30 bo jesteśmy członkami Jego Ciała. 31 Dlatego opuści człowiek ojca i matkę, a połączy się z żoną swoją, i będą dwoje jednym ciałem. 32 Tajemnica to wielka, a ja mówię: w odniesieniu do Chrystusa i do Kościoła. 33 W końcu więc niechaj także każdy z was tak miłuje swą żonę jak siebie samego! A żona niechaj się odnosi ze czcią do swojego męża! (Ef rozdz. 5, w. 21-33) Rozdz. 2, w. 1 Ty zaś głoś to, co jest zgodne ze zdrową nauką: 2 że starcy winni być ludźmi trzeźwymi, statecznymi, roztropnymi odznaczającymi się zdrową wiarą, miłością, cierpliwością. 3 Podobnie starsze kobiety winny być w zewnętrznym ułożeniu jak najskromniejsze, winny unikać plotek i oszczerstw, nie upijać się winem, a uczyć innych dobrego. 4 Niech pouczają młode kobiety, jak mają kochać mężów, dzieci, 5 jak mają być rozumne, czyste, gospodarne, dobre, poddane swym mężom - aby nie bluźniono słowu Bożemu. 6 Młodzieńców również upominaj, aby byli umiarkowani; (Tt rozdz. 2, w. 1-6) Rozdz. 2, w. 8 Jeśli przeto zgodnie z Pismem wypełniacie królewskie Prawo: Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego, dobrze czynicie. (Jk rozdz. 2, w. 8) Rozdz. 4, w. 8 Przede wszystkim miejcie wytrwałą miłość jedni ku drugim, bo miłość zakrywa wiele grzechów. (1 P rozdz. 4, w. 8) „Nie zbliżaj się do kobiety, a nie będzie problemu” „(Bóg-Ojciec)”. „Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością” „Miłość”. Wolność, miłość, prawda, wiara, nadzieja, sprawiedliwość. Nauka nie zna granic. Ewangelia św. Jana oraz 1., 2., 3. Listy św. Jana są oparte na podstawie miłości. Pokazują one prawdziwą miłość. Stworzył on teorię miłości. Mają one charakter duchowy. Jan Ewangelista był najukochańszym uczniem Chrystusa. Miłość krzyża. Krzyż jako Ofiara miłości. Eucharystia jako uczta miłości. Por. np. hasło „miłość” w konkordancjach do Nowego Testamentu, skorowidzach doktrynalnych do Nowego Testamentu, np. w Biblii Tysiąclecia Nowego Testamentu, s. 860, 861. 13. Myśli złe Mt 5,27-32, Mt 15,10-20; Mk 7,14-23. Zob. także Cudzołóstwo, Dziewictwo – bezżenność, Godność, Kazirodztwo, Kobieta, Lewiratu prawo, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Nagość, Nieczystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci), Rozpusta, Rozwód, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, Wdowy, Wolność, Wstrzemięźliwość, Wstyd, Zgorszenie. Rozdz. 5, w. 27 Słyszeliście, że powiedziano: Nie cudzołóż! 28 A Ja wam powiadam: Każdy, kto pożądliwie patrzy na kobietę, już się w swoim sercu dopuścił z nią cudzołóstwa. 29 Jeśli więc prawe twoje oko jest ci powodem do grzechu, wyłup je i odrzuć od siebie. Lepiej bowiem jest dla ciebie, gdy zginie jeden z twoich członków, niż żeby całe twoje ciało miało być wrzucone do piekła. 30 I jeśli prawa twoja ręka jest ci powodem do grzechu, odetnij ją i odrzuć od siebie. Lepiej bowiem jest dla ciebie, gdy zginie jeden z twoich członków, niż żeby całe twoje ciało miało iść do piekła. (Mt rozdz. 5, w. 27-30) Rozdz. 15, w. 18 Lecz to, co z ust wychodzi, pochodzi z serca, i to czyni człowieka nieczystym. 19 Z serca bowiem pochodzą złe myśli, zabójstwa, cudzołóstwa, czyny nierządne, kradzieże, fałszywe świadectwa, przekleństwa. 20 To właśnie czyni człowieka nieczystym. To zaś, że się je nie umytymi rękami, nie czyni człowieka nieczystym». (Mt rozdz 15, w. 18-20) Rozdz. 7, w. 21 Z wnętrza bowiem, z serca ludzkiego pochodzą złe myśli, nierząd, kradzieże, zabójstwa,22 cudzołóstwa, chciwość, przewrotność, podstęp, wyuzdanie, zazdrość, obelgi, pycha, głupota. 23 Całe to zło z wnętrza pochodzi i czyni człowieka nieczystym». (Mk rozdz. 7, w. 21-23) 14. Nagość zob. Wstyd 15. Nasciturus (dziecko poczęte) Mt 2,16-18; Łk 1,39-45; Dz 7,17-21. [Rzeź niemowląt] Rozdz. 2, w. 16 Wtedy Herod widząc, że go Mędrcy zawiedli, wpadł w straszny gniew. Posłał [oprawców] do Betlejem i całej okolicy i kazał pozabijać wszystkich chłopców w wieku do lat dwóch, stosownie do czasu, o którym się dowiedział od Mędrców. 17 Wtedy spełniły się słowa proroka Jeremiasza: 18 Krzyk usłyszano w Rama, płacz i jęk wielki. Rachel opłakuje swe dzieci i nie chce utulić się w żalu, bo ich już nie ma. (Mt rozdz. 2, w. 16-18) [Nawiedzenie] Rozdz. 1, w. 39 W tym czasie Maryja wybrała się i poszła z pośpiechem w góry do pewnego miasta w [pokoleniu] Judy. 40 Weszła do domu Zachariasza i pozdrowiła Elżbietę. 41 Gdy Elżbieta usłyszała pozdrowienie Maryi, poruszyło się dzieciątko w jej łonie, a Duch Święty napełnił Elżbietę. 42 Wydała ona okrzyk i powiedziała: «Błogosławiona jesteś między niewiastami i błogosławiony jest owoc Twojego łona. 43 A skądże mi to, że Matka mojego Pana przychodzi do mnie? 44 Oto, skoro głos Twego pozdrowienia zabrzmiał w moich uszach, poruszyło się z radości dzieciątko w moim łonie. 45 Błogosławiona jesteś, któraś uwierzyła, że spełnią się słowa powiedziane Ci od Pana». (Łk rozdz. 1, w. 39-45) Rozdz. 7, w. 17 W miarę, jak zbliżał się czas obietnicy, którą Bóg dał Abrahamowi, rozrastał się lud i rozmnażał w Egipcie, 18 aż doszedł do władzy inny król w Egipcie, który nic nie wiedział o Józefie. 19 Działał on podstępnie przeciwko naszemu narodowi i przymuszał ojców naszych do wyrzucania niemowląt, aby nie zostawały przy życiu. 20 Wówczas właśnie narodził się Mojżesz. Był on miły Bogu. Przez trzy miesiące karmiono go w domu ojca. 21 A gdy go wyrzucono, zabrała go córka faraona i przybrała go sobie za syna. (Dz rozdz. 7, w. 17-21) 16. Nieczystość Mt 5,8, Mt 15,10-19, Mt 5,27-32; Łk 5,12-16; J 13,5-11, J 15,3; Dz 10,14-15; Rz 1,24-27, Rz 6,19; 1 Kor 6,9.12-20, 1 Kor 10,8; 2 Kor 6,6, 2 Kor 7,1, 2 Kor 12, 21; Ga 5,19-21; Ef 4,17-24, Ef 5,3-7; Flp 4,8; Kol 3,5-7; 1 Tes 4,2-8; 1 Tm 3,9, 1 Tm 4,12, 1 Tm 5,1-2, 1 Tm 5,22-23; Tt 1,8, Tt 2,4-5; Hbr 14,4; 2 P 1,6; Ap 21,8. Zob. także Cudzołóstwo, Dziewictwo – bezżenność, Godność, Kazirodztwo, Kobieta, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci), Rozpusta, Rozwód, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, Wdowy, Wesele, Wolność, Wstrzemięźliwość, Wstyd, Zgorszenie. Rozdz. 5 w. 8 Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą. (Mt rozdz. 5 w. 8) [Prawdziwa nieczystość] Rozdz. 15, w. 10 Potem przywołał do siebie tłum i rzekł do niego: «Słuchajcie i chciejcie zrozumieć.11 Nie to, co wchodzi do ust, czyni człowieka nieczystym, ale co z ust wychodzi, to go czyni nieczystym». 12 wtedy przystąpili do Niego uczniowie i rzekli: «Wiesz, że faryzeusze zgorszyli się, gdy usłyszeli to powiedzenie?» 13 On zaś odrzekł: «Każda roślina, której nie sadził mój Ojciec niebieski, będzie wyrwana. 14 Zostawcie ich! To są ślepi przewodnicy ślepych. Lecz jeśli ślepy ślepego prowadzi, obaj w dół wpadną». 15 Wtedy Piotr zabrał głos i rzekł do Niego: «Wytłumacz nam tę przypowieść!». 16 On rzekł: «To i wy jeszcze niepojętni jesteście? 17 Nie rozumiecie, że wszystko, co wchodzi do ust, do żołądka idzie i wydala się na zewnątrz. 18 Lecz to, co z ust wychodzi, pochodzi z serca, i to czyni człowieka nieczystym. 19 Z serca bowiem pochodzą złe myśli, zabójstwa, cudzołóstwa, czyny nierządne, kradzieże, fałszywe świadectwa, przekleństwa. 20 To właśnie czyni człowieka nieczystym. To zaś, że się je nie umytymi rękami, nie czyni człowieka nieczystym». (Mt rozdz. 15, w. 10-19) [Uzdrowienie trędowatego] Rozdz. 5, w. 12 Gdy przebywał w jednym z miast, zjawił się człowiek cały pokryty trądem. Gdy ujrzał Jezusa, upadł na twarz i prosił Go: «Panie, jeśli chcesz, możesz mnie oczyścić». 13 Jezus wyciągnął rękę i dotknął go, mówiąc: «Chcę, bądź oczyszczony». I natychmiast trąd z niego ustąpił. 14 A On mu przykazał, żeby nikomu nie mówił: «Ale idź, pokaż się kapłanowi i złóż ofiarę za swe oczyszczenie, jak przepisał Mojżesz, na świadectwo dla nich». 15 Lecz tym szerzej rozchodziła się Jego sława, a liczne tłumy zbierały się, aby Go słuchać i znaleźć uzdrowienie ze swych niedomagań. 16 On jednak usuwał się na miejsca pustynne i modlił się. (Łk rozdz. 5, w. 12-16) Rozdz. 13, w. 5 Potem nalał wody do miednicy. I zaczął umywać uczniom nogi i ocierać prześcieradłem, którym był przepasany. 6 Podszedł więc do Szymona Piotra, a on rzekł do Niego: «Panie, Ty chcesz mi umyć nogi?» 7 Jezus mu odpowiedział: «Tego, co Ja czynię, ty teraz nie rozumiesz, ale później będziesz to wiedział». 8 Rzekł do Niego Piotr: «Nie, nigdy mi nie będziesz nóg umywał». Odpowiedział mu Jezus: «Jeśli cię nie umyję, nie będziesz miał udziału ze Mną». 9 Rzekł do Niego Szymon Piotr: «Panie, nie tylko nogi moje, ale i ręce, i głowę!». 10 Powiedział do niego Jezus: «Wykąpany potrzebuje tylko nogi sobie umyć, bo cały jest czysty. I wy jesteście czyści, ale nie wszyscy». 11 Wiedział bowiem, kto Go wyda, dlatego powiedział: «Nie wszyscy jesteście czyści». (J rozdz. 13, w. 5-11) Rozdz. 15, w. 3 Wy już jesteście czyści dzięki słowu, które wypowiedziałem do was. (J rozdz. 15, w. 3) Rozdz. 10, w. 14 «O nie, Panie! Bo nigdy nie jadłem nic skażonego i nieczystego» - odpowiedział Piotr. 15 A głos znowu po raz drugi do niego: «Nie nazywaj nieczystym tego, co Bóg oczyścił». (Dz rozdz. 10, w. 14-15) Rozdz. 1, w. 24 Dlatego wydał ich Bóg poprzez pożądania ich serc na łup nieczystości, tak iż dopuszczali się bezczeszczenia własnych ciał. 25 Prawdę Bożą przemienili oni w kłamstwo i stworzeniu oddawali cześć, i służyli jemu, zamiast służyć Stwórcy, który jest błogosławiony na wieki. Amen. 26 Dlatego to wydał ich Bóg na pastwę bezecnych namiętności: mianowicie kobiety ich przemieniły pożycie zgodne z naturą na przeciwne naturze. 27 Podobnie też i mężczyźni, porzuciwszy normalne współżycie z kobietą, zapałali nawzajem żądzą ku sobie, mężczyźni z mężczyznami uprawiając bezwstyd i na samych sobie ponosząc zapłatę należną za zboczenie. (Rz rozdz. 1, w. 24-27) Rozdz. 6, w. 19 Ze względu na przyrodzoną waszą słabość posługuję się porównaniem wziętym z ludzkich stosunków: jak oddawaliście członki wasze na służbę nieczystości i nieprawości, pogrążając się w nieprawość, tak teraz wydajcie członki wasze na służbę sprawiedliwości, dla uświęcenia. (Rz rozdz. 6, w. 19) Rozdz. 6, w. 6 przez czystość i umiejętność, przez wielkoduszność i łagodność, przez [objawy] Ducha Świętego i miłość nieobłudną, (2 Kor rozdz. 6, w. 6) Rozdz. 7, w. 1 Mając przeto takie obietnice, najmilsi, oczyśćmy się z wszelkich brudów ciała i ducha, dopełniając uświęcenia naszego w bojaźni Bożej. (2 Kor rozdz. 7, w. 1) Rozdz. 12, w. 21 Oby mnie ponownie nie upokorzył wobec was Bóg mój, tak iżbym musiał opłakiwać wielu spośród tych, którzy popełniali przedtem grzechy i wcale się nie nawrócili z nieczystości, rozpusty i rozwiązłości, której się dopuścili. (2 Kor rozdz. 12, w. 21) Rozdz. 5, w. 19 Jest zaś rzeczą wiadomą, jakie uczynki rodzą się z ciała: nierząd, nieczystość, wyuzdanie, 20 uprawianie bałwochwalstwa, czary, nienawiść, spór, zawiść, wzburzenie, niewłaściwa pogoń za zaszczytami, niezgoda, rozłamy, 21 zazdrość, pijaństwo, hulanki i tym podobne. Co do nich zapowiadam wam, jak to już zapowiedziałem: ci, którzy się takich rzeczy dopuszczają, królestwa Bożego nie odziedziczą. (Ga rozdz. 6, w. 19-21) [Chrześcijanin - nowym człowiekiem] Rozdz. 4, w. 17 To zatem mówię i zaklinam [was] w Panu, abyście już nie postępowali tak, jak postępują poganie, z ich próżnym myśleniem, 18 umysłem pogrążeni w mroku, obcy dla życia Bożego, na skutek tkwiącej w nich niewiedzy, na skutek zatwardziałości serca. 19 Oni to doprowadziwszy siebie do nieczułości [sumienia], oddali się rozpuście, popełniając zachłannie wszelkiego rodzaju grzechy nieczyste. 20 Wy zaś nie tak nauczyliście się Chrystusa. 21 Słyszeliście przecież o Nim i zostaliście pouczeni w Nim - zgodnie z prawdą, jaka jest w Jezusie, 22 że - co się tyczy poprzedniego sposobu życia - trzeba porzucić dawnego człowieka, który ulega zepsuciu na skutek zwodniczych żądz, 23 odnawiać się duchem w waszym myśleniu 24 i przyoblec człowieka nowego, stworzonego według Boga, w sprawiedliwości i prawdziwej świętości. (Ef rozdz. 4, w. 17-24) [Przeciw nadużyciom pogańskim] Rozdz. 5, w. 3 O nierządzie zaś i wszelkiej nieczystości albo chciwości niechaj nawet mowy nie będzie wśród was, jak przystoi świętym, 4 ani o tym, co haniebne, ani o niedorzecznym gadaniu lub nieprzyzwoitych żartach, bo to wszystko jest niestosowne. Raczej winno być wdzięczne usposobienie. 5 O tym bowiem bądźcie przekonani, że żaden rozpustnik ani nieczysty, ani chciwiec - to jest bałwochwalca - nie ma dziedzictwa w królestwie Chrystusa i Boga. 6 Niechaj was nikt nie zwodzi próżnymi słowami, bo przez te [grzechy] nadchodzi gniew Boży na buntowników. 7 Nie miejcie więc z nimi nic wspólnego! (Ef rozdz. 5, w. 3-7) Rozdz. 4, w. 8 W końcu, bracia, wszystko, co jest prawdziwe, co godne, co sprawiedliwe, co czyste, co miłe, co zasługuje na uznanie: jeśli jest jakąś cnotą i czynem chwalebnym - to miejcie na myśli! (Flp rozdz. 4, w. 8) Rozdz. 3, w. 5 Zadajcie więc śmierć temu, co jest przyziemne w członkach: rozpuście, nieczystości, lubieżności, złej żądzy i chciwości, bo ona jest bałwochwalstwem. 6 Z powodu nich nadchodzi gniew Boży na synów buntu. 7 I wy niegdyś tak postępowaliście, kiedyście w tym żyli. (Kol rozdz. 3, w. 5-7) Rozdz. 4, w. 2 Wiecie przecież, jakie nakazy daliśmy wam przez Pana Jezusa. 3 Albowiem wolą Bożą jest wasze uświęcenie: powstrzymywanie się od rozpusty, 4 aby każdy umiał utrzymywać ciało własne w świętości i we czci, 5 a nie w pożądliwej namiętności, jak to czynią nie znający Boga poganie. 6 Niech nikt w tej sprawie nie wykracza i nie oszukuje brata swego, albowiem jak wam to przedtem powiedzieliśmy, zapewniając uroczyście: Bóg jest mścicielem tego wszystkiego. 7 Nie powołał nas Bóg do nieczystości, ale do świętości. 8 A więc kto [to] odrzuca, nie człowieka odrzuca, lecz Boga, który przecież daje wam swego Ducha Świętego. (1 Tes rozdz. 4, w. 2-8) Rozdz. 3, w. 8 Diakonami tak samo winni być ludzie godni, w mowie nieobłudni, nie nadużywający wina, niechciwi brudnego zysku, 9 [lecz] utrzymujący tajemnicę wiary w czystym sumieniu. (1 Tm rozdz. 3, w. 8-9) Rozdz. 12, w. 12 Niechaj nikt nie lekceważy twego młodego wieku, lecz wzorem bądź dla wiernych w mowie, w obejściu, w miłości, w wierze, w czystości! (1 Tm rozdz. 4, w. 12) Rozdz. 5, w. 1 Starszego wiekiem nie strofuj, lecz nakłaniaj prośbą jak ojca, młodszych - jak braci, 2 starsze kobiety - jak matki; młodsze - jak siostry, z całą czystością! (1 Tm rozdz. 5, w. 1-2) Rozdz. 5, w. 22 Na nikogo rąk pospiesznie nie wkładaj ani nie bierz udziału w grzechach cudzych. 23 Siebie samego zachowaj czystym! (1 Tm rozdz. 5, w. 22-23) Rozdz. 2, w. 4 Niech pouczają młode kobiety, jak mają kochać mężów, dzieci, 5 jak mają być rozumne, czyste, gospodarne, dobre, poddane swym mężom - aby nie bluźniono słowu Bożemu. (Tt rozdz. 2, w. 4-5) Por. też BT 2002, wyd. 5, NT, ss. 834-835 hasło „Czyste – nieczyste”. Por. też BT 2002, wyd. 5, NT, ss. 848 hasło „Czystość”. Por. też BT 2002, wyd. 5, NT, s.862 hasło „Nieczystość”. 17. Nierząd Mt 5,27-32, Mt 15, 10-19, Mt 19,1-9.16-19, Mt 21,28-32; Mk 6,17-29, Mk 7,20-23, Mk 9,42-50; Łk 7,36-50, Łk 15,1-32; J 8,1-11, J 8,41; 1 Kor 6,9-20; Ga 1,6-9, Ga 5,16-25; Ef 5,3-7; Ap 14,8 Ap 17,1-5, Ap 17,15-16, Ap 18,1-10, Ap 19,2. Zob. także Cudzołóstwo, Godność, Kazirodztwo, Kobieta, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nieczystość – czystość, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci), Rozpusta, Rozwód, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, Wdowy, Wesele, Wolność, Wstrzemięźliwość, Wstyd, Zgorszenie. [Przypowieść o dwóch synach] Rozdz. 21, w. 28 Co myślicie? Pewien człowiek miał dwóch synów. Zwrócił się do pierwszego i rzekł: "Dziecko, idź dzisiaj i pracuj w winnicy!" 29 Ten odpowiedział: "Idę, panie!", lecz nie poszedł. 30 Zwrócił się do drugiego i to samo powiedział. Ten odparł: "Nie chcę". Później jednak opamiętał się i poszedł. 31 Któryż z tych dwóch spełnił wolę ojca?» Mówią Mu: «Ten drugi». Wtedy Jezus rzekł do nich: «Zaprawdę, powiadam wam: Celnicy i nierządnice wchodzą przed wami do królestwa niebieskiego. 32 Przyszedł bowiem do was Jan drogą sprawiedliwości, a wyście mu nie uwierzyli. Celnicy zaś i nierządnice uwierzyli mu. Wy patrzyliście na to, ale nawet później nie opamiętaliście się, żeby mu uwierzyć. (Mt rozdz. 21, w. 28-32) Rozdz. 7, w. 20 I mówił dalej: «Co wychodzi z człowieka, to czyni go nieczystym. 21 Z wnętrza bowiem, z serca ludzkiego pochodzą złe myśli, nierząd, kradzieże, zabójstwa, 22 cudzołóstwa, chciwość, przewrotność, podstęp, wyuzdanie, zazdrość, obelgi, pycha, głupota. 23 Całe to zło z wnętrza pochodzi i czyni człowieka nieczystym». (Mk rozdz. 7, w. 20-23) [Nawrócona jawnogrzesznica] Rozdz. 7, w. 36 Jeden z faryzeuszów zaprosił Go do siebie na posiłek. Wszedł więc do domu faryzeusza i zajął miejsce za stołem. 37 A oto kobieta, która prowadziła w mieście życie grzeszne, dowiedziawszy się, że jest gościem w domu faryzeusza, przyniosła flakonik alabastrowy olejku, 38 i stanąwszy z tyłu u nóg Jego, płacząc, zaczęła łzami oblewać Jego nogi i włosami swej głowy je wycierać. Potem całowała Jego stopy i namaszczała je olejkiem. 39 Widząc to faryzeusz, który Go zaprosił, mówił sam do siebie: «Gdyby On był prorokiem, wiedziałby, co za jedna i jaka jest ta kobieta, która się Go dotyka, że jest grzesznicą». 40 Na to Jezus rzekł do niego: «Szymonie, mam ci coś powiedzieć». On rzekł: «Powiedz, Nauczycielu!» 41 «Pewien wierzyciel miał dwóch dłużników. Jeden winien mu był pięćset denarów, a drugi pięćdziesiąt. 42 Gdy nie mieli z czego oddać, darował obydwom. Który więc z nich będzie go bardziej miłował?» 43 Szymon odpowiedział: «Sądzę, że ten, któremu więcej darował». On mu rzekł: «Słusznie osądziłeś». 44 Potem zwrócił się do kobiety i rzekł Szymonowi: «Widzisz tę kobietę? Wszedłem do twego domu, a nie podałeś Mi wody do nóg; ona zaś łzami oblała Mi stopy i swymi włosami je otarła. 45 Nie dałeś Mi pocałunku; a ona, odkąd wszedłem, nie przestaje całować nóg moich. 46 Głowy nie namaściłeś Mi oliwą; ona zaś olejkiem namaściła moje nogi. 47 Dlatego powiadam ci: Odpuszczone są jej liczne grzechy, ponieważ bardzo umiłowała. A ten, komu mało się odpuszcza, mało miłuje». 48 Do niej zaś rzekł: «Twoje grzechy są odpuszczone». 49 Na to współbiesiadnicy zaczęli mówić sami do siebie: «Któż On jest, że nawet grzechy odpuszcza?» 50 On zaś rzekł do kobiety: «Twoja wiara cię ocaliła, idź w pokoju!» (Łk rozdz. 7, w. 36-50) Rozdz. 15, w. 30 Skoro jednak wrócił ten syn twój, który roztrwonił twój majątek z nierządnicami, kazałeś zabić dla niego utuczone cielę". (Łk 15, w. 30) Rozdz. 8, w. 41 Wy pełnicie czyny ojca waszego». Rzekli do Niego: «Myśmy się nie urodzili z nierządu, jednego mamy Ojca - Boga». (J rozdz. 8, w. 41) Rozdz. 6, w. 9 Czyż nie wiecie, że niesprawiedliwi nie posiądą królestwa Bożego? Nie łudźcie się! Ani rozpustnicy, ani bałwochwalcy, ani cudzołożnicy, ani rozwięźli, ani mężczyźni współżyjący z sobą, 10 ani złodzieje, ani chciwi, ani pijacy, ani oszczercy, ani zdziercy nie odziedziczą królestwa Bożego. 11 A takimi byli niektórzy z was. Lecz zostaliście obmyci, uświęceni i usprawiedliwieni w imię Pana naszego Jezusa Chrystusa i przez Ducha Boga naszego. [Swoboda obyczajów] Rozdz. 6, w. 12 Wszystko mi wolno, ale nie wszystko przynosi korzyść. Wszystko mi wolno, ale ja niczemu nie oddam się w niewolę. 13 Pokarm dla żołądka, a żołądek dla pokarmu. Bóg zaś unicestwi jedno i drugie. Ale ciało nie jest dla rozpusty, lecz dla Pana, a Pan dla ciała.14 Bóg zaś i Pana wskrzesił i nas również swą mocą wskrzesi z martwych. 15 Czyż nie wiecie, że ciała wasze są członkami Chrystusa? Czyż wziąwszy członki Chrystusa będę je czynił członkami nierządnicy? Przenigdy! 16 Albo czyż nie wiecie, że ten, kto łączy się z nierządnicą, stanowi z nią jedno ciało? Będą bowiem - jak jest powiedziane - dwoje jednym ciałem. 17 Ten zaś, kto się łączy z Panem, jest z Nim jednym duchem.18 Strzeżcie się rozpusty; wszelki grzech popełniony przez człowieka jest na zewnątrz ciała; kto zaś grzeszy rozpustą, przeciwko własnemu ciału grzeszy. 19 Czyż nie wiecie, że ciało wasze jest świątynią Ducha Świętego, który w was jest, a którego macie od Boga, i że już nie należycie do samych siebie? 20 Za [wielką] bowiem cenę zostaliście nabyci. Chwalcie więc Boga w waszym ciele! (1 Kor rozdz. 6, w. 9-20) [Napięcie między "duchem" a "ciałem"] Rozdz. 5, w. 16 Oto, czego uczę: postępujcie według ducha, a nie spełnicie pożądania ciała. 17 Ciało bowiem do czego innego dąży niż duch, a duch do czego innego niż ciało, i stąd nie ma między nimi zgody, tak że nie czynicie tego, co chcecie. 18 Jeśli jednak pozwolicie się prowadzić duchowi, nie znajdziecie się w niewoli Prawa. 19 Jest zaś rzeczą wiadomą, jakie uczynki rodzą się z ciała: nierząd, nieczystość, wyuzdanie, 20 uprawianie bałwochwalstwa, czary, nienawiść, spór, zawiść, wzburzenie, niewłaściwa pogoń za zaszczytami, niezgoda, rozłamy, 21 zazdrość, pijaństwo, hulanki i tym podobne. Co do nich zapowiadam wam, jak to już zapowiedziałem: ci, którzy się takich rzeczy dopuszczają, królestwa Bożego nie odziedziczą. 22 Owocem zaś ducha jest: miłość, radość, pokój, cierpliwość, uprzejmość, dobroć, wierność, 23 łagodność, opanowanie. Przeciw takim [cnotom] nie ma Prawa. 24 A ci, którzy należą do Chrystusa Jezusa, ukrzyżowali ciało swoje z jego namiętnościami i pożądaniami. 25 Mając życie od Ducha, do Ducha się też stosujmy. 26 Nie szukajmy próżnej chwały, jedni drugich drażniąc i wzajemnie sobie zazdroszcząc. (Ga rozdz. 5, w. 16-25) [Przeciw nadużyciom pogańskim] Rozdz. 5, w. 3 O nierządzie zaś i wszelkiej nieczystości albo chciwości niechaj nawet mowy nie będzie wśród was, jak przystoi świętym, 4 ani o tym, co haniebne, ani o niedorzecznym gadaniu lub nieprzyzwoitych żartach, bo to wszystko jest niestosowne. Raczej winno być wdzięczne usposobienie. 5 O tym bowiem bądźcie przekonani, że żaden rozpustnik ani nieczysty, ani chciwiec - to jest bałwochwalca - nie ma dziedzictwa w królestwie Chrystusa i Boga. 6 Niechaj was nikt nie zwodzi próżnymi słowami, bo przez te [grzechy] nadchodzi gniew Boży na buntowników. 7 Nie miejcie więc z nimi nic wspólnego! (Ef rozdz. 5, w. 3-7) Rozdz. 14 w. 8 A inny anioł, drugi, przyszedł w ślad mówiąc: «Upadł, upadł wielki Babilon, co winem zapalczywości swego nierządu napoił wszystkie narody!» (Ap rozdz. 14, w. 8) [Wielka Nierządnica] Rozdz. 17, w. 1 Potem przyszedł jeden z siedmiu aniołów, mających siedem czasz, i tak odezwał się do mnie: «Chodź, ukażę ci wyrok na Wielką Nierządnicę, która siedzi nad wielu wodami, 2 z którą nierządu się dopuścili królowie ziemi, a mieszkańcy ziemi się upili winem jej nierządu». 3 I zaniósł mnie w stanie zachwycenia na pustynię. I ujrzałem Niewiastę siedzącą na Bestii szkarłatnej, pełnej imion bluźnierczych, mającej siedem głów i dziesięć rogów. 4 A Niewiasta była odziana w purpurę i szkarłat, cała zdobna w złoto, drogi kamień i perły, miała w swej ręce złoty puchar pełen obrzydliwości i brudów swego nierządu. 5 A na jej czole wypisane imię - tajemnica: "Wielki Babilon. Macierz nierządnic i obrzydliwości ziemi". (Ap rozdz. 17, w. 1-5) Rozdz. 17, w. 15 I rzecze do mnie: «Wody, które widziałeś, gdzie Nierządnica ma siedzibę, to są ludy i tłumy, narody i języki. 16 A dziesięć rogów, które widziałeś, i Bestia - ci nienawidzić będą Nierządnicy i sprawią, że będzie spustoszona i naga, i będą jedli jej ciało, i spalą ją ogniem, (Ap rozdz. 17, w. 15-16) [Zapowiedź upadku "Wielkiego Babilonu"] Rozdz. 18, w. 1 Potem ujrzałem innego anioła - zstępującego z nieba i mającego wielką władzę, a ziemia od chwały jego rozbłysła. 2 I głosem potężnym tak zawołał: «Upadł, upadł Babilon - stolica. I stała się siedliskiem demonów i kryjówką wszelkiego ducha nieczystego, i kryjówką wszelkiego ptaka nieczystego i budzącego wstręt, 3 bo winem zapalczywości swojego nierządu napoiła wszystkie narody, i królowie ziemi dopuścili się z nią nierządu, a kupcy ziemi wzbogacili się ogromem jej przepychu». [Nakaz ucieczki] 4 I usłyszałem inny głos z nieba mówiący: «Ludu mój, wyjdźcie z niej, byście nie mieli udziału w jej grzechach i żadnej z jej plag nie ponieśli: 5 bo grzechy jej narosły - aż do nieba, i wspomniał Bóg na jej zbrodnie. 6 Odpłaćcie jej tak, jak ona odpłacała, i za jej czyny oddajcie podwójnie: w kielichu, w którym przyrządzała wino, podwójny dział dla niej przyrządźcie! 7 Ile się wsławiła i osiągnęła przepychu, tyle jej zadajcie katuszy i smutku! Ponieważ mówi w swym sercu: "Zasiadam jak królowa i nie jestem wdową, i z pewnością nie zaznam żałoby", 8 dlatego w jednym dniu nadejdą jej plagi: śmierć i smutek, i głód; i będzie ogniem spalona, bo mocny jest Pan Bóg, który ją osądził. [Opłakiwanie zagłady Babilonu] 9 I będą płakać i lamentować nad nią królowie ziemi, którzy nierządu z nią się dopuścili i żyli w przepychu, kiedy zobaczą dym jej pożaru. 10 Stanąwszy z dala, ze strachu przed katuszami, powiedzą: „Biada, biada, wielka stolico, Babilonie, stolico potężna! Bo w jednej godzinie sąd na ciebie przyszedł!" (Ap rozdz. 18 w. 1-10) Rozdz. 19, w. 2 bo wyroki Jego prawdziwe są i sprawiedliwe, bo osądził Wielką Nierządnicę, co znieprawiała nierządem swym ziemię, i zażądał od niej poniesienia kary za krew swoich sług». (Ap rozdz. 19 w. 2) 18. Obrzezanie Łk 1,57-59, Łk 2,21; Dz 15,5-6.28-29; Rz 2,25-29, Rz 3, 1, Rz 4,9-12, Rz 15, 8-9; 1 Kor 7,17-19; Ga 5,1-12; Ef 2,11-13; Flp 3,1-5; Kol 2,12-15, Kol 3,11. Rozdz. 1, w. 57 Dla Elżbiety zaś nadszedł czas rozwiązania i urodziła syna. 58 Gdy jej sąsiedzi i krewni usłyszeli, że Pan okazał tak wielkie miłosierdzie nad nią, cieszyli się z nią razem. 59 Ósmego dnia przyszli, aby obrzezać dziecię, i chcieli mu dać imię ojca jego, Zachariasza. (Łk rozdz. 1, w. 57-59) [Obrzezanie] Rozdz. 2, w. 21 Gdy nadszedł dzień ósmy i należało obrzezać Dziecię, nadano Mu imię Jezus, którym Je nazwał anioł, zanim się poczęło w łonie [Matki]. (Łk rozdz. 2, w. 21) Rozdz. 15, w. 5 Lecz niektórzy nawróceni ze stronnictwa faryzeuszów oświadczyli: «Trzeba ich obrzezać i zobowiązać do przestrzegania Prawa Mojżeszowego». 6 Zebrali się więc Apostołowie i starsi, aby rozpatrzyć tę sprawę. […]. 28 Postanowiliśmy bowiem, Duch Święty i my, nie nakładać na was żadnego ciężaru oprócz tego, co konieczne. 29 Powstrzymajcie się od ofiar składanych bożkom, od krwi, od tego, co uduszone, i od nierządu. Dobrze uczynicie, jeżeli powstrzymacie się od tego. Bywajcie zdrowi!» (Dz rozdz. 15, w. 5-6. 28-29) [Względna wartość obrzezania] Rozdz. 2, w. 25 Obrzezanie posiada wprawdzie wartość, jeżeli zachowujesz Prawo. Jeżeli jednak przekraczasz Prawo będąc obrzezanym, stajesz się takim, jak nieobrzezany. 26 Jeżeli zaś nieobrzezany zachowuje przepisy Prawa, to czyż jego brak obrzezania nie będzie mu oceniony na równi z obrzezaniem? 27 I tak ten, który od urodzenia jest nieobrzezany, a wypełnia Prawo, będzie sądził ciebie, który, mimo że masz księgę Prawa i obrzezanie, przestępujesz Prawo. 28 Bo Żydem nie jest ten, który nim jest na zewnątrz, ani obrzezanie nie jest to, które jest widoczne na ciele, 29 ale prawdziwym Żydem jest ten, kto jest nim wewnątrz, a prawdziwym obrzezaniem jest obrzezanie serca, duchowe, a nie według litery. I taki to otrzymuje pochwałę nie od ludzi, ale od Boga. (Rz rozdz. 2, w. 25-29) Rozdz. 3, w. 1 Na czym więc polega wyższość Żyda? I jaki pożytek z obrzezania? (Rz rozdz. 3, w. 1) [Usprawiedliwienie przed obrzezaniem] Rozdz. 4, w. 9 Przeto czy błogosławieństwo to dotyczy obrzezanych, czy też i nieobrzezanych? Czytamy przecież, że Abrahamowi została poczytana wiara za sprawiedliwość. 10 W jakich okolicznościach została poczytana: czy był obrzezany, czy przed obrzezaniem? Otóż nie po obrzezaniu, ale gdy był nieobrzezany. 11 I otrzymał znak obrzezania jako pieczęć usprawiedliwienia osiągniętego z wiary posiadanej wtedy, gdy jeszcze nie był obrzezany. I tak stał się ojcem wszystkich tych, którzy nie mając obrzezania, wierzą, by i im poczytano to za tytuł do usprawiedliwienia, 12 a także ojcem tych obrzezanych, którzy nie tylko na obrzezaniu się opierają, ale nadto kroczą śladami tej wiary, jaką ojciec nasz Abraham posiadał przed obrzezaniem. (Rz rozdz. 4, w. 9-12) Rozdz. 15, w. 8 Albowiem Chrystus - mówię - stał się sługą obrzezanych, dla okazania wierności Boga i potwierdzenia przez to obietnic danych ojcom 9 oraz po to, żeby poganie za okazane sobie miłosierdzie uwielbili Boga, jak napisano: Dlatego oddawać Ci będę cześć między poganami i śpiewać imieniu Twojemu. (Rz rozdz. 15, w. 8-9) Rozdz. 7, w. 17 Zresztą niech każdy postępuje tak, jak mu Pan wyznaczył, zgodnie z tym, do czego Bóg go powołał. Ja tak właśnie nauczam we wszystkich Kościołach. 18 Jeśli ktoś został powołany jako obrzezany, niech nie pozbywa się znaku obrzezania; jeśli zaś ktoś został powołany jako nieobrzezany, niech się nie poddaje obrzezaniu! 19 Niczym jest zarówno obrzezanie, jak i nieobrzezanie, a ważne jest tylko zachowywanie przykazań Bożych. (1 Kor rozdz. 7, w. 17-19) [Bezużyteczność obrzezania] Rozdz. 5, w. 1 Ku wolności wyswobodził nas Chrystus. A zatem trwajcie w niej i nie poddawajcie się na nowo pod jarzmo niewoli! 2 Oto ja, Paweł, mówię wam: Jeżeli poddacie się obrzezaniu, Chrystus wam się na nic nie przyda. 3 I raz jeszcze oświadczam każdemu człowiekowi, który poddaje się obrzezaniu: jest on zobowiązany zachować wszystkie przepisy Prawa. 4 Zerwaliście więzy z Chrystusem; wszyscy, którzy szukacie usprawiedliwienia w Prawie, wypadliście z łaski. 5 My zaś z pomocą Ducha, na zasadzie wiary wyczekujemy spodziewanej sprawiedliwości. 6 Albowiem w Chrystusie Jezusie ani obrzezanie, ani jego brak nie mają żadnego znaczenia, tylko wiara, która działa przez miłość. 7 Biegliście tak wspaniale! Kto przeszkodził wam trwać przy prawdzie? 8 Wpływ ten nie pochodzi od Tego, który was powołuje. 9 Trochę kwasu ma moc zakwasić całe ciasto. 10 Mam co do was przekonanie w Panu, że innego zdania niż ja nie będziecie. A na tym, który sieje między wami zamęt, zaciąży wyrok potępienia, kimkolwiek by on był. 11 Co do mnie zaś, bracia, jeśli nadal głoszę obrzezanie, to dlaczego w dalszym ciągu jestem prześladowany? Przecież wtedy ustałoby zgorszenie krzyża. 12 Bodajby się do końca okaleczyli ci, którzy was podburzają. (Ga rozdz. 5, w. 1-12 Rozdz. 2, w. 11 Dlatego pamiętajcie, że niegdyś wy - poganie co do ciała, zwani "nieobrzezaniem" przez tych, którzy zowią się "obrzezaniem" od znaku dokonanego ręką na ciele - 12 w owym czasie byliście poza Chrystusem, obcy względem społeczności Izraela i bez udziału w przymierzach obietnicy, nie mający nadziei ani Boga na tym świecie. 13 Ale teraz w Chrystusie Jezusie wy, którzy niegdyś byliście daleko, staliście się bliscy przez krew Chrystusa. (Ef rozdz. 2, w. 11-13) Rozdz. 6, w. 15 Bo ani obrzezanie nic nie znaczy ani nieobrzezanie, tylko nowe stworzenie. 16 Na wszystkich tych, którzy się tej zasady trzymać będą, i na Izraela Bożego [niech zstąpi] pokój i miłosierdzie! (Ga rozdz. 6, w. 15-16) [Przeciw nawrotom do judaizmu] Rozdz. 3, w. 1 W końcu, bracia moi, radujcie się w Panu! Pisanie do was o tym samym nie jest dla mnie uciążliwe, a dla was jest środkiem niezawodnym. 2 Strzeżcie się psów, strzeżcie się złych pracowników, strzeżcie się okaleczeńców! 3 My bowiem jesteśmy prawdziwie ludem obrzezanym - my, którzy sprawujemy kult w Duchu Bożym i chlubimy się w Chrystusie Jezusie, a nie pokładamy ufności w ciele. [Chrystus najwyższą wartością] 4 Chociaż ja także i w ciele mogę pokładać ufność. Jeśli ktoś inny mniema, że może ufność złożyć w ciele, to ja tym bardziej: 5 obrzezany w ósmym dniu, z rodu Izraela, z pokolenia Beniamina, Hebrajczyk z Hebrajczyków, w stosunku do Prawa - faryzeusz, (Flp rozdz. 3, w. 1-5) Rozdz. 2, w. 11 I w Nim też otrzymaliście obrzezanie, nie z ręki ludzkiej, lecz Chrystusowe obrzezanie, polegające na zupełnym wyzuciu się z ciała grzesznego, 12 jako razem z Nim pogrzebani w chrzcie, w którym też razem zostaliście wskrzeszeni przez wiarę w moc Boga, który Go wskrzesił. 13 I was, umarłych na skutek występków i "nieobrzezania" waszego [grzesznego] ciała, razem z Nim przywrócił do życia. Darował nam wszystkie występki, (Kol rozdz. 2, w. 11-13) Rozdz. 3, w. 11 A tu już nie ma Greka ani Żyda, obrzezania ani nieobrzezania, barbarzyńcy, Scyty, niewolnika, wolnego, lecz wszystkim we wszystkich [jest] Chrystus. (Kol rozdz. 3, w. 11) Zob. też hasło „Obrzezanie” w Słowniku BT, NT, 2002, wyd. 5, ss. 839. 19. Pokusa – pożądanie (seksualne) Mt 4,11, Mt 5,8, Mt 6,13-15, Mt 15,10-19, Mt 26,41; Mk 7,14-23; Łk 8,13, Łk 11,4; J 1,13; Rz 7,7-8; 1 Kor 7,1-6, 1 Kor 10,6-13; Ga 5,16-25, Ga 6,1; 1 Tes 3,5, 1 Tes 4,2-8; 1 Tm 6,9; 2 Tm 2,22; Tt 3,3; Hbr 2,18, Hbr 4,15; Jk 1,2-4, Jk 4,1-4; 1 P 4,1-4, 1 P 5,8-9; 2 P 1,4, 2 P 2,6-14.18-19; 1 J 2,16-17; Jud 1,18. Zob. także Cudzołóstwo, Godność, Kazirodztwo, Kobieta, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nieczystość, Nierząd, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci), Rozpusta, Rozwód, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, Wdowy, Wolność, Wstrzemięźliwość, Wstyd, Zgorszenie, Rozdz. 4, w. 11 Wtedy opuścił Go diabeł, a oto aniołowie przystąpili i usługiwali Mu. (Mt rozdz. 4, w. 11) Rozdz. 5, w. 8 Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą. (Mt rozdz. 5, w. 8) Rozdz. 6, w. 13 i nie dopuść, abyśmy ulegli pokusie, ale nas zachowaj od złego! 14 Jeśli bowiem przebaczycie ludziom ich przewinienia, i wam przebaczy Ojciec wasz niebieski. 15 Lecz jeśli nie przebaczycie ludziom, i Ojciec wasz nie przebaczy wam waszych przewinień. (Mt rozdz.6, w. 13-15) [Prawdziwa nieczystość] Rozdz. 15, w. 10 Potem przywołał do siebie tłum i rzekł do niego: «Słuchajcie i chciejcie zrozumieć.11 Nie to, co wchodzi do ust, czyni człowieka nieczystym, ale co z ust wychodzi, to go czyni nieczystym». 12 wtedy przystąpili do Niego uczniowie i rzekli: «Wiesz, że faryzeusze zgorszyli się, gdy usłyszeli to powiedzenie?» 13 On zaś odrzekł: «Każda roślina, której nie sadził mój Ojciec niebieski, będzie wyrwana. 14 Zostawcie ich! To są ślepi przewodnicy ślepych. Lecz jeśli ślepy ślepego prowadzi, obaj w dół wpadną». 15 Wtedy Piotr zabrał głos i rzekł do Niego: «Wytłumacz nam tę przypowieść!». 16 On rzekł: «To i wy jeszcze niepojętni jesteście? 17 Nie rozumiecie, że wszystko, co wchodzi do ust, do żołądka idzie i wydala się na zewnątrz. 18 Lecz to, co z ust wychodzi, pochodzi z serca, i to czyni człowieka nieczystym. 19 Z serca bowiem pochodzą złe myśli, zabójstwa, cudzołóstwa, czyny nierządne, kradzieże, fałszywe świadectwa, przekleństwa. 20 To właśnie czyni człowieka nieczystym. To zaś, że się je nie umytymi rękami, nie czyni człowieka nieczystym». (Mt rozdz. 15, w. 10-19) Rozdz. 4, w. 1 Pełen Ducha Świętego, powrócił Jezus znad Jordanu i przebywał w Duchu [Świętym] na pustyni 2 czterdzieści dni, gdzie był kuszony przez diabła. Nic w owe dni nie jadł, a po ich upływie odczuł głód […]. 13 Gdy diabeł dokończył całego kuszenia, odstąpił od Niego aż do czasu. (Łk rozdz. 4, w. 1-2.13) Rozdz. 8, w. 13 Na skałę pada u tych, którzy, gdy usłyszą, z radością przyjmują słowo, lecz nie mają korzenia: wierzą do czasu, a w chwili pokusy odstępują. (Łk rozdz. 8, w. 13) Rozdz. 26 w. 41 Czuwajcie i módlcie się, abyście nie ulegli pokusie; duch wprawdzie ochoczy, ale ciało słabe». (Łk rozdz. 26, w. 41) [Prawdziwa nieczystość] Rozdz. 7, w. 14 Potem przywołał znowu tłum do siebie i rzekł do niego: «Słuchajcie Mnie, wszyscy, i zrozumiejcie! 15 Nic nie wchodzi z zewnątrz w człowieka, co mogłoby uczynić go nieczystym; lecz co wychodzi z człowieka, to czyni człowieka nieczystym. 16 Kto ma uszy do słuchania, niechaj słucha!». 17 Gdy się oddalił od tłumu i wszedł do domu, uczniowie pytali Go o to przysłowie.18 Odpowiedział im: «I wy tak niepojętni jesteście? Nie rozumiecie, że nic z tego, co z zewnątrz wchodzi do człowieka, nie może uczynić go nieczystym; 19 bo nie wchodzi do jego serca, lecz do żołądka i na zewnątrz się wydala». Tak uznał wszystkie potrawy za czyste. 20 I mówił dalej: «Co wychodzi z człowieka, to czyni go nieczystym. 21 Z wnętrza bowiem, z serca ludzkiego pochodzą złe myśli, nierząd, kradzieże, zabójstwa, 22 cudzołóstwa, chciwość, przewrotność, podstęp, wyuzdanie, zazdrość, obelgi, pycha, głupota. 23 Całe to zło z wnętrza pochodzi i czyni człowieka nieczystym». (Mk rozdz. 7, w. 14-23) Rozdz. 11, w. 4 i przebacz nam nasze grzechy, bo i my przebaczamy każdemu, kto nam zawini; i nie dopuść, byśmy ulegli pokusie». (Łk rozdz. 11, w. 4) Rozdz. 1, w. 13 którzy ani z krwi, ani z żądzy ciała, ani z woli męża, ale z Boga się narodzili. (J rozdz. 1, w. 13) Rozdz. 7, w. 7 Cóż więc powiemy? Czy Prawo jest grzechem? Żadną miarą! Ale jedynie przez Prawo zdobyłem znajomość grzechu. Nie wiedziałbym bowiem, co to jest pożądanie, gdyby Prawo nie mówiło: Nie pożądaj! 8 Z przykazania tego czerpiąc podnietę, grzech wzbudził we mnie wszelakie pożądanie. Bo gdy nie ma Prawa, grzech jest w stanie śmierci. (Rz rozdz. 7, w. 7-8) [Małżeństwo] Rozdz. 7, w. 1 Co do spraw, o których pisaliście, to dobrze jest człowiekowi nie łączyć się z kobietą. 2 Ze względu jednak na niebezpieczeństwo rozpusty niech każdy ma swoją żonę, a każda swojego męża. 3 Mąż niech oddaje powinność żonie, podobnie też żona mężowi. 4 Żona nie rozporządza własnym ciałem, lecz jej mąż; podobnie też i mąż nie rozporządza własnym ciałem, ale żona. 5 Nie unikajcie jedno drugiego, chyba że na pewien czas, za obopólną zgodą, by oddać się modlitwie; potem znów wróćcie do siebie, aby - wskutek niewstrzemięźliwości waszej - nie kusił was szatan. 6 To, co mówię, pochodzi z wyrozumiałości, a nie z nakazu. (1 Kor rozdz.7, w. 1-6) Rozdz. 10, w. 6 Stało się zaś to wszystko, by mogło posłużyć za przykład dla nas, abyśmy nie pożądali złego, tak jak oni pożądali.7 Nie bądźcie też bałwochwalcami jak niektórzy z nich, według tego, co jest napisane: Zasiadł lud, by jeść i pić, i powstali, by się oddawać rozkoszom. 8 Nie oddawajmy się też rozpuście, jak to czynili niektórzy spośród nich, i padło ich jednego dnia dwadzieścia trzy tysiące. 9 I nie wystawiajmy Pana na próbę, jak wystawiali Go niektórzy z nich i poginęli od wężów. 10 Nie szemrajcie, jak niektórzy z nich szemrali i zostali wytraceni przez dokonującego zagłady. 11 A wszystko to przydarzyło się im jako zapowiedź rzeczy przyszłych, spisane zaś zostało ku pouczeniu nas, których dosięga kres czasów. 12 Niech przeto ten, komu się zdaje, że stoi, baczy, aby nie upadł. 13 Pokusa nie nawiedziła was większa od tej, która zwykła nawiedzać ludzi. Wierny jest Bóg i nie dozwoli was kusić ponad to, co potraficie znieść, lecz zsyłając pokusę, równocześnie wskaże sposób jej pokonania abyście mogli przetrwać. (1 Kor rozdz. 10, w. 6-13) [Napięcie między "duchem" a "ciałem"] Rozdz. 5, w. 16 Oto, czego uczę: postępujcie według ducha, a nie spełnicie pożądania ciała. 17 Ciało bowiem do czego innego dąży niż duch, a duch do czego innego niż ciało, i stąd nie ma między nimi zgody, tak że nie czynicie tego, co chcecie. 18 Jeśli jednak pozwolicie się prowadzić duchowi, nie znajdziecie się w niewoli Prawa. 19 Jest zaś rzeczą wiadomą, jakie uczynki rodzą się z ciała: nierząd, nieczystość, wyuzdanie, 20 uprawianie bałwochwalstwa, czary, nienawiść, spór, zawiść, wzburzenie, niewłaściwa pogoń za zaszczytami, niezgoda, rozłamy, 21 zazdrość, pijaństwo, hulanki i tym podobne. Co do nich zapowiadam wam, jak to już zapowiedziałem: ci, którzy się takich rzeczy dopuszczają, królestwa Bożego nie odziedziczą. 22 Owocem zaś ducha jest: miłość, radość, pokój, cierpliwość, uprzejmość, dobroć, wierność, 23 łagodność, opanowanie. Przeciw takim [cnotom] nie ma Prawa. 24 A ci, którzy należą do Chrystusa Jezusa, ukrzyżowali ciało swoje z jego namiętnościami i pożądaniami. 25 Mając życie od Ducha, do Ducha się też stosujmy. 26 Nie szukajmy próżnej chwały, jedni drugich drażniąc i wzajemnie sobie zazdroszcząc. (Ga rozdz. 5, w. 16-25) Rozdz. 6, w. 1 Bracia, a gdyby komu przydarzył się jaki upadek, wy, którzy pozostajecie pod działaniem Ducha, w duchu łagodności sprowadźcie takiego na właściwą drogę. Bacz jednak, abyś i ty nie uległ pokusie. (Ga rozdz. 6, w. 1) Rozdz. 3, w. 5 Dlatego nie mogąc tego dłużej znosić, posłałem [go], aby zbadał wiarę waszą, czy przypadkiem nie zwiódł was kusiciel i czy trud nasz nie okazał się daremny. (1 Tes rozdz. 3, w. 5) Rozdz. 4, w. 2 Wiecie przecież, jakie nakazy daliśmy wam przez Pana Jezusa. 3 Albowiem wolą Bożą jest wasze uświęcenie: powstrzymywanie się od rozpusty, 4 aby każdy umiał utrzymywać ciało własne w świętości i we czci, 5 a nie w pożądliwej namiętności, jak to czynią nie znający Boga poganie. 6 Niech nikt w tej sprawie nie wykracza i nie oszukuje brata swego, albowiem jak wam to przedtem powiedzieliśmy, zapewniając uroczyście: Bóg jest mścicielem tego wszystkiego. 7 Nie powołał nas Bóg do nieczystości, ale do świętości. 8 A więc kto [to] odrzuca, nie człowieka odrzuca, lecz Boga, który przecież daje wam swego Ducha Świętego. (1 Tes rozdz. 4, w. 2-8) Rozdz. 6, w. 9 A ci, którzy chcą się bogacić, wpadają w pokusę i w zasadzkę oraz w liczne nierozumne i szkodliwe pożądania. One to pogrążają ludzi w zgubę i zatracenie. (1 Tm rozdz. 6, w. 9) Rozdz. 2, w. 22 Uciekaj zaś przed młodzieńczymi pożądaniami, a zabiegaj o sprawiedliwość, wiarę, miłość, pokój - wraz z tymi, którzy wzywają Pana czystym sercem. (2 Tm rozdz. 2, w. 22) Rozdz. 3, w. 3 Niegdyś bowiem i my byliśmy nierozumni, oporni, błądzący, służyliśmy różnym żądzom i rozkoszom, żyjąc w złości i zawiści, godni obrzydzenia, pełni nienawiści jedni ku drugim. (Tt rozdz. 3, w. 3) Rozdz. 2, w. 18 W czym bowiem sam cierpiał będąc doświadczany, w tym może przyjść z pomocą tym, którzy są poddani próbom. (Hbr rozdz. 2, w. 18) Rozdz. 4, w. 15 Nie takiego bowiem mamy arcykapłana, który by nie mógł współczuć naszym słabościom, lecz doświadczonego we wszystkim na nasze podobieństwo, z wyjątkiem grzechu. (Hbr rozdz. 4, w. 15) Rozdz. 1, w. 2 Za pełną radość poczytujcie to sobie, bracia moi, ilekroć spadają na was różne doświadczenia. 3 Wiedzcie, że to, co wystawia waszą wiarę na próbę, rodzi wytrwałość.4 Wytrwałość zaś winna być dziełem doskonałym, abyście byli doskonali, nienaganni, w niczym nie wykazując braków. (Jk rozdz. 1, w. 2-4) Rozdz. 4, w. 1 Skąd się biorą wojny i skąd kłótnie między wami? Nie skądinąd, tylko z waszych żądz, które walczą w członkach waszych. 2 Pożądacie, a nie macie, żywicie morderczą zazdrość, a nie możecie osiągnąć. Prowadzicie walki i kłótnie, a nic nie posiadacie, gdyż się nie modlicie. 3 Modlicie się, a nie otrzymujecie, bo się źle modlicie, starając się jedynie o zaspokojenie swych żądz. 4 Cudzołożnicy, czy nie wiecie, że przyjaźń ze światem jest nieprzyjaźnią z Bogiem? Jeżeli więc ktoś zamierzałby być przyjacielem świata, staje się nieprzyjacielem Boga. (Jk rozdz. 4, w. 1-4) Rozdz. 4, w. 1 Skoro więc Chrystus cierpiał w ciele, wy również tą samą myślą się uzbrójcie, że kto poniósł mękę na ciele, zerwał z grzechem, aby resztę czasu w ciele przeżyć już nie dla [pełnienia] ludzkich żądz, ale woli Bożej. 3 Wystarczy bowiem, żeście w minionym czasie pełnili wolę pogan i postępowali w rozwiązłościach, żądzach, nadużywaniu wina, obżarstwie, pijaństwie i w niegodziwym bałwochwalstwie. 4 Temu też się dziwią, że wy nie płyniecie razem z nimi w tym samym prądzie rozpusty, i źle o was mówią. (1 P rozdz. 4, w. 1-4) Rozdz. 5, w. 8 Bądźcie trzeźwi! Czuwajcie! Przeciwnik wasz, diabeł, jak lew ryczący krąży szukając kogo pożreć. 9 Mocni w wierze przeciwstawcie się jemu! Wiecie, że te same cierpienia ponoszą wasi bracia na świecie. (1 P rozdz. 5, w. 8-9) Rozdz. 1, w. 4 Przez nie zostały nam udzielone drogocenne i największe obietnice, abyście się przez nie stali uczestnikami Boskiej natury, gdy już wyrwaliście się z zepsucia [wywołanego] żądzą na świecie. (2 P rozdz. 1, w. 4) Rozdz. 2, w. 6 także miasta Sodomę i Gomorę obróciwszy w popiół skazał na zagładę dając przykład [kary] tym, którzy będą żyli bezbożnie, 7 ale wyrwał sprawiedliwego Lota, który uginał się pod ciężarem rozpustnego postępowania ludzi nie liczących się z Bożym prawem - 8 sprawiedliwy bowiem mieszkając wśród nich z dnia na dzień duszę swą sprawiedliwą miał umęczoną przeciwnymi Prawu czynami, które widział i o których słyszał - 9 to wie Pan, jak pobożnych wyrwać z doświadczenia, niesprawiedliwych zaś jak zachować na ukaranie w dzień sądu, 10 przede wszystkim zaś tych, którzy idą za ciałem w nieczystej żądzy i pogardę okazują Władzy, zuchwalcy, zarozumialcy, którzy nie wahają się przed wypowiadaniem bluźnierstw na "Chwały". 11 Tymczasem aniołowie, których siła i potęga jest większa, nie wnoszą przeciwko nim przed Pana przeklinającego wyroku potępienia.12 Ci zaś, jak nierozumne zwierzęta, przeznaczone z natury na schwytanie i zagładę, wypowiadając bluźnierstwa na to, czego nie znają, podlegną właśnie takiej zagładzie jak one, 13 otrzymując karę jako zapłatę za niesprawiedliwość. Za przyjemność uważają rozpustę uprawianą za dnia, jako zakały i plugawcy pławią się w swych uciechach, gdy z wami są przy stole. 14 Oczy mają pełne kobiety cudzołożnej, oczy nie przestające grzeszyć, uwodzą oni dusze nieutwierdzone. Mają serca wyćwiczone w chciwości, synowie przekleństwa. […] 18 Wypowiadając bowiem słowa wyniosłe a próżne, uwodzą żądzami cielesnymi i rozpustą tych, którzy zbyt mało odsuwają się od postępujących w błędzie. 19 Wolność im głoszą, a sami są niewolnikami zepsucia. Komu bowiem kto uległ, temu też służy jako niewolnik. (2 P rozdz. 2, w. 6-14.18-19) Rozdz. 1, w. 16 Wszystko bowiem, co jest na świecie, a więc: pożądliwość ciała, pożądliwość oczu i pycha tego życia nie pochodzi od Ojca, lecz od świata. 17 Świat zaś przemija, a z nim jego pożądliwość; kto zaś wypełnia wolę Bożą, ten trwa na wieki. (1 J rozdz. 2, w. 16-17) Rozdz. 5 w. 8 Bądźcie trzeźwi! Czuwajcie! Przeciwnik wasz, diabeł, jak lew ryczący krąży szukając kogo pożreć. 9 Mocni w wierze przeciwstawcie się jemu! Wiecie, że te same cierpienia ponoszą wasi bracia na świecie. (1 P rozdz. 5,8-9) Rozdz. 1, w. 18 gdy mówili do was, że w ostatnich czasach pojawią się szydercy którzy będą postępowali według własnych pożądliwości. (Jud rozdz. 1, w. 18) Zob. też BT, NT, wyd. 5, 2002, hasło „Pokusa” s. 865. 20. Pokuta (nawrócenie, gr. metanoia) Mt 3,1-2, Mt 3,6.8.11, Mt 4,17, Mt 6,12-15, Mt 7,1-6, Mt 9,1-8, Mt 9,12-13, Mt 11,20-24, Mt 12,31-32, Mt 12,38-42, Mt 13,15, Mt 13,36-43, Mt 13,47-50, Mt 16,13-20, Mt 18,6-35, Mt 20,1-16, Mt 21,28-32, Mt 21,33-46, Mt 22,1-14, Mt 23,13-36, Mt 24,45-51, Mt 25,1-13, Mt 25,14-30, Mt 25,31-46, Mt 26,20-25, Mt 26, 31-35, Mt 26,47-56, Mt 26,75, Mt 27,3-10, Mt 28,1-15; Mk 1,3-5.14-15, Mk 1,40-45, Mk 2,1-11, Mk 2,13-17, Mk 6,12, Mk 9,42-50, Mk 11,25, Mk 14,66-72; Łk 3,1-22, Łk 5,8, Łk 5,17-26, Łk 5,27-32, Łk 6, 37-38, Łk 7,28-30, Łk 7,36-50, Łk 11,4, Łk 11,29-32, Łk 12,10, Łk 10,13-16, Łk 13,1-5, Łk 13,34, Łk 15,1-32, Łk 15,7, Łk 15,30, Łk 16, 19-31, Łk 17,3-4, Łk 18,9-14, Łk 19,1-10, Łk 19,41-44, Łk 22,31-34.54-62, Łk 23,39-43, Łk 24,47; J 8,1-8, J 20,22-23; Dz 2,38, Dz 3,19.26, Dz 5,31, Dz 13,24, Dz 11,18, Dz 17,30, Dz 19,4, Dz 26,20; Rz 2,4-23, Rz 3,21-31, Rz 4,1-8, Rz 4,11-13, Rz 4,18-25, Rz 5,1-21, Rz 6,1-23, Rz 8,1-13, Rz 10,4-10, Rz 11,26; 1 Kor 1,30; 2 Kor 5,11-21, 2 Kor 7,1, 2 Kor 7,9-12; Ga 1,1, Ga 2,16-21, Ga 3,8-9, Ga 3,13-14, Ga 3,24, Ga 5,5, Ga 6,1-4; Ef 1,7, Ef 2,1-10, Ef 4,25-32, Ef 5,1-2, Ef 5,8-14; Flp 3,9; Kol 1,13-14, Kol 2,12-15, Kol 3,13; 2 Tm 2,22.25-26; Tt 3,5-7; Flm w. 19; Hbr 1,3, Hbr 2,17-18, Hbr 3,7-11, Hbr 3,15-19, Hbr 6,1-8, Hbr 7, 25.27, Hbr 8,12, Hbr 9,7.11-28, Hbr 10,1-18, Hbr 10,26-31.38, Hbr 12,16-17, Hbr 13,11-15; Jk 1,21-27, Jk 2,24, Jk 5,16-20; 1 P 2,22-25, 1 P 3,21; 2 P 3,9; 1 J 1,5-10, 1 J 2,1-2, 1 J 3,4-24, 1 J 5,14-21, 2 J, w. 10-11; Ap 1,5, Ap 2,4-5, Ap 2,16, Ap 2,21-22, Ap 3,3.19, Ap 9,20-21, Ap 16,9.11. Zob. także Cudzołóstwo, Godność, Kazirodztwo, Kobieta, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nasciturus (dziecko poczęte), Nieczystość, Nierząd, Pokusa, Prawda, Rozpusta, Rozwód, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, Wolność, Wstrzemięźliwość, Wstyd, Zgorszenie. Rozdz. 3, w. 1 W owym czasie wystąpił Jan Chrzciciel i głosił na Pustyni Judzkiej te słowa:2 «Nawróćcie się, bo bliskie jest królestwo niebieskie». (Mt rozdz. 3, w. 1-2) Rozdz. 4, w. 17 Odtąd począł Jezus nauczać i mówić: «Nawracajcie się, albowiem bliskie jest królestwo niebieskie». (Mt rozdz. 4, w. 17) Rozdz. 6, w. 12 i przebacz nam nasze winy, jak i my przebaczamy tym, którzy przeciw nam zawinili; 13 i nie dopuść, abyśmy ulegli pokusie, ale nas zachowaj od złego! 14 Jeśli bowiem przebaczycie ludziom ich przewinienia, i wam przebaczy Ojciec wasz niebieski. 15 Lecz jeśli nie przebaczycie ludziom, i Ojciec wasz nie przebaczy wam waszych przewinień. (Mt rozdz. 6, w. 12-15) [Powściągliwość w sądzeniu. Obłuda] Rozdz. 7, w. 1 Nie sądźcie, abyście nie byli sądzeni. 2 Bo takim sądem, jakim sądzicie, i was osądzą; i taką miarą, jaką wy mierzycie, wam odmierzą. 3 Czemu to widzisz drzazgę w oku swego brata, a belki we własnym oku nie dostrzegasz? 4 Albo jak możesz mówić swemu bratu: Pozwól, że usunę drzazgę z twego oka, gdy belka [tkwi] w twoim oku? 5 Obłudniku, wyrzuć najpierw belkę ze swego oka, a wtedy przejrzysz, ażeby usunąć drzazgę z oka twego brata. 6 Nie dawajcie psom tego, co święte, i nie rzucajcie swych pereł przed świnie, by ich nie podeptały nogami, i obróciwszy się, was nie poszarpały. (Mt rozdz. 7, w. 1-6) Rozdz. 9, w. 5 Cóż bowiem jest łatwiej powiedzieć: "Odpuszczają ci się twoje grzechy", czy też powiedzieć: "Wstań i chodź!" 6 Otóż żebyście wiedzieli, iż Syn Człowieczy ma na ziemi władzę odpuszczania grzechów - rzekł do paralityka: Wstań, weź swoje łoże i idź do domu!» (Mt rozdz. 9, w. 5-6) Rozdz. 16, w. 18 Otóż i Ja tobie powiadam: Ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. 19 I tobie dam klucze królestwa niebieskiego; cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie». (Mt rozdz. 16, w. 18-19) [Obowiązek przebaczenia] Rozdz. 18, w. 21 Wtedy Piotr zbliżył się do Niego i zapytał: «Panie, ile razy mam przebaczyć, jeśli mój brat wykroczy przeciwko mnie? Czy aż siedem razy?» 22 Jezus mu odrzekł: «Nie mówię ci, że aż siedem razy, lecz aż siedemdziesiąt siedem razy. (Mt rozdz. 18, w. 21-22) Rozdz. 1, w.14 Gdy Jan został uwięziony, Jezus przyszedł do Galilei i głosił Ewangelię Bożą. Mówił:15 «Czas się wypełnił i bliskie jest królestwo Boże. Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię!» (Mk rozdz. 1, w. 14-15) [Powołanie Lewiego] Rozdz. 2, w. 13 Potem wyszedł znowu nad jezioro. Cały lud przychodził do Niego, a On go nauczał.14 A przechodząc, ujrzał Lewiego, syna Alfeusza, siedzącego w komorze celnej, i rzekł do niego: «Pójdź za Mną!». On wstał i poszedł za Nim. 15 Gdy Jezus siedział w jego domu przy stole, wielu celników i grzeszników siedziało razem z Jezusem i Jego uczniami. Było bowiem wielu, którzy szli za Nim. 16 Niektórzy uczeni w Piśmie, spośród faryzeuszów, widząc, że je z grzesznikami i celnikami, mówili do Jego uczniów: «Czemu On je i pije z celnikami i grzesznikami?» 17 Jezus usłyszał to i rzekł do nich: «Nie potrzebują lekarza zdrowi, lecz ci, którzy się źle mają. Nie przyszedłem powołać sprawiedliwych, ale grzeszników». (Mk rozdz. 2, w. 13-17) [Syn marnotrawny] Rozdz. 15, w. 11 Powiedział też: «Pewien człowiek miał dwóch synów. 12 Młodszy z nich rzekł do ojca: "Ojcze, daj mi część majątku, która na mnie przypada". Podzielił więc majątek między nich. 13 Niedługo potem młodszy syn, zabrawszy wszystko, odjechał w dalekie strony i tam roztrwonił swój majątek, żyjąc rozrzutnie. 14 A gdy wszystko wydał, nastał ciężki głód w owej krainie i on sam zaczął cierpieć niedostatek. 15 Poszedł i przystał do jednego z obywateli owej krainy, a ten posłał go na swoje pola, żeby pasł świnie. 16 Pragnął on napełnić swój żołądek strąkami, którymi żywiły się świnie, lecz nikt mu ich nie dawał. 17 Wtedy zastanowił się i rzekł: Iluż to najemników mojego ojca ma pod dostatkiem chleba, a ja tu z głodu ginę. 18 Zabiorę się i pójdę do mego ojca, i powiem mu: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie; 19 już nie jestem godzien nazywać się twoim synem: uczyń mię choćby jednym z najemników. 20 Wybrał się więc i poszedł do swojego ojca. A gdy był jeszcze daleko, ujrzał go jego ojciec i wzruszył się głęboko; wybiegł naprzeciw niego, rzucił mu się na szyję i ucałował go. 21 A syn rzekł do niego: "Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie, już nie jestem godzien nazywać się twoim synem". 22 Lecz ojciec rzekł do swoich sług: "Przynieście szybko najlepszą szatę i ubierzcie go; dajcie mu też pierścień na rękę i sandały na nogi! 23 Przyprowadźcie utuczone cielę i zabijcie: będziemy ucztować i bawić się, 24 ponieważ ten mój syn był umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się". I zaczęli się bawić. 25 Tymczasem starszy jego syn przebywał na polu. Gdy wracał i był blisko domu, usłyszał muzykę i tańce. 26 Przywołał jednego ze sług i pytał go, co to ma znaczyć. 27 Ten mu rzekł: "Twój brat powrócił, a ojciec twój kazał zabić utuczone cielę, ponieważ odzyskał go zdrowego". 28 Na to rozgniewał się i nie chciał wejść; wtedy ojciec jego wyszedł i tłumaczył mu. 29 Lecz on odpowiedział ojcu: "Oto tyle lat ci służę i nigdy nie przekroczyłem twojego rozkazu; ale mnie nie dałeś nigdy koźlęcia, żebym się zabawił z przyjaciółmi. 30 Skoro jednak wrócił ten syn twój, który roztrwonił twój majątek z nierządnicami, kazałeś zabić dla niego utuczone cielę". 31 Lecz on mu odpowiedział: "Moje dziecko, ty zawsze jesteś przy mnie i wszystko moje do ciebie należy. 32 A trzeba się weselić i cieszyć z tego, że ten brat twój był umarły, a znów ożył, zaginął, a odnalazł się"». (Łk rozdz. 15, w. 11-32) [Faryzeusz i celnik] Rozdz. 18, w. 9 Powiedział też do niektórych, co ufali sobie, że są sprawiedliwi, a innymi gardzili, tę przypowieść: 10 «Dwóch ludzi przyszło do świątyni, żeby się modlić, jeden faryzeusz a drugi celnik. 11 Faryzeusz stanął i tak w duszy się modlił: "Boże, dziękuję Ci, że nie jestem jak inni ludzie, zdziercy, oszuści, cudzołożnicy, albo jak i ten celnik. 12 Zachowuję post dwa razy w tygodniu, daję dziesięcinę ze wszystkiego, co nabywam". 13 Natomiast celnik stał z daleka i nie śmiał nawet oczu wznieść ku niebu, lecz bił się w piersi i mówił: "Boże, miej litość dla mnie, grzesznika!" 14 Powiadam wam: Ten odszedł do domu usprawiedliwiony, nie tamten. Każdy bowiem, kto się wywyższa, będzie poniżony, a kto się uniża, będzie wywyższony». (Łk rozdz. 18, w. 9-14) [Zacheusz] Rozdz. 19, w. 1 Potem wszedł do Jerycha i przechodził przez miasto. 2 A [był tam] pewien człowiek, imieniem Zacheusz, zwierzchnik celników i bardzo bogaty. 3 Chciał on koniecznie zobaczyć Jezusa, kto to jest, ale nie mógł z powodu tłumu, gdyż był niskiego wzrostu. 4 Pobiegł więc naprzód i wspiął się na sykomorę, aby móc Go ujrzeć, tamtędy bowiem miał przechodzić. 5 Gdy Jezus przyszedł na to miejsce, spojrzał w górę i rzekł do niego: «Zacheuszu, zejdź prędko, albowiem dziś muszę się zatrzymać w twoim domu». 6 Zeszedł więc z pośpiechem i przyjął Go rozradowany. 7 A wszyscy, widząc to, szemrali: «Do grzesznika poszedł w gościnę». 8 Lecz Zacheusz stanął i rzekł do Pana: «Panie, oto połowę mego majątku daję ubogim, a jeśli kogo w czym skrzywdziłem, zwracam poczwórnie». 9 Na to Jezus rzekł do niego: «Dziś zbawienie stało się udziałem tego domu, gdyż i on jest synem Abrahama. 10 Albowiem Syn Człowieczy przyszedł szukać i zbawić to, co zginęło». (Łk rozdz. 19, w. 1-10) Rozdz. 20, w. 22 Po tych słowach tchnął na nich i powiedział im: «Weźmijcie Ducha Świętego! 23 Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane». (J rozdz. 20, w. 22-23) [Należy zerwać z grzechem] Rozdz. 1, w. 8 Jeśli mówimy, że nie mamy grzechu, to samych siebie oszukujemy i nie ma w nas prawdy. 9 Jeżeli wyznajemy nasze grzechy, [Bóg] jako wierny i sprawiedliwy odpuści je nam i oczyści nas z wszelkiej nieprawości. 10 Jeśli mówimy, że nie zgrzeszyliśmy, czynimy Go kłamcą i nie ma w nas Jego nauki. (1 J rozdz. 1, w. 8-10) Rozdz. 2, w. 1 Dzieci moje, piszę wam to dlatego, żebyście nie grzeszyli. Jeśliby nawet kto zgrzeszył, mamy Rzecznika wobec Ojca - Jezusa Chrystusa sprawiedliwego. 2 On bowiem jest ofiarą przebłagalną za nasze grzechy, i nie tylko nasze, lecz również za grzechy całego świata. (1 J rozdz. 2, w. 1-2) Powyżej przytoczono tylko niektóre dosłowne cytaty. Przedmiotem tej książki nie jest pokuta, ubocznie ten problem tu się porusza. Zob także BT, NT, 2002, wyd. V, hasło „Nawrócenie, Nawrócić (metanoia) s. 838, hasło „Pokuta” s. 865-866, hasło „Sakramenty – Pokuta” s. 871, hasło „Usprawiedliwienie” s. 874-875. „Nawrócenie, Nawrócić się (gr. termin metanoia) – w NT odpowiada prorockiemu pojęciu „powrotu” (hebr. szub). Pojęcie to zawiera: 1) odwrócenie się od wszystkiego, co nie jest Boże; 2) zwrócenie się całkowite do Boga. Odwróceniu temu towarzyszy żal, że dopuściło się grzechu, i radość, że wraca się na droge prawdy” (tamże, s. 838, Słownik). 21. Prawda Mt 5,33-37, Mt 19,17-18, Mt 22,16; Mk 10,19, Mk 12,14; Łk 18,20; J 1,9, J 1,14.17, J 3,18-21, J 3,33, J 4,23-26, J 6,32, J 7,28, J 8,26, J 8,31-41, J 14,6, J 14,17, J 15,26, J 16,13, J 17,3, J 17,17, J 18,37; Rz 2,8, Rz 13,8-10; 1 Kor 5,7-8, 1 Kor 13,6; 2 Kor 11,10; Ga 2,5.14, Ga 5,7, Ga 5,14; Ef 1,13, Ef 4,15.20-25, Ef 5,8-11; Flp 4,8; Kol 1,5, Kol 3,9; 1 Tes 1,9; 2 Tes, 2,9-13; 1 Tm 2,3-4, 1 Tm 3,15; 2 Tm 2,15-19.25-26; Hbr 10,26-27; Jk 1,18, Jk 2,8, Jk 5,12; 1 P 1,22; 2 P 2,1-3; 1 J 1,5-10, 1 J 2,4, 1 J 2,7-8, 1 J 4,6, 1 J 5,6, 1 J 6,8, 1 J 5,20; 2 J w.3-4; 3 J w. 3-4; Ap 6,10, Ap 14,5. Zob. też Cudzołóstwo, Godność, Kobieta, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Nieczystość – czystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Rodzina (dzieci), Rozpusta, Rozwód, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, Wolność, Wstrzemięźliwość, Wstyd, Zgorszenie. [Ósme przykazanie] Rozdz. 5, w. 33 Słyszeliście również, że powiedziano przodkom: Nie będziesz fałszywie przysięgał, lecz dotrzymasz Panu swej przysięgi. 34 A Ja wam powiadam: Wcale nie przysięgajcie, ani na niebo, bo jest tronem Bożym; 35 ani na ziemię, bo jest podnóżkiem stóp Jego; ani na Jerozolimę, bo jest miastem wielkiego Króla. 36 Ani na swoją głowę nie przysięgaj, bo nie możesz nawet jednego włosa uczynić białym albo czarnym. 37 Niech wasza mowa będzie: Tak, tak; nie, nie. A co nadto jest, od Złego pochodzi. (Mt rozdz. 5, w. 33-37) Rozdz. 19, w. 17 A jeśli chcesz osiągnąć życie, zachowaj przykazania».18 Zapytał Go: «Które?» Jezus odpowiedział: «Oto te: Nie zabijaj, nie cudzołóż, nie kradnij, nie zeznawaj fałszywie, 19 czcij ojca i matkę oraz miłuj swego bliźniego, jak siebie samego!» (Mt rozdz. 19, w. 17-18) Rozdz. 22, w. 16 Posłali więc do Niego swych uczniów razem ze zwolennikami Heroda, aby Mu powiedzieli: «Nauczycielu, wiemy, że jesteś prawdomówny i drogi Bożej w prawdzie nauczasz. Na nikim Ci też nie zależy, bo nie oglądasz się na osobę ludzką. (Mt rozdz. 22, w. 16) Rozdz. 10, w. 19 Znasz przykazania: Nie zabijaj, nie cudzołóż, nie kradnij, nie zeznawaj fałszywie, nie oszukuj, czcij swego ojca i matkę». (Mk rozdz. 10, w. 19) Rozdz. 12, w.14 Ci przyszli i rzekli do Niego: «Nauczycielu, wiemy, że jesteś prawdomówny i na nikim Ci nie zależy. Bo nie oglądasz się na osobę ludzką, lecz drogi Bożej w prawdzie nauczasz. Czy wolno płacić podatek Cezarowi, czy nie? Mamy płacić czy nie płacić?» (Mk rozdz 12, w. 14) Rozdz.. 18, w. 20 Znasz przykazania: Nie cudzołóż, nie zabijaj, nie kradnij, nie zeznawaj fałszywie, czcij swego ojca i matkę!» (Łk rozdz. 18, w. 20) Rozdz. 20, w. 21 Zapytali Go więc: «Nauczycielu, wiemy, że słusznie mówisz i uczysz, i nie masz względu na osobę, lecz drogi Bożej w prawdzie nauczasz. (Łk rozdz. 20, w. 21) Rozdz. 1, w. 9 Była światłość prawdziwa, która oświeca każdego człowieka, gdy na świat przychodzi. (J rozdz. 1, w. 9) Rozdz. 1, w. 14 A Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas. I oglądaliśmy Jego chwałę, chwałę, jaką Jednorodzony otrzymuje od Ojca, pełen łaski i prawdy. 17 Podczas gdy Prawo zostało nadane przez Mojżesza, łaska i prawda przyszły przez Jezusa Chrystusa. (J rozdz. 1, w. 14.17) Rozdz. 3, w. 18 Kto wierzy w Niego, nie podlega potępieniu; a kto nie wierzy, już został potępiony, bo nie uwierzył w imię Jednorodzonego Syna Bożego. 19 A sąd polega na tym, że światło przyszło na świat, lecz ludzie bardziej umiłowali ciemność aniżeli światło: bo złe były ich uczynki. 20 Każdy bowiem, kto się dopuszcza nieprawości, nienawidzi światła i nie zbliża się do światła, aby nie potępiono jego uczynków. 21 Kto spełnia wymagania prawdy, zbliża się do światła, aby się okazało, że jego uczynki są dokonane w Bogu». (J rozdz. 3, w. 18-21) Rozdz. 3, w. 33 Kto przyjął Jego świadectwo, wyraźnie potwierdził, że Bóg jest prawdomówny. (J rozdz. 3, w. 33) Rozdz. 4, w. 23 Nadchodzi jednak godzina, owszem już jest, kiedy to prawdziwi czciciele będą oddawać cześć Ojcu w Duchu i prawdzie, a takich to czcicieli chce mieć Ojciec. 24 Bóg jest duchem: potrzeba więc, by czciciele Jego oddawali Mu cześć w Duchu i prawdzie». 25 Rzekła do Niego kobieta: «Wiem, że przyjdzie Mesjasz, zwany Chrystusem. A kiedy On przyjdzie, objawi nam wszystko». 26 Powiedział do niej Jezus: «Jestem nim Ja, który z tobą mówię». (J rozdz. 4, w. 23-26) Rozdz. 6, w. 32 Rzekł do nich Jezus: «Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Nie Mojżesz dał wam chleb z nieba, ale dopiero Ojciec mój da wam prawdziwy chleb z nieba. (J rozdz. 6, w. 32) Rozdz. 7, w. 28 A Jezus, ucząc w świątyni, zawołał tymi słowami: «I Mnie znacie, i wiecie, skąd jestem. Ja jednak nie przyszedłem sam od siebie; lecz prawdziwy jest Ten, który Mnie posłał, którego wy nie znacie. (J rozdz. 7, w. 28) Rozdz. 8, w. 26 Wiele mam o was do powiedzenia i do sądzenia. Ale Ten, który Mnie posłał jest prawdziwy, a Ja mówię wobec świata to, co usłyszałem od Niego». (J rozdz. 8, w. 26) Rozdz. 8, w. 31 Wtedy powiedział Jezus do Żydów, którzy Mu uwierzyli: «Jeżeli będziecie trwać w nauce mojej, będziecie prawdziwie moimi uczniami 32 i poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli». 33 Odpowiedzieli Mu: «Jesteśmy potomstwem Abrahama i nigdy nie byliśmy poddani w niczyją niewolę. Jakżeż Ty możesz mówić: "Wolni będziecie?"» 34 Odpowiedział im Jezus: «Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Każdy, kto popełnia grzech, jest niewolnikiem grzechu. 35 A niewolnik nie przebywa w domu na zawsze, lecz Syn przebywa na zawsze. 36 Jeżeli więc Syn was wyzwoli, wówczas będziecie rzeczywiście wolni. 37 Wiem, że jesteście potomstwem Abrahama, ale wy usiłujecie Mnie zabić, bo nie przyjmujecie mojej nauki. 38 Głoszę to, co widziałem u mego Ojca, wy czynicie to, coście słyszeli od waszego ojca». 39 W odpowiedzi rzekli do Niego: «Ojcem naszym jest Abraham». Rzekł do nich Jezus: «Gdybyście byli dziećmi Abrahama, to byście pełnili czyny Abrahama. 40 Teraz usiłujecie Mnie zabić, człowieka, który wam powiedział prawdę usłyszaną u Boga. Tego Abraham nie czynił. 41 Wy pełnicie czyny ojca waszego». Rzekli do Niego: «Myśmy się nie urodzili z nierządu, jednego mamy Ojca - Boga». (J rozdz. 8, w. 31) Rozdz. 14, w. 6 Odpowiedział mu Jezus: «Ja jestem drogą i prawdą, i życiem. Nikt nie przychodzi do Ojca inaczej jak tylko przeze Mnie. (J rozdz. 14, w. 6) Rozdz. 14, w. 17 Ducha Prawdy, którego świat przyjąć nie może, ponieważ Go nie widzi ani nie zna. Ale wy Go znacie, ponieważ u was przebywa i w was będzie. (J rozdz. 14, w. 17) Rozdz. 15, w. 1 Ja jestem prawdziwym krzewem winnym, a Ojciec mój jest tym, który [go] uprawia. (J rozdz. 15, w. 1) Rozdz. 15, w. 26 Gdy jednak przyjdzie Pocieszyciel, którego Ja wam poślę od Ojca, Duch Prawdy, który od Ojca pochodzi, On będzie świadczył o Mnie. (J rozdz. 15, w. 26) Rozdz. 16, w. 13 Gdy zaś przyjdzie On, Duch Prawdy, doprowadzi was do całej prawdy. Bo nie będzie mówił od siebie, ale powie wszystko, cokolwiek usłyszy, i oznajmi wam rzeczy przyszłe. (J rozdz. 16, w. 13) Rozdz. 17, w. 3 A to jest życie wieczne: aby znali Ciebie, jedynego prawdziwego Boga, oraz Tego, którego posłałeś, Jezusa Chrystusa. (J rozdz. 17, w. 3) Rozdz. 17, w. 17 Uświęć ich w prawdzie. Słowo Twoje jest prawdą. (Rozdz. 17, w. 17) Rozdz. 18, w. 37 Piłat zatem powiedział do Niego: «A więc jesteś królem?» Odpowiedział Jezus: «Tak, jestem królem. Ja się na to narodziłem i na to przyszedłem na świat, aby dać świadectwo prawdzie. Każdy, kto jest z prawdy, słucha mojego głosu». (J rozdz. 18, w. 37) Rozdz. 2, w. 8 tym zaś, którzy są przekorni, za prawdą pójść nie chcą, a oddają się nieprawości - gniew i oburzenie. (Rz rozdz. 2, w. 8) Rozdz. 13, w. 8 Nikomu nie bądźcie nic dłużni poza wzajemną miłością. Kto bowiem miłuje bliźniego, wypełnił Prawo. 9 Albowiem przykazania: Nie cudzołóż, nie zabijaj, nie kradnij, nie pożądaj, i wszystkie inne - streszczają się w tym nakazie: Miłuj bliźniego swego jak siebie samego! 10 Miłość nie wyrządza zła bliźniemu. Przeto miłość jest doskonałym wypełnieniem Prawa. (Rz rozdz. 13, w. 8-10) Rozdz. 5, w. 7 Wyrzućcie więc stary kwas, abyście się stali nowym ciastem, jako że przaśni jesteście. Chrystus bowiem został złożony w ofierze jako nasza Pascha. 8 Tak przeto odprawiajmy święto nasze, nie przy użyciu starego kwasu, kwasu złości i przewrotności, lecz - przaśnego chleba czystości i prawdy. (1 Kor rozdz. 5, w. 7-8) Rozdz. 13, w. 6 nie cieszy się z niesprawiedliwości, lecz współweseli się z prawdą. (1 Kor rozdz. 13, w. 6) Rozdz. 11, w. 10 Zapewniam was przez będącą we mnie prawdę Chrystusa, że nikt nie pozbawi mnie tej podstawy do chlubienia się w granicach Achai. (2 Kor rozdz. 11, w. 10) Rozdz. 2, w. 5 Na żądane przez nich ustępstwo zgoła się jednak nie zgodziliśmy, aby dla waszego dobra przetrwała prawda Ewangelii. […]. 14 Gdy więc spostrzegłem, że nie idą słuszną drogą, zgodną z prawdą Ewangelii, powiedziałem Kefasowi wobec wszystkich: «Jeżeli ty, choć jesteś Żydem, żyjesz według obyczajów przyjętych wśród pogan, a nie wśród Żydów, jak możesz zmuszać pogan do przyjmowania zwyczajów żydowskich?» (Ga rozdz. 2, w. 5.14) Rozdz. 5, w. 7 Biegliście tak wspaniale! Kto przeszkodził wam trwać przy prawdzie? (Ga rozdz. 5, w. 7) Rozdz. 1, w. 13 W Nim także i wy usłyszawszy słowo prawdy, Dobrą Nowinę waszego zbawienia, w Nim również uwierzyliście i zostaliście naznaczeni pieczęcią Ducha Świętego, który był obiecany. (Ef rozdz. 1, w. 13) Rozdz. 5, w. 14 Bo całe Prawo wypełnia się w tym jednym nakazie: Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego. (Ga rozdz. 5, w. 14) Rozdz. 4, w. 15 Natomiast żyjąc prawdziwie w miłości sprawmy, by wszystko rosło ku Temu, który jest Głową - ku Chrystusowi. […] 20 Wy zaś nie tak nauczyliście się Chrystusa. 21 Słyszeliście przecież o Nim i zostaliście pouczeni w Nim - zgodnie z prawdą, jaka jest w Jezusie, 22 że - co się tyczy poprzedniego sposobu życia - trzeba porzucić dawnego człowieka, który ulega zepsuciu na skutek zwodniczych żądz, 23 odnawiać się duchem w waszym myśleniu 24 i przyoblec człowieka nowego, stworzonego według Boga, w sprawiedliwości i prawdziwej świętości. 25 Dlatego odrzuciwszy kłamstwo: niech każdy z was mówi prawdę do bliźniego, bo jesteście nawzajem dla siebie członkami. (Ef rozdz. 4, 15.20-25) Rozdz. 5, w. 8 Niegdyś bowiem byliście ciemnością, lecz teraz jesteście światłością w Panu: postępujcie jak dzieci światłości! 9 Owocem bowiem światłości jest wszelka prawość i sprawiedliwość, i prawda. 10 Badajcie, co jest miłe Panu. 11 I nie miejcie udziału w bezowocnych czynach ciemności, a raczej piętnując, nawracajcie [tamtych]! (Ef rozdz. 5, w. 8-11) Rozdz. 4, w. 8 W końcu, bracia, wszystko, co jest prawdziwe, co godne, co sprawiedliwe, co czyste, co miłe, co zasługuje na uznanie: jeśli jest jakąś cnotą i czynem chwalebnym - to miejcie na myśli! (Flp rozdz. 4, w. 8) Rozdz. 1, w. 5 z powodu nadziei [nagrody] odłożonej dla was w niebie. O niej to już przedtem usłyszeliście dzięki głoszeniu prawdy - Ewangelii, (Kol rozdz. 1, w. 5) Rozdz. 3, w. 9 Nie okłamujcie się nawzajem, boście zwlekli z siebie dawnego człowieka z jego uczynkami, (Kol rozdz. 3, w. 9) Rozdz. 1, w. 9 Albowiem oni sami opowiadają o nas, jakiego to przyjęcia doznaliśmy od was i jak nawróciliście się od bożków do Boga, by służyć Bogu żywemu i prawdziwemu (1 Tes rozdz. 1, w. 9) Rozdz. 2, w. 9 Pojawieniu się jego towarzyszyć będzie działanie szatana, z całą mocą, wśród znaków i fałszywych cudów, 10 [działanie] z wszelkim zwodzeniem ku nieprawości tych, którzy giną, ponieważ nie przyjęli miłości prawdy, aby dostąpić zbawienia. 11 Dlatego Bóg dopuszcza działanie na nich oszustwa, tak iż uwierzą kłamstwu, 12 aby byli osądzeni wszyscy, którzy nie uwierzyli prawdzie, ale upodobali sobie nieprawość. [Wniosek: Trzymać się łaski!]13 Lecz my zawsze winniśmy dziękować Bogu za was, bracia umiłowani przez Pana, że wybrał was Bóg do zbawienia jako pierwociny przez uświęcenie Ducha i wiarę w prawdę. (2 Tes rozdz. 2, w. 9-13) Rozdz. 2, w. 3 Jest to bowiem rzecz dobra i miła w oczach Zbawiciela naszego, Boga, 4 który pragnie, by wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do poznania prawdy. (1 Tm rozdz. 2, w. 3-4) Rozdz. 3, w. 15 Gdybym zaś się opóźniał, [piszę], byś wiedział, jak należy postępować w domu Bożym, który jest Kościołem Boga żywego, filarem i podporą prawdy. (1 Tm rozdz. 3, w. 15) Rozdz. 2, w. 15 Dołóż starania, byś sam stanął przed Bogiem jako godny uznania pracownik, który nie przynosi wstydu, trzymając się prostej linii prawdy. 16 Unikaj zaś światowej gadaniny; albowiem uprawiający ją coraz bardziej będą się zbliżać ku bezbożności, 17 a ich nauka jak gangrena będzie się szerzyć wokoło. Do nich należą Hymenajos i Filetos, 18 którzy odpadli od prawdy, mówiąc, że zmartwychwstanie już nastąpiło, i wywracają wiarę niektórych. 19 A przecież trwa mocny fundament Boży taką oto mając pieczęć: Poznał Pan tych, którzy są Jego, oraz: Niechaj odstąpi od nieprawości każdy, kto wzywa imienia Pańskiego […] 25 Powinien z łagodnością pouczać wrogo usposobionych, bo może Bóg da im kiedyś nawrócenie do poznania prawdy 26 i może oprzytomnieją i wyrwą się z sideł diabła, żywcem schwytani przez niego, zdani na wolę tamtego. (2 Tm rozdz. 2, w. 15-19.25-26) Rozdz. 10, w. 26 Jeśli bowiem dobrowolnie grzeszymy po otrzymaniu pełnego poznania prawdy, to już nie ma dla nas ofiary przebłagalnej za grzechy, 27 ale jedynie jakieś przerażające oczekiwanie sądu i żar ognia, który ma trawić przeciwników. (Hbr rozdz. 10, w. 26-27) Rozdz. 1, w. 18 Ze swej woli zrodził nas przez słowo prawdy, byśmy byli jakby pierwocinami Jego stworzeń. (Jk rozdz. 1, w. 18) Rozdz. 2, w. 8 Jeśli przeto zgodnie z Pismem wypełniacie królewskie Prawo: Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego, dobrze czynicie. (Jk rozdz. 2, w. 8) Rozdz. 5, w. 12 Przede wszystkim, bracia moi, nie przysięgajcie ani na niebo, ani na ziemię, ani w żaden inny sposób: wasze «tak» niech będzie «tak», a «nie» niech będzie «nie», abyście nie popadli pod sąd. (Jk rozdz. 5, w. 12) Rozdz. 1, w. 22 Skoro już dusze swoje uświęciliście, będąc posłuszni prawdzie celem zdobycia nieobłudnej miłości bratniej, jedni drugich gorąco czystym sercem umiłujcie. (1 P rozdz. 1, w. 22) Rozdz. 2, w. 1 Znaleźli się jednak fałszywi prorocy wśród ludu tak samo, jak wśród was będą fałszywi nauczyciele, którzy wprowadzą wśród was zgubne herezje. Wyprą się oni Władcy, który ich nabył, a sprowadzą na siebie rychłą zgubę. 2 A wielu pójdzie za ich rozpustą, przez nich zaś droga prawdy będzie obrzucona bluźnierstwami; 3 dla zaspokojenia swej chciwości obłudnymi słowami was sprzedadzą ci, na których wyrok potępienia od dawna jest w mocy, a zguba ich nie śpi. (2 P, rozdz. 2, w. 1-3) [Bóg jest światłością i my mamy żyć w światłości] Rozdz. 1, w. 5 Nowina, którą usłyszeliśmy od Niego i którą wam głosimy, jest taka: Bóg jest światłością, a nie ma w Nim żadnej ciemności. 6 Jeżeli mówimy, że mamy z Nim współuczestnictwo, a chodzimy w ciemności, kłamiemy i nie postępujemy zgodnie z prawdą. 7 Jeżeli zaś chodzimy w światłości, tak jak On sam trwa w światłości, wtedy mamy jedni z drugimi współuczestnictwo, a krew Jezusa, Syna Jego, oczyszcza nas z wszelkiego grzechu. [Należy zerwać z grzechem] 8 Jeśli mówimy, że nie mamy grzechu, to samych siebie oszukujemy i nie ma w nas prawdy. 9 Jeżeli wyznajemy nasze grzechy, [Bóg] jako wierny i sprawiedliwy odpuści je nam i oczyści nas z wszelkiej nieprawości. 10 Jeśli mówimy, że nie zgrzeszyliśmy, czynimy Go kłamcą i nie ma w nas Jego nauki. (1 J rozdz. 1, w. 5-10) Rozdz. 2, w. 4 Kto mówi: "Znam Go", a nie zachowuje Jego przykazań, ten jest kłamcą i nie ma w nim prawdy. (1 J rozdz. 2, w. 4) Rozdz. 2, w. 7 Umiłowani, nie piszę do was o nowym przykazaniu, ale o przykazaniu istniejącym od dawna, które mieliście od samego początku; tym dawnym przykazaniem jest nauka, którąście słyszeli. 8 A jednak piszę wam o nowym przykazaniu, które prawdziwe jest w Nim i w nas, ponieważ ciemności ustępują, a świeci już prawdziwa światłość. (1 J rozdz. 2, w. 7-8) Rozdz. 4, w. 6 My jesteśmy z Boga. Ten, który zna Boga, słucha nas. Kto nie jest z Boga, nas nie słucha. W ten sposób poznajemy ducha prawdy i ducha fałszu. (1 J rozdz. 4, w. 6) Rozdz. 5, w. 6 Jezus Chrystus jest tym, który przyszedł przez wodę i krew, i Ducha, nie tylko w wodzie, lecz w wodzie i we krwi. Duch daje świadectwo, bo jest prawdą. (1 J rozdz. 5, w. 6) Rozdz. 5, w. 20 Wiemy także, że Syn Boży przyszedł i obdarzył nas zdolnością rozumu, abyśmy poznawali Prawdziwego. Jesteśmy w prawdziwym Bogu, w Synu Jego, Jezusie Chrystusie. On zaś jest prawdziwym Bogiem i Życiem wiecznym. (1 J rozdz. 5, w. 20) Rozdz. 1, w. 3 Łaska, miłosierdzie i pokój Boga Ojca i Jezusa Chrystusa, Syna Ojca, [niech] będą z nami w prawdzie i miłości! 4 Ucieszyłem się bardzo, że znalazłem wśród twych dzieci takie, które postępują według prawdy, zgodnie z przykazaniem, jakie otrzymaliśmy od Ojca. (2 J, rozdz. 1, w. 3-4) Rozdz. 1, w. 3 Ucieszyłem się bardzo z przybycia braci, którzy zaświadczyli o prawdzie twego [życia], bo ty istotnie postępujesz zgodnie z prawdą. 4 Nie znam większej radości nad tę, kiedy słyszę, że dzieci moje postępują zgodnie z prawdą. (3 J rozdz. 1, w. 3-4) Rozdz. 6, w. 10 I głosem donośnym tak zawołały: «Dokądże, Władco święty i prawdziwy, nie będziesz sądził i wymierzał za krew naszą kary tym, co mieszkają na ziemi?» (Ap rozdz. 6, w. 10) Rozdz. 14, w. 5 a w ustach ich kłamstwa nie znaleziono: są nienaganni. (Ap rozdz. 14, w. 5) Por. też BT, NT, 2002, wyd. V, hasło „Prawda, Prawdziwy” s. 867. 22. Prawo odwetu (zniesione) Mt 5,38-42; Łk 6,29. Zob. także Cudzołóstwo, Miłość, Myśli złe, Nieczystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Wstrzemięźliwość, Wstyd, Zgorszenie. [Prawo odwetu] Rozdz. 5, w. 38 Słyszeliście, że powiedziano: Oko za oko i ząb za ząb! 39 A Ja wam powiadam: Nie stawiajcie oporu złemu. Lecz jeśli cię kto uderzy w prawy policzek, nadstaw mu i drugi! 40 Temu, kto chce prawować się z tobą i wziąć twoją szatę, odstąp i płaszcz! 41 Zmusza cię kto, żeby iść z nim tysiąc kroków, idź dwa tysiące! 42 Daj temu, kto cię prosi, i nie odwracaj się od tego, kto chce pożyczyć od ciebie. (Mt rozdz. 5, w. 38-42) Rozdz. 6, w. 29 Jeśli cię kto uderzy w [jeden] policzek, nadstaw mu i drugi! Jeśli bierze ci płaszcz, nie broń mu i szaty! (Łk rozdz. 6, w. 29) 23. Rozpusta 1 Kor 5,1-13; 1 Kor 6,9-20, 1 Kor 7,1-2, 1 Kor 10,7-8; 2 Kor 12,21; Ef 4,17-24; Kol 3,5-7; 1 Tes 4,2-8; 1 Tm 5,5-6; Hbr 13,4; 1 P 4,3-4; 2 P 2,1-22; Jud 1,4-12; Ap 2,14,20-22, Ap 21,8, Ap 22,15. Zob. także Cudzołóstwo, Godność, Kazirodztwo, Kobieta, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nieczystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci), Rozwód, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, Wdowy, Wesele, Wolność, Wstrzemięźliwość, Wstyd, Zgorszenie. [Kazirodztwo] Rozdz. 5, w. 1 Słyszy się powszechnie o rozpuście między wami, i to o takiej rozpuście, jaka się nie zdarza nawet wśród pogan; mianowicie, że ktoś żyje z żoną swego ojca. 2 A wy unieśliście się pychą, zamiast z ubolewaniem żądać, by usunięto spośród was tego, który się dopuścił wspomnianego czynu. 3 Ja zaś nieobecny wprawdzie ciałem, ale obecny duchem, już potępiłem, tak jakby był wśród was, sprawcę owego przestępstwa. 4 Przeto wy, zebrawszy się razem w imię Pana naszego Jezusa, w łączności z duchem moim i z mocą Pana naszego Jezusa, 5 wydajcie takiego szatanowi na zatracenie ciała, lecz ku ratunkowi jego ducha w dzień Pana Jezusa. 6 Wcale nie macie się czym chlubić! Czyż nie wiecie, że odrobina kwasu całe ciasto zakwasza? 7 Wyrzućcie więc stary kwas, abyście się stali nowym ciastem, jako że przaśni jesteście. Chrystus bowiem został złożony w ofierze jako nasza Pascha. 8 Tak przeto odprawiajmy święto nasze, nie przy użyciu starego kwasu, kwasu złości i przewrotności, lecz - przaśnego chleba czystości i prawdy.9 Napisałem wam w liście, żebyście nie obcowali z rozpustnikami. 10 Nie chodzi o rozpustników tego świata w ogóle ani o chciwców i zdzierców lub bałwochwalców; musielibyście bowiem całkowicie opuścić ten świat. 11 Dlatego pisałem wam wówczas, byście nie przestawali z takim, który nazywając się bratem, w rzeczywistości jest rozpustnikiem, chciwcem, bałwochwalcą, oszczercą, pijakiem lub zdziercą. Z takim nawet nie siadajcie wspólnie do posiłku. 12 Jakże bowiem mogę sądzić tych, którzy są na zewnątrz? Czyż i wy nie sądzicie tych, którzy są wewnątrz? 13 Tych, którzy są na zewnątrz, osądzi Bóg. Usuńcie złego spośród was samych. (1 Kor rozdz. 5, w. 1-13) Rozdz. 6, w. 9 Czyż nie wiecie, że niesprawiedliwi nie posiądą królestwa Bożego? Nie łudźcie się! Ani rozpustnicy, ani bałwochwalcy, ani cudzołożnicy, ani rozwięźli, ani mężczyźni współżyjący z sobą, 10 ani złodzieje, ani chciwi, ani pijacy, ani oszczercy, ani zdziercy nie odziedziczą królestwa Bożego. 11 A takimi byli niektórzy z was. Lecz zostaliście obmyci, uświęceni i usprawiedliwieni w imię Pana naszego Jezusa Chrystusa i przez Ducha Boga naszego. [Swoboda obyczajów] Rozdz. 6, w. 12 Wszystko mi wolno, ale nie wszystko przynosi korzyść. Wszystko mi wolno, ale ja niczemu nie oddam się w niewolę. 13 Pokarm dla żołądka, a żołądek dla pokarmu. Bóg zaś unicestwi jedno i drugie. Ale ciało nie jest dla rozpusty, lecz dla Pana, a Pan dla ciała. 14 Bóg zaś i Pana wskrzesił i nas również swą mocą wskrzesi z martwych. 15 Czyż nie wiecie, że ciała wasze są członkami Chrystusa? Czyż wziąwszy członki Chrystusa będę je czynił członkami nierządnicy? Przenigdy! 16 Albo czyż nie wiecie, że ten, kto łączy się z nierządnicą, stanowi z nią jedno ciało? Będą bowiem - jak jest powiedziane - dwoje jednym ciałem. 17 Ten zaś, kto się łączy z Panem, jest z Nim jednym duchem.18 Strzeżcie się rozpusty; wszelki grzech popełniony przez człowieka jest na zewnątrz ciała; kto zaś grzeszy rozpustą, przeciwko własnemu ciału grzeszy. 19 Czyż nie wiecie, że ciało wasze jest świątynią Ducha Świętego, który w was jest, a którego macie od Boga, i że już nie należycie do samych siebie? 20 Za [wielką] bowiem cenę zostaliście nabyci. Chwalcie więc Boga w waszym ciele! (1 Kor rozdz. 6, w. 9-20) Rozdz. 7 w. 1 Co do spraw, o których pisaliście, to dobrze jest człowiekowi nie łączyć się z kobietą. 2 Ze względu jednak na niebezpieczeństwo rozpusty niech każdy ma swoją żonę, a każda swojego męża. (Rozdz. 7, w. 1-2) Rozdz. 10, w. 7 Nie bądźcie też bałwochwalcami jak niektórzy z nich, według tego, co jest napisane: Zasiadł lud, by jeść i pić, i powstali, by się oddawać rozkoszom. 8 Nie oddawajmy się też rozpuście, jak to czynili niektórzy spośród nich, i padło ich jednego dnia dwadzieścia trzy tysiące. (1 Kor rozdz. 10, w. 7-8) Rozdz. 12, w. 21 Oby mnie ponownie nie upokorzył wobec was Bóg mój, tak iżbym musiał opłakiwać wielu spośród tych, którzy popełniali przedtem grzechy i wcale się nie nawrócili z nieczystości, rozpusty i rozwiązłości, której się dopuścili. (2 Kor rozdz. 12, w. 21) [Chrześcijanin - nowym człowiekiem] Rozdz. 4, w. 17 To zatem mówię i zaklinam [was] w Panu, abyście już nie postępowali tak, jak postępują poganie, z ich próżnym myśleniem, 18 umysłem pogrążeni w mroku, obcy dla życia Bożego, na skutek tkwiącej w nich niewiedzy, na skutek zatwardziałości serca. 19 Oni to doprowadziwszy siebie do nieczułości [sumienia], oddali się rozpuście, popełniając zachłannie wszelkiego rodzaju grzechy nieczyste. 20 Wy zaś nie tak nauczyliście się Chrystusa. 21 Słyszeliście przecież o Nim i zostaliście pouczeni w Nim - zgodnie z prawdą, jaka jest w Jezusie, 22 że - co się tyczy poprzedniego sposobu życia - trzeba porzucić dawnego człowieka, który ulega zepsuciu na skutek zwodniczych żądz, 23 odnawiać się duchem w waszym myśleniu 24 i przyoblec człowieka nowego, stworzonego według Boga, w sprawiedliwości i prawdziwej świętości. (Ef rozdz. 4, w. 17-24) Rozdz. 3, w. 5 Zadajcie więc śmierć temu, co jest przyziemne w członkach: rozpuście, nieczystości, lubieżności, złej żądzy i chciwości, bo ona jest bałwochwalstwem. 6 Z powodu nich nadchodzi gniew Boży na synów buntu. 7 I wy niegdyś tak postępowaliście, kiedyście w tym żyli. (Kol rozdz. 3, w. 5-7) Rozdz. 4, w. 2 Wiecie przecież, jakie nakazy daliśmy wam przez Pana Jezusa. 3 Albowiem wolą Bożą jest wasze uświęcenie: powstrzymywanie się od rozpusty, 4 aby każdy umiał utrzymywać ciało własne w świętości i we czci, 5 a nie w pożądliwej namiętności, jak to czynią nie znający Boga poganie. 6 Niech nikt w tej sprawie nie wykracza i nie oszukuje brata swego, albowiem jak wam to przedtem powiedzieliśmy, zapewniając uroczyście: Bóg jest mścicielem tego wszystkiego. 7 Nie powołał nas Bóg do nieczystości, ale do świętości. 8 A więc kto [to] odrzuca, nie człowieka odrzuca, lecz Boga, który przecież daje wam swego Ducha Świętego. (1 Tes rozdz. 4, w. 2-8) Rozdz. 5, w. 5 Ta zaś, która rzeczywiście jest wdową, jako osamotniona złożyła nadzieję w Bogu i trwa w zanoszeniu próśb i modlitw we dnie i w nocy. 6 Lecz ta, która żyje rozpustnie, [za życia] umarła. (1 Tm rozdz. 5, w. 5-6) `Rozdz. 13, w. 4 We czci niech będzie małżeństwo pod każdym względem i łoże nieskalane, gdyż rozpustników i cudzołożników osądzi Bóg. (Hbr rozdz. 13, w. 4) Rozdz. 4, w. 3 Wystarczy bowiem, żeście w minionym czasie pełnili wolę pogan i postępowali w rozwiązłościach, żądzach, nadużywaniu wina, obżarstwie, pijaństwie i w niegodziwym bałwochwalstwie. 4 Temu też się dziwią, że wy nie płyniecie razem z nimi w tym samym prądzie rozpusty, i źle o was mówią. (1 P rozdz. 4, w. 3-4) [Szydercy] Rozdz. 2, w. 1 Znaleźli się jednak fałszywi prorocy wśród ludu tak samo, jak wśród was będą fałszywi nauczyciele, którzy wprowadzą wśród was zgubne herezje. Wyprą się oni Władcy, który ich nabył, a sprowadzą na siebie rychłą zgubę. 2 A wielu pójdzie za ich rozpustą, przez nich zaś droga prawdy będzie obrzucona bluźnierstwami; 3 dla zaspokojenia swej chciwości obłudnymi słowami was sprzedadzą ci, na których wyrok potępienia od dawna jest w mocy, a zguba ich nie śpi. 4 Jeżeli bowiem Bóg aniołom, którzy zgrzeszyli, nie odpuścił, ale wydał [ich] do ciemnych lochów Tartaru, aby byli zachowani na sąd; 5 jeżeli staremu światu nie odpuścił, ale jako ósmego Noego, który ogłaszał sprawiedliwość, ustrzegł, gdy zesłał potop na świat bezbożnych; 6 także miasta Sodomę i Gomorę obróciwszy w popiół skazał na zagładę dając przykład [kary] tym, którzy będą żyli bezbożnie, 7 ale wyrwał sprawiedliwego Lota, który uginał się pod ciężarem rozpustnego postępowania ludzi nie liczących się z Bożym prawem - 8 sprawiedliwy bowiem mieszkając wśród nich z dnia na dzień duszę swą sprawiedliwą miał umęczoną przeciwnymi Prawu czynami, które widział i o których słyszał - 9 to wie Pan, jak pobożnych wyrwać z doświadczenia, niesprawiedliwych zaś jak zachować na ukaranie w dzień sądu, 10 przede wszystkim zaś tych, którzy idą za ciałem w nieczystej żądzy i pogardę okazują Władzy zuchwalcy, zarozumialcy, którzy nie wahają się przed wypowiadaniem bluźnierstw na "Chwały". 11 Tymczasem aniołowie, których siła i potęga jest większa, nie wnoszą przeciwko nim przed Pana przeklinającego wyroku potępienia.12 Ci zaś, jak nierozumne zwierzęta, przeznaczone z natury na schwytanie i zagładę, wypowiadając bluźnierstwa na to, czego nie znają, podlegną właśnie takiej zagładzie jak one, 13 otrzymując karę jako zapłatę za niesprawiedliwość. Za przyjemność uważają rozpustę uprawianą za dnia, jako zakały i plugawcy pławią się w swych uciechach, gdy z wami są przy stole. 14 Oczy mają pełne kobiety cudzołożnej, oczy nie przestające grzeszyć, uwodzą oni dusze nieutwierdzone. Mają serca wyćwiczone w chciwości, synowie przekleństwa. 15 Opuszczając prawą drogę zbłądzili, a poszli drogą Balaama, syna Bosora, który umiłował zapłatę niesprawiedliwości, 16 ale został skarcony za swoje przestępstwo; juczne bydlę, pozbawione mowy, przemówiwszy ludzkim głosem powstrzymało głupotę proroka. 17 Ci są źródłami bez wody i obłokami wichrem pędzonymi, których czeka mrok ciemności. 18 Wypowiadając bowiem słowa wyniosłe a próżne, uwodzą żądzami cielesnymi i rozpustą tych, którzy zbyt mało odsuwają się od postępujących w błędzie. 19 Wolność im głoszą, a sami są niewolnikami zepsucia. Komu bowiem kto uległ, temu też służy jako niewolnik. 20 Jeżeli bowiem uciekają od zgnilizny świata przez poznanie Pana i Zbawcy, Jezusa Chrystusa, a potem oddając się jej ponownie zostają pokonani, to koniec ich jest gorszy od początków. 21 Lepiej bowiem byłoby im nie znać drogi sprawiedliwości, aniżeli poznawszy ją odwrócić się od podanego im świętego przykazania. 22 Spełniło się na nich to, o czym słusznie mówi przysłowie: Pies powrócił do tego, co sam zwymiotował, a świnia umyta - do kałuży błota. (2 P rozdz. 2, w. 1-22) Rozdz. 1, w. 4 Wkradli się bowiem pomiędzy was jacyś ludzie, którzy dawno już są zapisani na to potępienie, bezbożni, którzy łaskę Boga naszego zamieniają na rozpustę, a nawet wypierają się jedynego Władcy i Pana naszego Jezusa Chrystusa. [Ostrzeżenia] 7 jak Sodoma i Gomora i w ich sąsiedztwie [położone] miasta - w podobny sposób jak one oddawszy się rozpuście i pożądaniu cudzego ciała - stanowią przykład przez to, że ponoszą karę wiecznego ognia. 8 Podobnie więc ci "prorocy ze snów": ciała plugawią, Panowanie odrzucają i wypowiadają bluźnierstwa na "Chwały". 9 Gdy zaś archanioł Michał tocząc rozprawę z diabłem spierał się o ciało Mojżesza, nie odważył się rzucić wyroku bluźnierczego, ale powiedział: «Pan niech cię skarci!». 10 Ci zaś [temu] bluźnią, czego nie znają; co zaś w przyrodzony sposób spostrzegają jak bezrozumne zwierzęta, to obracają ku własnemu zepsuciu. 11 Biada im, bo poszli drogą Kaina i oszustwu Balaama za zapłatę się oddali, a w buncie Korego poginęli. 12 Ci właśnie na waszych agapach są zakałami, bez obawy oddają się rozpuście... samych siebie pasą... obłoki bez wody wiatrami unoszone... drzewa jesienne nie mające owocu, dwa razy uschłe, wykorzenione... (Jud rozdz. 1, w. 4.7-12) Rozdz. 2, w. 14 Ale mam nieco przeciw tobie, o masz tam takich, co się trzymają nauki Balaama, który pouczył Balaka, jak podsunąć synom Izraela sposobność do grzechu przez spożycie ofiar składanych bożkom i uprawianie rozpusty. […]. 20 ale mam przeciw tobie to, że pozwalasz działać niewieście Jezabel, która nazywa siebie prorokinią, a naucza i zwodzi moje sługi, by uprawiali rozpustę i spożywali ofiary składane bożkom. 21 Dałem jej czas, by się mogła nawrócić, a ona nie chce się odwrócić od swojej rozpusty. 22 Oto rzucam ją na łoże boleści, a tych, co z nią cudzołożą - w wielkie utrapienie, jeśli od czynów jej się nie odwrócą; Ap 2, 20 - "rozpustę": jak w ST (por. np. Jr 3,2-9) oznacza ona przede wszystkim niewierność wobec Boga. Mógł się z nią łączyć nierząd sakralny. (Ap rozdz. 2, w. 14, 20-22 i przypis BT do w. 20) Rozdz. 21, w. 8 A dla tchórzów, niewiernych, obmierzłych, zabójców, rozpustników, guślarzy, bałwochwalców i wszelkich kłamców: udział w jeziorze gorejącym ogniem i siarką. To jest śmierć druga». (Ap rozdz. 21, w. 8) Rozdz. 22, w. 15 Na zewnątrz są psy, guślarze, rozpustnicy, zabójcy, bałwochwalcy i każdy, kto kłamstwo kocha i nim żyje. (Ap rozdz. 22, w. 8) 24. Rodzina (dzieci) Mt 3,16-17, Mt 12,46-50, Mt 13,53-58, Mt 18,1-5, Mt 19, 13-15.27-30, Mt 21,15-17; Mk 3,20-21, Mk 3, 31-35, Mk 6,3, Mk 10,13-16; Łk 1,26-38, Łk 1,57-66, Łk 1,80, Łk 2,1-51, Łk 8,19-21, Łk 9,46-48, Łk 18,15-17; J 2,12, J 7,3-10, J 11,1-44, 5; J 16,20-22, J 19,25-27, Dz 1, 12-14, Dz 21,58-9; 2 Kor 12,14; Ef 5,21-33, Ef 6,1-4; Kol 3,18-21; 1 Tm 3,2-5.11-12; Tt 2,1-6; Jud 1,1-2. Zob. także Bezpłodność, Cudzołóstwo, Godność, Kobieta, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Nasciturus (dziecko poczęte), Pokusa, Pokuta, Prawda, Rozwód, Wesele, Wolność, Wstrzemięźliwość. Rozdz. 3, w. 16 A gdy Jezus został ochrzczony, natychmiast wyszedł z wody. A oto otworzyły Mu się niebiosa i ujrzał Ducha Bożego zstępującego jak gołębicę i przychodzącego na Niego. 17 A głos z nieba mówił: «Ten jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie». (Mt rozdz. 3, w. 16-17) [Prawdziwi krewni Jezusa] Rozdz. 12, w. 46 Gdy jeszcze przemawiał do tłumów, oto Jego Matka i bracia stanęli na dworze i chcieli z Nim mówić. 47 Ktoś rzekł do Niego: «Oto Twoja Matka i Twoi bracia stoją na dworze i chcą mówić z Tobą». 48 Lecz On odpowiedział temu, który Mu to oznajmił: «Któż jest moją matką i którzy są moimi braćmi?» 49 I wyciągnąwszy rękę ku swoim uczniom, rzekł: «Oto moja matka i moi bracia. 50 Bo kto pełni wolę Ojca mojego, który jest w niebie, ten Mi jest bratem, siostrą i matką». (Mt rozdz. 12, w. 46-50) [Jezus w Nazarecie] Rozdz. 13, w. 53 Gdy Jezus dokończył tych przypowieści, oddalił się stamtąd. 54 Przyszedłszy do swego miasta rodzinnego, nauczał ich w synagodze, tak że byli zdumieni i pytali: «Skąd u Niego ta mądrość i cuda? 55 Czyż nie jest On synem cieśli? Czy Jego Matce nie jest na imię Mariam, a Jego braciom Jakub, Józef, Szymon i Juda? 56 Także Jego siostry czy nie żyją wszystkie u nas? Skądże więc ma to wszystko?» 57 I powątpiewali o Nim. A Jezus rzekł do nich: «Tylko w swojej ojczyźnie i w swoim domu może być prorok lekceważony». 58 I niewiele zdziałał tam cudów, z powodu ich niedowiarstwa. (Mt rozdz. 13, w. 53-58) [Spór o pierwszeństwo] Rozdz. 18, w. 1 W tym czasie uczniowie przystąpili do Jezusa z zapytaniem: «Kto właściwie jest największy w królestwie niebieskim?» 2 On przywołał dziecko, postawił je przed nimi i rzekł: 3 «Zaprawdę, powiadam wam: Jeśli się nie odmienicie i nie staniecie jak dzieci, nie wejdziecie do królestwa niebieskiego. 4 Kto się więc uniży jak to dziecko, ten jest największy w królestwie niebieskim. 5 I kto by przyjął jedno takie dziecko w imię moje, Mnie przyjmuje. (Mt rozdz. 18, w. 1-5) [Jezus błogosławi dzieci] Rozdz. 19, w. 13 Wtedy przyniesiono Mu dzieci, aby włożył na nie ręce i pomodlił się za nie; a uczniowie szorstko zabraniali im tego. 14 Lecz Jezus rzekł: «Dopuśćcie dzieci i nie przeszkadzajcie im przyjść do Mnie; do takich bowiem należy królestwo niebieskie». 15 Włożył na nie ręce i poszedł stamtąd. (Mt rozdz. 19, w. 13-15) [Nagroda za dobrowolne ubóstwo] Rozdz. 19, w. 27 Wtedy Piotr rzekł do Niego: «Oto my opuściliśmy wszystko i poszliśmy za Tobą, cóż więc otrzymamy?» 28 Jezus zaś rzekł do nich: «Zaprawdę, powiadam wam: Przy odrodzeniu, gdy Syn Człowieczy zasiądzie na swym tronie chwały, wy, którzy poszliście za Mną, zasiądziecie również na dwunastu tronach, sądząc dwanaście pokoleń Izraela. 29 I każdy, kto dla mego imienia opuści dom, braci lub siostry, ojca lub matkę, dzieci lub pole, stokroć tyle otrzyma i życie wieczne odziedziczy. 30 Wielu zaś pierwszych będzie ostatnimi, a ostatnich pierwszymi. (Mt rozdz. 19, w. 27-30) Rozdz. 21, w. 15 Lecz arcykapłani i uczeni w Piśmie - widząc cuda, które uczynił, i dzieci wołające w świątyni: «Hosanna Synowi Dawida» - oburzyli się 16 i rzekli do Niego: «Słyszysz, co one mówią?» A Jezus im odpowiedział: «Tak jest. Czy nigdy nie czytaliście: Z ust niemowląt i ssących zgotowałeś sobie chwałę?» 17 Z tym ich zostawił, wyszedł poza miasto do Betanii i tam zanocował. (Mt rozdz. 21, w. 15-17) Rozdz. 3 w. 20 Potem przyszedł do domu, a tłum znów się zbierał, tak, że nawet posilić się nie mogli. 21 Gdy to posłyszeli Jego bliscy, wybrali się, żeby Go powstrzymać. Mówiono bowiem: «Odszedł od zmysłów». (Mk rozdz. 3, w. 20-21) [Prawdziwi krewni Jezusa] Rozdz. 3, w. 31 Tymczasem nadeszła Jego Matka i bracia i stojąc na dworze, posłali po Niego, aby Go przywołać. 32 Właśnie tłum ludzi siedział wokół Niego, gdy Mu powiedzieli: «Oto Twoja Matka i bracia na dworze pytają się o Ciebie». 33 Odpowiedział im: «Któż jest moją matką i [którzy] są braćmi?» 34 I spoglądając na siedzących dokoła Niego rzekł: «Oto moja matka i moi bracia. 35 Bo kto pełni wolę Bożą, ten Mi jest bratem, siostrą i matką». (Mk rozdz. 3, w. 31-35) Rozdz. 6, w. 3 Czy nie jest to cieśla, syn Maryi, a brat Jakuba, Józefa, Judy i Szymona? Czyż nie żyją tu u nas także Jego siostry?» I powątpiewali o Nim. (Mk rozdz. 6 w. 3) [Jezus błogosławi dzieci] Rozdz. 10, w. 13 Przynosili Mu również dzieci, żeby ich dotknął; lecz uczniowie szorstko zabraniali im tego. 14 A Jezus, widząc to, oburzył się i rzekł do nich: «Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie, nie przeszkadzajcie im; do takich bowiem należy królestwo Boże. 15 Zaprawdę, powiadam wam: Kto nie przyjmie królestwa Bożego jak dziecko, ten nie wejdzie do niego». 16 I biorąc je w objęcia, kładł na nie ręce i błogosławił je. (Mk rozdz. 10, w. 13-16) [Narodzenie Jana] Rozdz. 1, w. 57 Dla Elżbiety zaś nadszedł czas rozwiązania i urodziła syna. 58 Gdy jej sąsiedzi i krewni usłyszeli, że Pan okazał tak wielkie miłosierdzie nad nią, cieszyli się z nią razem.59 Ósmego dnia przyszli, aby obrzezać dziecię, i chcieli mu dać imię ojca jego, Zachariasza. 60 Jednakże matka jego odpowiedziała: «Nie, lecz ma otrzymać imię Jan».61 Odrzekli jej: «Nie ma nikogo w twoim rodzie, kto by nosił to imię». 62 Pytali więc znakami jego ojca, jak by go chciał nazwać. 63 On zażądał tabliczki i napisał: «Jan będzie mu na imię». I wszyscy się dziwili. 64 A natychmiast otworzyły się jego usta, język się rozwiązał i mówił wielbiąc Boga. 65 I padł strach na wszystkich ich sąsiadów. W całej górskiej krainie Judei rozpowiadano o tym wszystkim, co się zdarzyło. 66 A wszyscy, którzy o tym słyszeli, brali to sobie do serca i pytali: «Kimże będzie to dziecię?» Bo istotnie ręka Pańska była z nim. (Łk rozdz. 1, w. 57-66) Rozdz. 1, w. 80 Chłopiec zaś rósł i wzmacniał się duchem, a żył na pustkowiu aż do dnia ukazania się przed Izraelem. (Łk rozdz. 1, w. 80) [Narodzenie Jezusa] Rozdz. 2, w. 1 W owym czasie wyszło rozporządzenie Cezara Augusta, żeby przeprowadzić spis ludności w całym państwie. 2 Pierwszy ten spis odbył się wówczas, gdy wielkorządcą Syrii był Kwiryniusz. 3 Wybierali się więc wszyscy, aby się dać zapisać, każdy do swego miasta. 4 Udał się także Józef z Galilei, z miasta Nazaret, do Judei, do miasta Dawidowego, zwanego Betlejem, ponieważ pochodził z domu i rodu Dawida, 5 żeby się dać zapisać z poślubioną sobie Maryją, która była brzemienna. 6 Kiedy tam przebywali, nadszedł dla Maryi czas rozwiązania. 7 Porodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie. [Pasterze u żłóbka] 8 W tej samej okolicy przebywali w polu pasterze i trzymali straż nocną nad swoją trzodą. 9 Naraz stanął przy nich anioł Pański i chwała Pańska zewsząd ich oświeciła, tak że bardzo się przestraszyli. 10 Lecz anioł rzekł do nich: «Nie bójcie się! Oto zwiastuję wam radość wielką, która będzie udziałem całego narodu: 11 dziś w mieście Dawida narodził się wam Zbawiciel, którym jest Mesjasz, Pan. 12 A to będzie znakiem dla was: Znajdziecie Niemowlę, owinięte w pieluszki i leżące w żłobie». 13 I nagle przyłączyło się do anioła mnóstwo zastępów niebieskich, które wielbiły Boga słowami: 14 «Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój ludziom Jego upodobania». 15 Gdy aniołowie odeszli od nich do nieba, pasterze mówili nawzajem do siebie: «Pójdźmy do Betlejem i zobaczmy, co się tam zdarzyło i o czym nam Pan oznajmił».16 Udali się też z pośpiechem i znaleźli Maryję, Józefa i Niemowlę, leżące w żłobie. 17 Gdy Je ujrzeli, opowiedzieli o tym, co im zostało objawione o tym Dziecięciu. 18 A wszyscy, którzy to słyszeli, dziwili się temu, co im pasterze opowiadali. 19 Lecz Maryja zachowywała wszystkie te sprawy i rozważała je w swoim sercu. 20 A pasterze wrócili, wielbiąc i wysławiając Boga za wszystko, co słyszeli i widzieli, jak im to było powiedziane. [Obrzezanie] 21 Gdy nadszedł dzień ósmy i należało obrzezać Dziecię, nadano Mu imię Jezus, którym Je nazwał anioł, zanim się poczęło w łonie [Matki]. [Ofiarowanie w świątyni] 22 Gdy potem upłynęły dni ich oczyszczenia według Prawa Mojżeszowego, przynieśli Je do Jerozolimy, aby Je przedstawić Panu. 23 Tak bowiem jest napisane w Prawie Pańskim: Każde pierworodne dziecko płci męskiej będzie poświęcone Panu. 24 Mieli również złożyć w ofierze parę synogarlic albo dwa młode gołębie, zgodnie z przepisem Prawa Pańskiego. [Starzec Symeon] 25 A żył w Jerozolimie człowiek, imieniem Symeon. Był to człowiek prawy i pobożny, wyczekiwał pociechy Izraela, a Duch Święty spoczywał na nim. 26 Jemu Duch Święty objawił, że nie ujrzy śmierci, aż zobaczy Mesjasza Pańskiego. 27 Za natchnieniem więc Ducha przyszedł do świątyni. A gdy Rodzice wnosili Dzieciątko Jezus, aby postąpić z Nim według zwyczaju Prawa, 28 on wziął Je w objęcia, błogosławił Boga i mówił: 29 «Teraz, o Władco, pozwól odejść słudze Twemu w pokoju, według Twojego słowa. 30 Bo moje oczy ujrzały Twoje zbawienie, 31 któreś przygotował wobec wszystkich narodów: 32 światło na oświecenie pogan i chwałę ludu Twego, Izraela». [Proroctwo Symeona] 33 A Jego ojciec i Matka dziwili się temu, co o Nim mówiono. 34 Symeon zaś błogosławił Ich i rzekł do Maryi, Matki Jego: «Oto Ten przeznaczony jest na upadek i na powstanie wielu w Izraelu, i na znak, któremu sprzeciwiać się będą. 35 A Twoją duszę miecz przeniknie, aby na jaw wyszły zamysły serc wielu». [Prorokini Anna 36 Była tam również prorokini Anna, córka Fanuela z pokolenia Asera, bardzo podeszła w latach. Od swego panieństwa siedem lat żyła z mężem 37 i pozostała wdową. Liczyła już osiemdziesiąty czwarty rok życia. Nie rozstawała się ze świątynią, służąc Bogu w postach i modlitwach dniem i nocą. 38 Przyszedłszy w tej właśnie chwili, sławiła Boga i mówiła o Nim wszystkim, którzy oczekiwali wyzwolenia Jerozolimy. [Powrót do Nazaretu] 39 A gdy wypełnili wszystko według Prawa Pańskiego, wrócili do Galilei, do swego miasta - Nazaret. 40 Dziecię zaś rosło i nabierało mocy, napełniając się mądrością, a łaska Boża spoczywała na Nim. [Dwunastoletni Jezus w świątyni] 41 Rodzice Jego chodzili co roku do Jerozolimy na Święto Paschy. 42 Gdy miał lat dwanaście, udali się tam zwyczajem świątecznym. 43 Kiedy wracali po skończonych uroczystościach, został Jezus w Jerozolimie, a tego nie zauważyli Jego Rodzice. 44 Przypuszczając, że jest w towarzystwie pątników, uszli dzień drogi i szukali Go wśród krewnych i znajomych. 45 Gdy Go nie znaleźli, wrócili do Jerozolimy szukając Go. 46 Dopiero po trzech dniach odnaleźli Go w świątyni, gdzie siedział między nauczycielami, przysłuchiwał się im i zadawał pytania. 47 Wszyscy zaś, którzy Go słuchali, byli zdumieni bystrością Jego umysłu i odpowiedziami. 48 Na ten widok zdziwili się bardzo, a Jego Matka rzekła do Niego: «Synu, czemuś nam to uczynił? Oto ojciec Twój i ja z bólem serca szukaliśmy Ciebie». 49 Lecz On im odpowiedział: «Czemuście Mnie szukali? Czy nie wiedzieliście, że powinienem być w tym, co należy do mego Ojca?» 50 Oni jednak nie zrozumieli tego, co im powiedział. [Życie w Nazarecie] 51 Potem poszedł z nimi i wrócił do Nazaretu; i był im poddany. A Matka Jego chowała wiernie wszystkie te wspomnienia w swym sercu. 52 Jezus zaś czynił postępy w mądrości, w latach i w łasce u Boga i u ludzi. (Łk rozdz. 2, w. 1-51) [Prawdziwi krewni Jezusa] Rozdz. 8, w. 19 Wtedy przyszli do Niego Jego Matka i bracia, lecz nie mogli dostać się do Niego z powodu tłumu. 20 Oznajmiono Mu: «Twoja Matka i bracia stoją na dworze i chcą się widzieć z Tobą». 21 Lecz On im odpowiedział: «Moją matką i moimi braćmi są ci, którzy słuchają słowa Bożego i wypełniają je». (Łk rozdz. 8, w. 19-21) [Spór o pierwszeństwo] Rozdz. 9, w. 46 Przyszła im też myśl, kto z nich jest największy. 47 Lecz Jezus, znając myśli ich serca, wziął dziecko, postawił je przy sobie 48 i rzekł do nich: «Kto przyjmie to dziecko w imię moje, Mnie przyjmuje; a kto Mnie przyjmie, przyjmuje Tego, który Mnie posłał. Kto bowiem jest najmniejszy wśród was wszystkich, ten jest wielki». (Łk rozdz. 9, w. 46-48) [Jezus przyjmuje dzieci] Rozdz. 18, w. 15 Przynosili Mu również niemowlęta, żeby na nie ręce włożył, lecz uczniowie, widząc to, szorstko zabraniali im. 16 Jezus zaś przywołał je do siebie i rzekł: «Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie i nie przeszkadzajcie im: do takich bowiem należy królestwo Boże.17 Zaprawdę, powiadam wam: Kto nie przyjmie królestwa Bożego jak dziecko, ten nie wejdzie do niego». (Łk rozdz. 18, w. 15-17) Rozdz. 2, w. 12 Następnie On, Jego Matka, bracia i uczniowie Jego udali się do Kafarnaum, gdzie pozostali kilka dni. (J rozdz. 2, w. 12) Rozdz. 7, w. 3-10 1 Potem Jezus obchodził Galileę. Nie chciał bowiem chodzić po Judei, bo Żydzi mieli zamiar Go zabić. 2 A zbliżało się żydowskie Święto Namiotów. 3 Rzekli więc Jego bracia do Niego: «Wyjdź stąd i idź do Judei, aby i uczniowie Twoi ujrzeli czyny, których dokonujesz. 4 Nikt bowiem nie dokonuje niczego w ukryciu, jeżeli chce się publicznie ujawnić. Skoro takich rzeczy dokonujesz, to okaż się światu!» 5 Bo nawet Jego bracia nie wierzyli w Niego. 6 Powiedział więc do nich Jezus: «Dla Mnie stosowny czas jeszcze nie nadszedł, ale dla was - zawsze jest do rozporządzenia. 7 Was świat nie może nienawidzić, ale Mnie nienawidzi, bo Ja o nim świadczę, że złe są jego uczynki. 8 Wy idźcie na święto; Ja jeszcze nie idę na to święto, bo czas mój jeszcze się nie wypełnił». 9 To im powiedział i pozostał w Galilei. 10 Kiedy zaś bracia Jego udali się na święto, wówczas poszedł i On, jednakże nie jawnie, lecz skrycie. (J rozdz. 7, w. 1-10) Rozdz. 11, w. 5 A Jezus miłował Martę i jej siostrę, i Łazarza. (J rozdz. 11, w. 5) Rozdz. 16, w. 20 Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Wy będziecie płakać i zawodzić, a świat się będzie weselił. Wy będziecie się smucić, ale smutek wasz zamieni się w radość.21 Kobieta, gdy rodzi, doznaje smutku, bo przyszła jej godzina. Gdy jednak urodzi dziecię, już nie pamięta o bólu z powodu radości, że się człowiek narodził na świat. 22 Także i wy teraz doznajecie smutku. Znowu jednak was zobaczę, i rozraduje się serce wasze, a radości waszej nikt wam nie zdoła odebrać. (J rozdz. 16, w. 20-22) [Testament z krzyża] Rozdz. 19, w. 25 A obok krzyża Jezusowego stały: Matka Jego i siostra Matki Jego, Maria, żona Kleofasa, i Maria Magdalena. 26 Kiedy więc Jezus ujrzał Matkę i stojącego obok Niej ucznia, którego miłował, rzekł do Matki: «Niewiasto, oto syn Twój». 27 Następnie rzekł do ucznia: «Oto Matka twoja». I od tej godziny uczeń wziął Ją do siebie. (J rozdz. 19, w. 25-27) [Dzieje Kościoła w Jerozolimie] [Pierwotny jego stan] Rozdz. 1, w. 2 Wtedy wrócili do Jerozolimy z góry, zwanej Oliwną, która leży blisko Jerozolimy, w odległości drogi szabatowej. 13 Przybywszy tam weszli do sali na górze i przebywali w niej: Piotr i Jan, Jakub i Andrzej, Filip i Tomasz, Bartłomiej i Mateusz, Jakub, syn Alfeusza, i Szymon Gorliwy, i Juda, [brat] Jakuba. 14 Wszyscy oni trwali jednomyślnie na modlitwie razem z niewiastami, Maryją, Matką Jezusa, i braćmi Jego. (Dz rozdz. 1, w. 12-14) Rozdz. 21, w. 5 Po upływie tych dni wybraliśmy się w drogę, a wszyscy z żonami i dziećmi odprowadzili nas za miasto. Na wybrzeżu padliśmy na kolana i modliliśmy się. […] 8 Wyszedłszy nazajutrz, dotarliśmy do Cezarei. Weszliśmy do domu Filipa ewangelisty, który był jednym z Siedmiu, i zamieszkaliśmy u niego. 9 Miał on cztery córki, dziewice - prorokinie. (Dz rozdz. 21, w. 5.8-9) Rozdz. 12, w. 14 Oto po raz trzeci zamierzam do was przybyć, a nie będę was obciążał. Nie szukam bowiem tego, co wasze, ale was samych. Nie dzieci rodzicom winny gromadzić majętności, lecz rodzice dzieciom. (2 Kor rozdz. 12, w. 14) Rozdz. 1, w. 1 Juda, sługa Jezusa Chrystusa, brat zaś Jakuba, do tych, którzy są powołani, umiłowani w Bogu Ojcu i zachowani dla Jezusa Chrystusa: 2 miłosierdzie wam i pokój, i miłość niech będą udzielone obficie! (Jud rozdz. 1, w. 1-2) 25. Rozwód Mt 1,18-25, Mt 5,31-32, Mt 14,1-12, Mt 15,1-9, Mt 19,1-9; Mk 6,17-20, Mk 10,1-10; Łk 3,19-20, Łk 18,16; J 4,1-42, J 4, 16-18; 1 Kor 7,1-16. Zob. też Bezpłodność, Cudzołóstwo, Godność, Kazirodztwo, Kobieta, Lewiratu prawo, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nasciturus (dziecko poczęte), Nieczystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci), Rozpusta, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, Wdowy, Wesele, Wolność, Wstrzemięźliwość, Wstyd, Zgorszenie. Rozdz. 2, 18 Z narodzeniem Jezusa Chrystusa było tak. Po zaślubinach Matki Jego, Maryi, z Józefem, wpierw nim zamieszkali razem, znalazła się brzemienną za sprawą Ducha Świętego.19 Mąż Jej, Józef, który był człowiekiem sprawiedliwym i nie chciał narazić Jej na zniesławienie, zamierzał oddalić Ją potajemnie. 20 Gdy powziął tę myśl, oto anioł Pański ukazał mu się we śnie i rzekł: «Józefie, synu Dawida, nie bój się wziąć do siebie Maryi, twej Małżonki; albowiem z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło. 21 Porodzi Syna, któremu nadasz imię Jezus, On bowiem zbawi swój lud od jego grzechów». 22 A stało się to wszystko, aby się wypełniło słowo Pańskie powiedziane przez Proroka: 23 Oto Dziewica pocznie i porodzi Syna, któremu nadadzą imię Emmanuel, to znaczy: "Bóg z nami". 24 Zbudziwszy się ze snu, Józef uczynił tak, jak mu polecił anioł Pański: wziął swoją Małżonkę do siebie, 25 lecz nie zbliżał się do Niej, aż porodziła Syna, któremu nadał imię Jezus. (Mt rozdz. 1, w. 18-25). Rozdz. 5, 31 Powiedziano też: Jeśli kto chce oddalić swoją żonę, niech jej da list rozwodowy.32 A ja wam powiadam: Każdy, kto oddala swoją żonę - poza wypadkiem nierządu - naraża ją na cudzołóstwo; a kto by oddaloną wziął za żonę, dopuszcza się cudzołóstwa. (Mt rozdz. 5, w. 31-32). Komentarz BT: Mt 5, 32 - Z wszystkich trzech Synoptyków wynika jasno i niedwuznacznie, że Jezus przywrócił pierwotną nierozerwalność małżeństwa i nie pozwolił na żadne rozwody (Mt 19,6-9; Mk 10,2-12; Łk 16,18; por. 1 Kor 7,10n). Wyjątek, o którym jest mowa tu i w Mt 19,9, należy prawdopodobnie tak rozumieć, że chodzi nie o ważne, legalnie zawarte małżeństwo. Współżycie zaś dwóch osób poza małżeństwem jest zawsze nierządem. Użyty tu termin gr. gyne oznacza i żonę, i kobietę w ogóle. Tylko Mt bierze pod uwagę dyskusje rabinackie. Rozdz. 14, 1 W owym czasie doszła do uszu tetrarchy Heroda wieść o Jezusie. 2 I rzekł do swych dworzan: «To Jan Chrzciciel. On powstał z martwych i dlatego moce cudotwórcze w nim działają». 3 Herod bowiem kazał pochwycić Jana i związanego wrzucić do więzienia. Powodem była Herodiada, żona brata jego, Filipa. 4 Jan bowiem upomniał go: «Nie wolno ci jej trzymać». 5 Chętnie też byłby go zgładził, bał się jednak ludu, ponieważ miano go za proroka. 6 Otóż, kiedy obchodzono urodziny Heroda, tańczyła córka Herodiady wobec gości i spodobała się Herodowi. 7 Zatem pod przysięgą obiecał jej dać wszystko, o cokolwiek poprosi. 8 A ona przedtem już podmówiona przez swą matkę: «Daj mi - rzekła - tu na misie głowę Jana Chrzciciela!» 9 Zasmucił się król. Lecz przez wzgląd na przysięgę i na współbiesiadników kazał jej dać. 10 Posłał więc [kata] i kazał ściąć Jana w więzieniu.11 Przyniesiono głowę jego na misie i dano dziewczęciu, a ono zaniosło ją swojej matce. 12 Uczniowie zaś Jana przyszli, zabrali jego ciało i pogrzebali je; potem poszli i donieśli o tym Jezusowi. (Mt rozdz. 14, w. 1-12). Rozdz. 15, 1 Wtedy przyszli do Jezusa faryzeusze i uczeni w Piśmie z Jerozolimy z zapytaniem: 2 «Dlaczego Twoi uczniowie postępują wbrew tradycji starszych? Bo nie myją sobie rąk przed jedzeniem». 3 On im odpowiedział: «Dlaczego i wy przestępujecie przykazanie Boże dla waszej tradycji? 4 Bóg przecież powiedział: Czcij ojca i matkę oraz: Kto złorzeczy ojcu lub matce, niech śmierć poniesie. 5 Wy zaś mówicie: "Kto by oświadczył ojcu lub matce: Darem [złożonym w ofierze] jest to, co dla ciebie miało być wsparciem ode mnie, 6 ten nie potrzebuje czcić swego ojca ni matki". I tak ze względu na waszą tradycję znieśliście przykazanie Boże. 7 Obłudnicy, dobrze powiedział o was prorok Izajasz: 8 Ten lud czci Mnie wargami, lecz sercem swym daleko jest ode Mnie. 9 Ale czci mnie na próżno, ucząc zasad podanych przez ludzi». (Mt rozdz. 15, w. 1-9). Rozdz. 19, 1 Gdy Jezus dokończył tych mów, opuścił Galileę i przeniósł się w granice Judei za Jordan. 2 Poszły za Nim wielkie tłumy, i tam ich uzdrowił. 3 Wtedy przystąpili do Niego faryzeusze, chcąc Go wystawić na próbę, i zadali Mu pytanie: «Czy wolno oddalić swoją żonę z jakiegokolwiek powodu?» 4 On odpowiedział: «Czy nie czytaliście, że Stwórca od początku stworzył ich jako mężczyznę i kobietę? 5 I rzekł: Dlatego opuści człowiek ojca i matkę i złączy się ze swoją żoną, i będą oboje jednym ciałem. 6 A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało. Co więc Bóg złączył, niech człowiek nie rozdziela». 7 Odparli Mu: «Czemu więc Mojżesz polecił dać jej list rozwodowy i odprawić ją?» 8 Odpowiedział im: «Przez wzgląd na zatwardziałość serc waszych pozwolił wam Mojżesz oddalać wasze żony; lecz od początku tak nie było. 9 A powiadam wam: Kto oddala swoją żonę - chyba w wypadku nierządu - a bierze inną, popełnia cudzołóstwo. I kto oddaloną bierze za żonę, popełnia cudzołóstwo». (Mt 19,1-9). NKB NT: „Przeciwko opinii faryzeuszów, dopuszczającej rozwód z jakiegokolwiek powodu i uznającej władzę męża nad żoną, Jezus, reinterpretując Rdz 2, 24 i Pwt 24, 3, dopuszcza jeden powód oddalenia żony. Powodem tym jest porneia [nierząd]. Istnieją trzy znaczenia tego terminu: 1) przedmałżeńskie relacje seksualne [„Klauzula według takiego rozumienia – pojawiła się w środowisku judeo-chrzreścijańskim, w którym mężczyzna wymagał, jako warunku małżeństwa, aby kobieta była dziewicą. W wypadku, kiedy warunek nie był zachowany, małżeństwo właściwie nie zaistniało, a oddalenie było jedynie uznaniem nieważności”, s. 231, t. I, cz. 1], 2) małżeństwo kazirodcze, 3) jakiekolwiek niegodziwe relacje seksualne. Z kontekstu wynika, że ową porneia stanowi wszelka forma niewłaściwego zachowania się w obszarze seksualności, sprzeciwiająca się więzi małżeńskiej, a w szczególności cudzołóstwo” [moicheuthenai, s. 247, t. I, cz. 2)” (s. 251, t. I, cz. 2). „Kościoły protestanckie i wschodnie w oparciu o klauzulę Mateuszowi uznają, że cudzołóstwo rujnuje małżeństwo i dopuszczają rozwód w pewnych okolicznoćiach” [z prawem do ponownego małżeństwa] (s. 232, t. I, cz. 1). Kościół katolicki w klauzuli Mateuszowej widzi tylko podstawę do separacji (bez prawa do zawarcia ponownego małżeństwa), KPK, kan. 1152 - ks. A. Paciorek, Nowy Komentarz Biblijny – Nowy Testament, t. I, część 1, Częstochowa 2005, Edycja Świetego Pawła, s. 229-234; tenże, NKB NT, t. I, część 2, 2008, s. 246-258. Rozdz. 6, 17 Ten bowiem Herod kazał pochwycić Jana i związanego trzymał w więzieniu, z powodu Herodiady, żony brata swego Filipa, którą wziął za żonę. 18 Jan bowiem wypominał Herodowi: «Nie wolno ci mieć żony twego brata». 19 A Herodiada zawzięła się na niego i rada byłaby go zgładzić, lecz nie mogła. 20 Herod bowiem czuł lęk przed Janem, znając go jako męża prawego i świętego, i brał go w obronę. Ilekroć go posłyszał, odczuwał duży niepokój, a przecież chętnie go słuchał. (Mk 6,17-20) Rozdz. 10, w. 1 Wybrał się stamtąd i przyszedł w granice Judei i Zajordania. Tłumy znowu ściągały do Niego i znowu je nauczał, jak miał zwyczaj. 2 Przystąpili do Niego faryzeusze i chcąc Go wystawić na próbę, pytali Go, czy wolno mężowi oddalić żonę. 3 Odpowiadając zapytał ich: «Co wam nakazał Mojżesz?» 4 Oni rzekli: «Mojżesz pozwolił napisać list rozwodowy i oddalić». 5 Wówczas Jezus rzekł do nich: «Przez wzgląd na zatwardziałość serc waszych napisał wam to przykazanie. 6 Lecz na początku stworzenia Bóg stworzył ich jako mężczyznę i kobietę: 7 dlatego opuści człowiek ojca swego i matkę 8 i złączy się ze swoją żoną, i będą oboje jednym ciałem. A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało. 9 Co więc Bóg złączył, tego człowiek niech nie rozdziela!» 10 W domu uczniowie raz jeszcze pytali Go o to. 11 Powiedział im: «Kto oddala żonę swoją, a bierze inną, popełnia cudzołóstwo względem niej. 12 I jeśli żona opuści swego męża, a wyjdzie za innego, popełnia cudzołóstwo». (Mk rozdz. 10, w. 1-10) Rozdz. 3, 19 Lecz tetrarcha Herod, karcony przez niego z powodu Herodiady, żony swego brata, i z powodu innych zbrodni, które popełnił, 20 dodał do wszystkiego i to, że zamknął Jana w więzieniu. (Łk rozdz. 3,w. 19-20) Rozdz. 16, w. 18 Każdy, kto oddala swoją żonę, a bierze inną, popełnia cudzołóstwo; i kto oddaloną przez męża bierze za żonę, popełnia cudzołóstwo. (Łk rozdz. 16, w. 18) Rozdz. 4, w. 16 A On jej odpowiedział: «Idź, zawołaj swego męża i wróć tutaj!» 17 A kobieta odrzekła Mu na to: «Nie mam męża». Rzekł do niej Jezus: «Dobrze powiedziałaś: Nie mam męża. 18 Miałaś bowiem pięciu mężów, a ten, którego masz teraz, nie jest twoim mężem. To powiedziałaś zgodnie z prawdą». (J rozdz. 4, w. 16-18) Rozdz. 6, w. 1 Co do spraw, o których pisaliście, to dobrze jest człowiekowi nie łączyć się z kobietą. 2 Ze względu jednak na niebezpieczeństwo rozpusty niech każdy ma swoją żonę, a każda swojego męża. 3 Mąż niech oddaje powinność żonie, podobnie też żona mężowi. 4 Żona nie rozporządza własnym ciałem, lecz jej mąż; podobnie też i mąż nie rozporządza własnym ciałem, ale żona. 5 Nie unikajcie jedno drugiego, chyba że na pewien czas, za obopólną zgodą, by oddać się modlitwie; potem znów wróćcie do siebie, aby - wskutek niewstrzemięźliwości waszej - nie kusił was szatan. 6 To, co mówię, pochodzi z wyrozumiałości, a nie z nakazu. 7 Pragnąłbym, aby wszyscy byli jak i ja, lecz każdy otrzymuje własny dar od Boga: jeden taki, a drugi taki. 8 Tym zaś, którzy nie wstąpili w związki małżeńskie, oraz tym, którzy już owdowieli, mówię: dobrze będzie, jeśli pozostaną jak i ja. 9 Lecz jeśli nie potrafiliby zapanować nad sobą, niech wstępują w związki małżeńskie! Lepiej jest bowiem żyć w małżeństwie, niż płonąć. 10 Tym zaś, którzy trwają w związkach małżeńskich, nakazuję nie ja, lecz Pan: Żona niech nie odchodzi od swego męża! 11 Gdyby zaś odeszła, niech pozostanie samotną albo niech się pojedna ze swym mężem. Mąż również niech nie oddala żony. 12 Pozostałym zaś mówię ja, nie Pan: Jeśli któryś z braci ma żonę niewierzącą i ta chce razem z nim mieszkać, niech jej nie oddala! 13 Podobnie jeśli jakaś żona ma niewierzącego męża i ten chce razem z nią mieszkać, niech się z nim nie rozstaje! 14 Uświęca się bowiem mąż niewierzący dzięki swej żonie, podobnie jak świętość osiągnie niewierząca żona przez "brata". W przeciwnym wypadku dzieci wasze byłyby nieczyste, teraz zaś są święte. 15 Lecz jeśliby strona niewierząca chciała odejść, niech odejdzie! Nie jest skrępowany ani "brat", ani "siostra" w tym wypadku. Albowiem do życia w pokoju powołał nas Bóg. 16 A skądże zresztą możesz wiedzieć, żono, że zbawisz twego męża? Albo czy jesteś pewien, mężu, że zbawisz twoją żonę? (1 Kor rozdz. 6, w. 1-16) 26. Sodoma i Gomora - homoseksualizm Mt 10, w. 11-15, Mt 11, 23-24; Łk 10,13-16; Rz 1,24-28; 1 Kor 6,9-11; 2 P 2,4-10; Jud 1,7. Zob. także Cudzołóstwo, Godność, Kobieta, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nieczystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci), Rozpusta, Rozwód, Wdowy, Wesele, Wolność, Wstrzemięźliwość, Wstyd, Zgorszenie. Mt rozdz. 10, w. 11 A gdy przyjdziecie do jakiegoś miasta albo wsi, wywiedzcie się, kto tam jest godny, i u niego zatrzymajcie się, dopóki nie wyjdziecie. 12 Wchodząc do domu, przywitajcie go pozdrowieniem. 13 Jeśli dom na to zasługuje, niech zstąpi na niego pokój wasz; jeśli zaś nie zasługuje, niech pokój wasz powróci do was! 14 Gdyby was gdzie nie chciano przyjąć i nie chciano słuchać słów waszych, wychodząc z takiego domu albo miasta, strząśnijcie proch z nóg waszych! 15 Zaprawdę, powiadam wam: Ziemi sodomskiej i gomorejskiej lżej będzie w dzień sądu niż temu miastu. 16 Oto Ja was posyłam jak owce między wilki. Bądźcie więc roztropni jak węże, a nieskazitelni jak gołębie! (Mt rozdz. 10, w. 11-16) Rozdz. 11, w. 22 Toteż powiadam wam: Tyrowi i Sydonowi lżej będzie w dzień sądu niż wam. 23 A ty, Kafarnaum, czy aż do nieba masz być wyniesione? Aż do Otchłani zejdziesz. Bo gdyby w Sodomie działy się cuda, które się w tobie dokonały, zostałaby aż do dnia dzisiejszego. 24 Toteż powiadam wam: Ziemi sodomskiej lżej będzie w dzień sądu niż tobie». (Mt rozdz. 11, w. 22-24) [Biada nie pokutującym miastom] Rozdz. 10, w. 13 Biada tobie, Korozain! Biada tobie, Betsaido! Bo gdyby w Tyrze i Sydonie działy się cuda, które u was się dokonały, już dawno by się nawróciły, siedząc w worze pokutnym i w popiele. 14 Toteż Tyrowi i Sydonowi lżej będzie na sądzie niżeli wam. 15 A ty, Kafarnaum, czy aż do nieba masz być wyniesione? Aż do Otchłani zejdziesz! 16 Kto was słucha, Mnie słucha, a kto wami gardzi, Mną gardzi; lecz kto Mną gardzi, gardzi Tym, który Mnie posłał». (Łk rozdz. 10, w. 13-16) Rozdz. 1, w. 24 Dlatego wydał ich Bóg poprzez pożądania ich serc na łup nieczystości, tak iż dopuszczali się bezczeszczenia własnych ciał. 25 Prawdę Bożą przemienili oni w kłamstwo i stworzeniu oddawali cześć, i służyli jemu, zamiast służyć Stwórcy, który jest błogosławiony na wieki. Amen. 26 Dlatego to wydał ich Bóg na pastwę bezecnych namiętności: mianowicie kobiety ich przemieniły pożycie zgodne z naturą na przeciwne naturze. 27 Podobnie też i mężczyźni, porzuciwszy normalne współżycie z kobietą, zapałali nawzajem żądzą ku sobie, mężczyźni z mężczyznami uprawiając bezwstyd i na samych sobie ponosząc zapłatę należną za zboczenie. 28 A ponieważ nie uznali za słuszne zachować prawdziwe poznanie Boga, wydał ich Bóg na pastwę na nic niezdatnego rozumu, tak że czynili to, co się nie godzi. (Rz rozdz. 1, w. 24-28) Rozdz. 6, w. 9 Czyż nie wiecie, że niesprawiedliwi nie posiądą królestwa Bożego? Nie łudźcie się! Ani rozpustnicy, ani bałwochwalcy, ani cudzołożnicy, ani rozwięźli, ani mężczyźni współżyjący z sobą, 10 ani złodzieje, ani chciwi, ani pijacy, ani oszczercy, ani zdziercy nie odziedziczą królestwa Bożego. 11 A takimi byli niektórzy z was. Lecz zostaliście obmyci, uświęceni i usprawiedliwieni w imię Pana naszego Jezusa Chrystusa i przez Ducha Boga naszego. (1 Kor rozdz. 6, w. 9-11) Rozdz. 2, w. 4 Jeżeli bowiem Bóg aniołom, którzy zgrzeszyli, nie odpuścił, ale wydał [ich] do ciemnych lochów Tartaru, aby byli zachowani na sąd; 5 jeżeli staremu światu nie odpuścił, ale jako ósmego Noego, który ogłaszał sprawiedliwość, ustrzegł, gdy zesłał potop na świat bezbożnych; 6 także miasta Sodomę i Gomorę obróciwszy w popiół skazał na zagładę dając przykład [kary] tym, którzy będą żyli bezbożnie, 7 ale wyrwał sprawiedliwego Lota, który uginał się pod ciężarem rozpustnego postępowania ludzi nie liczących się z Bożym prawem - 8 sprawiedliwy bowiem mieszkając wśród nich z dnia na dzień duszę swą sprawiedliwą miał umęczoną przeciwnymi Prawu czynami, które widział i o których słyszał - 9 to wie Pan, jak pobożnych wyrwać z doświadczenia, niesprawiedliwych zaś jak zachować na ukaranie w dzień sądu, 10 przede wszystkim zaś tych, którzy idą za ciałem w nieczystej żądzy i pogardę okazują Władzy, zuchwalcy, zarozumialcy, którzy nie wahają się przed wypowiadaniem bluźnierstw na "Chwały". (2 P rozdz. 2, w. 4-10) Rozdz. 1, w. 7 jak Sodoma i Gomora i w ich sąsiedztwie [położone] miasta - w podobny sposób jak one oddawszy się rozpuście i pożądaniu cudzego ciała - stanowią przykład przez to, że ponoszą karę wiecznego ognia. (Jud rozdz. 1, w. 7) 27. Wdowy Dz 6,1; Rz 7,1-3; 1 Kor 7,39-40; 1 Tm 5,3-16. Zob. także Cudzołóstwo, Godność, Kobieta, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nieczystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci), Rozpusta, Rozwód, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, Wdowy, Wolność, Wstrzemięźliwość, Wstyd. Rozdz. 6, w. 1 Wówczas, gdy liczba uczniów wzrastała, zaczęli helleniści szemrać przeciwko Hebrajczykom, że przy codziennym rozdawaniu jałmużny zaniedbywano ich wdowy. (Dz rozdz. 6, w. 1) Rozdz. 7, w. 1 Czyż nie jest wam wiadomo, bracia - mówię przecież do tych, co Prawo znają - że Prawo ma moc nad człowiekiem, dopóki on żyje? 2 Podobnie też i kobieta zamężna, na mocy Prawa, związana jest ze swoim mężem, jak długo on żyje. Gdy jednak mąż umrze, traci nad nią moc prawo męża. 3 Dlatego to uchodzić będzie za cudzołożną, jeśli za życia swego męża współżyje z innym mężczyzną. Jeśli jednak umrze jej mąż, wolna jest od tego prawa, tak iż nie jest cudzołożną, współżyjąc z innym mężczyzną. (Rz rozdz. 7, w. 1-3) Rozdz. 7, w. 39 Żona związana jest tak długo, jak długo żyje jej mąż. Jeżeli mąż umrze, może poślubić kogo chce, byleby w Panu. 40 Szczęśliwszą jednak będzie, jeżeli pozostanie tak, jak jest, zgodnie z moją radą. A wydaje mi się, że ja też mam Ducha Bożego. (1 Kor rozdz. 7, w. 39-40) [Sprawa wdów] Rozdz. 5, w. 3 Miej we czci te wdowy, które są rzeczywiście wdowami. 4 Jeśli jakaś wdowa ma dzieci albo wnuki, niechże się one uczą najpierw pieczołowitości względem własnej rodziny i odpłacania się rodzicom wdzięcznością! Jest to bowiem rzeczą miłą w oczach Bożych. 5 Ta zaś, która rzeczywiście jest wdową, jako osamotniona złożyła nadzieję w Bogu i trwa w zanoszeniu próśb i modlitw we dnie i w nocy. 6 Lecz ta, która żyje rozpustnie, [za życia] umarła. 7 I to nakazuj, ażeby były nienaganne. 8 A jeśli kto nie dba o swoich, a zwłaszcza o domowników, wyparł się wiary i gorszy jest od niewierzącego. 9 Do spisu należy wciągać taką wdowę, która ma co najmniej lat sześćdziesiąt, była żoną jednego męża, 10 ma za sobą świadectwo o [takich] dobrych czynach: że dzieci wychowała, że była gościnna, że obmyła nogi świętych, że zasmuconym przyszła z pomocą, że pilnie brała udział we wszelkim dobrym dziele. 11 Młodszych zaś wdów nie dopuszczaj [do służby Kościołowi]! Odkąd bowiem znęciła je rozkosz przeciwna Chrystusowi, chcą wychodzić za mąż. 12 Obciąża je wyrok potępienia, ponieważ złamały pierwsze zobowiązanie. 13 Zarazem uczą się też bezczynności krążąc po domach. I nie tylko są bezczynne, lecz i rozgadane, wścibskie, rozprawiające o rzeczach niepotrzebnych. 14 Chcę zatem żeby młodsze wychodziły za mąż, rodziły dzieci, były gospodyniami domu, żeby stronie przeciwnej nie dawały sposobności do rzucania potwarzy. 15 Już bowiem, niektóre zeszły z drogi prawej [idąc] za szatanem. 16 Jeśli któraś wierząca ma [u siebie] wdowy, niechże im przychodzi z pomocą, a niech nie obciąża Kościoła, by mógł przyjść z pomocą tym, które rzeczywiście są wdowami. (1 Tm rozdz. 5, w. 3-16) 28. Wesele Mt 22,1-14.30; J 2,1-12. Zob. także Godność, Małżeństwo, Miłość, Prawda, Rodzina (dzieci), Wolność. [Przypowieść o uczcie królewskiej] Mt rozdz. 22, w. 1 A Jezus znowu w przypowieściach mówił do nich: 2 «Królestwo niebieskie podobne jest do króla, który wyprawił ucztę weselną swemu synowi. 3 Posłał więc swoje sługi, żeby zaproszonych zwołali na ucztę, lecz ci nie chcieli przyjść. 4 Posłał jeszcze raz inne sługi z poleceniem: "Powiedzcie zaproszonym: Oto przygotowałem moją ucztę: woły i tuczne zwierzęta pobite i wszystko jest gotowe. Przyjdźcie na ucztę!" 5 Lecz oni zlekceważyli to i poszli: jeden na swoje pole, drugi do swego kupiectwa, 6 a inni pochwycili jego sługi i znieważywszy [ich], pozabijali. 7 Na to król uniósł się gniewem. Posłał swe wojska i kazał wytracić owych zabójców, a miasto ich spalić. 8 Wtedy rzekł swoim sługom: "Uczta wprawdzie jest gotowa, lecz zaproszeni nie byli jej godni. 9 Idźcie więc na rozstajne drogi i zaproście na ucztę wszystkich, których spotkacie". 10 Słudzy ci wyszli na drogi i sprowadzili wszystkich, których napotkali: złych i dobrych. I sala zapełniła się biesiadnikami. 11 Wszedł król, żeby się przypatrzyć biesiadnikom, i zauważył tam człowieka, nie ubranego w strój weselny. 12 Rzekł do niego: "Przyjacielu, jakże tu wszedłeś nie mając stroju weselnego?" Lecz on oniemiał. 13 Wtedy król rzekł sługom: "Zwiążcie mu ręce i nogi i wyrzućcie go na zewnątrz, w ciemności! Tam będzie płacz i zgrzytanie zębów". 14 Bo wielu jest powołanych, lecz mało wybranych». (Mt rozdz. 22, w. 1-14) Rozdz. 22, w. 30 Przy zmartwychwstaniu bowiem nie będą się ani żenić, ani za mąż wychodzić, lecz będą jak aniołowie Boży w niebie. (Mt rozdz. 22, w. 30) [Pierwszy znak w Kanie Galilejskie] Rozdz. 2, w. 1 Trzeciego dnia odbywało się wesele w Kanie Galilejskiej i była tam Matka Jezusa. 2 Zaproszono na to wesele także Jezusa i Jego uczniów. 3 A kiedy zabrakło wina, Matka Jezusa mówi do Niego: «Nie mają już wina». 4 Jezus Jej odpowiedział: «Czyż to moja lub Twoja sprawa, Niewiasto? Czyż jeszcze nie nadeszła godzina moja?» 5 Wtedy Matka Jego powiedziała do sług: «Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie». 6 Stało zaś tam sześć stągwi kamiennych przeznaczonych do żydowskich oczyszczeń, z których każda mogła pomieścić dwie lub trzy miary. 7 Rzekł do nich Jezus: «Napełnijcie stągwie wodą!» I napełnili je aż po brzegi. 8 Potem do nich powiedział: «Zaczerpnijcie teraz i zanieście staroście weselnemu!» Oni zaś zanieśli. 9 A gdy starosta weselny skosztował wody, która stała się winem - nie wiedział bowiem, skąd ono pochodzi, ale słudzy, którzy czerpali wodę, wiedzieli - przywołał pana młodego 10 i powiedział do niego: «Każdy człowiek stawia najpierw dobre wino, a gdy się napiją, wówczas gorsze. Ty zachowałeś dobre wino aż do tej pory». 11 Taki to początek znaków uczynił Jezus w Kanie Galilejskiej. Objawił swoją chwałę i uwierzyli w Niego Jego uczniowie. 12 Następnie On, Jego Matka, bracia i uczniowie Jego udali się do Kafarnaum, gdzie pozostali kilka dni. (J rozdz. 1, w. 1-12) Zob. także Małżeństwo. 29. Wolność J 8,31-41; Rz 6,15-23, Rz 7,1-6, Rz 7,22, Rz 8,1-4; 1 Kor 9,1, 1 Kor 7,22, 1 Kor 15,56; 2 Kor 3,17; Ga 3,10-14, Ga 4,1-6, Ga 4,31, Ga 5,1.13; Kol 1,13, 1 Tes 1,10; Jk 1,25, Jk 2,12; 1 P 2,16. Zob. także Godność, Kobieta, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci). Rozdz. 8, w. 32 i poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli». (J rozdz. 8, w. 32) [Chrześcijanin sługą sprawiedliwości, stroniącym od grzechu] Rozdz. 6, w. 15 Jaki stąd wniosek? Czy mamy dalej grzeszyć dlatego, że nie jesteśmy już poddani Prawu, lecz łasce? Żadną miarą! 16 Czyż nie wiecie, że jeśli oddajecie samych siebie jako niewolników pod posłuszeństwo, jesteście niewolnikami tego, komu dajecie posłuch: bądź [niewolnikami] grzechu, [co wiedzie] do śmierci, bądź posłuszeństwa, [co wiedzie] do sprawiedliwości? 17 Dzięki jednak niech będą Bogu za to, że gdy byliście niewolnikami grzechu, daliście z serca posłuch nakazom tej nauki, której was oddano 18 a uwolnieni od grzechu oddaliście się w niewolę sprawiedliwości. 19 Ze względu na przyrodzoną waszą słabość posługuję się porównaniem wziętym z ludzkich stosunków: jak oddawaliście członki wasze na służbę nieczystości i nieprawości, pogrążając się w nieprawość, tak teraz wydajcie członki wasze na służbę sprawiedliwości, dla uświęcenia. [Owoce grzechu a owoce sprawiedliwości] Rozdz. 6, w. 20 Kiedy bowiem byliście niewolnikami grzechu, byliście wolni od służby sprawiedliwości. 21 Jakiż jednak pożytek mieliście wówczas z tych czynów, których się teraz wstydzicie? Przecież końcem ich jest śmierć 22 Teraz zaś, po wyzwoleniu z grzechu i oddaniu się na służbę Bogu, jako owoc zbieracie uświęcenie. A końcem tego - życie wieczne. 23 Albowiem zapłatą za grzech jest śmierć, a łaska przez Boga dana to życie wieczne w Chrystusie Jezusie, Panu naszym. (Rz rozdz. 6, w. 15-23) Rozdz. 7, w. 22 Albowiem wewnętrzny człowiek [we mnie] ma upodobanie zgodne z Prawem Bożym. (Rz rozdz. 7, w. 22) Rozdz. 8, w. 1 Teraz jednak dla tych, którzy są w Chrystusie Jezusie, nie ma już potępienia.2 Albowiem prawo Ducha, który daje życie w Chrystusie Jezusie, wyzwoliło cię spod prawa grzechu i śmierci. 3 Co bowiem było niemożliwe dla Prawa, ponieważ ciało czyniło je bezsilnym, [tego dokonał Bóg]. On to zesłał Syna swego w ciele podobnym do ciała grzesznego i dla [usunięcia] grzechu wydał w tym ciele wyrok potępiający grzech, 4 aby to, co nakazuje Prawo, wypełniło się w nas, o ile postępujemy nie według ciała, ale według Ducha. (Rz rozdz. 8, w. 1-4) Rozdz. 9, w. 1 Czyż nie jestem wolny? Czy nie jestem apostołem? Czyż nie widziałem Jezusa, Pana naszego? (1 Kor rozdz. 9, w. 1) Rozdz. 15, w. 56 Ościeniem zaś śmierci jest grzech, a siłą grzechu Prawo. (1 Kor rozdz. 15, w. 56) Rozdz. 3, w. 17 Pan zaś jest Duchem, a gdzie jest Duch Pański - tam wolność. (2 Kor rozdz. 3, w. 17) [Prawo źródłem przekleństwa] Rozdz. 3, w. 10 Natomiast na tych wszystkich, którzy polegają na uczynkach Prawa, ciąży przekleństwo. Napisane jest bowiem: Przeklęty każdy, kto nie wypełnia wytrwale wszystkiego, co nakazuje wykonać Księga Prawa. 11 A że w Prawie nikt nie osiąga usprawiedliwienia przed Bogiem, wynika stąd, że sprawiedliwy z wiary żyć będzie. 12 Prawo nie opiera się na wierze, lecz [mówi]: Kto wypełnia przepisy, dzięki nim żyć będzie. 13 Z tego przekleństwa Prawa Chrystus nas wykupił - stawszy się za nas przekleństwem, bo napisane jest: Przeklęty każdy, którego powieszono na drzewie - 14 aby błogosławieństwo Abrahama stało się w Chrystusie Jezusie udziałem pogan i abyśmy przez wiarę otrzymali obiecanego Ducha (Ga rozdz. 3, w. 10-14) Rozdz. 4 w. 1 I to wam jeszcze powiem: Jak długo dziedzic jest nieletni, niczym się nie różni od niewolnika, chociaż jest właścicielem wszystkiego. 2 Aż do czasu określonego przez ojca podlega on opiekunom i rządcom. 3 My również, jak długo byliśmy nieletni, pozostawaliśmy w niewoli "żywiołów tego świata". 4 Gdy jednak nadeszła pełnia czasu, zesłał Bóg Syna swego, zrodzonego z niewiasty, zrodzonego pod Prawem, 5 aby wykupił tych, którzy podlegali Prawu, abyśmy mogli otrzymać przybrane synostwo. 6 Na dowód tego, że jesteście synami, Bóg wysłał do serc naszych Ducha Syna swego, który woła: Abba, Ojcze! 7 A zatem nie jesteś już niewolnikiem, lecz synem. Jeżeli zaś synem, to i dziedzicem z woli Bożej. (Ga rozdz. 4, w. 1-6) Rozdz. 4, w. 31 Tak to, bracia, nie jesteśmy dziećmi niewolnicy, ale wolnej (Ga rozdz. 4, w. 31) [Miłość i wolność] Rozdz. 5, w. 13 Wy zatem, bracia, powołani zostaliście do wolności. Tylko nie bierzcie tej wolności jako zachęty do hołdowania ciału, wręcz przeciwnie, miłością ożywieni służcie sobie wzajemnie!14 Bo całe Prawo wypełnia się w tym jednym nakazie: Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego. 15 A jeśli u was jeden drugiego kąsa i pożera, baczcie, byście się wzajemnie nie zjedli. (Ga rozdz. 5, w. 13-15) Rozdz. 5, w. 1 Ku wolności wyswobodził nas Chrystus. A zatem trwajcie w niej i nie poddawajcie się na nowo pod jarzmo niewoli! (Ga rozdz. 5, w. 1) Rozdz. 1, w. 13 On uwolnił nas spod władzy ciemności i przeniósł do królestwa swego umiłowanego Syna, (Kol rozdz. 1, w. 13) Rozdz. 1, w. 10 i oczekiwać z niebios Jego Syna, którego wzbudził z martwych, Jezusa, naszego wybawcę od nadchodzącego gniewu. (1 Tes rozdz. 1, w. 10) Rozdz. 1, w. 25 Kto zaś pilnie rozważa doskonałe Prawo, Prawo wolności, i wytrwa w nim, ten nie jest słuchaczem skłonnym do zapominania, ale wykonawcą dzieła; wypełniając je, otrzyma błogosławieństwo. (Jk rozdz. 1, w. 25) Rozdz. 2, w. 12 Mówcie i czyńcie tak, jak ludzie, którzy będą sądzeni na podstawie Prawa wolności. (Jk rozdz. 2, w. 12) Rozdz. 2, w. 16 Jak ludzie wolni [postępujcie], nie jak ci, dla których wolność jest usprawiedliwieniem zła, ale jak niewolnicy Boga. (1 P rozdz. 2, w. 16) Zob. też BT, NT, 2002, wyd. V, hasło „Wolność” s. 876. 30. Wstrzemięźliwość Dz 24,25; 1 Kor 7,1-6. Zob. także Cudzołóstwo, Dziewictwo – bezżenność, Godność, Kazirodztwo, Kobieta, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nieczystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci), Rozpusta, Rozwód, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, Wdowy, Wesele, Wolność, Wstyd, Zgorszenie. Rozdz. 24, w. 25 Lecz kiedy Paweł mówił o sprawiedliwości i o wstrzemięźliwości, i o przyszłym sądzie, Feliks przestraszony odpowiedział: «Teraz możesz odejść. Gdy znajdę czas, wezwę cię znowu». (Dz rozdz. 24, w. 25) Rozdz. 7, w. 1 Co do spraw, o których pisaliście, to dobrze jest człowiekowi nie łączyć się z kobietą. 2 Ze względu jednak na niebezpieczeństwo rozpusty niech każdy ma swoją żonę, a każda swojego męża. 3 Mąż niech oddaje powinność żonie, podobnie też żona mężowi. 4 Żona nie rozporządza własnym ciałem, lecz jej mąż; podobnie też i mąż nie rozporządza własnym ciałem, ale żona. 5 Nie unikajcie jedno drugiego, chyba że na pewien czas, za obopólną zgodą, by oddać się modlitwie; potem znów wróćcie do siebie, aby - wskutek niewstrzemięźliwości waszej - nie kusił was szatan. 6 To, co mówię, pochodzi z wyrozumiałości, a nie z nakazu. (1 Kor rozdz. 7, w. 1-6) 31. Wstyd 1 Kor 12,22-25; Ap 3,17-18, Ap 16,15, Ap 17,15-16. Zob. także Cudzołóstwo, Kazirodztwo, Myśli złe, Nagość, Nieczystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rozpusta, Rozwód, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, Wstrzemięźliwość, Zgorszenie. Zob. też, Cudzołóstwo, Godność, Kazirodztwo, Kobieta, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nasciturus (dziecko poczęte), Nieczystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci), Rozpusta, Rozwód, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, Wdowy, Wesele, Wolność, Wstrzemięźliwość, Wstyd, Zgorszenie. Rozdz. 12, w. 22 Raczej nawet niezbędne są dla ciała te członki, które uchodzą za słabsze; 23 a te, które uważamy za mało godne szacunku, tym większym obdarzamy poszanowaniem. Tak przeto szczególnie się troszczymy o przyzwoitość wstydliwych członków ciała, 24 a te, które nie należą do wstydliwych, tego nie potrzebują. Lecz Bóg tak ukształtował nasze ciało, że zyskały więcej szacunku członki z natury mało godne czci, 25 by nie było rozdwojenia w ciele, lecz żeby poszczególne członki troszczyły się o siebie nawzajem. (1 Kor rozdz. 12, w. 22-25) Rozdz. 3, w. 17 Ty bowiem mówisz: "Jestem bogaty", i "wzbogaciłem się", i "niczego mi nie potrzeba", a nie wiesz, że to ty jesteś nieszczęsny i godzien litości, i biedny i ślepy, i nagi. 18 Radzę ci kupić u mnie złota w ogniu oczyszczonego, abyś się wzbogacił, i białe szaty, abyś się oblókł, a nie ujawniła się haniebna twa nagość, i balsamu do namaszczenia twych oczu, byś widział. (Ap rozdz. 3, w. 17-18) Rozdz. 16, w. 15 Błogosławiony, który czuwa i strzeże swych szat, by nago nie chodzić i by sromoty jego nie widziano>. (Ap rozdz. 16, w. 15) Rozdz. 17, w. 15 I rzecze do mnie: «Wody, które widziałeś, gdzie Nierządnica ma siedzibę, to są ludy i tłumy, narody i języki. 16 A dziesięć rogów, które widziałeś, i Bestia - ci nienawidzić będą Nierządnicy i sprawią, że będzie spustoszona i naga, i będą jedli jej ciało, i spalą ją ogniem, (Ap rozdz. 17, w. 15-16) 32. Zgorszenie (sankcja) Mt 5, 27-32, Mt 15,12, Mt 18,6-9.12-22; Mk 9,42-50; Łk 17,1-4; Rz 9,32-33, Rz 14,13.21, Rz 16,17; 1 Kor 1, 21-25, 1 Kor 8,13, 1 Kor 10,32; Ga 5,11-12; 1 P 2,8. Zob. także, Cudzołóstwo, Godność, Kazirodztwo, Kobieta, Małżeństwo, Mężczyzna, Miłość, Myśli złe, Nagość, Nasciturus (dziecko poczęte), Nieczystość – czystość, Nierząd, Pokusa, Pokuta, Prawda, Rodzina (dzieci), Rozpusta, Rozwód, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, Wdowy, Wolność, Wstrzemięźliwość, Wstyd, , Rozdz. 15, w. 12 wtedy przystąpili do Niego uczniowie i rzekli: «Wiesz, że faryzeusze zgorszyli się, gdy usłyszeli to powiedzenie?» (Mt rozdz. 15, w. 12) [Zgorszenie] Rozdz. 18, w. 6 Lecz kto by się stał powodem grzechu dla jednego z tych małych, którzy wierzą we Mnie, temu byłoby lepiej kamień młyński zawiesić u szyi i utopić go w głębi morza. 7 Biada światu z powodu zgorszeń! Muszą wprawdzie przyjść zgorszenia, lecz biada człowiekowi, przez którego dokonuje się zgorszenie. 8 Otóż jeśli twoja ręka lub noga jest dla ciebie powodem grzechu, odetnij ją i odrzuć od siebie! Lepiej jest dla ciebie wejść do życia ułomnym lub chromym, niż z dwiema rękami lub dwiema nogami być wrzuconym w ogień wieczny. 9 I jeśli twoje oko jest dla ciebie powodem grzechu, wyłup je i odrzuć od siebie! Lepiej jest dla ciebie jednookim wejść do życia, niż z dwojgiem oczu być wrzuconym do piekła ognistego. (Mt rozdz. 18, w. 6-9) [Owca zabłąkana] Rozdz. 18, w. 12 Jak wam się zdaje? Jeśli kto posiada sto owiec i zabłąka się jedna z nich: czy nie zostawi dziewięćdziesięciu dziewięciu na górach i nie pójdzie szukać tej, która się zabłąkała? 13 A jeśli mu się uda ją odnaleźć, zaprawdę, powiadam wam: cieszy się nią bardziej niż dziewięćdziesięciu dziewięciu tymi, które się nie zabłąkały. 14 Tak też nie jest wolą Ojca waszego, który jest w niebie, żeby zginęło jedno z tych małych. (Mt rozdz. 18, w. 12-14) [Upomnienie braterskie] Rozdz. 18, w. 15 Gdy brat twój zgrzeszy , idź i upomnij go w cztery oczy. Jeśli cię usłucha, pozyskasz swego brata. 16 Jeśli zaś nie usłucha, weź z sobą jeszcze jednego albo dwóch, żeby na słowie dwóch albo trzech świadków oparła się cała sprawa. 17 Jeśli i tych nie usłucha, donieś Kościołowi! A jeśli nawet Kościoła nie usłucha, niech ci będzie jak poganin i celnik! 18 Zaprawdę, powiadam wam: Wszystko, co zwiążecie na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążecie na ziemi, będzie rozwiązane w niebie. 19 Dalej, zaprawdę, powiadam wam: Jeśli dwaj z was na ziemi zgodnie o coś prosić będą, to wszystkiego użyczy im mój Ojciec, który jest w niebie. 20 Bo gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem pośród nich». (Mt rozdz. 18, w. 15-19) [Obowiązek przebaczenia] Rozdz. 18, w. 21 Wtedy Piotr zbliżył się do Niego i zapytał: «Panie, ile razy mam przebaczyć, jeśli mój brat wykroczy przeciwko mnie? Czy aż siedem razy?» 22 Jezus mu odrzekł: «Nie mówię ci, że aż siedem razy, lecz aż siedemdziesiąt siedem razy. (Mt rozdz. 18, w. 21-22 [Zgorszenie] Rozdz. 9, w. 42 Kto by się stał powodem grzechu dla jednego z tych małych, którzy wierzą, temu byłoby lepiej uwiązać kamień młyński u szyi i wrzucić go w morze. 43 Jeśli twoja ręka jest dla ciebie powodem grzechu, odetnij ją; lepiej jest dla ciebie ułomnym wejść do życia wiecznego, niż z dwiema rękami pójść do piekła w ogień nieugaszony. 45 I jeśli twoja noga jest dla ciebie powodem grzechu, odetnij ją; lepiej jest dla ciebie, chromym wejść do życia, niż z dwiema nogami być wrzuconym do piekła. 47 Jeśli twoje oko jest dla ciebie powodem grzechu, wyłup je; lepiej jest dla ciebie jednookim wejść do królestwa Bożego, niż z dwojgiem oczu być wrzuconym do piekła, 48 gdzie robak ich nie umiera i ogień nie gaśnie. 49 Bo każdy ogniem będzie posolony. 50 Dobra jest sól; lecz jeśli sól smak utraci, czymże ją przyprawicie? Miejcie sól w sobie i zachowujcie pokój między sobą!». (Mk rozdz. 9, w. 42-50) [Zgorszenie] Rozdz. 17, w. 1 Rzekł znowu do swoich uczniów: «Niepodobna, żeby nie przyszły zgorszenia; lecz biada temu, przez którego przychodzą. 2 Byłoby lepiej dla niego, gdyby kamień młyński zawieszono mu u szyi i wrzucono go w morze, niż żeby miał być powodem grzechu jednego z tych małych. Uważajcie na siebie! (Łk rozdz. 17, w. 1-2) [Obowiązek przebaczenia] Rozdz. 17, w. 3 Jeśli brat twój zawini, upomnij go; i jeśli żałuje, przebacz mu! 4 I jeśliby siedem razy na dzień zawinił przeciw tobie i siedem razy zwróciłby się do ciebie, mówiąc: "Żałuję tego", przebacz mu!» (Łk rozdz. 17, w. 3-4) Rozdz. 9, w. 32 Dlaczego? Ponieważ zabiegał o usprawiedliwienie nie z wiary, lecz - jakby to było możliwe - z uczynków. Potknęli się o kamień obrazy, 33 jak jest napisane: Oto kładę na Syjonie kamień obrazy i skałę zgorszenia, a kto wierzy w niego, nie będzie zawstydzony. (Rz rozdz. 9, w. 32-33) Rozdz. 14, w. 13 Przestańmy więc wyrokować jedni o drugich. A raczej to zawyrokujcie, by nie dawać bratu sposobności do upadku lub zgorszenia. […]. 21 Dobrą jest rzeczą nie jeść mięsa i nie pić wina, i nie czynić niczego, co twego brata razi. (Rz rozdz. 14, w. 13.21) Rozdz. 14, w. 17 Proszę was jeszcze, bracia, strzeżcie się tych, którzy wzniecają spory i zgorszenia przeciw nauce, którą otrzymaliście. Strońcie od nich! (Rz rozdz. 16, w. 17) Rozdz. 1, w. 21 Skoro bowiem świat przez mądrość nie poznał Boga w mądrości Bożej, spodobało się Bogu przez głupstwo głoszenia słowa zbawić wierzących. 22 Tak więc, gdy Żydzi żądają znaków, a Grecy szukają mądrości, 23 my głosimy Chrystusa ukrzyżowanego, który jest zgorszeniem dla Żydów, a głupstwem dla pogan, 24 dla tych zaś, którzy są powołani, tak spośród Żydów, jak i spośród Greków, Chrystusem, mocą Bożą i mądrością Bożą. 25 To bowiem, co jest głupstwem u Boga, przewyższa mądrością ludzi, a co jest słabe u Boga, przewyższa mocą ludzi. (1 Kor rozdz. 1, w. 21-25) Rozdz. 8, w. 13 Jeśli więc pokarm gorszy brata mego, przenigdy nie będę jadł mięsa by nie gorszyć brata. (1 Kor rozdz. 8, w. 13). Rozdz. 10, w. 32 Nie bądźcie zgorszeniem ani dla Żydów, ani dla Greków, ani dla Kościoła Bożego, (1 Kor rozdz. 10, w. 32) Rozdz. 5, w. 11 Co do mnie zaś, bracia, jeśli nadal głoszę obrzezanie, to dlaczego w dalszym ciągu jestem prześladowany? Przecież wtedy ustałoby zgorszenie krzyża. 12 Bodajby się do końca okaleczyli ci, którzy was podburzają. (Ga rozdz. 5, w. 11-12) Rozdz. 2, w. 8 i kamieniem upadku, i skałą zgorszenia. Ci, nieposłuszni słowu, upadają, do czego zresztą są przeznaczeni. (1 P rozdz. 2, w. 8) Por. też BT, NT, 2002, wyd. 5, 2002, s. 876 hasło „Zgorszenie (gr. skandalon)”. Część III Seks a prawo 48. Mozaika stanowisk praw pozytywnych. Stosunek praw pozytywnych (państwowych) do seksu (seksualności) jest zróżnicowany. Nie jest to przedmiotem niniejszej analizy. Co kraj, to obyczaj, inne uregulowania prawne. Zatrzymamy się tylko nad prawem polskim. Prawo reguluje tylko minimalny zakres sfery seksu (seksualności). Przeważającą część tych zagadnień z tej sfery pozostawia poza regulacją prawną, nie reguluje jej, milczy na ten temat. Z tego należy zazwyczaj wyciągnąć wniosek, że uważa to za dozwolone, w myśl zasady, że co nie jest zakazane, to jest dozwolone. 49. Cudzołóstwo, czyli zdrada małżeńska jest ustawowo regulowana przez przepisy (art. 23 k.r.op.). „Małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są zobowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności [niewierność małżonków jest cudzołóstwem] oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli”. Jest to obowiązek ustawowy, jego naruszenie jest bezprawiem ustawowym. Nie jest zatem prawdą to, co często głosi się w nauce i praktyce, że małżonkom wolno wszystko, w tym współżyć seksualnie poza małżeństwem. Jest to nieprawdą. Jest to zakazane ustawowo (art. 23 k.r.op.). Złamanie wierności (niewierność małżeńska jednej lub obu stron) może być przyczyną rozwodu, w tym także fakt nawet jednorazowej zdrady małżeńskiej. Zdradę małżeńską można przebaczyć, ale często pozostaje uraz psychiczny, zadra, zranienie w psychice i sferze duchowej zdradzonego małżeństwa. Z tym trzeba się liczyć. Cudzołóstwo bardzo boli małżonka, dzieci. Taka jest konstrukcja psychiczna, duchowa, moralna, taka jest natura człowieka, i z tym trzeba się liczyć. W stosunku do małżonka zdradzającego nie wolno naruszać norm prawnych, w tym prawa karnego (np. bić go). Cudzołóstwo (zdrada małżeńska, niewierność małżeńska) nie jest przestępstwem (ani wykroczeniem) w prawie polskim. I takie powinno być też stanowisko każdego prawa pozytywnego (państwowego) w tej sprawie. Takie też jest stanowisko w tej sprawie Chrystusa, nauki Chrystusowej, prawa Chrystusowego, Nowego Testamentu. Była o tym mowa uprzednio. Tak też było w polskim kodeksie karnym z 1932 i 1969 r. 50. Stosunki przedmałżeńskie. Prawo polskie nie reguluje w ogóle stosunków przedmałżeńskich (ludzi stanu wolnego). Nie są one przedmiotem ani k.r.op., ani k.k. Można wnosić zatem, że prawnie są one dopuszczalne. Nie stanowią one przestępstwa (ani wykroczenia). Stanowisko prawa polskiego w tym punkcie jest trafne. 51. Homoseksualizm nie jest regulowany przez prawo polskie. Nie jest to przestępstwo w k.k. z 1997 r. Tak samo było w k.k. z 1932 r. i 1969 roku. Jest to stanowisko trafne prawa polskiego (niekaralność w drodze k.k.). Jest to sfera moralna. 52. Autoerotyzm (masturbacja) nie jest regulowana prawem polskim (ani w k.k., ani k.r.op.). Jest to akt dozwolony prawnie. Nie jest to przestępstwo (ani wykroczenie). Stanowisko prawa polskiego jest trafne. 53. Zoofilia nie jest regulowana prawnie (ani przez k.k., ani przez k.r.op.). Jest ona dozwolona prawnie. Nie jest to przestępstwo (czy wykroczenie). Stanowisko prawa polskiego jest trafne. 54. Inne formy życia seksualnego (traktowane w nauce jako moralne lub niemoralne, np. seks oralny, petting, nie są regulowane prawnie). Nie są przestępstwem (ani wykroczeniem). Są one dozwolone prawnie. Ocena moralna tych zjawisk pozostaje w sferze prawa moralnego. 55. Antykoncepcja sztuczna nie jest przestępstwem (ani wykroczeniem). Nie jest ona regulowana prawnie. Jest ona prawnie dozwolona. Ocena moralna antykoncepcji sztucznej należy do prawa moralnego (jest ona zróżnicowana w literaturze i religiach). Przypominam, że aborcja (np. środki wczesnoporonne) nie jest antykoncepcją. Jak była o tym mowa, antykoncepcja sztuczna polega na zapobieganiu poczęciu dziecka, czyli połączenia się plemnika z jajem kobiety. Gdy nastapi już zapłodnienie (poczęcie dziecka), bez względu na czas, okres życia dziecka poczętego, np. kilka dni, jest to aborcja, czyli zabicie dziecka poczętego. Jest to prawnie zakazane. 56. Aborcja, czyli zabicie dziecka poczętego jest prawnie, ustawowo zakazane w Polsce (ustawą o planowaniu rodziny, k.k., k.c.). Jest to przestępstwo. Ustawa o planowaniu rodziny dopuszcza aborcję w trzech wyjatkowych sytuacjach ściśle określonych (odsyłam do tekstu tej ustawy, dalej). Mimo to zabicie dziecka poczętego jest morderstwem. Jest to zabójstwo dziecka, osoby fizycznej, bez względu na stanowisko prawa pozytywnego (państwowego) jakiegokolwiek państwa, w tym polskiego. Ustawodawca nie może pozwalać na zabójstwo dziecka poczetego, a jeśli zezwala zawsze lub w określonych przypadkach mniej lub bardziej liberalnych, to nadal jest to zabójstwo, morderstwo. Sprzeczne jest ono z prawem Boskim („nie zabijaj”) oraz Konstytucją RP, która chroni życie, a zatem także życie dziecka poczętego, a nie tylko dziecka narodzonego. Takie też jest stanowisko k.c. (np. art. 23, 24 k.c.), które chroni osobę (poczętą lub narodzoną), w tym jej życie oraz zdrowie. Jest tu dysharmonia przepisów k.c. i k.k. (oraz ustawy o planowaniu rodziny). Dziecko poczęte jest osobą zarówno przed narodzeniem, jak i po narodzeniu i ma pozostawać pod ochroną prawną (np. k.c., k.k., Konstytucji), które ochronę prawną każdej osoby obejmuje nie tylko na dziecko narodzone, lecz także poczęte (np. ochronę życia i zdrowia dziecka poczetego, lecz nie narodzonego). Stanowisko prawa polskiego – w tym zakresie, w jakim zakazuje aborcji – jest zgodne z prawem moralnym, nauką Chrystusa, prawem Chrystusowym, Nowym Testamentem. Nowy Testament niewiele wymaga. W istocie zakazuje tylko aborcji i cudzołóstwa, czyli niewiele czyni ograniczeń, resztę pomija w zasadzie milczeniem, pozostawiając to interpretacji, czy są one dozwolone czy niedozwolone. Była o tym mowa uprzednio. Prawo pozytywne sprzeczne z prawem moralnym nie obowiązuje, jest nieważne, nie ma mocy prawnej, nie istnieje (szkoła prawa moralnego, np. prawa natury). Pozytywizm prawniczy nie zgadza się z tym, twierdzi on, że prawo pozytywne zawsze obowiązuje, nawet jeśli jeśli jest ono sprzeczne z prawem moralnym. Owoce pozytywizmu prawniczego zebraliśmy w XX i XXI wieku w postaci I i II wojny światowej, faszyzmu, komunizmu, totalitaryzmu. Ludzkość z tej nauki negatywnej nie chce wyciągnąć logicznych, słusznych, prawnych wnioskow (neopozytywizm prawniczy w XX i XXI wieku). A szkoda. Takie też jest stanowisko prawa polskiego (pozytywizm prawniczy) oraz zazwyczaj literatury i orzecznictwa sądowego, mimo braku wyraźnych wypowiedzi w orzecznictwie (np. SN, TK, NSA) i często milcząco w doktrynie. Z tym trzeba się liczyć, zdawać sobie sprawę z tego faktu. 57. Bigamia. Prawo polskie (np. k.k., k.r.op.) zakazuje bigamii, czyli pozostawania w dwóch związkach małżeńskich jednocześnie. W prawie polskim dopiero po unieważnieniu małżeństwa lub rozwodzie można ponownie zawrzeć drugie małżeństwo. Bigamia jest przestępstwem. Stanowisko prawa polskiego jest trafne. W Polsce obowiązuje monogamia, a nie wielożeństwo. Stanowisko innych państw (np. na Zachodzie) jest w zasadzie podobne. Wielożeństwo jest dopuszczalne w szeregu krajach, choć występuje faktycznie raczej w małym zakresie z różnych przyczyn, w tym pozaprawnych. Monogamię wprowadza Nowy Testament. Jest to zgodne z Nowym Testamentem. Monogamia obowiązywała także w Starym Testamencie (w Prawie Mojżeszowym potrzebny był list rozwodowy męża udzielony żonie). W praktyce w Starym Testamencie występowała poligamia (np. wielożeństwo króla Dawida czy Salomona). Tę praktyke zniósł całkowicie Nowy Testament. Stanowisko prawa polskiego jest trafne (zakaz bigamii). 58. Gwałt jest zakazany w prawie polskim (np. przez k.k., k.c.) Jest to przestępstwo (zagrożone karą pozbawienia wolności od 2 do 12 lat) i jest to naruszenie dóbr osobistych (wolności) (art. 23, 24, 445, 448 k.c.). Gwałt obecnie w prawie polskim jest występkiem, a nie zbrodnią. Powinna to być zbrodnia (tak było poprzednio w polskim k.k.). Niektóre obce ustawodawstwa zezwalają prawnie na gwałt lub łagodnie go karzą. Jest to stanowisko nieuzasadnione prawnie. Zawsze powinna to być zbrodnią (przestępstwo). Niektóre systemy religijne, majace nieraz także status prawa państwowego dopuszczają gwałt na osobie innego wyznania, lecz nie swojego, np. na chrześcijanach. Jest to zupełne bezprawie i niemoralność, godne potępienia i zakazania. Nie wolno gwałcić żadnej osoby, wszystkie osoby są równe, bez względu na rasę, kolor skóry, wyznanie, religię, narodowość, wiek itd. 59. Molestowanie seksualne. Ustawodawstwo polskie zakazuje tzw. molestowania seksualnego, którego przesłanki są szczegółowo sprecyzowane w k.k. (odesłanie do dalszej części). 60. Prostytucja (osób ją uprawiających) nie jest przestępstwem. Jest to stanowisko trafne. Takie też jest stanowisko Nowego Testamentu, nauki Chrystusa. Natomiast przestępstwem mogą być tzw. przestępstwa okołoprostytucyjne, np. czerpanie korzyści przez inne osoby z prostytucji (np. sutenerstwo, stręczycielstwo). K.k. szczegółowo precyzuje przesłanki odpowiedzialności karnej w tym względzie (odesłanie do dalszej części pracy o k.k.). 61. Pornografia nie jest zabroniona, nie jest przestępstwem (jej posiadanie). Zakazana jest tzw. pornografia zwierzęca oraz rozpowszechnianie pornografii – przesłanki odpowiedzialności karnej szczegółowo precyzuje k.k. (odesłanie do dalszej części książki o k.k.). Pornografia jest niemoralna (stanowisko prawa moralnego). Zjawisko pornografii powinno być wyeliminowane w drodze środków (przepisów) administracyjnoprawnych, przez zakaz jej rozpowszechniania w telewizji, Internecie (blokada stron internetowych), książkach, prasie. Literatura z zakresu nauki seksuologii powinna być dostępna (nie jest to pornografia). Seksuologia potępia pornografię (takie jest stanowisko nauki). 62. Pedofilia. Zakazana jest prawnie pedofilia w stosunku do małoletniego poniżej 15 lat (art. 200 k.k.). Małżeństwo osób możliwe jest dopiero po uzyskaniu pełnoletniości (ukończeniu 18 lat). Kobieta, która ukończyła 16 lat może zawrzeć małżeństwo w wyjatkowych wypadkach określonych w ustawie za zgodą sądu (por. dalej k.r.op.). Współżycie seksualne z osobą, która ukończyła 14 lat (od 15 roku życia) nie jest przestępstwem w prawie polskim (wniosek a contrario, z przeciwieństwa z art. 200 k.k.). 63. Kazirodztwo jest przestępstwem (art. 201 k.k.). 64. Zakażenie chorobą zakaźną. Osoba, która wie, że jest zakażona wirusem HIV/AIDS i chorobą weneryczną lub zakaźną, która naraża inna osobę na zarażanie się (np. w drodze kontaktow seksualnych) popełnia przestępstwo (art. 161 k.k.) (zob. dalej k.k.). 65. Minimalna ingerencja prawa. Prawo karne i prawo powinno nadto wkraczać w sferę seksualną, tylko tam, gdzie jest to konieczne. Takie jest w zasadzie stanowisko prawa polskiego (poza aborcją, która jest wyjatkowo nieraz dopuszczalna, a powinna być w ogóle zakazana). 66. Stanowisko prawa cywilnego. K.c. w zasadzie milczy na temat sfery seksu (seksualności). Podstawą mogą tu być przepisy o dobrach osobistych (art. 23, 24, 445, 448 k.c.), które przewidują otwarty katalog dóbr osobistych, przykładowo tylko wymienionych w art. 23 k.c., np. życie (zakaz aborcji), wolność (zakaz gwałtu), zdrowie, dobre imię, cześć, godność, honor, miłość. W literaturze wypracowano koncepcję dobra osobistego w postaci prawa do intymności i prywatności osoby jako dobra osobistego, w zakres tego dobra osobistego wchodzi także sfera seksu (seksualności), objeta intymnością i prywatnością istotowo rzecz biorąc (art. 23, 24, 448 k.c.). Dziecko poczęte ma zdolność prawną, czyli może być przedmiotem praw i obowiązków cywilnych pod warunkiem, że urodzi się żywe (obecnie nie ma przepisu tej treści, lecz w drodze wykładni całego prawa taki wniosek należy wyprowadzić), por. np. art. 927 § 2 k.c., art. 4461 k.c. Aborcja, zabicie dziecka poczetego, lecz nie narodzonego, jest zakazana przez k.c. (życie). „Z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem” (art. 4461 k.c.), w tym odszkodowania za uszkodzenie zdrowia, ciała „Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe” (art. 927 § 2 k.c.). Jest to jedna z form ochrony prawnej dziecka poczetego, lecz nie narodzonego (nasciturusa). „Art. 75. § 1. Można uznać ojcostwo przed urodzeniem się dziecka już poczetego. § 2. Jeżeli dziecko urodzilo się po zawarciu przez matkę małżeństwa z innym mężczyzną niż ten, który uznał ojcostwo, przepisu art. 62 nie stosuje się” (k.r.op.). „Dla dziecka poczetego, lecz jeszcze nie urodzonego, ustanawia się kuratora, jeżeli jest to potrzebne do strzeżenia przyszlych praw dziecka. Kuratela ustaje z chwilą urodzenia się dziecka” (art. 182 k.r.op.). Sa to nieliczne przepisy szczegółowe k.c. i k.r.op. dotyczące dziecka poczętego, lecz jeszcze nie narodzonego w k.c. i k.r.op., z których należy wyprowadzić wniosek, że ma ono zdolność prawną (bycia podmiotem praw i obowiązków) i korzysta z ochrony prawnej tak jak osoba żyjąca (człowiek, bo istotnie żyje). Takie też powinno być stanowisko k.k. i ustawodawstwa polskiego, w tym Konstytucji. Konstytucja powinna przewidywać pełną ochronę dziecka poczętego, lecz nie narodzonego, w tym wyraźnie zakaz jego zabicia (aborcji), czego nie czyni wystarczająco jasno („życie”). („Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę zycia”, art. 38 Konstytucji, co oznacza każdego życia, bo życie zaczyna się od poczęcia dziecka; ustawy np. k.k., k.c., ustawa o planowaniu rodziny z 1993 r.). Ustawodawca ziemski, państwowy, żadnego państwa nie ma uprawnienia do dozwolenia zabicia dziecka poczętego, lecz nie narodzonego. Jest to zawsze przestępstwo zabójstwa dziecka niewinnego, bezbronnego, które nie może się bronić, jest to morderstwo. „Każdy ma prawo do ochrony życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym” (art. 47 Konstytucji). Konstytucja chroni zatem także sferę życia intymnego, seksualnego, które jest sferą życia intymnego, prywatnego, rodzinnego. 67. Wiek zawarcia małżeństwa. Prawo polskie, zgodne z prawem naturalnym, przewiduje pożycie seksualne w ramach małżeństwa i taką instytucję tworzy (w k.r.op. – tekst jednolity Dz.U. z 2012 r., poz. 788, z późn. zm, Konstytucji). Wiek zawarcia małżeństwa k.r.op. określa dla mężczyzny i kobiety ukończających 18 lat, wyjatkowo zezwala na zawarcie małżeństwa z ważnych powodów za zgodą sądu kobiecie po ukończeniu 16 roku życia (art. 10 k.r.op.). „Nie może zawrzeć małżeństwa osoba nie mająca ukończonych lat osiemnastu. Jednakże z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okolicznosci wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny” (art. 10 § 1 k.r.op.). Takim ważnym powodem może być ciąża kobiety, ale samo przez się to nie wystarcza, musi to być zgodne z dobrem założonej rodziny. Wiek małżeństwa ustawodawca polski, i wszyscy ustawodawcy ziemscy, powinien obniżyć do wieku biologicznego (miesiączki – 12 lat, polucji – 14 lat). Tak było poprzez wieki, tak było w prawie rzymskim, tak było za czasów Chrystusa, wiek XX to udziwnił sprzecznie z naturą, biologią człowieka. Była o tym mowa uprzednio (w części I i II) i do tego nie będziemy tu wracać. Jest to postulat de lege ferenda (na przyszłość). Wymagałoby to także zmian w życiu społeczno-gospodarczym (i rodzinnym), o czym była mowa uprzednio. Z jednej strony ustawodawcy ziemscy, w tym polski, zachęcają do wczesnego życia seksualnego, nie tylko od 12 lat dla kobiety, od 14 lat dla mężczyzny, ale już od dzieciństwa (ten ostatni kierunek według mnie jest błędny), ale zamykają prawo do zawarcia małżeństwa, czyli nadania temu prawnej, moralnej i społecznej formy. Jest to sprzeczność logiczna, prawna, moralna, społeczna, contradictio in adiecto. Po co rozbudzać sferę seksualną, co czyni się powszechnie, np. przez Internet, telewizje, prasę, książki, wychowanie seksualne, a zamykać drogę do małżeństwa. Taż to jest prawny absurd. 68. Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny. Małżeństwo w ujęciu k.r.op. (art. 1) i Konstytucji (art. 18) jest związkiem kobiety i mężczyzny. Niedopuszczalne w prawie polskim sa zatem małżeństwa jednopłciowe (homoseksualne) kobiety albo mężczyzny ani adopcja dzieci przez takie związki małżeńskie. Stanowisko prawa polskiego jest w pełni trafne. Na Zachodzie w wielu państwach ustawodawca ziemski (państwowy) dopuszcza związki par homoseksualnych (jednopłciowych), nieraz z możliwością nawet adopcji dzieci przez takie małżeństwa, co jest sprzeczne z naturą człowieka, dobrem dziecka i rodziny, wynaturzeniem prawnym, moralnym, obyczajowym, społecznym. Zjawisko homoseksualizmu było znane od wieków, lecz nigdy nie zezwalano na małżeństwa homoseksualne (jednopłciowe). Dokonano tego dopiero w końcowych latach XX i na początku XXI wieku. Jest to trend ustawodawczy zataczający coraz szerszy zakres i na pewno szkodliwy społecznie, prawnie, moralnie, gospodarczo, rodzinnie. Jest to element szerszego trendu na Zachodzie rozbijania małżeństwa i rodziny, co jest kolejnym absurdem prawnym, moralnym, społecznym, gospodarczym, rodzinnym, szkodliwym nad wyraz. Do tego prowadzi ustawodawstwo ziemskie (państwowe) nie oparte o zdrową moralność, o moralność chrześcijańską. Jest to odrywanie Zachodu od jego korzeni chrześcijańskich. Zresztą żadna religia (np. judaizm, islam) nie pozwala na małżeństwa jednopłciowe. Jest to zdziczenie obyczajów, wynaturzenie społeczne, biologiczne, prawne, moralne itd. Do tego prowadzi Zachód, w tym Unia Europejska, nie oparte o prawdziwą moralność, tylko kalkulacje liberalne, które już w najbliższej przyszłości przyniosą duże szkody społeczne i ekonomiczne, w tym także w przyszłości. Pogłębia się kryzys rodziny, demograficzny, moralny, prawny. „Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej” (art. 18). Nie można zatem, bez zmiany Konstytucji, wprowadzić małżeństw jednopłciowych w prawie polskim. Gdyby tak uczyniono, to Trybunał Konstytucyjny powinien uznać takie przepisy ustawy za niekonstytucyjne. Nadto sa one sprzeczne z prawem moralnym. 69. Rozwód. Ustawodawca polski zezwala na rozwód (art. 56-61 k.r.op.) Art. 56. „§ 1. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. § 2. Jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. § 3. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego”. Przepis przewiduje jedną przesłankę pozytywną i dwie przesłanki negatywne. Stanowisko ustawodawstw państwowych (cywilnych) jest zazwyczaj takie, że dopuszczają rozwody cywilne, np. w Europie. Stanowisko systemów moralnych i religijnych na temat rozwodu jest zróżnicowane (dopuszczają je np. judaizm – Prawo Mojżeszowe, islam, jako zło konieczne w pewnych sytuacjach wyjątkowo dopuszczają je: prawosławie oraz protestantyzm, katolicyzm wyłącza rozwody (kodeks prawa kanonicznego z 1983 r.). KPK zna tylko stwierdzenie nieważności małżeństwa, nie zna rozwodów. KPK zna separację, czyli związek małżeński nie ulega rozwiązaniu, ale skutki praktycznie są takie jak przy rozwodzie (zakaz ponownego małżeństwa). Separację zna także obecny k.r.op. polski (art. 611-616. Przesłanki separacji w k.r.op. są podobne do przesłanek rozwodu, ale są liberalniej, łagodniej ujęte (por. art. 611 k.r.op.). Jeśli jeden z małżonków żąda separacji, a drugi rozwodu, to sąd orzeka rozwód (art. 612 § 1 k.r.op.). „Orzeczenie seperacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej” (art. 614 § 1 k.r.op.). Małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć małżeństwa” (art. 614 § 2). Małżonek rozwiedziony może zawrzeć ponownie małżeństwo (np. w k.r.op.). Przesłanki seperacji są określone w KPK w Kościele katolickim, są one dość swobodne (dobro małżonków, rodziny, dziecka itd.). Seperacja także w KPK nie jest rozwodem. Cechą małżeństwa powinna być trwałość związku małżeńskiego. Szereg ustawodawstw cywilnych bardzo liberalnie, łagodnie określa przesłanki rozwodu, często można go uzyskać bez większych problemów. Co więcej w ustawodawstwach zwłaszcza państw zachodnich obserwuje się dopuszczanie obok małżeństw również tzw. związków partnerskich, które nie sa małżeństwami. Jest to podkopywanie wielowiekowej instytucji małżeństwa i nie powinno mieć miejsca w ustawodawstwach państwowych. Próbowano związki partnerskie wprowadzić także do prawa polskiego, na razie bezskutecznie. W praktyce na świecie i w Polsce istnieje instytucja tzw. konkubinatu, który nie jest małżeństwem. Jest to związek kobiety i mężczyzny mniej lub bardziej stały. Przepisów o małżeństwie nie stosuje się do konkubentów (kwestii tej nie omawiam tutaj, jest to zagadnienie odrębne). Co wiecej ustawodawstwa zachodnie, jak była o tym mowa, wprowadzają bardzo często małżeństwa jednopłciowe (homoseksualne), co jest zupełnym wynaturzeniem prawnym, moralnym, rodzinnym, społecznym, gospodarczym, państwowym. Tendencje państw zachodnich są takie, aby rozbić rodzinę, podstawową komórkę życia społecznego i ładu społecznego, rodzinnego, państwowego i całkowicie zdemoralizować społeczeństwo, młodzież, dzieci, przez wszechpotężny i wszechogarniający panseksualizm, promowanie seksu, jakby to było jedynym celem ludzkości. Seks (seksualność) jest poważnym czynnikiem biologicznym, ale nie można z niego robić bożka, jedynego przedmiotu czci i przedmiotu tylko użycia, jest to materialistyczne nastawienie do życia, do małżeństwa (praktyczny materializm). Miłość fizyczna nie jest prawdziwą milością. 70. Przesłanki zawarcia małżeństwa okresla art. 1 k.r.op.: „Małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński”. Przepis ten zakreśla kilka konstytutywnych warunków zawarcia małżeństwa. Małżeństwo jest umową cywilnoprawną zawieraną przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, który nie jest stroną tej umowy, lecz jest to element formy czynności prawnej (tak jak np. aktu notarialnego przed notariuszem). Nie jest potrzebna zgoda kierownika USC na zawarcie małżeństwa, jest to tylko element formy zawarcia małżeństwa. Jeżeli małżeństwo nie zostanie zawarte przed kierownikiem USC, to jest to małżeństwo nie istniejące, nie zawarte (matrimonium non existens), zbędne jest zatem unieważnienie takiego małżeństwa lub jego rozwód czy separacja, bo w ogóle nie powstalo małżeństwo, nie ma stosunku prawnego małżeństwa. W razie wątpliwości wystarczy wytoczyć powództwo cywilne o ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa (art. 189 k.p.c.). Por. także art. 2 k.r.op. Wprowadzono po noweli k.r.op. tzw. małżeństwo konkordatowe (termin ten nie jest precyzyjny), gdzie przy realizacji przesłanek określonych w art. 1 § 2 i 3 k.r.op. małżeństwo może być zawarte w obecności duchownego kościoła albo innego związku wyznaniowego. Jeżeli małżeństwo zostało zawarte przed innymi osobami niż określone w art. 1 § 1, 2, 3 k.r.op., to jest to małżeństwo nie istniejące, nie zawarte. W k.r.op. możliwe jest tylko małżeństwo między mężczyzna a kobietą, a nie jednopłciowe, między mężczyznami albo między kobietami. Tak też postanawia Konstytucja RP. Małżeństwo zawarte nawet przed kierownikiem USC lub odpowiednim duchownym między mężczyznami albo między kobietami jest małżeństwem nie istniejącym (matrimonium non existens). 71. Unieważnienie małżeństwa. Małżeństwo może być zawarte, a potem unieważnione, jeżeli zachodziły podstawy wyłączające zawarcie małżeństwa. Przeszkody małżeńskie do zawarcia małżeństwa są enumeratywnie wyliczone w ustawie (k.r.op. w art. 6-22). Przeszkody do zawarcia małżeństwa sa enumeratywnie wyliczone w ustawie (zamknięty katalog). W pewnych wypadkach k.r.op. przewiduje konwalidację małżeństwa podlegającego unieważnieniu i staje się ono ważne, nie podlegające unieważnieniu. Małżeństwo zawarte wbrew przeszkodom małżeńskim jest ważne, tylko może być unieważnione w drodze orzeczenia sądowego konstytutywnego. Podstawami prawnymi unieważnienia małżeństwa jest brak pełnomocnictwa (art. 6, 16), ubezwłasnowolnienie (art. 11), choroba psychiczna (art. 12), pozostawanie w innym związku małżeńskim (bigamia) (art. 13), pokrewieństwo (art. 14), małżeństwo osób pozostających w stosunku przysposobienia (art. 15), wady oświadczenia woli małżonków przy zawarciu małżeństwa (art. 151), jest to nowa podstawa, bo dotychczasowe prawo nie przewidywalo takiej możliwości. „Art. 11. § 1. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba ubezwłasnowolniona całkowicie. § 2. Unieważnienia małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia może żądać każdy z małżonków. § 3. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia, jeżeli ubezwłasnowolnienie zostało uchylone”. „Art. 12. § 1. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym. Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa. § 2. Unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego jednego z małżonków może żądać każdy z małżonków. § 3. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków po ustaniu tej choroby”. W świetle brzmienia art. 11 nie może zawrzeć małżeństwa osoba ubezwlasnowolniona całkowicie, bo nie ma zdolności do czynności prawnych, a umowa małżeńska jest czynnością prawną, a przepisy nie przewidują dla małżeństwa takiego wyjątku. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo może zawrzeć małżeństwo (por. jednak art. 12 k.r.op.). Przepisy k.c. oraz k.r.op. o ubezwłasnowolnieniu oraz zakazie zawarcia małżeństwa przez osoby ubezwłasnowolnione całkowicie lub chore psychicznie albo dotknięte niedorozwojem umysłowym powinny być uchylone. W chwili obecnej już one nie obowiązują, jako że są sprzeczne z podpisaną przez Polskę stosowną konwencją międzynarodową o niepełnosprawnych, która nakazuje zlikwidowanie ubezwłasnowolnienia całkowitego i częściowego oraz uchyla wszelkie przepisy o zakazie zawarcia małżeństwa przez osoby chore psychicznie albo dotknięte niedorozwojem umysłowym [por. Konwencję z dnia 13 grudnia 2012 r. o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzoną w Nowym Jorku i ustawę z dnia 15 czerwca 2012 r. o ratyfikacji przez Polskę tej konwencji (Dz.U. z 2012 r., poz. 882) oraz mój krótki komentarz do tej konwencji w mojej glosie w Orzecznictwie Sądów Apelacyjnych 2013 r., nr 9, przyp. 3 s. 118 i 119]. Polski ustawodawca podpisując tę konwencję poczynił w niej pewne zastrzeżenia, które są sprzeczne z treścią konwencji i nie są ważne. Powinien to stwierdzić Trybunał Konstytucyjny ewentualnie stosowny sąd Unii Europejskiej (to samo dotyczy sądów powszechnych, sądu rejonowego, sądu okręgowego, sądu apelacyjnego, Sądu Najwyższego). Zakaz zawarcia małżeństwa przez osoby ubezwłasnowolnione całkowicie lub chore psychicznie czy dotknięte niedorozwojem umysłowym jest dyskryminacją tej kategorii osób, oznacza praktycznie śmierć cywilną i niemożność zawarcia małżeństwa i swobodnego dokonywania czynności prawnych. Osoby te sa wystarczająco chronione przez przepisy o wadach oświadczenia woli (przede wszystkim art. 82 k.c.), brak świadomości albo swobody w powzięciu decyzji i wyrażeniu woli. Sprawa ta podlega badaniu na tle konkretnego przypadku (in casu). Sam fakt choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego w świetle w zasadzie utrwalonego poglądu literatury i orzecznictwa SN nie stanowi nieważności czynności prawnej (oświadczenia woli), jeżeli nie wywołuje stanu wyłączającego świadome albo swobodne powzięcie decyzji oraz wyrażenie woli. Por. np. post. SN z 30 IV 1976 r. III CRN 25/76, OSPiKA 1977, z. 4, poz. 78; M. Niedośpiał, Testament w polskim prawie cywilnym – zagadnienia ogoplne, Kraków 1991, UJ, Rozprawy Habilitacyjne nr 209, wyd. 1, s. 40-44, Bielsko-Biała 1999, wyd. 2, s. 40-44; J. Wierciński, Brak świadomości albo swobody przy sporządzaniu testamentu, Warszawa 2010, wyd. 1, s. 80 i nast. Przy współczesnym stanie nauki psychiatrii oraz środków leczenia, w tym farmakologicznego i psychoterapeutycznego osoby chore psychicznie lub dotknięte niedorozwojem umysłowym zazwyczaj mogą funkcjonować swobodne bez pomocy innych osób. Osoby te (ubezwłasnowolnione lub chore psychicznie czy dotknięte niedorozwojem umysłowym) mają naturalne potrzeby prawne (dokonywania czynności prawnych i zdolności do czynności prawnych) oraz potrzeby seksualne oraz zawarcia małżeństwa i założenia rodziny (posiadania dzieci). Prawo czyni im tu przeszkody bez uzasadnienia naukowego, prawnego, praktycznego, wbrew prawu naturalnemu i naturalnym potrzebom tych osób. Jeśli nie chcą one, to mogą nie zawierać małżeństwa i często tak czynią świadomie, ale nie można im tego wyłączać z góry (a limine). Takie w zasadzie było XX-wieczne prawo cywilne, które trzeba uchylić, co zreszta uczyniło około 200 państw podpisując wspomniana konwencję. Nadto polskie tłumaczenie tej konwencji nie jest zgodne z tekstem oryginalnym (błąd), dotyczy to zwłaszcza teksu angielskiego. „Art. 14. § 1. Nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa krewni w linii prostej, rodzeństwo ani powinowaci w linii prostej. Jednakże z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa między powinowatymi. § 2. Unieważnienia małżeństwa z powodu pokrewieństwa między małżonkami może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny. § 3. Unieważnienia małżeństwa z powodu powinowactwa między małżonkami może żądać każdy z małżonków” (k.r.op.). Pokrewieństwo oparte jest na więzach krwi. Jest pokrewieństwo w linii prostej (rodzice – dzieci zstępni I stopnia, wnuki – zstępni II stopnia, prawnuki – zstępni III stopnia itd. Wstępnymi sa rodzice I stopnia w stosunku do dzieci, dziadkowie są wstępnymi II stopnia, pradziadkowie sa wstępnymi III stopnia itd. W linii bocznej pokrewieństwo zaczyna się od krewnych II stopnia, tj. rodzeństwa, które ma wspólnego przodka (ojca lub matkę). Nie ma pokrewieństwa w linii bocznej I stopnia (istotowo jest to niemożliwe) Krewnymi w linii bocznej III (stopnia sa siostrzeniec – wujek, siostrzenica – ciotka: dziecko siostry w stosunku do brata siostry jest krewnym w linii bocznej III stopnia), kuzynowie sa krewnymi w linii bocznej III stopnia (dzieci rodzeństwa między sobą). Możliwe są dalsze stopnie pokrewieństwa w linii bocznej V, VI, VII itd. stopnia. Praktycznie prawnie ma znaczenie pokrewieństwo do IV stopnia w linii bocznej i faktycznie. Różne przepisy różnie tę kwestię rozwiązują dla swoich celów (np. k.p.c., k.p.k., k.p.a.). Zakaz zawarcia małżeństwa w k.r.op. nie dotyczy zatem krewnych III i IV stopnia. „Art. 151. § 1. Małżeństwo może być unieważnione, jeżeli oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński lub oświadczenie przewidziane w art. 1 § 2 zostało złożone: 1) przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli; 2) pod wpływem błędu co do tożsamości drugiej strony; 3) pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, jeżeli z okoliczności wynika, że składający oświadczenie mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste. § 2. Unieważnienia małżeństwa z powodu okoliczności wymienionych w § 1 może żądać małżonek, który złożył oświadczenie dotknięte wadą. § 3. Nie można żądać unieważnienia małżeństwa po upływie sześciu miesięcy od ustania stanu wyłączającego świadome wyrażenie woli, od wykrycia błędu lub ustania obawy wywołanej groźbą - a w każdym wypadku po upływie lat trzech od zawarcia małżeństwa” (k.r.op.). Przepis ten (art. 151) został dodany przez art. 1 pkt 12 ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r., nr 117, poz. 757). Poprzednio k.r.op. nie przewidywał możliwości unieważnienia małżeństwa z powodu wad oświadczenia woli przy zawarciu małżeństwa. Rozwiązanie to nie było trafne. Obecnie k.r.op. trafnie wprowadził taką możliwość prawną. Podobne przepisy w KPK z 1983 roku Kościoła katolickiego przewidują stwierdzenie nieważności małżeństwa zawartego pod wpływem wad oświadczenia woli, ścisle w KPK sprecyzowanych. Unieważnienie małżeństwa w zasadzie nie może żadać każda osoba, tylko oznaczone osoby sprecyzowane w ustawie. W określonych sytuacjach prawo zezwala na zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika za zezwoleniem sądu (art. 6) i w określonych w ustawie wypadkach małżeństwo to może być unieważnione (art. 16). Nie omawiam tego tutaj (odesłanie). Prawo moralne oraz prawo Boskie, prawo Chrystusowe, Nowy Testament nie przewiduje ubezwłasnowolnienia osób chorych psychicznie ani zakazu zawarcia małżeństwa przez takie osoby lub dotknięte niedorozwojem umysłowym. Postanowienia KPK oraz k.r.op. i k.c. są sprzeczne z prawem naturalnym, Boskim, Chrystusowym, Nowym Testamentem, i nie obowiązują. KPK oraz k.r.op. i k.c. sa prawem ludzkim, a nie Boskim, są prawem człowieka, a nie Boga. Uczeni w Prawie, uczeni w Piśmie, kapłani oraz arcykapłani zawsze źle interpretowali wolę Bożą, co jest szczegółowo opisane w Nowym Testamencie, i oni ukrzyżowali Chrystusa, bo wytykał im wady, obłudę, zakłamanie, hipokryzję. Prawnicy i duchowni mają złą sławę w Nowym Testamencie i u Boga. Są potępiani przez Chrystusa, zazwyczaj czeka ich piekło, jeśli się nie nawrócą, nie będą żyć uczciwie. KPK zna instytucję stwierdzenia nieważności małżeństwa. Małżeństwo nie jest tu unieważniane jak w k.r.op., tylko od początku jest nieważne, nie zawarte. Natomiast odpowiednikiem instytucji stwierdzenia nieważności małżeństwa w prawie polskim jest instytucja unieważnienia małżeństwa. Między obu uregulowaniami w pewnym stopniu podobnymi, w pewnym stopniu odmiennymi, jest ta zasadnicza różnica, że w KPK małżeństwo jest nieważne, czyli nie zawarte, natomiast w k.r.op. małżeństwo jest zawarte i ważne, tylko podlega unieważnieniu w pewnych sytuacjach na żądanie oznaczonych osób na podstawie konstytutywnego orzeczenia sądowego. Małżeństwo nie unieważnione lub konwalidowane w k.r.op. istnieje, jest zawarte, jest ważne, tylko może być unieważnione, a w pewnych wypadkach następuje konwalidacja i unieważnienie małżeństwa jest niedopuszczalne. Są to jednak instytucje do siebie podobne, analogiczne, ale odrębne, nie tożsame. Akta stanu cywilnego (np. małżeństwa, urodzenia, zgonu) prowadzą USC na podstawie odrębnej ustawy z dnia 29 IX 1986 r. prawo a aktach urzędu stanu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r., nr 212, poz. 1264). „Małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Sa obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, która przez swój związek założyli” (art. 23 k.r.op.). Prawa i obowiązki małżonków reguluje m.in. art. 23-30 k.r.op. Małżeńskie ustroje majątkowe, czyli według dawnej nomenklatury stosunki majątkowe między małżonkami reguluje art. 31-54 k.r.op. Nie jest to przedmiotem niniejszej analizy. Odsyłam do stosownych przepisów k.r.op. i opracowań prawniczych, komentarzowych, podręcznikowych, orzecznictwa SN, systemów prawa prywatnego (rodzinnego). 72. Pokrewieństwo i powinowactwo Tytuł II Pokrewieństwo i powinowactwo Dział I Przepisy ogólne „Art. 617. § 1. Krewnymi w linii prostej są osoby, z których jedna pochodzi od drugiej. Krewnymi w linii bocznej są osoby, które pochodzą od wspólnego przodka, a nie są krewnymi w linii prostej. § 2. Stopień pokrewieństwa określa się według liczby urodzeń, wskutek których powstało pokrewieństwo”. „Art. 618. § 1. Z małżeństwa wynika powinowactwo między małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka. Trwa ono mimo ustania małżeństwa. § 2. Linię i stopień powinowactwa określa się według linii i stopnia pokrewieństwa”. DZIAŁ IA Rodzice i dzieci Rozdział I Pochodzenie dziecka Oddział 1 Macierzyństwo Art. 619. Matką dziecka jest kobieta, która je urodziła. Art. 6110. § 1. Jeżeli sporządzono akt urodzenia dziecka nieznanych rodziców albo macierzyństwo kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka zostało zaprzeczone, można żądać ustalenia macierzyństwa. § 2. Powództwo o ustalenie macierzyństwa wytacza dziecko przeciwko matce, a jeżeli matka nie żyje - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. § 3. Matka wytacza powództwo o ustalenie macierzyństwa przeciwko dziecku. Art. 6111. Matka nie może wytoczyć powództwa o ustalenie macierzyństwa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności. Art. 6112. § 1. Jeżeli w akcie urodzenia jest wpisana jako matka kobieta, która dziecka nie urodziła, można żądać zaprzeczenia macierzyństwa. § 2. Powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa dziecko wytacza przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, a jeżeli kobieta ta nie żyje - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. § 3. Matka wytacza powództwo przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka i przeciwko dziecku, a jeżeli kobieta ta nie żyje - przeciwko dziecku. § 4. Kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka jako jego matka wytacza powództwo przeciwko dziecku. § 5. Mężczyzna, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, wytacza powództwo przeciwko dziecku i tej kobiecie, a jeżeli ona nie żyje - przeciwko dziecku. Art. 6113. § 1. Matka albo kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka jako jego matka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka. § 2. Mężczyzna, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się, że kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka nie jest matką dziecka, nie później jednak niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. § 3. Przepisy art. 64 i 65 stosuje się odpowiednio. Art. 6114. § 1. Dziecko może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu trzech lat od osiągnięcia pełnoletności. § 2. Przepisy art. 64 i 65 stosuje się odpowiednio. Art. 6115. Ustalenie i zaprzeczenie macierzyństwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka. Jednakże w razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, ustalenia macierzyństwa mogą dochodzić jego zstępni. Art. 6116. Powództwo o ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa może wytoczyć także prokurator, jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego; wytoczenie powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka. Oddział 2 Ojcostwo (art. 62-86) K.r.op. zna trzy rodzaje, sposoby ustalenia ojcostwa, przez domniemanie pochodzenia dziecka z małżeństwa (art. 62-70), przez uznanie dziecka przez ojca (art. 72-83), przez ustalenie ojcostwa na podstawie orzeczenia sądu (art. 84-85). a) Domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki (art. 62-70). „Art. 62. § 1. Jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji. § 2. Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża. Domniemanie to nie dotyczy przypadku, gdy dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą wyraził zgodę pierwszy mąż matki. § 3. Domniemania powyższe mogą być obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa” (k.r.op.). „Art. 67. Zaprzeczenie ojcostwa następuje przez wykazanie, że mąż matki nie jest ojcem dziecka” (k.r.op.). „Art. 68. Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne, jeżeli dziecko zostało poczęte w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą mąż matki wyraził zgodę” (k.r.op.). Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa mogą wytoczyć tylko określone osoby – mąż matki, matka, dziecko oraz prokurator (art. 86), a nie inne osoby. Powództwo to musi być wytoczone w terminie ściśle pokreślonym krótkim (ustawa dla poszczególnych osób zakreśla terminy o różnej długości i początku biegu terminu do wytoczenia powództwa). Są to terminy prekluzyjne, po ich upływie powództwo podlega oddaleniu, choćby skądinąd było wiadome (pewne), że mąż matki nnie jest ojcem dziecka. Dlatego należy bacznie zwrócić uwagę na te terminy i sposób ich obalenia oraz na prekluzyjny (nieprzekraczalny, zawity) termin do ich wniesienia. Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa musi być skierowane przeciwko określonej osobie (osobom), sprecyzowanej w ustawie. b) Uznanie dziecka i unieważnienie uznania dziecka (art. 72-83). „Art. 72. § 1. Jeżeli nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki, albo gdy domniemanie takie zostało obalone, ustalenie ojcostwa może nastąpić albo przez uznanie ojcostwa albo na mocy orzeczenia sądu. § 2. Uznanie ojcostwa nie może nastąpić, jeżeli toczy się sprawa o ustalenie ojcostwa”. . „Art. 73. § 1. Uznanie ojcostwa następuje, gdy mężczyzna, od którego dziecko pochodzi, oświadczy przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że jest ojcem dziecka, a matka dziecka potwierdzi jednocześnie albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka jest ten mężczyzna. § 2. Kierownik urzędu stanu cywilnego wyjaśnia osobom zamierzającym złożyć oświadczenia konieczne do uznania ojcostwa przepisy regulujące obowiązki i prawa wynikające z uznania, przepisy o nazwisku dziecka oraz różnicę pomiędzy uznaniem ojcostwa a przysposobieniem dziecka. § 3. Kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa, jeżeli uznanie jest niedopuszczalne albo gdy powziął wątpliwość co do pochodzenia dziecka. § 4. Uznanie ojcostwa może nastąpić także przed sądem opiekuńczym, a za granicą również przed polskim konsulem lub osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula, jeżeli uznanie dotyczy dziecka, którego oboje rodzice albo jedno z nich są obywatelami polskimi. Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio”. „Art. 74. § 1. W razie niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu matki dziecka lub mężczyzny, od którego dziecko pochodzi, oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa może zostać zaprotokołowane przez notariusza albo złożone do protokołu wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy. Przepisy art. 73 § 1-3 stosuje się odpowiednio. § 2. Protokół podpisuje osoba, która przyjęła oświadczenie, oraz osoba, która je złożyła, chyba że nie może ona go podpisać. Przyczynę braku podpisu należy podać w protokole. § 3. Protokół zawierający oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa powinien być niezwłocznie przekazany do urzędu stanu cywilnego właściwego do sporządzenia aktu urodzenia dziecka. § 4. Jeżeli oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa zostało złożone przed urodzeniem dziecka poczętego, lecz nieurodzonego, protokół zawierający to oświadczenie jest przekazywany do urzędu stanu cywilnego właściwego ze względu na miejsce urodzenia matki dziecka lub do urzędu stanu cywilnego właściwego dla miasta stołecznego Warszawy – gdy rejestracja urodzenia matki nie nastąpiła na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”. „Art. 75. § 1. Można uznać ojcostwo przed urodzeniem się dziecka już poczętego. § 2. Jeżeli dziecko urodziło się po zawarciu przez matkę małżeństwa z innym mężczyzną niż ten, który uznał ojcostwo, przepisu art. 62 nie stosuje się”. „Art. 751. § 1. Uznanie ojcostwa następuje z dniem urodzenia się dziecka także wtedy, gdy przed przeniesieniem do organizmu kobiety komórek rozrodczych pochodzących od anonimowego dawcy albo zarodka powstałego z komórek rozrodczych pochodzących od anonimowego dawcy albo z dawstwa zarodka mężczyzna oświadczy przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że będzie ojcem dziecka, które urodzi się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji z zastosowaniem tych komórek albo tego zarodka, a kobieta ta potwierdzi jednocześnie albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka będzie ten mężczyzna. § 2. Oświadczenia są skuteczne, jeżeli dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, o której mowa w § 1, w ciągu dwóch lat od dnia złożenia oświadczenia przez mężczyznę. § 3. Jeżeli dziecko urodziło się po zawarciu przez matkę małżeństwa z innym mężczyzną niż ten, który uznał ojcostwo, przepisu art. 62 nie stosuje się. § 4. Przepisów art. 73 § 1 i 4 oraz art. 74 nie stosuje się”. „Art. 76. § 1. Uznanie ojcostwa nie może nastąpić po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności. § 2. Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, uznanie ojcostwa może nastąpić w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym mężczyzna składający oświadczenie o uznaniu dowiedział się o śmierci dziecka, nie później jednak niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność”. „Art. 77. § 1. Oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa może złożyć osoba, która ukończyła szesnaście lat i nie istnieją podstawy do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia. § 2. Osoba, o której mowa w § 1, jeżeli nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, może złożyć oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa tylko przed sądem opiekuńczym”. „Art. 78. § 1. Mężczyzna, który uznał ojcostwo, może wytoczyć powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi. W razie uznania ojcostwa przed urodzeniem się dziecka już poczętego bieg tego terminu nie może rozpocząć się przed urodzeniem się dziecka. § 2. Przepisy art. 64 i 65 stosuje się odpowiednio”. „Art. 79. Przepisy o ustaleniu bezskuteczności uznania ojcostwa stosuje się odpowiednio do matki dziecka, która potwierdziła ojcostwo”. „Art. 80. Po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa nie może być wytoczone ani przez matkę dziecka, ani przez mężczyznę, który uznał ojcostwo”. „Art. 81. § 1. Dziecko może żądać ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa, jeżeli uznający mężczyzna nie jest jego ojcem”. § 2. Z żądaniem tym dziecko może wystąpić po dojściu do pełnoletności, nie później jednak niż w ciągu trzech lat od jej osiągnięcia. § 3. Przepisy art. 64 i 65 stosuje się odpowiednio”. „Art. 811. W przypadku gdy uznanie ojcostwa nastąpiło na podstawie art. 751, ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy dziecko nie urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, o której mowa w art. 751 § 1”. „Art. 82. § 1. Mężczyzna, który uznał ojcostwo, wytacza powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje - przeciwko dziecku. § 2. Matka wytacza powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa przeciwko dziecku i mężczyźnie, który uznał ojcostwo, a jeżeli mężczyzna ten nie żyje - przeciwko dziecku. § 3. Dziecko wytacza powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa przeciwko mężczyźnie, który uznał ojcostwo i przeciwko matce, a gdy matka nie żyje - tylko przeciwko temu mężczyźnie. Jeżeli mężczyzna ten nie żyje, powództwo powinno być wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy”. „Art. 83. § 1. Po śmierci dziecka ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa nie jest dopuszczalne. § 2. Jeżeli uznanie ojcostwa nastąpiło po śmierci dziecka, stosuje się odpowiednio przepisy art. 82 § 1 i 2, przy czym powództwo powinno być wytoczone nie później niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność, przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy na miejsce dziecka”. c) Ustalenie ojcostwa na podstawie orzeczenia sądu (art. 84- 85 k.r.op.). „Art. 84. § 1. Sądowego ustalenia ojcostwa może żądać dziecko, jego matka oraz domniemany ojciec dziecka. Jednakże matka ani domniemany ojciec nie mogą wystąpić z takim żądaniem po śmierci dziecka lub po osiągnięciu przez nie pełnoletności. § 2. Dziecko albo matka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko domniemanemu ojcu, a gdy ten nie żyje - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. § 3. Domniemany ojciec dziecka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce, a gdy matka nie żyje - przeciwko dziecku. § 4. W razie śmierci dziecka, które było powodem w sprawie o ustalenie ojcostwa, ustalenia mogą dochodzić jego zstępni”. „Art. 85. § 1. Domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka, albo ten, kto był dawcą komórki rozrodczej w przypadku dziecka urodzonego w wyniku dawstwa partnerskiego w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji. § 2. Okoliczność, że matka w tym okresie obcowała także z innym mężczyzną, może być podstawą do obalenia domniemania tylko wtedy, gdy z okoliczności wynika, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne”. „Art. 86. Powództwo o ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa oraz o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa może wytoczyć także prokurator, jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego; wytoczenie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa oraz o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka. Jeżeli uznanie ojcostwa nastąpiło po śmierci dziecka, prokurator może wytoczyć powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania”. Poprzednio ustalenie pochodzenia dziecka nie zawsze było pewne dowodowo. Obecnie z uwagi na rozwój nauki, można z pewnością ustalić, że określona osoba jest lub nie jest ojcem, że pewna matka jest lub nie jest matką dziecka. W tym zakresie sa dowody biologiczne, przede wszystkim z badania DNA, co nie pozwala nadużywać tych instytucji do niegodziwych celów. x) K.r.op. określa też stosunki między rodzicami a dziećmi (art. 87-1136 k.r.op.). „Art. 87. Rodzice i dzieci są obowiązani do wzajemnego szacunku i wspierania się”. „Art. 91. § 1. Dziecko, które ma dochody z własnej pracy, powinno przyczyniać się do pokrywania kosztów utrzymania rodziny, jeżeli mieszka u rodziców. § 2. Dziecko, które pozostaje na utrzymaniu rodziców i mieszka u nich, jest obowiązane pomagać im we wspólnym gospodarstwie”. Władza rodzicielska „Art. 92. Dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską”. „Art. 93. § 1. Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. § 2. Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd w wyroku ustalającym pochodzenie dziecka może orzec o zawieszeniu, ograniczeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców. Przepisy art. 107 i art. 109-111 stosuje się odpowiednio”. „Art. 94. § 1. Jeżeli jedno z rodziców nie żyje albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, władza rodzicielska przysługuje drugiemu z rodziców. To samo dotyczy wypadku, gdy jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej albo gdy jego władza rodzicielska uległa zawieszeniu. § 3. Jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli rodzice są nieznani, ustanawia się dla dziecka opiekę”. „Art. 95. § 1. Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw. § 2. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo, a w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra. § 3. Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny. § 4. Rodzice przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni je wysłuchać, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, oraz uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia”. „Art. 96. § 1. Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowywać je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień. § 2. Rodzice, którzy nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych uczestniczą w sprawowaniu bieżącej pieczy nad osobą dziecka i w jego wychowaniu, chyba że sąd opiekuńczy ze względu na dobro dziecka postanowi inaczej”. „Art. 961. Osobom wykonującym władzę rodzicielską oraz sprawującym opiekę lub pieczę nad małoletnim zakazuje się stosowania kar cielesnych”. „Art. 97. § 1. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. § 2. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy”. „Art. 98. § 1. Rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka. § 2. Jednakże żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka: 1) przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską; 2) przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo że dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania. § 3. Przepisy paragrafu poprzedzającego stosuje się odpowiednio w postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym”. „Art. 101. § 1. Rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. § 2. Zarząd sprawowany przez rodziców nie obejmuje zarobku dziecka ani przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku. § 3. Rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko”. Władza rodzicielska to zespół obowiązków i praw rodziców wobec dziecka. Rodzice sa przedstawicielami ustawowymi dziecka (reprezentują je) (art. 98, 101). Rodzice mogą być w pewnych sytuacjach szczegółowo określonych pozbawieni władzy rodzicielskiej (art. 111), ograniczeni we władzy rodzicielskiej (art. 107-109) lub może ona być zawieszona (art. 110). Orzeka o tym sąd. „Art. 113. § 1. Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. § 2. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej”. x2) Przysposobienie (adopcja) dziecka (art. 114-127 k.r.op.). Przepisy k.r.op. regulują przysposobienie (czyli adopcję) dziecka (art. 114-127). Przysposobienie następuje na podstawie orzeczenia sądowego. Ustawa zna parę rodzajów przysposobienia (w zależności od skutków prawnych, jakie ono wywołuje). Dopuszczalne jest w sytuacjach określonych w ustawie rozwiązanie przysposobienia na podstawie orzeczenia sądu (art. 125). x3) Obowiązek alimentacyjny (art. 128-144(1), art. 60, 61, 641 § 4 k.r.op.). K.r.op. reguluje obowiązek alimentacyjny (art. 128-1441, art. 60, 61, 611 § 4). „Art. 128. Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo”. „Art. 133. § 1. Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. § 2. Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. „§ 3. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się”. „Art. 135. § 1. Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. § 2. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego; w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego. § 3. Na zakres świadczeń alimentacyjnych nie wpływają: 1) świadczenia z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2016 r. poz. 169, 195 i 1579 oraz z 2017 r. poz. 60), podlegające zwrotowi przez zobowiązanego do alimentacji; 2) świadczenia, wydatki i inne środki finansowe związane z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej; 3) świadczenie wychowawcze, o których mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz.U. poz. 195 i 1579 oraz z 2017 r. poz. 60 i 245); 4) świadczenia rodzinne, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2016 r. poz. 1518 i 1579 oraz z 2017 r. poz. 60); 5) rodzicielskie świadczenie uzupełniające, o ktłórym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym (Dz.U. poz. 303). „Art. 137. § 1. Roszczenia o świadczenia alimentacyjne przedawniają się z upływem lat trzech. § 2. Niezaspokojone potrzeby uprawnionego z czasu przed wniesieniem powództwa o alimenty sąd uwzględnia zasądzając odpowiednią sumę pieniężną. W uzasadnionych wypadkach sąd może rozłożyć zasądzone świadczenie na raty”. Przedawnienie dotyczy tylko poszczególnych rat alimentacyjnych, a nie prawa do alimentów w ogóle. „Art. 138. W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego”. Obowiązek alimentacyjny może być uregulowany w drodze umowy stron lub w drodze orzeczenia sądowego. Osoba uprawniona do alimentów korzysta z szeregu przywilejów prawnych (co do ich zestawienia por. dalej). x4) Opieka i kuratela (art. 145-184 k.r.op.). Opiekę ustanawia się dla małoletniego w wypadkach wskazanych w ustawie lub ubezwłasnowolnionego całkowicie. Sprawuje ją opiekun pod nadzorem sądu. Podpieczny ma zdolność prawną (jest podmiotem praw i obowiązkow). Czynności prawnych za niego dokonuje (reprezentuje go) opiekun (jeśli nie ma władzy rodzicielskiej). Kuratelę ustanawia się w kilku przypadkach ściśle określonych w ustawie (art. 178-184 k.r.op.). Kuratelę sprawuje kurator pod nadzorem sądu opiekuńczego. W sytuacjach określonych w ustawie ustanawia się kuratora dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo (art. 181), dla dziecka poczętego (art. 182), dla osoby niepełnosprawnej (art. 183), dla osoby nieobecnej (art. 184). Opiekę i kuratelę regulują przepisy k.r.op. w kwestiach nie uregulowanych w nich do opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosuje się przepisy o opiece nad małoletnim (art. 175), zas do kurateli stosuje się odpowiednio przepisy o piece (art. 178 § 2 k.r.op.). 73. Prawo spadkowe a rodzina Prawo spadkowe (art. 922-1088 k.c.) pozostaje w ścisłym związku z prawem rodzinnym. Wzajemnie się one przenikają i uzupełniają. Uprawnienia małżonka i osób bliskich do mieszkania w ciagu trzech miesięcy od otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) reguluje art. 923 k.c. Dziedziczą z ustawy – na zasadach w niej określonych – oznaczone osoby spokrewnione ze spadkodawcą i jego małżonek (zstępni, małżonek, rodzice, rodzeństwo spadkodawcy, zstępni rodzeństwa spadkodawcy, dziadkowie spadkodawcy, w braku krewnych i małżonka spadkodawcy dziedzicza także pasierbowie (art. 9341), a w ostatniej kolejności gmina lub Skarb Państwa (art. 935 k.c.). Dziedziczą także osoby przysposobione – przy przysposobieniu pełnym (art. 936), przy przysposobieniu niepełnym (art. 937 k.c.). Przy dziedziczeniu ustawowym należy pamiętać o art. 43 k.r.op., na podstawie którego połowa majątku wspólnego przypada małżonkowi żyjącemu (który przeżył małżonka spadkodawcę) – nie wchodzi w skład spadku – a tylko druga połowa majątku wspólnego plus cały majątek odrębny spadkodawcy wchodzi w sklad spadku. Uprawnienia małżonka przy dziedziczeniu ustawowym reguluje art. 931, 932, 933 k.c. Małżonek ma pozycję uprzywilejowaną w prawie spadkowym w stosunku do innych spadkobierców ustawowych, nadto silnie wzmocnioną przepisami prawa rodzinnego (art. 43 k.r.op.). Dziadkowie spadkodawcy sa uprawnieni do świadczeń o charakterze alimentacyjnym (art. 938 k.c.) (roszczenie majatkowe do spadkobiercy ustawowego, art. 938, lub spadkobiercy testamentowego, art. 966 k.c.). Zapis naddziałowy na rzecz małżonka reguluje art. 939 k.c. W pewnych sytuacjach małżonek jest wyłączony od dziedziczenia (art. 940 k.c.). Małżonek przy orzeczeniu separacji przez sąd nie dziedziczy z ustawy (art. 935 (1)), może dziedziczyć z testamentu lub otrzymać zapis lub polecenie testamentowe. Swoboda testowania obowiązuje w prawie polskim (art. 58 k.c.). Spadkodawca może swój majątek przekazać dowolnej osobnie fizycznej lub prawnej, nawet nie spokrewnionej, aczkolwiek najczęściej przekazuje go na rzecz osoby spokrewnionej lub małżonka. Testament można odwołać. Sa trzy formy testamentu – własnoręczny (art. 949), notarialny (art. 950) i allograficzny (art. 951) oraz kilka form testamentów szczególnych – testament ustny (art. 952 k.c.), który może być sporządzony tylko w określonych w ustawie przypadkach i ma ograniczoną moc czasową (art. 955), testament na statku morskim lub powietrznym (art. 953), testamenty wojskowe (art. 954 k.c.). Spadkodawca może rozrządzić spadkiem na wypadek śmierci w drodze czynności prawnej jednostronnej odwołalnej w postaci testamentu. Testament musi być sporządzony w określonej formie. Testament może sporządzić tylko osobiście testator, nie można go sporządzić za pomocą przedstawiciela ustawowego (art. 944 § 2 k.c.). Odwołanie testamentu reguluje art. 943, 946, 947 k.c. Testament jest czynnością na wypadek śmierci (mortis causa), za życia nie wywołuje on żadnych skutków prawnych, lecz dopiero po śmierci spadkodawcy przenosi prawa i obowiązki ze spadkodawcy na spadkobiercow na zasadach określonych w ustawie. „Rozrządzić majatkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament” (art. 941 k.c.). Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy (art. 942 k.c.). Zakaz zatem testamentów wspólnych, w tym także testamentów wspólnych małżonków w polskim prawie cywilnym. Dopuszczalna jest m.zd. darowizna na wypadek śmierci (donatio mortis causa). Spawa ta jest jednak sporna w literaturze. Jeśli przedmiotem darowizny jest nieruchomość, wymagana jest forma aktu notarialnego (art. 158 k.c.). Spadkodawca może rozrządzić majatkiem w różny sposób, a to poprzez w szczególności ustanowienie spadkobiercy lub spadkobiercow testamentowych (art. 959-965 k.c.), gdzie spadkobiercy dochodzą do całego spadku (jeden spadkobierca) lub do określonej części ułamkowej (np. 1/2, 1/4) całego spadku. Inną formą rozrządzenia jest zapis obligacyjny (art. 968 k.c.) lub zapis windykacyjny (art. 9811). W zapisie obligacyjnym zapisobierca nie staje się z chwilą otwarcia spadku podmiotem praw i obowiązków, ma tylko roszczenie o przeniesienie na niego tych praw (np. własności). Do wykonania zapisu obligacyjnego potrzebna jest odrębna umowa o wykonanie zapisu (art. 156 k.c.) spadkodawcy w formie przepisanej przez prawo, np. do przeniesienia własności nieruchomości wymagana jest forma aktu notarialnego (art. 158 k.c.) pod rygorem nieważności (ad solemnitatem). Zapis windykacyjny (rzeczowy, rozporządzający) wprowadzony ustawą z dnia 18 III 2011 r. (obowiązuje od 23 X 2011 r.) wywołuje skutki silniejsze niż zapis obligacyjny, bo na podstawie zapisu windykacyjnego (rzeczowego, rozporządzającego) prawa i obowiązki zapisane przechodzą bezpośrednio z chwilą otwarcia spadku na zapisobiercę (np. prawo własności) z mocy prawa, nie zawiera się odrębnej umowy o wykonanie zapisu windykacyjnego, bo jest ona zbędna, bezprzedmiotowa. Dziedziczenie ustawowe lub testamentowe jest przykładem sukcesji uniwersalnej. Zapis jest przykładem sukcesji singularnej (zwłaszcza windykacyjny), a nie uniwersalnej. „Spadkodawca może w testamencie włożyć na spadkobiercę lub na zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie)” (art. 982 k.c.). Polecenie wywołuje zatem słabsze skutki niż zapis (brak wierzytelności jak przy zapisie zwykłym o wykonanie zapisu) (przy zapisie windykacyjnym prawa przechodza na zapisobiercę bezpośrednio, wprost, a w poleceniu nigdy nie jest to możliwe). Zapis i polecenie można wykonać w drodze umowy lub w drodze orzeczenia sądowego o wykonanie zapisu lub polecenia. Spadkodawca może powołać w testamencie jednego lub kilku wykonawców testamentu (art. 986-990 k.c.). Zachowek (art. 991-1011 k.c.). „Art. 991. § 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). § 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia”. Uprawniony do zachowku ma tylko roszczenie o zachowek, czyli roszczenie pieniężne do spadkobiercow. Nie dziedziczy on spadku z tytułu zachowku. Ustawodawstwa germańskie (np. k.c.a., k.c.n.) znają system zachowku. Oprócz tego jest inny sposób ochrony rodziny silniejszy niż zachowek, a to rezerwa (w systemach romańskich, np. k.c.f.), gdzie uprawniony do rezerwy ma status spadkobiercy oznaczonej części spadku. Nieliczne systemy prawne znają trzeci sposób ochrony rodziny poprzez system roszczeń alimentacyjnych spadkowych (np. system angloamerykański, anglosaski). Niektóre ustawodawstwa znają systemy mieszane (zachowku, rezerwy, roszczeń spadkowych alimentacyjnych). Prawa do zachowku można pozbawić w sytuacjach określonych w ustawie i z przyczyn tam enumeratywnie wyliczonych w drodze wydziedziczenia (art. 1008-1011 k.c.). Nadto ze swobody testowania wynika dopuszczalność tzw. testamentu negatywnego, w którym spadkodawca wyłącza oznaczone osoby od dziedziczenia, osoby te nie dziedzicza spadku, ale mają prawo do zachowku po spadkodawcy. W systemie rezerwy (k.c.f.) nie ma instytucji wydziedziczenia, jak w systemie rezerwy. Uprawniony do rezewy ma status współspadkobiercy w oznaczonej części ułamkowej, którego może być pozbawiony na zasadach ogólnych, tj. uznania go za niegodnego dziedziczenia. Przyjęcie i odrzucenie spadku reguluje art. 1012-1024 k.c.. Stwierdzenie nabycia spadku oraz poświadczenie dziedziczenia (notarialne) reguluje art. 1025-1028 k.c. Ochronę dziedziczenia reguluje art. 1029 k.c. Odpowiedzialność za długi spadkowe reguluje art. 1030-1034 k.c. Wspólność majatku spadkowego między otwarciem spadku a działem spadku reguluje art. 1035-1036 k.c. Dział spadku reguluje art. 1037-1046, 1070, 10711 k.c. Sa dwa tryby działu spadku – sądowy albo umowny (w przypadku gdy w skład spadku wchodzą nieruchomości, to wymagana jest forma aktu notarialnego pod rygorem nieważności). Tryb sądowy następuje na wniosek spadkobiercy złożony do sądu i wydawane jest orzeczenie sądowe. Sa trzy zasadnicze sposoby sądowego i umownego działu spadku – podział fizyczny, przyznanie spadku jednemu ze spadkobiercow lub niektórym i spłaty spadkowe na rzecz pozostałych spadkobierców oraz podział cywilny (przez sprzedaż rzeczy w trybie egzekucyjnym i podział kwoty pieniężnej pomiędzy spadkobiercow po uprzednim potrąceniu kosztów egzekucji). „Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w tytule niniejszym umowa o spadek po osobie żyjącej jest nieważna” (art. 1047 k.c.). Niedopuszczalne sa w szczególności umowy dziedziczenia, umowy o zapis, umowy o ustanowienie polecenia, znane niektórym obcym ustawodawstwom, trafnie nie przyjęte przez polski k.c. Umowa zrzeczenia się dziedziczenia (art. 1048-1050 k.c.). Zbycie spadku lub udziału w spadku reguluje art. 1051-1057 k.c. Szczególne przepisy o dziedziczeniu ustawowym gospodarstw rolnych obowiązują do 14 II 2011 r. (orzeczenie TK) w różnych wersjach) (1964, 1971, 1981, 1990). Obecnie nie ma szczególnych przepisów o dziedziczeniu gospodarstw rolnych (art. 1058-1066 k.c.). Spadkobiercą ustawowym lub testamentowym może być osoba fizyczna lub prawna, która nie musi spełniać żadnych dodatkowych przesłanek, np. przesłanek rolnych do dziedziczenia gospodarstwa rolnego. To samo dotyczy wkładów gruntowych w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych. Zachowano szczególne przepisy co do zapisu nieruchomości rolnej (art. 1067 k.c.), niepotrzebnie. Są szczególne przepisy o dziale spadkowego gospodarstwa rolnego, gdy ono wchodzi w skład spadku (art. 1070 w zw. z art. 213-218 k.c.). Są szczególne przepisy co do odpowiedzialności za długi związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego (art. 1081 k.c.) oraz co do zachowku z gospodarstwa rolnego (art. 1082 k.c.). Ustawodawca na przyszłość (de lege ferenda) powinien znieść ograniczenia co do gospodarstw rolnych, w tym o dziale spadku i zapisie nieruchomości rolnej. W zakresie dziedziczenia ustawowego obowiązują przepisy intertemporalne (międzyczasowe) (art. LI-LIII, LV-LXIII przepisów wprowadzający kodeks cywilny). Por. co do tych ostatnich wyrok TK z 5 IX 2007 r. P 21/06 (sentencja w Dz.U. z 2007 r., nr 170, poz. 1205 oraz sentencja z uzasadnieniem w OTK ZU-A 2007, nr 8, poz. 96). Por. także wyrok TK z 31 stycznia 2001 r. P 4/99 (sentencja w Dz.U. z 2001 r., nr 11, poz. 99) (sentencja z uzasadnieniem w OTK ZU-A 2001, nr 1, poz. 5) co do dziedziczenia ustawowego gospodarstw rolnych. Przepisy prawnospadkowe o gospodarstwach rolnych, zwłaszcza w przeszłości, są bardzo skomplikowane, niejasne, trudne w interpretacji, budzące liczne trudności. Przepisy prawnospadkowe, zwłaszcza po ostatnich nowelizacjach o zapisie windykacyjnym (rzeczowym, rozporządzający), wprowadziły zamęt w konstrukcje, na których oparte jest prawo spadkowe. Oczywiście należało wprowadzić zapis windykacyjny do prawa polskiego, co jako pierwszy w literaturze polskiej proponowałem już w 1977 roku. Zapis całego spadku jest powołaniem spadkobiercy lub w wypadku części ułamkowych spadku, jest powołaniem kilku spadkobiercow testamentowych w częściach ułamkowych. Nie jest to zatem zapis, lecz testamentowe ustanowienie spadkobiercy lub spadkobierców testamentowych (art. 959-965 k.c.). Zapis windykacyjny dotyczy poszczególnych praw majatkowych. W sytuacji, gdy te prawa majatkowe wyczerpują prawie cały spadek, powinna działać wtedy reguła interpretacyjna art. 961 k.c., że jest to w razie wątpliwości ustanowienie spadkobiercy testamentowego lub spadkobierców testamentowych proprorcjonalnie do wielkości zapisanych im praw, przypadają udziały spadkowe poszczególnych spadkobierców testamentowych. Natomiast ustawodawca polski przyjął błędną zasadę, że przedmiot zapisu windykacyjnego nie wchodzi w skład spadku, konsekwentnie do tego nie ma zastosowania art. 961 k.c. do zapisów windykacyjnych wyczerpujących prawie caly spadek. Niemniej w drodze wykładni harmonizującej i starającej się nadać przepisom prawa spadkowego logiczny charakter, należy przyjąć, że art. 961 k.c. ma zastosowanie także do zapisów windykacyjnych, a nie tylko zapisu rzeczowego. Zapis windykacyjny jest zapisem o sukcesji singularnej. Zapisobierca windykacyjny (podobnie jak zapisobierca obligacyjny, zwykły) nie powinien zatem odpowiadać za długi spadkowe. Natomiast wbrew logice odmienną zasadę przyjął ustawodawca polski, który stanowi, że zapisobierca windykacyjny odpowiada za długi spadkowe proporcjonalnie do stosunku wartości zapisu do aktywów spadku, co jest nieporozumieniem prawnym (niezrozumieniem istoty zapisu zwykłego lub windykacyjnego, w którym zapisobierca nie odpowiada we zasadzie nigdy za długi spadkowe). Za długi spadkowe odpowiadaja tylko spadkobiercy spadku (sukcesja uniwersalna). Czy te proste zasady znane od wieków, w tym w systemie francuskim, były tak trudne do zrozumienia dla ustawodawcy polskiego, okazało się, że tak. Trzeba zatem uchylić przepis, że przedmiot zapisu windykacyjnego nie wchodzi w skład spadku, aby otworzyć drogę do stosowania art. 961 k.c. (logiczną). Nadto przepis, że przedmiot zapisu windykacyjnego nie wchodzi w skład spadku, rozbija zasadę sukcesji uniwersalnej i jedności spadku, już tak w praktyce rozbijaną poprzez konstrukcję art. 922 § 2 k.c., że w skład spadku nie wchodzą prawa i obowiązki majątkowe, które przechodzą na określone osoby niezależnie od tego, czy sa one spadkobiercami. Zakres tych wyjątków w ostatnich kilkudziesięciu, kilkunastu, kilku latach wzrósł niepotrzebnie do ogromnych rozmarów, rozbijając zasadę sukcesji uniwersalnej i jedności spadku. W wyniku konstrukcji obecnej k.c. (zapisu windykacyjnego, którego przedmiot nie wchodzi w skład spadku, oraz art. 922 § 2 k.c. nietrafnie nadużywanego) doszło w prawie polskim do rozbicia zasady sukcesji uniwersalnej i jedności spadku, wskutek czego poważna, a nieraz zdecydowanie przeważająca ilośc praw majątkowych może przechodzić na inne osoby po śmierci spadkodawcy nie w trybie spadku, dziedziczenia, lecz na mocy przepisów szczególnych (o zapisie windykacyjnym, art. 922 § 2 k.c., jw.). Ledwo uporaliśmy się ze złamaniem zasady jedności spadku w drodze dziedziczenia gospodarstw rolnych lub wkładów gruntowych w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych (art. 1058-1088 k.c.), aby na nowo wpaść w nastepne nielogiczne sprzeczności prawne, teraz rozbijające nie tylko zasadę jedności spadku, ale także sukcesji uniwersalnej, która to poprzednio obowiązywała na tle gospodarstw rolnych i wkładów gruntowych w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych. Nie wspomnę tu o lasach, by nie mącić tego stanu prawnego i wywodów teoretycznych. Niestety zachowano szczególne przepisy o dziale spadkowego gospodarstwa rolnego (art. 1070 w zw. z art. 213-218 k.c.), co jest nielogiczne i nie uzasadnione prawnie i ekonomicznie (gospodarczo). W prawie francuskim sa trzy zapisy: ogólny, pod tytułem ogólnym i szczególny. Zapis ogólny jest po prostu testamentowym ustanowieniem spadkobiercy. Zapis szczególny prowadzi do sukcesji singularnej po spadkodawcy (znany jest on obok zapisu obligacyjnego). Zapis pod tytułem ogólnym jest szczególnym typem zapisu, który w zależności od sytuacji jest odpowiednikiem zapisu ogólnego (ustanowienia spadkobiercy, dziedziczenia) lub zapisu pod tytułem szczególnym (prowadzacego do sukcesji singularnej). Zapis pod tytułem ogólnym jest szczególną konstrukcją k.c.f. i nie powinien być przejęty przez logiczne ustawodawstwa, w tym nie nadawał się do przejęcia do prawa polskiego. Przekraczalo to jednak możliwości intelektualne polskich ustawodawcow (projektodawców). Wystarczyło zastosować tu konstrukcje prawa rzymskiego, w miejsce prawa francuskiego (dziedziczenie testamentowe lub zapis windykacyjny singularny, poszczególnych praw majątkowych). Ale taka jest polska inteligencja i polscy uczeni w prawie i praktycy. Te moje uwagi trzeba zrealizować przy projekcie prawa spadkowego (k.c.). W poważnej mierze zostały one zrealizowane przy konstrukcji stosowania art. 961 k.c. do zapisu windykacyjnego (i obligacyjnego łącznie, ustanowienie spadkobiercy testamentowego, a nie zapisobiercy windykacyjnego lub obligacyjnego, zwykłego). Trzeba jednak uchylić przepisy o odpowiedzialności za długi spadkowe zapisobiercy windykacyjnego, bo jest to sprzeczne z istotą zapisu. Przedmiot zapisu windykacyjnego ma wchodzić w skład spadku, a nie być z niego wyłączony. Czy to tak trudne do zastosowania, do unormowania, do zrozumienia. Oczywiście wymaga to odpowiedniego ujęcia całego prawa spadkowego, które praktycznie trzeba napisac na nowo w całości. 74. Prawo rzeczowe a rodzina Prawo rzeczowe (art. 140-352 k.c.) pozostaje w związku z rodziną, ale obejmuje wszystkie osoby fizyczne i prawne. Mogą one być przedmiotem praw rzeczowych (własności, użytkowania wieczystego, praw rzeczowych ograniczonych: użytkowania, służebności, zastawu, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu i hipoteki, oraz posiadania (art. 336-352 k.c.), które jest stanem faktycznym, a nie prawem podmiotowym. Nie ma w prawie rzeczowym specjalnych szczególnych uregulowań dotyczących rodziny. Funkcje dożywotnich świadczeń pełnią nieraz użytkowanie oraz służebność osobista mieszkania. 75. Prawo zobowiązań a rodzina Nie ma w zasadzie specjalnych szczególnych norm prawa zobowiązan dotyczących rodziny. Pewne umowy są zawierane na tle rodziny, ale nie tylko, np. darowizna, umowa o dożywocie, renta, umowa z następcą (o przekazanie gospodarstwa rolnego następcy) - ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników – tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 299, poz. 303), niektóre rodzaje ubezpieczeń. W wypadku czynów niedozwolonych (art. 415-4491 k.c.) jest art. 426 k.c., który stanowi, że „małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzona szkodę” Nie można mu przypisac winy. W przedziale wieku 14-18 lat odpowiedzialność na zasadzie winy jest określana in casu, w zależności od stopnia rozwoju psychofizycznego i okoliczności konkretnego przypadku. Pełnoletni po ukończeniu 18 lat w pełni ponosi odpowiedzialność na zasadzie winy, chyba że jest niepoczytalny (art. 425 k.c.). Rodzice, szkoła ponosza odpowiedzialność za osoby małoletnie na zasadzie art. 427 k.c. (wina w nadzorze). „Z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem” (art. 4461 k.c.). 76. Część ogólna k.c. a małoletni W części ogólnej k.c. sa przepisy o dobrach osobistych (art. 23, 24, 448 k.c.), które mają zastosowanie także do sfery seksu (seksualności człowieka). „Art. 23. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach”. „Art. 24. § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. § 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. § 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym”. „Art. 448. W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się”. „Art. 445. § 1. W wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. § 2. Przepis powyższy stosuje się również w wypadku pozbawienia wolności oraz w wypadku skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu. § 3. Roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców tylko wtedy, gdy zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego”. „Art. 4461 Z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem” Art. 445, 448 k.c. dotyczą zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (naruszenie dóbr osobistych, szkodę niemajątkową). „Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia” (art. 415 k.c.). Por. także art. 361, 362, 363 k.c. „Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną” (art. 8 § 1), czyli może być podmiotem praw i obowiązków cywilnoprawnych, np. własności, praw rzeczowych ograniczonych, użytkowania wieczystego, wierzytelności (np. praw i obowiązkow z umów cywilnoprawnych), praw spadkowych, praw i obowiązków rodzinnych itd. Zdolność prawną ma także dziecko poczęte, pod warunkiem, że urodzi się żywe. Do ochrony dziecka poczętego stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie dziecka urodzonego, osoby fizycznej, np. w zakresie dób osobistych (art. 23, 24, 448 k.c.), dóbr majątkowych (np. art. 415 i nast. k.c.). Na podstawie art. 23, 24 k.c. dopuszczalne jest powództwo o zakaz aborcji, tj. pozbawienia życia dziecka poczętego, lecz nie narodzonego. Zdolność do czynności prawnych może być pełna (po ukończeniu 18 lat i osoba ta nie jest ubezwłasnowolniona), ograniczona (osoba ukończyła 13 lat, a nie ukończyła 18 lat lub osoba ubezwłasnowolniona częściowo), lub brak zdolności do czynności prawnych (przed ukończeniem 13 lat przez osobę fizyczną, osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie). Osoba niezdolna do czynności prawnych w ogóle nie może dokonywać żadnych czynności prawnych, poza wyjątkowymi sytuacjami przewidzianymi w ustawie (art. 14 k.c.). Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może dokonywać czynności prawnych za zgodą jej przedstawiciela ustawowego (rodziców, kuratora) lub oni mogą dokonywac tych czynności w imieniu i ze skutkiem prawnym dla takiej osoby (art. 15-18, 19). Pewnych umów osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może dokonywać samodzielnie (art. 20-22 k.c.). Oczywiście można dokonać np. darowizny czystej na rzecz małoletniego, nie potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego dla osoby mającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych (art. 17, wnioskowanie z przeciwieństwa, a contario). Potrzebna jest zgoda (umowa) przedstawiciela ustawowego dla osoby nie mającej w ogóle zdolności do czynności prawnej. Życie seksualne powinno być oparte na zasadzie wolności, miłości (nienazwane dobro osobiste), sprecyzujmy prawdziwej milości, bo miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością, prawdy (nienazwane dobro osobiste), godności, honoru, czci, dobrego imienia, uczciwości, zdrowia (fizycznego i psychicznego), poszanowania sfery intymności i prywatności, w skład której wchodzi także cała sfera życia seksualnego (nienazwane dobro osobiste), przyjęte i wypracowane w literaturze. W art. 23 k.c. – w aspekcie seksualnym – chodzi nie tylko o wolność fizyczną, lecz także psychologiczną, psychiczną, etyczną (dobro jest podstawą etyki i dóbr osobistych), ekonomiczną, ma być ono oparte na pełnej wolności we wszystkich sferach wolności. Wolność do dobra jest prawdziwą wolnością (etyka, dobra osobiste). Wolność do zła jest fałszywą wolnością. Wolność psychologiczna obejmuje także wolność wyboru dobra lub zła. Obowiązuje tu zasada, że co nie jest zakazane, to jest dozwolone (domniemanie). Przedmiotem etyki jest dobro. Przedmiotem dóbr osobistych jest dobro. Jest zatem związek między etyką a dobrami osobistymi także w zakresie określenia „dobro”. W akapicie uprzednim ujęto seks (seksualność) na tle innych dóbr osobistych, na jakich ta sfera powinna być oparta. Można jednak seks (seksualność) uznać za samoistne, nienazwane, dobro osobiste człowieka, niezależne od dóbr osobistych wyżej wymienionych. Oba poglądy możliwe sa do przyjęcia 77. Kodeks prawa kanonicznego (KPK) a małżeństwo (kan. 1055-1165) Tytuł VII MAŁŻEŃSTWO Kan. 1055 - § 1. Małżeńskie przymierze, przez które mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę całego życia, skierowaną ze swej natury do dobra małżonków oraz do zrodzenia i wychowania potomstwa, zostało między ochrzczonymi podniesione przez Chrystusa Pana do godności sakramentu. § 2. Z tej racji między ochrzczonymi nie może istnieć ważna umowa małżeńska, która tym samym nie byłaby sakramentem. Kan. 1056 - Istotnymi przymiotami małżeństwa są jedność i nierozerwalność, które w małżeństwie chrześcijańskim nabierają szczególnej mocy z racji sakramentu. Kan. 1057 – § 1. Małżeństwo stwarza zgoda stron między osobami prawnie do tego zdolnymi, wyrażona zgodnie z prawem, której nie może uzupełnić żadna ludzka władza. § 2. Zgoda małżeńska jest aktem woli, którym mężczyzna i kobieta w nieodwołalnym przymierzu wzajemnie się sobie oddają i przyjmują w celu stworzenia małżeństwa. Kan. 1058 - Małżeństwo mogą zawrzeć wszyscy, którym prawo tego nie zabrania. Kan. 1059 - Małżeństwo katolików, chociażby tylko jedna strona była katolicka, podlega nie tylko prawu Bożemu, lecz także kanonicznemu, z zachowaniem kompetencji władzy państwowej odnośnie do czysto cywilnych skutków tegoż małżeństwa. Kan. 1060 - Małżeństwo cieszy się przychylnością prawa, dlatego w wątpliwości należy uważać je za ważne, dopóki nie udowodni się czegoś przeciwnego. Kan. 1061 - § 1. Ważne małżeństwo pomiędzy ochrzczonymi nazywa się tylko zawartym, jeśli nie zostało dopełnione; zawartym i dopełnionym, jeśli małżonkowie podjęli w sposób ludzki akt małżeński przez się zdolny do zrodzenia potomstwa, do którego to aktu małżeństwo jest ze swej natury ukierunkowane i przez który małżonkowie stają się jednym ciałem. § 2. Gdy po zawarciu małżeństwa małżonkowie wspólnie zamieszkali, domniemywa się dopełnienie, dopóki coś przeciwnego nie zostanie udowodnione. § 3. Nieważne małżeństwo nazywa się mniemanym, jeśli zostało zawarte w dobrej wierze przez jedną przynajmniej ze stron, dopóki obydwie strony nie upewnią się o jego nieważności. Kan. 1062 – § 1. Przyrzeczenie małżeństwa, bądź jednostronne, bądź dwustronne, nazywane zaręczynami, jest regulowane prawem partykularnym, ustanowionym przez Konferencję Episkopatu z uwzględnieniem zwyczajów oraz prawa świeckiego, gdy takie zostało wydane. § 2. Przyrzeczenie małżeństwa nie stanowi podstawy do wniesienia skargi, żądającej zawarcia małżeństwa. Przysługuje jednak skarga o wynagrodzenie szkód, jeśli takie powstały. Rozdział I PASTERSKA TROSKA I CZYNNOŚCI POPRZEDZAJĄCE ZAWARCIE MAŁŻEŃSTWA Kan. 1063 - Duszpasterze mają obowiązek troszczyć się o to, aby własna wspólnota kościelna świadczyła pomoc wiernym, dzięki której stan małżeński zachowa ducha chrześcijańskiego i będzie się doskonalił. Ta pomoc winna być udzielana przede wszystkim: 1° poprzez przepowiadanie, katechezę odpowiednio przystosowaną dla małoletnich, młodzieży i starszych, także przy użyciu środków społecznego przekazu, dzięki czemu wierni otrzymają pouczenie o znaczeniu małżeństwa chrześcijańskiego, jak również o obowiązkach małżonków i chrześcijańskich rodziców; 2° przez osobiste przygotowanie do zawarcia małżeństwa, przysposabiające nupturientów do świętości ich nowego stanu i jego obowiązków; 3° przez owocne sprawowanie liturgii małżeństwa, która winna ukazywać, że małżonkowie są znakiem i zarazem uczestniczą w tajemnicy jedności oraz płodnej miłości Chrystusa i Kościoła; 4° przez świadczenie pomocy małżonkom, ażeby wiernie zachowując i chroniąc przymierze małżeńskie, osiągali w rodzinie życie coraz bardziej święte i doskonałe. Kan. 1064 - Jest rzeczą ordynariusza miejsca troszczyć się o właściwe organizowanie tego rodzaju pomocy, po wysłuchaniu także, gdy się to wyda pożyteczne, zdania mężczyzn i kobiet odznaczających się doświadczeniem i biegłością. Kan. 1065 – § 1. Katolicy, którzy nie przyjęli jeszcze sakramentu bierzmowania, powinni go przyjąć przed zawarciem małżeństwa, gdy jest to możliwe bez poważnej niedogodności. § 2. Aby przyjąć owocnie sakrament małżeństwa, usilnie zaleca się, ażeby nupturienci przystąpili do sakramentu pokuty i Najświętszej Eucharystii. Kan. 1066 - Przed zawarciem małżeństwa należy się upewnić, że nic nie stoi na przeszkodzie do jego ważnego i godziwego zawarcia. Kan. 1067 - Konferencja Episkopatu powinna wydać normy dotyczące egzaminu narzeczonych, zapowiedzi przedmałżeńskich oraz innych odpowiednich środków do przeprowadzenia badań przed zawarciem małżeństwa, aby proboszcz pilnie ich przestrzegając mógł przystąpić do asystowania przy małżeństwie. Kan. 1068 - Jeśli w niebezpieczeństwie śmierci nie można zdobyć innych dowodów, wystarcza - jeśli nie ma przeciwnych podejrzeń - oświadczenie nupturientów, w razie potrzeby zaprzysiężone, że zostali ochrzczeni i nie są związani żadną przeszkodą. Kan. 1069 - Wszyscy wierni mają obowiązek znane im przeszkody małżeńskie wyjawić przed zawarciem małżeństwa proboszczowi lub ordynariuszowi miejsca. Kan. 1070 - Jeśli egzaminu przedślubnego nie przeprowadził proboszcz, do którego należy asystowanie przy zawieraniu małżeństwa, lecz inny, ma on obowiązek jak najszybciej powiadomić tego proboszcza o wyniku badań autentycznym dokumentem. Kan. 1071 – § 1. Poza wypadkiem konieczności, nie można bez zezwolenia ordynariusza miejsca asystować przy: 1° małżeństwie tułaczy; 2° małżeństwie, które nie może być uznane lub zawarte według prawa państwowego; 3° małżeństwie osoby, którą wiążą naturalne obowiązki wobec innej strony lub wobec dzieci, wynikające z poprzedniego związku; 4° małżeństwie osoby, która notorycznie porzuciła wiarę katolicką; 5° małżeństwie osoby związanej cenzurą; 6° małżeństwie małoletnich, bez wiedzy rodziców albo wobec ich uzasadnionego sprzeciwu; 7° małżeństwie zawieranym przez pełnomocnika, o czym mowa w kan. 1105. § 2. Ordynariusz miejsca może zezwolić na asystowanie przy małżeństwie osoby, która notorycznie odstąpiła od wiary katolickiej tylko z zachowaniem norm, określonych w kan. 1125, przy zastosowaniu odpowiednich modyfikacji. Kan. 1072 - Duszpasterze powinni odwodzić od zawierania małżeństwa młodzież przed osiągnięciem wieku, w którym zgodnie z miejscowymi zwyczajami zawiera się małżeństwo. Rozdział II PRZESZKODY ZRYWAJĄCE W OGÓLNOŚCI Kan. 1073 - Przeszkoda zrywająca czyni osobę niezdolną do ważnego zawarcia małżeństwa. Kan. 1074 - Przeszkodę uważa się za publiczną, jeśli może być udowodniona w zakresie zewnętrznym; poza tym jest tajna. Kan. 1075 – § 1. Jedynie najwyższa władza kościelna może autentycznie wyjaśniać, kiedy prawo Boże zabrania małżeństwa lub ją unieważnia. § 2. Również tylko najwyższa władza kościelna ma prawo ustanawiać inne przeszkody dla ochrzczonych. Kan. 1076 - Odrzuca się zwyczaj wprowadzający nową przeszkodę albo przeciwny obowiązującym przeszkodom. Kan. 1077 – § 1. Ordynariusz miejsca może w szczególnym wypadku zabronić zawierania małżeństwa swoim podwładnym gdziekolwiek przebywającym, oraz wszystkim aktualnie przebywającym na własnym jego terytorium, lecz tylko czasowo, na skutek poważnej przyczyny i dopóki ona trwa. § 2. Tylko najwyższa władza kościelna może dodać klauzulę unieważniającą małżeństwo. Kan. 1078 – § 1. Ordynariusz miejsca może swoich podwładnych gdziekolwiek przebywających oraz wszystkich aktualnie przebywających na własnym jego terytorium, dyspensować od wszystkich przeszkód z prawa kościelnego, z wyłączeniem tych, od których dyspensa jest zarezerwowana Stolicy Apostolskiej. § 2. Stolicy Apostolskiej jest zarezerwowana dyspensa: 1° od przeszkody wynikającej ze święceń lub z wieczystego ślubu publicznego czystości, złożonego w instytucie zakonnym na prawie papieskim; 2° od przeszkody występku, o której w kan. 1090. § 3. Nie udziela się nigdy dyspensy od przeszkody pokrewieństwa w linii prostej oraz w drugim stopniu linii bocznej. Kan. 1079 – § 1. W grożącym niebezpieczeństwie śmierci, ordynariusz miejsca może swoich podwładnych, gdziekolwiek przebywających, oraz wszystkich pozostających na własnym jego terytorium, dyspensować zarówno od formy obowiązującej przy zawarciu małżeństwa, jak od wszystkich i poszczególnych przeszkód z prawa kościelnego, czy to publicznych czy tajnych, z wyjątkiem przeszkody wypływającej ze święceń prezbiteratu. § 2. W tych samych okolicznościach, o jakich w § 1, ale tylko w wypadkach, w których nie można się odnieść nawet do miejscowego ordynariusza, taką samą władzę dyspensowania posiada proboszcz, szafarz odpowiednio delegowany, a także kapłan lub diakon, asystujący przy zawieraniu małżeństwa zgodnie z kan. 1116, § 2. § 3. W niebezpieczeństwie śmierci spowiednik może dyspensować od przeszkód tajnych w zakresie wewnętrznym czy to podczas spowiedzi, czy poza nią. § 4. Przez niemożność odniesienia się do miejscowego ordynariusza, w wypadku, o którym w § 2, rozumie się sytuację, gdy można to uczynić tylko przy pomocy telegrafu lub telefonu. Kan. 1080 – § 1. Ilekroć przeszkoda zostaje wykryta, gdy wszystko jest już gotowe do ślubu i małżeństwa nie da się odłożyć bez prawdopodobnego niebezpieczeństwa wielkiego zła, do czasu uzyskania dyspensy od kompetentnego przełożonego, władzę dyspensowania od wszystkich przeszkód, z wyłączeniem tych, o których w kan 1078, § 2, n. 1, mają: ordynariusz miejsca oraz, jeśli wypadek jest tajny, wszyscy, o których w kan. 1079, §§ 2-3, z zachowaniem przepisanych tam warunków. § 2. Ta władza rozciąga się także na uważnienie małżeństwa, jeśli zagraża takie samo niebezpieczeństwo i nie ma czasu na odniesienie się do Stolicy Apostolskiej, ewentualnie do ordynariusza miejsca, gdy chodzi o przeszkody, od których może dyspensować. Kan. 1081 - Proboszcz albo kapłan lub diakon, o którym w kan. 1079, § 2, powinien o udzieleniu dyspensy w zakresie zewnętrznym natychmiast powiadomić ordynariusza miejsca. Winna być ona również odnotowana w księdze małżeństw. Kan. 1082 - Jeśli czego innego nie postanawia reskrypt Penitencjarii, dyspensa udzielona w zakresie wewnętrznym niesakramentalnym od przeszkody tajnej, powinna być wpisana do księgi przechowywanej w tajnym archiwum kurii i nie jest potrzebna inna dyspensa w zakresie zewnętrznym, gdy przeszkoda tajna stanie się później publiczną. Rozdział III POSZCZEGÓLNE PRZESZKODY ZRYWAJĄCE Kan. 1083 – § 1. Nie może zawrzeć ważnego małżeństwa mężczyzna przed ukończeniem szesnastego roku życia i kobieta przed ukończeniem czternastego roku. § 2. Konferencja Episkopatu ma prawo ustalić wyższy wiek do godziwego zawarcia małżeństwa. Kan. 1084 – § 1. Niezdolność dokonania stosunku małżeńskiego uprzednia i trwała, czy to ze strony mężczyzny czy kobiety, czy to absolutna czy względna, czyni małżeństwo nieważnym z samej jego natury. § 2. Jeśli przeszkoda niezdolności jest wątpliwa, czy wątpliwość ta jest prawna czy faktyczna, nie należy zabraniać zawarcia małżeństwa ani też, dopóki trwa wątpliwość, orzekać jego nieważności. § 3. Niepłodność ani nie wzbrania zawarcia małżeństwa, ani nie powoduje jego nieważności, z zachowaniem przepisu kan. 1098. Kan. 1085 – § 1. Nieważnie usiłuje zawrzeć małżeństwo, kto jest związany węzłem poprzedniego małżeństwa, nawet niedopełnionego. § 2. Chociaż pierwsze małżeństwo było nieważnie zawarte lub zostało rozwiązane z jakiejkolwiek przyczyny, nie wolno dlatego zawrzeć ponownego małżeństwa, dopóki nie stwierdzi się, zgodnie z prawem i w sposób pewny, nieważności lub rozwiązania pierwszego. Kan. 1086 – § 1. Nieważne jest małżeństwo między dwiema osobami, z których jedna została ochrzczona w Kościele katolickim lub była do niego przyjęta, a druga jest nieochrzczona. § 2. Od tej przeszkody można dyspensować tylko po wypełnieniu warunków, o których w kan. 1125 i 1126. § 3. Jeśli podczas zawierania małżeństwa strona była powszechnie uważana za ochrzczoną albo jej chrzest był wątpliwy, należy domniemywać, zgodnie z kan. 1060, ważność małżeństwa, dopóki w sposób pewny nie udowodni się, że jedna strona była ochrzczona, druga zaś nieochrzczona. Kan. 1087 - Nieważnie usiłują zawrzeć małżeństwo ci, którzy otrzymali święcenia. Kan. 1088 - Nieważnie usiłują zawrzeć małżeństwo ci, którzy są związani wieczystym ślubem publicznym czystości w instytucie zakonnym. Kan. 1089 - Nie może być ważnie zawarte małżeństwo pomiędzy mężczyzną i kobietą uprowadzoną lub choćby przetrzymywaną z zamiarem zawarcia z nią małżeństwa, chyba że później kobieta uwolniona od porywacza oraz znajdując się w miejscu bezpiecznym i wolnym, sama swobodnie wybierze to małżeństwo. Kan. 1090 – § 1. Kto ze względu na zawarcie małżeństwa z określoną osobą, zadaje śmierć jej współmałżonkowi lub własnemu, nieważnie usiłuje zawrzeć to małżeństwo. § 2. Nieważnie również usiłują zawrzeć małżeństwo ci, którzy poprzez fizyczny lub moralny współudział spowodowali śmierć współmałżonka. Kan. 1091 – § 1. W linii prostej pokrewieństwa nieważne jest małżeństwo między wszystkimi wstępnymi i zstępnymi, zarówno prawego pochodzenia, jak i naturalnymi. § 2. W linii bocznej nieważne jest aż do czwartego stopnia włącznie. § 3. Przeszkoda pokrewieństwa nie zwielokrotnia się. § 4. Nigdy nie zezwala się na małżeństwo, jeśli istnieje wątpliwość, czy strony są spokrewnione w jakimś stopniu linii prostej lub w drugim stopniu linii bocznej. Kan. 1092 - Powinowactwo w linii prostej powoduje nieważność małżeństwa we wszystkich stopniach. Kan. 1093 - Przeszkoda przyzwoitości publicznej powstaje z nieważnego małżeństwa po rozpoczęciu życia wspólnego albo z notorycznego lub publicznego konkubinatu. Powoduje zaś nieważność małżeństwa w pierwszym stopniu linii prostej między mężczyzną i krewnymi kobiety i odwrotnie. Kan. 1094 - Nie mogą ważnie zawrzeć małżeństwa ze sobą ci, którzy są związani pokrewieństwem prawnym powstałym z adopcji, w linii prostej lub w drugim stopniu linii bocznej. Rozdział IV ZGODA MAŁŻEŃSKA Kan. 1095 - Niezdolni do zawarcia małżeństwa są ci, którzy: 1° są pozbawieni wystarczającego używania rozumu; 2° mają poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich wzajemnie przekazywanych i przyjmowanych; 3° z przyczyn natury psychicznej nie są zdolni podjąć istotnych obowiązków małżeńskich. Kan. 1096 – § 1. Do zaistnienia zgody małżeńskiej konieczne jest, aby strony wiedziały przynajmniej, że małżeństwo jest trwałym związkiem między mężczyzną i kobietą, skierowanym do zrodzenia potomstwa przez jakieś seksualne współdziałanie. § 2. Po osiągnięciu dojrzałości nie domniemywa się takiej ignorancji. Kan. 1097 – § 1. Błąd co do osoby powoduje nieważność małżeństwa. § 2. Błąd co do przymiotu osoby, chociażby był przyczyną zawarcia małżeństwa, nie powoduje nieważności małżeństwa, chyba że przymiot ten był bezpośrednio i zasadniczo zamierzony. Kan. 1098 - Kto zawiera małżeństwo, zwiedziony podstępem, dokonanym dla uzyskania zgody małżeńskiej, a dotyczącym jakiegoś przymiotu drugiej strony, który ze swej natury może poważnie zakłócić wspólnotę życia małżeńskiego, zawiera je nieważnie. Kan. 1099 - Błąd co do jedności lub nierozezerwalności albo sakramentalnej godności małżeństwa nie narusza zgody małżeńskiej, chyba że determinuje wolę. Kan. 1100 - Znajomość lub opinia o nieważności małżeństwa niekoniecznie wyklucza zgodę małżeńską. Kan. 1101 – § 1. Domniemywa się, że wewnętrzna zgoda odpowiada słowom lub znakom użytym przy zawieraniu małżeństwa. § 2. Jeśli jednak jedna ze stron albo obydwie pozytywnym aktem woli wykluczyłyby samo małżeństwo lub jakiś istotny element małżeństwa, albo jakiś istotny przymiot, zawierają je nieważnie. Kan. 1102 – § 1. Nie można ważnie zawrzeć małżeństwa pod warunkiem dotyczącym przyszłości. § 2. Małżeństwo zawarte pod warunkiem dotyczącym przeszłości lub teraźniejszości jest ważne lub nie, zależnie od istnienia lub nieistnienia przedmiotu warunku. § 3. Warunek zaś, o którym w § 2, nie może być godziwie dołączony, chyba że za pisemną zgodą ordynariusza miejsca. Kan. 1103 - Nieważne jest małżeństwo zawarte pod przymusem lub pod wpływem ciężkiej bojaźni z zewnątrz, choćby nieumyślnie wywołanej, od której, ażeby się uwolnić, zmuszony jest ktoś wybrać małżeństwo. Kan. 1104 – § 1. Do ważnego zawarcia małżeństwa konieczne jest, by nupturienci byli równocześnie obecni, bądź osobiście, bądź też przez pełnomocnika. § 2. Zgodę małżeńską nupturienci powinni wyrazić słowami, a gdy nie mogą mówić, równoznacznymi znakami. Kan. 1105 – § 1. Do ważnego zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika wymaga się: 1° aby było specjalne upoważnienie zawarcia go z określoną osobą; 2° aby pełnomocnik był wyznaczony przez samego zleceniodawcę i osobiście wypełniał swoje zadanie. § 2. Pełnomocnictwo, by było ważne, powinno być podpisane przez osobę zlecającą i ponadto przez proboszcza lub ordynariusza miejsca, w którym wystawia się pełnomocnictwo, albo przez kapłana delegowanego przez jednego z nich, albo przynajmniej przez dwóch świadków, lub też winno być sporządzone w formie autentycznego dokumentu, zgodnie z wymogami prawa państwowego. § 3. Jeśli zleceniodawca nie może pisać, należy to zaznaczyć w samym pełnomocnictwie i dodać jeszcze jednego świadka, który również podpisuje. W przeciwnym razie pełnomocnictwo jest nieważne. § 4. Jeśli zleceniodawca, przed zawarciem w jego imieniu małżeństwa, odwołał upoważnienie lub popadł w chorobę umysłową, małżeństwo jest nieważne, chociaż pełnomocnik lub druga strona o tym nie wiedzieli. Kan. 1106 - Małżeństwo można zawrzeć przez tłumacza. Proboszcz jednak nie powinien przy nim asystować, jeśli nie upewni się o wiarygodności tłumacza. Kan. 1107 - Chociaż małżeństwo zostało zawarte nieważnie z racji przeszkody lub braku formy, to jednak domniemywa się, że wyrażona zgoda trwa, dopóki nie uzyska się pewności jej odwołania. Rozdział V FORMA ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA Kan. 1108 – § 1. Tylko te małżeństwa są ważne, które zostają zawarte wobec asystującego miejscowego ordynariusza albo proboszcza, albo wobec kapłana lub diakona delegowanego przez jednego z nich; a także wobec dwóch świadków, według zasad wyrażonych w następnych kanonach i z uwzględnieniem wyjątków, o których w kan. 144, 1112, § 1, 1116 i 1127, §§ 2-3. § 2. Za asystującego przy zawieraniu małżeństwa uważa się tylko tego, kto jest obecny i pyta nowożeńców, czy wyrażają zgodę i przyjmuje ją w imieniu Kościoła. Kan. 1109 - Ordynariusz miejsca i proboszcz na mocy swego urzędu, w granicach własnego terytorium ważnie asystują przy małżeństwach nie tylko swoich podwładnych, lecz także obcych, jeśli jedno z nich należy do obrządku łacińskiego; chyba że wyrokiem lub dekretem zostali ekskomunikowani, ukarani interdyktem lub suspendowani od urzędu, albo takimi deklarowani. Kan. 1110 - Ordynariusz miejsca i proboszcz personalny, na mocy urzędu ważnie asystują przy zawieraniu małżeństwa jedynie tych, z których przynajmniej jedno podlega im w granicach ich okręgu. Kan. 1111 – § 1. Ordynariusz i proboszcz, dopóki ważnie sprawują swój urząd, mogą delegować kapłanom i diakonom również ogólne upoważnienie do asystowania przy zawieraniu małżeństw w granicach swego terytorium. § 2. Aby delegacja upoważnienia do asystowania przy małżeństwach była ważna, wymaga się, by została przekazana określonym osobom w sposób wyraźny. Delegacja specjalna winna byt dana do określonego małżeństwa, natomiast delegacja ogólna powinna być udzielona na piśmie. Kan. 1112 – § 1. Gdzie nie ma kapłanów i diakonów, biskup diecezjalny, uzyskawszy - po wcześniejszej pozytywnej opinii Konferencji Episkopatu - zezwolenie Stolicy Apostolskiej, może delegować świeckich do asystowania przy zawieraniu małżeństw. § 2. Należy wybrać odpowiedniego świeckiego, który potrafi przygotować nupturientów i właściwie odprawić liturgię zawierania małżeństwa. Kan. 1113 - Przed udzieleniem delegacji specjalnej, należy zatroszczyć się o wszystko, co prawo przepisuje do stwierdzenia stanu wolnego. Kan. 1114 - Asystujący przy zawieraniu małżeństwa działa niegodziwie, jeśli nie stwierdził stanu wolnego nupturientów zgodnie z przepisami prawa, a także nie upewnił się, jeśli to możliwe, o zezwoleniu proboszcza, ilekroć asystuje na podstawie ogólnej delegacji. Kan. 1115 - Małżeństwa winny być zawierane w parafii, gdzie przynajmniej jedno z nupturientów posiada stałe albo tymczasowe zamieszkanie lub miesięczny pobyt; gdy zaś chodzi o tułaczy, w parafii, gdzie aktualnie przebywają. Za zezwoleniem własnego ordynariusza albo własnego proboszcza, wolno małżeństwo zawrzeć gdzie indziej. Kan. 1116 – § 1. Jeśli osoba, zgodnie z przepisem prawa, kompetentna do asystowania jest nieosiągalna lub nie można do niej się udać bez poważnej niedogodności, kto chce zawrzeć prawdziwe małżeństwo, może je ważnie i godziwie zawrzeć wobec samych świadków: 1° w niebezpieczeństwie śmierci; 2° poza niebezpieczeństwem śmierci jedynie wtedy, jeśli roztropnie się przewiduje, że te okoliczności będą trwały przez miesiąc czasu. § 2. W obydwu wypadkach, gdyby był osiągalny inny kapłan lub diakon, który mógłby być obecny, powinien być poproszony i razem ze świadkami byt przy zawieraniu małżeństwa, z zachowaniem zasady ważności małżeństwa wobec samych świadków. Kan. 1117 - Określona wyżej forma powinna być zachowana, jeśli przynajmniej jedna ze stron zawierających małżeństwo została ochrzczona w Kościele katolickim lub została do niego przyjęta, z zachowaniem przepisów kan. 1127, § 2. Kan. 1118 – § 1. Małżeństwo pomiędzy katolikami lub między stroną katolicką i niekatolicką ochrzczoną, winno być zawierane w kościele parafialnym; w innym kościele lub kaplicy może być zawierane za zezwoleniem ordynariusza miejsca lub proboszcza. § 2. Miejscowy ordynariusz może zezwolić na zawarcie małżeństwa w innym odpowiednim miejscu. § 3. Małżeństwo pomiędzy stroną katolicką i stroną nieochrzczoną może być zawarte w kościele lub innym odpowiednim miejscu. Kan. 1119 - Poza wypadkiem konieczności, przy zawieraniu małżeństwa należy zachować obrzędy przepisane w księgach liturgicznych zatwierdzonych przez Kościół albo przyjęte prawnymi zwyczajami. Kan. 1120 - Konferencja Episkopatu może opracować własny obrzęd zawierania małżeństwa, wymagający zatwierdzenia przez Stolicę Świętą, odpowiadający miejscowym i ludowym zwyczajom, przystosowanym do ducha chrześcijańskiego, z zachowaniem jednak prawa, by asystujący, obecny przy zawieraniu małżeństwa, zapytał nupturientów, czy wyrażają zgodę i tę zgodę przyjął. Kan. 1121 – § 1. Po zawarciu małżeństwa, proboszcz miejsca zawarcia lub jego zastępca, chociażby żaden z nich przy nim nie asystował, powinien jak najszybciej zapisać w księdze zaślubionych nazwiska małżonków, osoby asystującej i świadków, a także miejsce i datę zawarcia małżeństwa, w sposób określony przez Konferencję Episkopatu lub przez biskupa diecezjalnego. § 2. Ilekroć małżeństwo jest zawierane zgodnie z przepisem kan. 1116, kapłan lub diakon, jeśli był obecny, w przeciwnym razie świadkowie są obowiązani jak najszybciej powiadomić proboszcza lub ordynariusza miejsca o zawartym małżeństwie. § 3. Co do małżeństwa zawieranego za dyspensą od formy kanonicznej, ordynariusz miejsca, który udzielił dyspensy, powinien zatroszczyć się o to, aby dyspensa i zawarcie małżeństwa zostały zapisane w księdze zaślubionych, zarówno w kurii, jak i w parafii własnej strony katolickiej, której proboszcz przeprowadził badanie stanu wolnego. O zawarciu małżeństwa ma powiadomić ordynariusza i proboszcza jak najszybciej małżonek katolicki, zaznaczając miejsce zawarcia oraz zastosowaną formę publiczną. Kan. 1122 – § 1. Zawarte małżeństwo winno być odnotowane także w księgach ochrzczonych, w których zapisany jest chrzest małżonków. § 2. Jeśli ktoś zawarł małżeństwo poza parafią swojego chrztu, proboszcz miejsca zawarcia małżeństwa ma obowiązek przesłać jak najszybciej do proboszcza miejsca chrztu zawiadomienie o zawarciu małżeństwa. Kan. 1123 - Ilekroć małżeństwo zostaje uważnione w zakresie zewnętrznym albo orzeczona jego nieważność, albo zgodnie z prawem zostało rozwiązane, poza przypadkiem śmierci, należy powiadomić proboszcza miejsca zawarcia małżeństwa, aby dokonał odpowiedniej adnotacji w księdze zaślubionych i ochrzczonych. Rozdział VI MAŁŻEŃSTWA MIESZANE Kan. 1124 - Małżeństwo między dwiema osobami ochrzczonymi, z których jedna została ochrzczona w Kościele katolickim lub po chrzcie została do niego przyjęta, druga zaś należy do Kościoła lub Wspólnoty kościelnej nie mającej pełnej łączności z Kościołem katolickim, bez wyraźnego zezwolenia kompetentnej władzy jest zabronione. Kan. 1125 - Tego rodzaju zezwolenia może udzielić ordynariusz miejsca, jeśli istnieje słuszna i rozumna przyczyna, nie może go jednak udzielić bez spełnienia następujących warunków: 1° strona katolicka winna oświadczyć, że jest gotowa odsunąć od siebie niebezpieczeństwo utraty wiary, jak również złożyć szczere przyrzeczenie, że uczyni wszystko, co w jej mocy, aby wszystkie dzieci zostały ochrzczone i wychowane w Kościele katolickim; 2° druga strona winna być powiadomiona w odpowiednim czasie o składanych przyrzeczeniach strony katolickiej, tak aby rzeczywiście była świadoma treści przyrzeczenia i obowiązku strony katolickiej; 3° obydwie strony powinny być pouczone o celach oraz istotnych przymiotach małżeństwa, których nie może wykluczać żadna ze stron. Kan. 1126 - Konferencja Episkopatu powinna zarówno określić sposób składania tych oświadczeń i przyrzeczeń, które są zawsze wymagane, jak i ustalić, w jaki sposób ma to być stwierdzone w zakresie zewnętrznym oraz jak ma być o tym powiadomiona strona niekatolicka. Kan. 1127 – § 1. Co do formy małżeństwa mieszanego należy zachować przepisy kan. 1108. Jeśli jednak małżeństwo zawiera strona katolicka ze stroną niekatolicką obrządku wschodniego, kanoniczna forma zawarcia wymagana jest tylko do godziwości; do ważności zaś konieczny jest udział świętego szafarza, z zachowaniem innych wymogów prawa. § 2. Jeśli poważne trudności nie pozwalają zachować formy kanonicznej, ordynariusz miejsca strony katolickiej ma prawo dyspensować od niej w poszczególnych przypadkach, po poradzeniu się jednak ordynariusza miejsca zawarcia małżeństwa, z zachowaniem - i to do ważności - jakiejś publicznej formy zawarcia. Do Konferencji Episkopatu należy określić normy, według których byłaby udzielana dyspensa w jednolity sposób. § 3. Zabrania się, przed lub po kanonicznym zawarciu małżeństwa zgodnie z przepisem § 1, stosować inne religijne zawarcie tegoż małżeństwa w celu wyrażenia lub odnowienia zgody małżeńskiej. Zabroniony jest również taki obrzęd religijny zawarcia małżeństwa, w którym asystujący katolicki i szafarz niekatolicki, stosując równocześnie własny obrzęd, pytają o wyrażenie zgody stron. Kan. 1128 - Ordynariusze miejsca oraz inni duszpasterze winni troszczyć się o to, ażeby katolickiemu małżonkowi i dzieciom zrodzonym z małżeństwa mieszanego nie zabrakło pomocy duchowej do wypełnienia ich obowiązków. Mają też wspierać małżonków w utrwalaniu jedności życia małżeńskiego i rodzinnego. Kan. 1129 - Przepisy kanonów 1127 i 1128 winny być stosowane także przy zawieraniu małżeństw, gdy zachodzi przeszkoda różności religii, o której mowa w kan. 1086, § 1. Rozdział VII MAŁŻEŃSTWO ZAWIERANE TAJNIE Kan. 1130 - Na skutek poważnej i naglącej przyczyny ordynariusz miejsca może zezwolić na tajne zawarcie małżeństwa. Kan. 1131 - Zezwolenie na tajne zawarcie małżeństwa zawiera w sobie : 1° konieczność tajnego przeprowadzenia obowiązkowych badań przedmałżeńskich; 2° obowiązek zachowania tajemnicy o zawarciu małżeństwa przez ordynariusza miejsca, asystującego, świadków i małżonków. Kan. 1132 - Obowiązek zachowania tajemnicy, o której w kan. 1131, n. 2, ze strony ordynariusza miejsca ustaje, jeśli z powodu jej zachowania zagraża poważne zgorszenie lub wielka szkoda dla świętości małżeństwa. O tym należy powiadomić strony przed zawarciem małżeństwa. Kan. 1133 - Małżeństwo tajnie zawarte winno być zapisane jedynie w specjalnej księdze, przechowywanej w tajnym archiwum kurii. Rozdział VIII SKUTKI MAŁŻEŃSTWA Kan. 1134 - Z ważnego małżeństwa powstaje między małżonkami węzeł, z natury swej wieczysty i wyłączny. W małżeństwie chrześcijańskim małżonkowie zostają ponadto przez specjalny sakrament wzmocnieni i jakby konsekrowani do obowiązków swego stanu i godności. Kan. 1135 - Każdemu z małżonków przysługują jednakowe obowiązki i prawa w tym, co dotyczy wspólnoty życia małżeńskiego. Kan. 1136 - Rodzice mają najcięższy obowiązek i najpierwsze prawo troszczenia się zgodnie, według swoich możliwości, o wychowanie potomstwa zarówno fizyczne, społeczne i kulturalne, jak i moralne oraz religijne. Kan. 1137 - Za dzieci prawego pochodzenia uważa się poczęte lub urodzone z małżeństwa ważnego lub mniemanego. Kan. 1138 – § 1. Ojcem jest ten, na którego wskazuje prawny związek małżeński, chyba że przy pomocy niezbitych argumentów udowodni się co innego. § 2. Za dzieci prawego pochodzenia uważa się te, które się urodziły przynajmniej po 180 dniach od zawarcia małżeństwa albo w ciągu 300 dni od dnia rozwiązania życia małżeńskiego. Kan. 1139 - Dzieci nieprawego pochodzenia uzyskują prawność pochodzenia przez późniejsze małżeństwo rodziców ważne lub mniemane, albo przez reskrypt Stolicy Świętej. Kan. 1140 - Co do skutków kanonicznych, dzieci, które uzyskały prawność pochodzenia, są zrównane we wszystkim z dziećmi prawego pochodzenia, chyba że prawo wyraźnie co innego zastrzega. Rozdział IX ROZŁĄCZENIE MAŁŻONKÓW Art. 1 ROZWIĄZANIE WĘZŁA Kan. 1141 - Małżeństwo zawarte i dopełnione nie może być rozwiązane żadną ludzką władzą i z żadnej przyczyny, oprócz śmierci. Kan. 1142 - Małżeństwo niedopełnione, zawarte przez ochrzczonych lub między stroną ochrzczoną i stroną nieochrzczoną, może być ze słusznej przyczyny rozwiązane przez Biskupa Rzymskiego, na prośbę obydwu stron lub tylko jednej, choćby druga się nie zgadzała. Kan. 1143 – § 1. Małżeństwo zawarte przez dwie osoby nie ochrzczone zostaje rozwiązane na mocy przywileju pawłowego dla dobra wiary strony, która przyjęła chrzest, przez sam fakt zawarcia nowego małżeństwa przez stronę ochrzczoną, jeśli strona nieochrzczona odeszła. § 2. Uważa się, że strona nieochrzczona odchodzi, jeżeli nie chce mieszkać ze stroną ochrzczoną lub mieszkać z nią w zgodzie bez obrazy Stwórcy, chyba że strona ochrzczona po przyjęciu chrztu dała słuszny powód odejścia. Kan. 1144 – § 1. Aby strona ochrzczona ważnie zawarła nowe małżeństwo, należy zawsze zapytać stronę nieochrzczoną: 1° czy i ona chciałaby przyjąć chrzest; 2° czy przynajmniej chciałaby zgodnie mieszkać ze stroną ochrzczoną, bez obrazy Stwórcy. § 2. Ta interpelacja powinna nastąpić po chrzcie. Jednakże ordynariusz miejsca może na skutek poważnej przyczyny zezwolić na zastosowanie interpelacji przed chrztem, a nawet od niej dyspensować, zarówno przed chrztem, jak i po chrzcie, jeśli z dochodzenia przynajmniej sumarycznego i pozasądowego stwierdzi się, że nie można jej dokonać lub będzie bezowocna. Kan. 1145 – § 1. Interpelacja winna być dokonywana z reguły powagą ordynariusza miejsca strony nawróconej, który to ordynariusz obowiązany jest zostawić drugiej stronie, jeśliby o to prosiła, czas na odpowiedź, zaznaczając jednak, że gdy czas ten bezużytecznie upłynie, milczenie zostanie uznane za odpowiedź negatywną. § 2. Interpelacja dokonana nawet prywatnie przez stronę nawróconą jest ważna; owszem jest godziwa, gdy nie da się zachować przepisanej wyżej formy. § 3. W obydwu przypadkach dokonanie interpelacji oraz jej wynik powinny być stwierdzone zgodnie z prawem w zakresie zewnętrznym. Kan. 1146 - Strona ochrzczona ma prawo zawrzeć nowe małżeństwo ze stroną katolicką: 1° jeśli druga strona odpowiedziała negatywnie na interpelację lub gdy interpelacja została zgodnie z prawem pominięta; 2° jeśli strona nieochrzczona - czy to już interpelowana, czy też nie - zamieszkując najpierw w zgodzie bez obrazy Stwórcy, następnie odeszła bez uzasadnionej przyczyny; z zachowaniem przepisów kan. 1144 i 1145. Kan. 1147 - Ordynariusz miejsca może jednak na skutek poważnej przyczyny zezwolić, ażeby strona ochrzczona, korzystająca z przywileju pawłowego, zawarła małżeństwo ze stroną niekatolicką, ochrzczoną lub nieochrzczoną, z zachowaniem jednak przepisów kanonicznych o małżeństwach mieszanych. Kan. 1148 – § 1. Nieochrzczony, który miał równocześnie przed chrztem kilka żon nieochrzczonych, po przyjęciu chrztu w Kościele katolickim, jeśli mu trudno pozostać z pierwszą żoną, może zatrzymać jedną z nich, oddalając pozostałe. To samo odnosi się do kobiety nieochrzczonej, która miała równocześnie kilku mężów nieochrzczonych. § 2. W wypadkach, o których w § 1, po przyjęciu chrztu małżeństwo winno być zawarte z zachowaniem prawnej formy, z uwzględnieniem w razie potrzeby także przepisów o małżeństwach mieszanych oraz innych wymogów prawnych. § 3. Ordynariusz miejsca mając na uwadze warunki moralne, społeczne i ekonomiczne miejsc i osób, powinien zatroszczyć się o wystarczające zabezpieczenie potrzeb pierwszej żony oraz innych oddalonych, zgodnie z wymaganiami sprawiedliwości, chrześcijańskiej miłości i naturalnej słuszności. Kan. 1149 - Jeśli nieochrzczony, po przyjęciu chrztu w Kościele katolickim, nie może ze współmałżonkiem nieochrzczonym nawiązać współzamieszkania z racji uwięzienia lub prześladowania, wolno mu zawrzeć nowe małżeństwo, chociażby tymczasem druga strona przyjęła chrzest, z zachowaniem przepisu kan. 1141. Kan. 1150 - W razie wątpliwości przywilej wiary cieszy się przychylnością prawa. Art. 2 SEPARACJA PODCZAS TRWANIA WĘZŁA Kan. 1151 - Małżonkowie mają obowiązek i prawo zachowania współżycia małżeńskiego, chyba że usprawiedliwia ich zgodna z prawem przyczyna. Kan. 1152 – § 1. Chociaż bardzo zaleca się, aby współmałżonek pobudzony chrześcijańską miłością i zatroskany o dobro rodziny, nie odmawiał stronie cudzołożnej przebaczenia oraz nie zrywał z nią życia małżeńskiego, to jednak, gdy wyraźnie lub milcząco nie darował winy, ma prawo przerwać pożycie małżeńskie, chyba że zgodził się na cudzołóstwo, albo stał się jego przyczyną lub sam także popełnił cudzołóstwo. § 2. Zachodzi milczące darowanie, gdy strona niewinna upewniona już o zdradzie małżeńskiej, dobrowolnie z miłością małżeńską współżyje z tą, która zawiniła. Domniemywa się zaś je, jeśli przez okres sześciu miesięcy zachowała współżycie małżeńskie i nie odniosła się do władzy kościelnej lub państwowej. § 3. Jeśli współmałżonek niewinny sam zerwał dobrowolnie współżycie małżeńskie, powinien w ciągu sześciu miesięcy wnieść sprawę o separację do kompetentnej władzy kościelnej, która, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, rozważy, czy niewinny współmałżonek mógłby być skłoniony do darowania winy i nie przedłużania separacji na stałe. Kan. 1153 – § 1. Jeśli jedno z małżonków stanowi źródło poważnego niebezpieczeństwa dla duszy lub ciała drugiej strony albo dla potomstwa, lub w inny sposób czyni zbyt trudnym życie wspólne, tym samym daje drugiej stronie zgodną z prawem przyczynę odejścia, bądź na mocy dekretu ordynariusza miejsca, bądź też gdy niebezpieczeństwo jest bezpośrednie, również własną powagą. § 2. Po ustaniu przyczyny separacji, we wszystkich wypadkach należy wznowić współżycie małżeńskie, chyba że władza kościelna co innego postanowi. Kan. 1154 - Z chwilą zdecydowania o separacji małżonków, należy się zatroszczyć o odpowiednie utrzymanie i wychowanie dzieci. Kan. 1155 - Współmałżonek niewinny może, w sposób godny pochwały, dopuścić z powrotem drugą stronę do życia małżeńskiego. W takim wypadku zrzeka się prawa do separacji. Rozdział X UWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA Art. 1UWAŻNIENIE ZWYKŁE Kan. 1156 – § 1. Do uważnienia małżeństwa nieważnego z racji przeszkody zrywającej, wymaga się ustania przeszkody lub dyspensy od niej oraz ponowienia zgody przynajmniej przez stronę świadomą przeszkody. § 2. To ponowienie jest wymagane przez prawo kościelne do ważności uważnienia, chociażby na początku obydwie strony wyraziły zgodę i potem jej nie odwołały. Kan. 1157 - Ponowienie zgody winno być nowym aktem woli na małżeństwo, o którym strona ponawiająca wie lub przypuszcza, że było od początku nieważne. Kan. 1158 – § 1. Gdy przeszkoda jest publiczna, obydwie strony powinny powtórzyć zgodę małżeńską w formie kanonicznej, z zachowaniem przepisu kan. 1127, § 2. § 2. Jeśli przeszkody nie można udowodnić, wystarcza ponowienie zgody prywatne i tajne, i to przez stronę świadomą przeszkody, jeśli trwa zgoda wyrażona przez drugą stronę; albo przez obydwie, gdy obydwie strony wiedziały o przeszkodzie. Kan, 1159 – § 1. Małżeństwo nieważne z powodu braku zgody zostaje uważnione z chwilą wyrażenia zgody przez stronę, która jej nie wyraziła, jeśli trwa zgoda wyrażona przez drugą stronę. § 2. Jeśli braku zgody nie można udowodnić, wystarczy prywatne i tajne ponowienie zgody przez stronę, która jej nie wyraziła. § 3. Jeśli można udowodnić brak zgody, konieczne jest ponowienie jej z zachowaniem kanonicznej formy. Kan. 1160 - Uważnienie małżeństwa nieważnego na skutek braku formy musi zostać dokonane przez ponowne zawarcie według formy kanonicznej, z zachowaniem przepisu kan. 1127, § 2. Art. 2 UWAŻNIENIE W ZAWIĄZKU Kan. 1161 – § 1. Uważnienie w zawiązku małżeństwa nieważnego jest uważnieniem go bez ponawiania zgody, dokonane przez kompetentną władzę. Zawiera ono w sobie dyspensę od przeszkody, gdyby istniała, oraz od formy kanonicznej, gdy nie została zachowana, jak również cofnięcie wstecz skutków kanonicznych. § 2. Uważnienie następuje od chwili udzielenia łaski; natomiast cofnięcie skutków odnosi się do momentu zawarcia małżeństwa, chyba że co innego wyraźnie zastrzeżono. § 3. Uważnienia w zawiązku można dokonać tylko wtedy, jeśli jest prawdopodobne, że strony chcą utrzymać życie małżeńskie. Kan. 1162 – § 1. Jeśli u obydwu stron albo u jednej z nich brakuje zgody małżeńskiej, małżeństwo nie może być uważnione w zawiązku, bez względu na to, czy zgody nie było od początku, czy też była początkowo wyrażona, a potem została odwołana. § 2. Jeśli na początku nie było wprawdzie zgody, ale później została wyrażona, wolno dokonać uważnienia od momentu wyrażenia zgody. Kan. 1163 – § 1. Można dokonać uważnienia małżeństwa nieważnie zawartego na skutek przeszkody albo braku formy prawnej, jeśliby trwała zgoda małżeńska u obydwu stron. § 2. Małżeństwo nieważnie zawarte z powodu przeszkody z prawa naturalnego lub Bożego pozytywnego, może być uważnione dopiero z chwilą ustania przeszkody. Kan. 1164 - Można ważnie dokonać uważnienia również bez wiedzy jednej lub obydwu stron, ale dokonuje się go tylko z poważnej przyczyny. Kan. 1165 – § 1. Uważnienia w zawiązku może dokonać Stolica Apostolska. § 2. Może go dokonać biskup diecezjalny w pojedynczych przypadkach, nawet wtedy, gdy w tym samym małżeństwie zbiega się kilka powodów nieważności; po spełnieniu warunków, o których w kan. 1125, co do uważnienia małżeństwa mieszanego. Natomiast nie może tego dokonać w wypadku istnienia przeszkody, od której dyspensa jest zarezerwowana Stolicy Apostolskiej zgodnie z przepisem kan. 1078, § 2, albo chodzi o przeszkodę z prawa naturalnego lub Bożego pozytywnego, która już wygasła. Tytuł V PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO SPECJALNYM OBOWIĄZKOM Kan. 1393 - Kto narusza obowiązki nałożone mu karą, może być ukarany sprawiedliwą karą. Kan. 1394 – § 1. Przy zachowaniu przepisu kan. 194, § 1, n. 3, duchowny usiłujący zawrzeć małżeństwo, choćby tylko cywilne, podlega suspensie wiążącej mocą samego prawa. Gdy po upomnieniu nie poprawia się i nadal daje zgorszenie, może być karany stopniowo pozbawieniami lub także wydaleniem ze stanu duchownego. § 2. Zakonnik ślubów wieczystych, który nie jest duchownym, usiłując zawrzeć małżeństwo choćby tylko cywilne, podlega interdyktowi wiążącemu mocą samego prawa, z zachowaniem przepisu kan. 694. Kan. 1395 – § 1. Duchowny konkubinariusz poza wypadkiem, o którym w kan. 1394, oraz duchowny trwający w innym grzechu zewnętrznym przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu, wywołującym zgorszenie, winien być ukarany suspensą, do której, gdy mimo upomnienia trwa w przestępstwie, można stopniowo dodawać inne kary, aż do wydalenia ze stanu duchownego. § 2. Duchowny, który w inny sposób wykroczył przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu, jeśli jest to połączone z użyciem przymusu lub gróźb, albo publicznie lub z osobą małoletnią poniżej lat szesnastu, powinien być ukarany sprawiedliwymi karami, nie wyłączając w razie potrzeby wydalenia ze stanu duchownego. Tytuł VI PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO ŻYCIU I WOLNOŚCI CZŁOWIEKA Kan. 1398 - Kto powoduje przerwanie ciąży, po zaistnieniu skutku, podlega ekskomunice wiążącej mocą samego prawa. Tytuł VII ZASADA OGÓLNA Kan. 1399 - Poza wypadkami przewidzianymi w tej lub w innych ustawach, zewnętrzne naruszenie prawa Bożego lub kanonicznego, tylko wtedy może być ukarane sprawiedliwą karą, gdy domaga się tego szczególna ciężkość przekroczenia i przynagla konieczność zapobieżenia zgorszeniom lub ich naprawienia. Tytuł III PODMIOT SANKCJI KARNYCH Kan. 1321 – § 1. Nie można nikogo karać, jeśli popełnione przez niego zewnętrzne naruszenie ustawy lub nakazu nie jest ciężko poczytalne na skutek winy umyślnej albo nieumyślnej. § 2. Kara ustanowiona ustawą lub nakazem wiąże tego, kto rozmyślnie przekroczył ustawę lub nakaz; kto zaś uczynił to wskutek zaniedbania należytej staranności, nie jest karany, chyba że ustawa lub nakaz inaczej zastrzega. § 3. Gdy nastąpiło zewnętrzne przekroczenie, domniemywa się poczytalność, chyba że co innego by się okazało. Kan. 1322 - Habitualnie pozbawionych używania rozumu uważa się za niezdolnych do popełnienia przestępstwa, chociażby wydawali się zdrowi w chwili przekraczania ustawy lub nakazu. Kan. 1323 - Nie podlega żadnej karze, kto w chwili przekraczania ustawy lub nakazu: 1° nie ukończył jeszcze szesnastego roku życia; 2° naruszył ustawę lub nakaz z ignorancji niezawinionej; na równi zaś z ignorancją stoi nieuwaga i błąd; 3° działał pod wpływem przymusu fizycznego lub na skutek przypadku, którego nie mógł przewidzieć lub przewidzianemu zapobiec; 4° działał pod wpływem chociażby względnie tylko ciężkiej bojaźni albo z konieczności lub wskutek wielkiej niedogodności, jeśli czynność nie jest wewnętrznie zła ani nie powoduje szkody dusz; 5° działał w zgodnej z prawem obronie własnej lub kogoś innego przeciwko niesprawiedliwemu napastnikowi, zachowując należny umiar; 6° nie posiadał używania rozumu, z zachowaniem przepisów kan. 1324, § 1, n. 2 i 1325; 7° sądził bez winy, że zachodzi jedna z okoliczności, o jakich w n. 4 lub 5. Kan. 1324 – § 1. Sprawca przekroczenia nie jest wolny od kary, lecz kara przewidziana ustawą lub nakazem powinna być złagodzona lub zastąpiona pokutą, jeśli przestępstwo zostało popełnione: 1° przez tego, kto posiadał tylko niezupełne używanie rozumu; 2° przez tego, kto nie posiadał używania rozumu wskutek zawinionego nadużycia alkoholu lub podobnego zaburzenia umysłowego; 3° na skutek poważnego wzburzenia uczuciowego, które jednak nie wyprzedziło i nie przekreśliło całkowicie świadomości i zgody woli, jeśli samo wzburzenie nie zostało dobrowolnie wywołane lub nie było podtrzymywane; 4° przez małoletniego, który ukończył szesnasty rok życia; 5° przez tego, kto działał przymuszony ciężką bojaźnią, chociażby tylko względnie, albo z konieczności lub wielkiej niedogodności, jeśli przestępstwo jest wewnętrznie złe lub powoduje szkodę dusz; 6° przez tego, kto działał w zgodnej z prawem obronie własnej lub kogoś innego przeciwko niesprawiedliwemu napastnikowi, ale nie zachował koniecznego umiaru; 7° przeciwko poważnie i niesłusznie prowokującemu; 8° przez tego, kto z własnej winy był błędnie przekonany, że zachodzi jedna z okoliczności, o których w kan. 1323, n. 4 lub 5; 9° przez tego, kto bez winy nie wiedział, że do ustawy lub nakazu została dołączona kara; 10° przez tego, kto działał bez pełnej poczytalności, o ile ta pozostała wielka. § 2. To samo może uczynić sędzia, gdy istnieje inna okoliczność pomniejszająca ciężkość przestępstwa. § 3. W okolicznościach, o których mowa w § 1, przestępca nie jest związany karą wiążącą mocą samego prawa. Kan. 1325 - Ignorancja ciężko zawiniona, czyli przewrotna lub umyślna, nigdy nie może być brana pod uwagę w stosowaniu przepisów kan. 1323 i 1324; również nietrzeźwość lub inne zaburzenia umysłowe, jeśli były celowo spowodowane dla popełnienia przestępstwa albo wytłumaczenia się od winy oraz wzburzenie uczuciowe umyślnie wzbudzone lub podtrzymywane. Kan. 1326 – § 1. Sędzia może ukarać surowiej niż przewiduje to ustawa lub nakaz: 1° tego, kto po skazaniu lub deklaracji kary dopuszcza się przestępstwa, tak iż na podstawie towarzyszących okoliczności można roztropnie wnioskować o uporze w złej woli; 2° tego, kto posiada jakąś godność albo nadużywa władzy lub urzędu dla popełnienia przestępstwa; 3° przestępcę, który w wypadku kary ustanowionej za przestępstwo zawinione nieumyślnie, przewidział skutek, a jednak nie podjął takich środków ostrożności dla jego uniknięcia, które by podjął każdy sumienny człowiek. § 2. Jeśli w wypadkach, o których w § 1, przewidziana jest kara wiążąca mocą samego prawa, można do niej dołączyć inną karę lub pokutę. Kan. 1327 - Prawo partykularne może, oprócz wyliczonych w kan. 1323-1326, określić także inne okoliczności wyjmujące, łagodzące lub obciążające, czy to normą ogólną, czy też w odniesieniu do poszczególnych przestępstw. Również w nakazie mogą być ustalone okoliczności, które wyjmują od ustanowionej w nim kary albo ją zmniejszają lub zwiększają. Kan. 1328 – § 1. Kto uczynił coś dla dokonania przestępstwa albo czegoś zaniechał, jednak bez własnej woli nie zdołał go dokonać, nie podlega karze ustanowionej za popełnione przestępstwo, chyba że ustawa lub nakaz inaczej zastrzega. § 2. Jeśli czynności lub zaniechania z natury swojej prowadzą do dokonania przestępstwa, sprawcy można wyznaczyć pokutę lub środek karny, chyba że dobrowolnie odstąpił od zapoczątkowanego wykonywania przestępstwa. Jeśli zaś wynikło zgorszenie albo poważna szkoda lub niebezpieczeństwo, sprawca, chociaż samorzutnie zaprzestał działania, może być ukarany jakąś sprawiedliwą karą, mniejszą jednak od przewidzianej za przestępstwo dokonane. Kan. 1329 – § 1. Jeśli na głównego sprawcę są ustanowione kary wymierzane wyrokiem, ci, którzy po wspólnym powzięciu przestępczego zamiaru współdziałają w przestępstwie, a nie są w ustawie lub nakazie wyraźnie wymienieni, podlegają tym samym karom albo innym takiej samej lub mniejszej ciężkości. § 2. Karze wiążącej mocą samego prawa dołączonej do przestępstwa podlegają wspólnicy nie wymienieni w ustawie lub nakazie, jeśli bez ich udziału przestępstwo nie byłoby dokonane, a kara jest tej natury, że może ich dotyczyć; w przeciwnym razie mogą podlega karze wymierzanej wyrokiem. Kan. 1330 - Przestępstwo, które polega na oświadczeniu albo na innym ujawnieniu woli, doktryny lub wiedzy, należy uważać za niedokonane, jeśli nikt nie spostrzegł tego oświadczenia lub ujawnienia. CZĘŚĆ I WIERNI Tytuł II OBOWIĄZKI I PRAWA WIERNYCH ŚWIECKICH Kan. 226 – § 1. Żyjący w stanie małżeńskim, zgodnie z własnym powołaniem, mają szczególny obowiązek przyczyniać się do budowania Ludu Bożego przez małżeństwo i rodzinę. § 2. Rodzice, ponieważ dali dzieciom życie, mają bardzo poważny obowiązek i prawo ich wychowania. Stąd też na pierwszym miejscu do chrześcijańskich rodziców należy troska o chrześcijańskie wychowanie dzieci, zgodnie z nauką przekazywaną przez Kościół. CZĘŚĆ I WIERNI Tytuł I OBOWIĄZKI I PRAWA WSZYSTKICH WIERNYCH Kan. 217 - Wierni, którzy to przez chrzest są powoływani do prowadzenia życia zgodnego z doktryną ewangeliczną, posiadają prawo do wychowania chrześcijańskiego, przez które mają być odpowiednio przygotowywani do osiągnięcia dojrzałości osoby ludzkiej i jednocześnie do poznania i przeżywania tajemnicy zbawienia. Kan. 218 - Ci którzy zajmują się świętymi naukami, korzystają ze słusznej wolności poszukiwania, jak również roztropnego wypowiadania swojego zdania w sprawach, w których są specjalistami, z zachowaniem jednak posłuszeństwa należnego Nauczycielskiemu Urzędowi Kościoła. Kan. 219 - Wszyscy wierni mają prawo być wolni od jakiegokolwiek przymusu w wyborze stanu życia. Kan. 220 - Nikomu nie wolno bezprawnie naruszać dobrego imienia, które ktoś posiada, ani też naruszać prawa każdej osoby do ochrony własnej intymności. Niektóre uwagi autora (M.N.) na marginesie KPK: 1.. Kan. 1152 jest interpretacja KPK Ewangelii wg św. Mateusza rozdz. 19, w. 9 cudzołóstwie. Cudzołóstwo może być podstawą do separacji, a nie do rozwodu w Kościele katolickim. 2..Instytucja uważnienia zwykłego (de convalidatione simplici) i uważnienia w zawiązku (de santonie in radice) podobna jest w k.r.op. do tzw. konwalidacji małżeństwa, o czym była mowa uprzednio (na tle k.r.op.). Separacja występuje w KPK oraz w k.r.op., lecz przy innych przesłankach prawnych. Zasada jest ta sama, związek małżeński nadal istnieje (nie jest nieważny), ma ono skutki poza tym podobne do rozwodu w prawie państwowym (k.r.op.). KPK nie zna instytucji rozwodu, który w Kościele katolickim jest wyłączony. Rozwód w pewnych przypadkach dopuszczają Kościoły protestanckie oraz Kościół prawosławny (nie jest to przedmiotem niniejszej analizy), np. w razie cudzołóstwa małżonka. Instytucja nieważności małżeństwa KPK jest podobna, ale odrębna w przesłankach prawnych i prawnej istocie do unieważnienia małżeństwa w k.r.op. Zasadnicza różnica w istocie polega na tym, że w KPK małżeństwo jest nieważne. Natomiast w k.r.op. małżeństwo jest ważne, lecz może być unieważnione w drodze orzeczenia sądowego. Tzw. przeszkody zrywające w KPK sa odpowiednikami tzw. przyczyn unieważnienia małżeństwa w k.r.op. – co do przesłanek prawnych są one ujęte odrębnie, nieraz podobnie. Separacja (nie jest to rozwód) w KPK pełni w istocie funkcję podobną do rozwodu w prawie państwowym. Separacja w KPK jest orzekana – ogólnie rzecz biorąc – w dwóch przypadkach cudzołóstwa (co nawiązuje do Ewangelii wg św. Mateusza, rozdz. 19, w. 9) (kanon 1152) albo w wypadku „powaznego niebezpieczeństwa dla duszy lub ciała drugiej strony albo dla potomstwa, lub w inny sposób czyni zbyt trudnym życie wspólne” (kanon 1153 § 1). W wypadku pierwszym („bezpośredniego niebezpieczeństwa”) również „własną powagą”, czyli bez orzeczenia ordynariusza, zaś w wypadku drugim („zbyt trudne życie wspólne”) tylko na podstawie orzeczenia ordynariusza (kanon 1153 § 1 in fine, na końcu). KPK jest prawem ludzkim (człowieka), stworzonym przez duchownych Kościoła Rzymskokatolickiego (Papieża). KPK wykorzystuje także przepisy prawa Bożego (Chrystusowego) zawarte w Nowym Testamencie oraz prawa naturalnego w interpretacji Kościoła Rzymskokatolickiego (Papieża). Prawdziwe i prawne podstawy małżeństwa są zawarte wyłącznie w Nowym Testamencie, w nauce Chrystusa, w prawie Chrystusowym (odesłanie, zobacz teksty Nowego Testamentu). Postanowienia Nowego Testamentu są przedmiotem rozbieżnych interpretacji w chrześcijaństwie (np. katolicyzm, prawosławie, w różnych odłamach protestantyzmu itd.) oraz te postanowienia Nowego Testamentu są różnie interpretowane przez niechrześcijan, zwykłe osoby czytające Nowy Testament. Decyduje prawdziwy tekst grecki Nowego Testamentu z chwili i miejsca spisania poszczególnych ksiąg Nowego Testamentu (Sitz im Leben, środowisko życia), wykładnia genetyczna, historyczna, jaka była wola Chrystusa, a nie wykładnia współczesna, ludzka, poszczególnych Kościołów, aczkolwiek powinny one jednolicie interpretować teksty Nowego Testamentu na temat małżeństwa, ale tak nie jest. Są one różnie interpretowane, podobnie jak szereg innych zagadnień teoretycznych zawartych w Nowym Testamencie. W poszczegholnych odłamach (w nurtach) chrześcijaństwa. Jest to niepokojące, złe, niedobre. Prawda jest jedna. Wniosek ogólny: Kodeks prawa kanonicznego Kościoła Rzymskokatolickiego nie ma podstawy prawnej (delegacji, upoważnienia, umocowania). Nie obowiązuje on, bo jest wydany bez delegacji w prawie Chrystusowym, nauce Chrystusa, Nowym Testamencie. Nadto jest on poważnie sprzeczny z prawem Chrystusowym, nauką Chrystusa, Nowym Testamentem. Każdego chrześcijanina obowiązuje prawnie i moralnie tylko nauka Chrystusa, tylko prawo Chrystusowe, tylko Nowy Testament. Podziały na poszczególne nurty (odłamy) chrześcijaństwa są niezgodne z nauką Chrystusa, prawem Chrystusowym, Nowym Testamentem. Praktyka jest jednak inna. Poszczególne Kościoły oraz jednostki (osoby) mają wolność, w tym w prawdziwej interpretacji Nowego Testamentu. Istotą prawa Chrystusowego, istotą nauki Chrystusa jest wolność. Poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli, uczyni wolnymi, mówi Chrystus w Ewangelii wg św. Jana rozdz. 8, w.31-32 – „31Wtedy powiedział Jezus do Żydów, którzy Mu uwierzyli: «Jeżeli trwacie w nauce mojej, jesteście prawdziwie moimi uczniami 32 i poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli»”. 3. Kanony 1394 i 1395 dotyczą stosunku duchownych do VI przykazania Dekalogu. Poza tymi przestępstwami duchownych wskazanymi w kanonach 1394 i 1395 kodeks prawa kanonicznego nie przewiduje odrębnych przestępstw lub przestępstwa przeciko VI przykazaniu Dekalogu osób nieduchownych (laików, osób świeckich) Podlega to pokucie jako grzech na zasadach ogólnych. Tekst kodeksu prawa kanonicznego przytoczono za stroną internetową: KODEKS PRAWA KANONICZNEGO - Archidiecezja Łódzka archidiecezja.lodz.pl/prawo.html Polski przekład najnowszego Kodeksu z roku 1983. Por. także Kodeks Prawa Kanonicznego [Kościoła Rzymskokatolickiego] z 1983 r., tekst łacińsko-polski, Poznań 1984, Pallottinum, s. 697. 78. Katechizm Kościoła Katolickiego (KKK) Rozdział drugi "BĘDZIESZ MIŁOWAŁ SWEGO BLIŹNIEGO JAK SIEBIE SAMEGO" Jezus powiedział do swoich uczniów: "Przykazanie nowe daję wam, abyście się wzajemnie miłowali, tak jak Ja was umiłowałem" (J 13, 34). 2196 Na pytanie, jakie jest pierwsze przykazanie, Jezus odpowiada: "Pierwsze jest: Słuchaj, Izraelu, Pan Bóg nasz, Pan jest jeden. Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą, całym swoim umysłem i całą swoją mocą. Drugie jest to: Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego. Nie ma innego przykazania większego od tych" (Mk 12, 29-31). Święty Paweł Apostoł przypomina o tym: "Kto... miłuje bliźniego, wypełnił Prawo. Albowiem przykazania: Nie cudzołóż, nie zabijaj, nie kradnij, nie pożądaj, i wszystkie inne - streszczają się w tym nakazie: Miłuj bliźniego swego jak siebie samego! Miłość nie wyrządza zła bliźniemu. Przeto miłość jest doskonałym wypełnieniem Prawa" (Rz 13, 8-10). Artykuł czwarty CZWARTE PRZYKAZANIE Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo żył na ziemi, którą Pan, Bóg twój, da tobie (Wj 20,12). Był im poddany (Łk 2, 51) Pan Jezus sam przypomniał ważność tego "przykazania Bożego" (Mk 7, 8-13). Apostoł uczy: "Dzieci, bądźcie posłuszne w Panu waszym rodzicom, bo to jest sprawiedliwe. Czcij ojca twego i matkę - jest to pierwsze przykazanie z obietnicą - aby ci było dobrze i abyś był długowieczny na ziemi" (Ef 6, 1-3). 2197 Czwarte przykazanie rozpoczyna drugą tablicę Dekalogu. Ukazuje porządek miłości. Bóg chciał, abyśmy po Nim czcili naszych rodziców, którym zawdzięczamy życie i którzy przekazali nam wiedzę o Bogu. Jesteśmy zobowiązani czcić i szanować tych wszystkich, którym Bóg - dla naszego dobra udzielił swojej władzy. 2198 Przykazanie to jest sformułowane w sposób pozytywny. Określa obowiązki, jakie należy wypełnić. Jest wprowadzeniem do następnych przykazań, które dotyczą szczególnego poszanowania życia, małżeństwa, dóbr ziemskich, słowa. Stanowi jedną z podstaw nauki społecznej Kościoła. 2199 Czwarte przykazanie jest wyraźnie skierowane do dzieci, określając ich relację do ojca i matki, która jest najbardziej powszechna. Dotyczy również związków pokrewieństwa z innymi członkami rodziny. Domaga się okazywania czci, miłości i wdzięczności dziadkom i przodkom. Obejmuje wreszcie obowiązki uczniów względem nauczycieli, pracowników względem pracodawców, podwładnych względem przełożonych, obywateli względem ojczyzny oraz tych, którzy nią rządzą lub kierują. Przykazanie to wskazuje i obejmuje obowiązki rodziców, opiekunów, nauczycieli, przełożonych, urzędników państwowych, rządzących, wszystkich tych, którzy sprawują władzę nad drugim człowiekiem lub nad wspólnotą osób. 2200 Zachowywanie czwartego przykazania łączy się z nagrodą: "Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo żył na ziemi, którą Pan, Bóg twój, da tobie" (Wj 20, 12; Pwt 5, 16). Poszanowanie tego przykazania zapewnia, wraz z owocami duchowymi, doczesne owoce pokoju i pomyślności. Natomiast niezachowywanie go przynosi wielkie szkody wspólnotom i osobom ludzkim. I. Rodzina w planie Bożym Natura rodziny 2201 Wspólnota małżeńska jest ustanowiona przez zgodę małżonków. Małżeństwo i rodzina są ukierunkowane na dobro małżonków oraz prokreację i wychowanie dzieci. Miłość małżonków i przekazywanie życia dzieciom ustanawiają między członkami tej samej rodziny związki osobowe i podstawowy zakres odpowiedzialności. 2202 Mężczyzna i kobieta połączeni małżeństwem tworzą ze swoimi dziećmi rodzinę. Ten związek jest uprzedni wobec uznania go przez władzę publiczną; narzuca się sam. Należy go uważać za normalny punkt odniesienia w określaniu różnych stopni pokrewieństwa. 2203 Stwarzając mężczyznę i kobietę, Bóg ustanowił ludzką rodzinę i nadał jej podstawową strukturę. Jej członkami są osoby równe w godności. Dla dobra wspólnego swoich członków i społeczności rodzina zakłada różne formy odpowiedzialności, praw i obowiązków. Rodzina chrześcijańska 2204 "Objawienie i właściwe urzeczywistnienie wspólnoty kościelnej ma miejsce w rodzinie chrześcijańskiej, która również z tego powodu może i powinna nazywać się Kościołem domowym" . Jest ona wspólnotą wiary, nadziei i miłości; nabiera szczególnego znaczenia w Kościele, jak potwierdza Nowy Testament . 2205 Rodzina chrześcijańska jest komunią osób, znakiem i obrazem komunii Ojca i Syna w Duchu Świętym. Jej działanie w dziedzinie prokreacji i wychowania jest odbiciem stwórczego dzieła Ojca. Jest ona wezwana do uczestnictwa w modlitwie i ofierze Chrystusa. Codzienna modlitwa i czytanie słowa Bożego umacniają w niej miłość. Rodzina chrześcijańska jest powołana do ewangelizacji i misji. 2206 Związki wewnątrz rodziny kształtują pokrewieństwo odczuć, uczuć i dążeń, które wypływają przede wszystkim z wzajemnego szacunku osób. Rodzina jest uprzywilejowaną wspólnotą, wezwaną do urzeczywistniania "wspólnej wymiany myśli pomiędzy małżonkami oraz troskliwego współdziałania rodziców w wychowywaniu dzieci". II. Rodzina i społeczeństwo 2207 Rodzina jest podstawową komórką życia społecznego. Jest naturalną społecznością, w której mężczyzna i kobieta są wezwani do daru z siebie w miłości i do przekazywania życia. Autorytet, stałość i życie w związkach rodzinnych stanowią podstawy wolności, bezpieczeństwa i braterstwa w społeczeństwie. Rodzina jest wspólnotą, w której od dzieciństwa można nauczyć się wartości moralnych, zacząć czcić Boga i dobrze używać wolności. Życie rodzinne jest wprowadzeniem do życia społecznego. 2208 Rodzina powinna żyć w taki sposób, by jej członkowie otaczali troską i pomocą młodych i starych, osoby chore lub upośledzone oraz ubogich. Wiele rodzin w pewnych sytuacjach nie jest w stanie udzielać takiej pomocy. Wtedy inne osoby i rodziny oraz - w sposób pomocniczy - społeczeństwo powinny zatroszczyć się o ich potrzeby: "Religijność czysta i bez skazy wobec Boga i Ojca wyraża się w opiece nad sierotami i wdowami w ich utrapieniach i w zachowaniu siebie samego nieskalanym od wpływów świata" (Jk 1, 27). 2209 Rodzinie powinny pomagać i ochraniać ją odpowiednie instytucje społeczne. Tam gdzie rodziny nie są w stanie wypełniać swoich funkcji, inne społeczności mają obowiązek pomagać im i wspierać instytucję rodziny. Zgodnie z zasadą pomocniczości większe wspólnoty nie powinny przywłaszczać sobie jej uprawnień czy też ingerować w jej życie. 2210 Znaczenie rodziny dla życia i pomyślnej sytuacji społeczeństwa pociąga za sobą jego szczególną odpowiedzialność za wspieranie i umacnianie małżeństwa i rodziny. Władze cywilne powinny uważać za swój pierwszorzędny obowiązek "uznawanie prawdziwej natury... (małżeństwa i rodziny), ochronę ich i popieranie, strzeżenie moralności publicznej i sprzyjanie dobrobytowi domowemu" . 2211 Wspólnota polityczna ma obowiązek szanować rodzinę, pomagać jej i zapewnić jej zwłaszcza:- prawo do założenia rodziny, posiadania dzieci i wychowywania ich zgodnie z własnymi przekonaniami moralnymi i religijnymi;- ochronę stałości więzi małżeńskiej i instytucji rodziny;- prawo do wyznawania własnej wiary, przekazywania jej, wychowywania w niej dzieci za pomocą koniecznych środków i instytucji- prawo do własności prywatnej, prawo podejmowania i otrzymywania pracy, mieszkania, prawo do emigracji;- zgodnie z prawodawstwem krajów - prawo do świadczeń medycznych, do opieki nad osobami starszymi, do zasiłków rodzinnych;- ochronę bezpieczeństwa i warunków zdrowia, zwłaszcza wobec takich zagrożeń, jak narkomania, pornografia, alkoholizm itd.;- prawo do zrzeszania się z innymi rodzinami, a w ten sposób do przedstawicielstwa wobec władz świeckich. 2212 Czwarte przykazanie naświetla także inne związki w społeczeństwie. W naszych braciach i siostrach widzimy dzieci naszych rodziców; w naszych kuzynach - potomków naszych przodków; w naszych współobywatelach synów naszej ojczyzny; w ochrzczonych - dzieci naszej matki, Kościoła; w każdej osobie ludzkiej - syna lub córkę Tego, który chce być nazywany "naszym Ojcem". Dlatego więc nasze związki z bliźnim mają charakter osobowy. Bliźni jest nie tylko "jednostką" zbiorowości ludzkiej, ale jest "kimś", kto z racji swojego wiadomego pochodzenia zasługuje na szczególną uwagę i szacunek. 2213 Wspólnoty ludzkie są złożone z osób. Dobre rządzenie nimi nie sprowadza się ani do zagwarantowania praw i wypełniania obowiązków, ani do dotrzymywania umów. Sprawiedliwe stosunki między pracodawcami a pracownikami, rządzącymi a obywatelami zakładają naturalną życzliwość, właściwą godności osób ludzkich, troszczących się o sprawiedliwość i braterstwo. III. Obowiązki członków rodziny Obowiązki dzieci 2214 Ojcostwo Boże jest źródłem ojcostwa ludzkiego; jest podstawą czci rodziców. Szacunek dzieci - niepełnoletnich lub dorosłych - dla ojca i matki karmi się naturalnym uczuciem zrodzonym z łączącej ich więzi. Tego szacunku domaga się przykazanie Boże. 2215 Szacunek dla rodziców (cześć synowska) wynika z wdzięczności wobec tych, którzy przez dar życia, swoją miłość i pracę wydali na świat dzieci i pozwolili im wzrastać w latach, w mądrości i w łasce. "Z całego serca czcij swego ojca, a boleści rodzicielki nie zapominaj! Pamiętaj, że oni cię zrodzili, a cóż im zwrócisz za to, co oni tobie dali?" (Syr 7, 27-28). 2216 Szacunek synowski przejawia się w prawdziwej uległości i posłuszeństwie. "Strzeż, synu, nakazów ojca, nie gardź nauką matki... Gdy idziesz, niech one cię wiodą, czuwają nad tobą, gdy zaśniesz; gdy budzisz się - mówią do ciebie" (Prz 6, 20-22). "Syn mądry miłuje karcenie, naśmiewca nie słucha nagany" (Prz 13, 1). 2217 Tak długo jak dziecko mieszka z rodzicami, powinno być posłuszne każdej prośbie rodziców, która służy jego dobru lub dobru rodziny. "Dzieci, bądźcie posłuszne rodzicom we wszystkim, bo to jest miłe w Panu" (Kol 3, 20). Dzieci mają także słuchać rozsądnych zarządzeń swoich wychowawców i tych wszystkich, którym rodzice je powierzyli. Jeśli jednak dziecko jest przekonane w sumieniu, iż jest rzeczą moralnie złą być posłusznym danemu poleceniu, nie powinno się do niego stosować.Wzrastając, dzieci będą nadal szanować swoich rodziców. Będą uprzedzać ich pragnienia, chętnie prosić o rady i przyjmować ich uzasadnione napomnienia. Posłuszeństwo wobec rodziców ustaje wraz z usamodzielnieniem się dzieci, pozostaje jednak szacunek, który jest im należny na zawsze. Ma on bowiem swoje źródło w bojaźni Bożej, jednym z darów Ducha Świętego. 2218 Czwarte przykazanie przypomina dzieciom już dorosłym o ich odpowiedzialności wobec rodziców. W miarę możności powinny one okazywać im pomoc materialną i moralną w starości, w chorobie, samotności lub potrzebie. Jezus przypomina o tym obowiązku wdzięczności. Pan uczcił ojca przez dzieci, a prawa matki nad synami utwierdził. Kto czci ojca, zyskuje odpuszczenie grzechów, a kto szanuje matkę, jakby skarby gromadził. Kto czci ojca, radość mieć będzie z dzieci, a w czasie modlitwy swej będzie wysłuchany. Kto szanuje ojca, długo żyć będzie, a kto posłuszny jest Panu, da wytchnienie swej matce. (Syr 3, 2-6) Synu, wspomagaj swego ojca w starości, nie zasmucaj go w jego życiu. A jeśliby nawet rozum stracił, miej wyrozumiałość, nie pogardzaj nim, choć jesteś w pełni sił... Kto porzuca ojca swego, jest jak bluźnierca, a przeklęty przez Pana, kto pobudza do gniewu swą matkę. (Syr 3,12-13. 16) 2219 Szacunek synowski sprzyja harmonii całego życia rodzinnego; obejmuje on także związki między braćmi i siostrami. Szacunek wobec rodziców opromienia całe środowisko rodzinne. "Koroną starców - synowie synów" (Prz 17, 6). "Z całą pokorą i cichością, z cierpliwością, znoście siebie nawzajem w miłości" (Ef 4, 2). 2220 Chrześcijanie są zobowiązani do szczególnej wdzięczności tym, od których otrzymali dar wiary, łaskę chrztu i życie w Kościele. Wdzięczność ta dotyczy rodziców, dziadków, innych członków rodziny, duszpasterzy, katechetów, nauczycieli lub przyjaciół. "Napełniła mnie radość na wspomnienie bezobłudnej wiary, jaka jest w tobie; ona to zamieszkała pierwej w twej babce Lois i w twej matce Eunice, a pewien jestem, że [mieszka] i w tobie" (2 Tm 1, 5). Obowiązki rodziców 2221 Płodność miłości małżeńskiej nie ogranicza się jedynie do przekazywania życia dzieciom, lecz powinna obejmować ich wychowanie moralne i formację duchową. "To zadanie wychowawcze jest tak wielkiej wagi, że jego ewentualny brak z trudnością dałby się zastąpić". Rodzice mają pierwszorzędne i niezbywalne prawo oraz obowiązek wychowania. 2222 Rodzice powinni uważać swoje dzieci za dzieci Boże i szanować je jako osoby ludzkie. Wychowują oni swoje dzieci do wypełniania prawa Bożego, ukazując samych siebie jako posłusznych woli Ojca niebieskiego. 2223 Rodzice pierwsi są odpowiedzialni za wychowanie swoich dzieci. Wypełniają tę odpowiedzialność najpierw przez założenie ogniska rodzinnego, w którym panuje czułość, przebaczenie, szacunek, wierność i bezinteresowna służba. Dom rodzinny jest właściwym miejscem kształtowania cnót. Wychowanie to wymaga nauczenia się wyrzeczenia, zdrowego osądu, panowania nad sobą, które są podstawą wszelkiej prawdziwej wolności. Rodzice powinni uczyć dzieci podporządkowywać "wymiary materialne i instynktowne... wymiarom wewnętrznym i duchowym" . Na rodzicach spoczywa poważna odpowiedzialność za dawanie dobrego przykładu swoim dzieciom. Jeśli potrafią przyznać się przed nimi do swoich błędów, będą mogli lepiej kierować dziećmi i je poprawiać: Kto miłuje swego syna, często używa na niego rózgi, aby na końcu mógł się nim cieszyć (Syr 30,1-2). A wy, ojcowie, nie pobudzajcie do gniewu waszych dzieci, lecz wychowujcie je, stosując karcenie i napominanie Pańskie! (Ef 6, 4). 2224 Dom rodzinny stanowi naturalne środowisko wprowadzania dzieci w solidarność i odpowiedzialność wspólnotową. Rodzice powinni uczyć swoje dzieci unikania fałszywych ustępstw i poniżania się, które stanowią zagrożenie dla każdej społeczności ludzkiej. 2225 Przez łaskę sakramentu małżeństwa rodzice otrzymali zadanie i przywilej ewangelizowania swoich dzieci. Możliwie jak najwcześniej powinni wprowadzać swoje dzieci w tajemnice wiary, której są dla nich "pierwszymi zwiastunami". Od wczesnego dzieciństwa powinni włączać je w życie Kościoła. Rodzinny styl życia może rozwijać zdolność do miłości, która na całe życie pozostanie autentycznym początkiem i podporą żywej wiary. 2226 Rodzice powinni rozpocząć wychowanie do wiary od wczesnego dzieciństwa. Zaczyna się ono już wtedy, gdy członkowie rodziny pomagają sobie wzrastać w wierze przez świadectwo życia chrześcijańskiego zgodnego z Ewangelią. Katecheza rodzinna poprzedza i ubogaca pozostałe formy nauczania wiary i towarzyszy im. Zadaniem rodziców jest nauczyć swoje dzieci modlitwy oraz pomóc im odkryć powołanie jako dzieci Bożych. Parafia jest wspólnotą eucharystyczną i ośrodkiem życia liturgicznego rodzin chrześcijańskich; jest ona podstawowym miejscem katechezy dzieci i rodziców. 2227 Z kolei dzieci przyczyniają się do wzrostu swoich rodziców w świętości. Wszyscy razem i każdy z osobna powinni wielkodusznie i niestrudzenie udzielać sobie nawzajem przebaczenia, jakiego domagają się zniewagi, kłótnie, niesprawiedliwości i zaniedbania. Sugeruje to wzajemna życzliwość. Wymaga tego miłość Chrystusa. 2228 W okresie dzieciństwa szacunek i życzliwość rodziców przejawiają się przede wszystkim w trosce i uwadze, jaką poświęcają oni wychowywaniu swoich dzieci, zaradzaniu ich potrzebom materialnym i duchowym. W miarę wzrastania dzieci ten sam szacunek i to samo poświęcenie skłaniają rodziców do wychowywania ich do prawidłowego używania rozumu i wolności. 2229 Rodzice, jako pierwsi odpowiedzialni za wychowanie swoich dzieci, mają prawo wybrać dla nich szkołę, która odpowiada ich własnym przekonaniom. Jest to podstawowe prawo. Rodzice - w takiej mierze, w jakiej to możliwe mają obowiązek wyboru szkół, które najlepiej pomogą im w wypełnianiu zadań wychowawców chrześcijańskich. Władze publiczne mają obowiązek zagwarantować to prawo rodzicom i zapewnić konkretne warunki jego urzeczywistnienia. 2230 Dorastające dzieci mają obowiązek i prawo wybrać zawód i stan życia. Powinny wypełniać te nowe zadania życiowe w zaufaniu do swoich rodziców, chętnie prosząc ich o opinie oraz rady i przyjmując je od nich. Rodzice powinni czuwać, by nie ograniczać swoich dzieci ani w wyborze zawodu, ani w wyborze współmałżonka. Obowiązek delikatności nie zabrania im, lecz wprost przeciwnie, zobowiązuje ich do pomagania dzieciom przez mądre rady, zwłaszcza wtedy gdy dzieci mają zamiar założyć rodzinę. 2231 Niektórzy nie zawierają małżeństwa, aby móc zaopiekować się swoimi rodzicami lub rodzeństwem, by poświęcić się bardziej sprawom zawodowym lub też z innych szlachetnych pobudek. Mogą oni bardzo przyczynić się do wzrostu dobra rodziny ludzkiej. IV. Rodzina i Królestwo Boże 2232 Więzy rodzinne, chociaż są ważne, nie mają charakteru absolutnego. Podobnie jak dziecko wzrasta coraz bardziej ku dojrzałości oraz samodzielności ludzkiej i duchowej, tak rozwija się i umacnia jego szczególne powołanie, które pochodzi od Boga. Rodzice powinni uszanować to powołanie i ułatwić dzieciom odpowiedź na nie. Trzeba uzmysłowić sobie, że pierwszym powołaniem chrześcijanina jest pójście za Jezusem: "Kto kocha ojca lub matkę bardziej niż Mnie, nie jest Mnie godzien. I kto kocha syna lub córkę bardziej niż Mnie, nie jest Mnie godzien" (Mt 10, 37). 2233 Zostać uczniem Chrystusa oznacza przyjąć zaproszenie do przynależenia do rodziny Bożej, do życia zgodnego z Jego sposobem życia: "Kto pełni wolę Ojca mojego, który jest w niebie, ten jest Mi bratem, siostrą i matką" (Mt 12, 50). Rodzice powinni uszanować i przyjąć z radością oraz wdzięcznością skierowane do któregoś z dzieci wezwanie Pana do pójścia za Nim w dziewictwie dla Królestwa niebieskiego, w życiu konsekrowanym lub w posłudze kapłańskiej. V. Władze w społeczności cywilnej 2234 Czwarte przykazanie Boże nakazuje nam także czcić tych wszystkich, którzy dla naszego dobra otrzymali od Boga władzę w społeczeństwie. Ukazuje ono obowiązki tych, którzy sprawują władzę, jak i tych, dla których dobra jest ona sprawowana. Obowiązki władz cywilnych 2235 Ci, którzy sprawują władzę, powinni traktować ją jako służbę. "Kto by między wami chciał stać się wielkim, niech będzie waszym sługą" (Mt 20, 26). Sprawowanie władzy jest moralnie określone jej Boskim pochodzeniem, jej rozumną naturą i specyficznym przedmiotem. Nikt nie może żądać lub ustanawiać tego, co jest sprzeczne z godnością osób i z prawem naturalnym. 2236 Sprawowanie władzy zmierza do ukazania właściwej hierarchii wartości, by ułatwić wszystkim korzystanie z wolności i odpowiedzialności. Przełożeni powinni mądrze służyć sprawiedliwości rozdzielczej, uwzględniając potrzeby i wkład każdego oraz mając na celu zgodę i pokój. Powinni czuwać nad tym, by normy i zarządzenia przez nich wydawane nie stanowiły pokusy, przeciwstawiając interes osobisty interesowi wspólnoty. 2237 Władze polityczne są zobowiązane do poszanowania podstawowych praw osoby ludzkiej. Powinny w sposób ludzki służyć sprawiedliwości, szanując prawa każdego, zwłaszcza rodzin i osób potrzebujących. Prawa polityczne związane z życiem obywateli mogą i powinny być przyznawane zgodnie z wymaganiami dobra wspólnego. Władze publiczne nie mogą ich zawiesić bez uzasadnionej i odpowiedniej przyczyny. Korzystanie z praw politycznych ma na celu dobro wspólne narodu i wspólnoty ludzkiej. Obowiązki obywateli 2238 Ci, którzy są podporządkowani władzy, powinni uważać swoich przełożonych za przedstawicieli Boga, który ich ustanowił sługami swoich darów. "Bądźcie poddani każdej ludzkiej zwierzchności ze względu na Pana... Jak ludzie wolni [postępujcie], nie jak ci, dla których wolność jest usprawiedliwieniem zła, ale jak niewolnicy Boga" (1 P 2, 13. 16). Lojalna współpraca obywateli obejmuje prawo, niekiedy obowiązek udzielenia słusznego napomnienia, jeśli coś wydałoby się im szkodliwe dla godności osób i dla dobra wspólnoty. 2239 Obywatele mają obowiązek przyczyniać się wraz z władzami cywilnymi do dobra społeczeństwa w duchu prawdy, sprawiedliwości, solidarności i wolności. Miłość ojczyzny i służba dla niej wynikają z obowiązku wdzięczności i porządku miłości. Podporządkowanie prawowitej władzy i służba na rzecz dobra wspólnego wymagają od obywateli wypełniania ich zadań w życiu wspólnoty politycznej. 2240 Uległość wobec władzy i współodpowiedzialność za dobro wspólne wymagają z moralnego punktu widzenia płacenia podatków, korzystania z prawa wyborczego, obrony kraju: Oddajcie każdemu to, co się mu należy: komu podatek - podatek, komu cło - cło, komu uległość - uległość, komu cześć - cześć (Rz 13, 7). Chrześcijanie... mieszkają we własnej ojczyźnie, ale jako pielgrzymi. Podejmują wszystkie obowiązki jako obywatele, ale i podchodzą do wszystkiego jak cudzoziemcy... Słuchają ustalonych praw, a własnym życiem przekraczają prawa... Bóg wyznaczył im tak zaszczytne miejsce, że nie wolno go opuścić. Apostoł wzywa nas do modlitw i do dziękczynienia za królów i za wszystkich, którzy sprawują władzę, "abyśmy mogli prowadzić życie ciche i spokojne z całą pobożnością i godnością" (1 Tm 2, 2). 2241 Narody bogate są obowiązane przyjmować, o ile to możliwe, obcokrajowców poszukujących bezpieczeństwa i środków do życia, których nie mogą znaleźć w kraju rodzinnym. Władze publiczne powinny czuwać nad poszanowaniem prawa naturalnego, powierzającego przybysza opiece tych, którzy go przyjmują. Władze polityczne z uwagi na dobro wspólne, za które ponoszą odpowiedzialność, mogą poddać prawo do emigracji różnym warunkom prawnym, zwłaszcza poszanowaniu obowiązków migrantów względem kraju przyjmującego. Imigrant obowiązany jest z wdzięcznością szanować dziedzictwo materialne i duchowe kraju przyjmującego, być posłusznym jego prawom i wnosić swój wkład w jego wydatki. 2242 Obywatel jest zobowiązany w sumieniu do nieprzestrzegania zarządzeń władz cywilnych, gdy przepisy te są sprzeczne z wymaganiami ładu moralnego, z podstawowymi prawami osób i ze wskazaniami Ewangelii. Odmowa posłuszeństwa władzom cywilnym, gdy ich wymagania są sprzeczne z wymaganiami prawego sumienia, znajduje swoje uzasadnienie w rozróżnieniu między służbą Bogu a służbą wspólnocie politycznej. "Oddajcie... Cezarowi to, co należy do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga" (Mt 22, 21). "Trzeba bardziej słuchać Boga niż ludzi" (Dz 5, 29). Tam... gdzie władza państwowa, przekraczając swoje uprawnienia, uciska obywateli, niech ci nie odmawiają jej świadczeń, których obiektywnie domaga się dobro wspólne. Niech zaś wolno im będzie bronić praw swoich i współobywateli przed nadużyciami władzy w granicach nakreślonych przez prawo naturalne i ewangeliczne. 2243 Zbrojny opór przeciw uciskowi stosowanemu przez władzę polityczną jest uzasadniony jedynie wtedy, gdy występują równocześnie następujące warunki: 1 - w przypadku pewnych, poważnych i długotrwałych naruszeń podstawowych praw; 2 - po wyczerpaniu wszystkich innych środków; 3 - jeśli nie spowoduje to większego zamętu; 4 - jeśli istnieje uzasadniona nadzieja powodzenia; 5 - jeśli nie można rozumnie przewidzieć lepszych rozwiązań. Wspólnota polityczna i Kościół 2244 Każda instytucja opiera się, nawet w sposób domyślny, na jakiejś wizji człowieka i jego przeznaczenia; czerpie z niej swoje kryteria sądów, swoją hierarchię wartości oraz linię postępowania. Większość społeczeństw oparła swoje instytucje na kryterium pewnej wyższości człowieka nad rzeczami. Jedynie religia w sposób Boski objawiona otwarcie uznała w Bogu, Stwórcy i Odkupicielu, początek i przeznaczenie człowieka. Kościół zachęca władze polityczne, by w swoich sądach i decyzjach opierały się na inspiracji płynącej z prawdy o Bogu i o człowieku: Społeczeństwa, które ignorują tę inspirację lub też ją odrzucają w imię swej niezależności względem Boga, są zmuszone do szukania w sobie lub do zapożyczania od jakiejś ideologii swych odniesień i swego celu. Nie dopuszczając do obrony obiektywnego kryterium dobra i zła, pozwalają sobie na totalitarną władzę, jawną lub zakamuflowaną, nad człowiekiem i jego przeznaczeniem, jak to pokazuje historia. 2245 Kościół, który z racji swojego posłannictwa i swojej, kompetencji w żaden sposób nie może być sprowadzony do wspólnoty politycznej, jest znakiem i zarazem stróżem transcendentnego charakteru osoby ludzkiej. "Kościół... szanuje... i popiera polityczną wolność i odpowiedzialność obywateli". 2246 Do zadań Kościoła należy wydawanie "oceny moralnej nawet w kwestiach dotyczących spraw politycznych, kiedy domagają się tego podstawowe prawa osoby lub zbawienie dusz, stosując wszystkie i wyłącznie te środki, które zgodne są z Ewangelią i dobrem powszechnym według różnorodności czasu i warunków". W skrócie 2247 "Czcij ojca swego i matkę swoją" (Pwt 5,16; Mk 7,10) 2248 Zgodnie z czwartym przykazaniem Bóg chce, abyśmy po Nim czcili naszych rodziców i tych, którym On dla naszego dobra udzielił swojej władzy. 2249 Wspólnota małżeńska jest ustanawiana przez przymierze i zgodę małżonków. Małżeństwo i rodzina są ukierunkowane na dobro małżonków, prokreację i wychowanie dzieci. 2250 "Szczęście osoby i społeczności ludzkiej oraz chrześcijańskiej wiąże się ściśle z pomyślną sytuacją wspólnoty małżeńskiej i rodzinnej". 2251 Dzieci są zobowiązane wobec swoich rodziców do szacunku, wdzięczności, właściwego posłuszeństwa i pomocy. Szacunek synowski sprzyja harmonii całego życia rodzinnego. 2252 Rodzice pierwsi są odpowiedzialni za wychowanie swoich dzieci do wiary, modlitwy i wszystkich cnót. W miarę swoich możliwości mają oni obowiązek zaradzać potrzebom materialnym i duchowym swoich dzieci. 2253 Rodzice powinni uszanować powołanie swoich dzieci i sprzyjać mu. Powinni pamiętać, a także uczyć, że pierwszym powołaniem chrześcijanina jest pójście za Jezusem. 2254 Władza publiczna jest zobowiązana do poszanowania podstawowych praw osoby ludzkiej i warunków korzystania z jej wolności. 2255 Obowiązkiem obywateli jest współpracować z władzami cywilnymi w budowaniu społeczeństwa w duchu prawdy, sprawiedliwości, solidarności i wolności. 2256 Obywatel jest zobowiązany w sumieniu do nieprzestrzegania zarządzeń władz cywilnych, gdy te przepisy są sprzeczne z wymaganiami ładu moralnego. "Trzeba bardziej słuchać Boga niż ludzi" (Dz 5, 29). 2257 Każde społeczeństwo opiera swoje sądy i swoje działanie na jakiejś wizji człowieka i jego przeznaczenia. Społeczeństwa pozbawione światła Ewangelii o Bogu i człowieku łatwo popadają w totalitaryzm. Artykuł piąty PIĄTE PRZYKAZANIE Nie będziesz zabijał (Wj 20,13). Słyszeliście, że powiedziano przodkom: Nie zabijaj!; a kto by się dopuścił zabójstwa, podlega sądowi. A Ja wam powiadam: Każdy, kto się gniewa na swego brata, podlega sądowi (Mt 5, 21-22). 2258 "Życie ludzkie jest święte, ponieważ od samego początku domaga się <> i pozostaje na zawsze w specjalnym odniesieniu do Stwórcy, jedynego swego celu. Sam Bóg jest Panem życia, od jego początku aż do końca. Nikt, w żadnej sytuacji, nie może rościć sobie prawa do bezpośredniego niszczenia niewinnej istoty ludzkiej". Przerywanie ciąży 2270 Życie ludzkie od chwili poczęcia powinno być szanowane i chronione w sposób absolutny. Już od pierwszej chwili swego istnienia istota ludzka powinna mieć przyznane prawa osoby, wśród nich nienaruszalne prawo każdej niewinnej istoty do życia. Zanim ukształtowałem cię w łonie matki, znałem cię, nim przyszedłeś na świat, poświęciłem cię (Jr 1, 5). Nie tajna Ci moja istota,kiedy w ukryciu powstawałem, utkany w głębi ziemi (Ps 139, 15). 2271 Kościół od początku twierdził, że jest złem moralnym każde spowodowane przerwanie ciąży. Nauczanie na ten temat nie uległo zmianie i pozostaje niezmienne. Bezpośrednie przerwanie ciąży, to znaczy zamierzone jako cel lub środek, jest głęboko sprzeczne z prawem moralnym. Nie będziesz zabijał płodu przez przerwanie ciąży ani nie zabijesz nowo narodzonego. Bóg... Pan życia, powierzył ludziom wzniosłą posługę strzeżenia życia, którą człowiek powinien wypełniać w sposób godny siebie. Należy więc z największą troską ochraniać życie od samego jego poczęcia; przerwanie ciąży, jak i dzieciobójstwo są okropnymi przestępstwami. 2272 Formalne współdziałanie w przerywaniu ciąży stanowi poważne wykroczenie. Kościół nakłada kanoniczną karę ekskomuniki za to przestępstwo przeciw życiu ludzkiemu. "Kto powoduje przerwanie ciąży, po zaistnieniu skutku, podlega ekskomunice wiążącej mocą samego prawa", "przez sam fakt popełnienia przestępstwa", na warunkach przewidzianych przez prawo. Kościół nie zamierza przez to ograniczać zakresu miłosierdzia. Ukazuje ciężar popełnionej zbrodni, szkodę nie do naprawienia wyrządzoną niewinnie zamordowanemu dziecku, jego rodzicom i całemu społeczeństwu. 2273 Niezbywalne prawo do życia każdej niewinnej istoty ludzkiej stanowi element konstytutywny społeczeństwa cywilnego i jego prawodawstwa: "Niezbywalne prawa osoby winny być uznawane i szanowane przez społeczeństwo cywilne i władzę polityczną. Owe prawa człowieka nie zależą ani od poszczególnych jednostek, ani od rodziców, ani nie są przywilejem pochodzącym od społeczeństwa lub państwa. Tkwią one w naturze ludzkiej i są ściśle związane z osobą na mocy aktu stwórczego, od którego osoba bierze swój początek. Wśród tych podstawowych praw należy wymienić... prawo do życia i integralności fizycznej każdej istoty ludzkiej od chwili poczęcia aż do śmierci". "W chwili, gdy jakieś prawo pozytywne pozbawia obrony pewną kategorię istot ludzkich, których ze swej natury powinno bronić, państwo przez to samo neguje równość wszystkich wobec prawa. Gdy państwo nie używa swej władzy w służbie praw każdego obywatela, a w szczególności tego, który jest najsłabszy, zagrożone są podstawy praworządności państwa... Wyrazem szacunku i opieki należnej mającemu urodzić się dziecku, począwszy od chwili jego poczęcia, powinny być przewidziane przez prawodawstwo odpowiednie sankcje karne za każde dobrowolne pogwałcenie jego praw. 2274 Ponieważ embrion powinien być uważany za osobę od chwili poczęcia, powinno się bronić jego integralności, troszczyć się o niego i leczyć go w miarę możliwości jak każdą inną istotę ludzką. Diagnostyka prenatalna jest moralnie dozwolona, jeśli "szanuje życie oraz integralność embrionu i płodu ludzkiego, dąży do jego ochrony albo do jego indywidualnego leczenia... Sprzeciwia się prawu moralnemu wtedy, gdy w zależności od wyników prowadzi do przerwania ciąży. Diagnostyka nie powinna pociągać za sobą wyroku śmierci". 2275 "Jak każdy zabieg medyczny na pacjencie, należy uznać za dopuszczalne zabiegi na embrionie ludzkim, pod warunkiem że uszanują życie i integralność embrionu, nie narażając go na ryzyko nieproporcjonalnie wielkie; gdy są podejmowane w celu leczenia, poprawy jego stanu zdrowia lub dla ratowania zagrożonego życia". "Wytwarzanie embrionów ludzkich po to, aby były używane jako <>, jest niemoralne". "Niektóre próby interwencji w dziedzictwo chromosomowe lub genetyczne nie mają charakteru leczniczego, lecz zmierzają do wytwarzania istot ludzkich o określonej płci lub innych wcześniej ustalonych właściwościach. Manipulacje te sprzeciwiają się również godności osobowej istoty ludzkiej, jej integralności i tożsamości" jedynej, niepowtarzalnej. W skrócie 2318 "W Jego ręku - tchnienie życia i dusza każdego człowieka" (Hi 12,10) 2319 Każde życie ludzkie od chwili poczęcia aż do śmierci jest święte, ponieważ osoba ludzka była chciana dla niej samej na obraz i podobieństwo Boga żywego i świętego. 2320 Zabójstwo człowieka jest głęboko sprzeczne z godnością osoby i świętością Stwórcy. 2322 Dziecko od chwili poczęcia ma prawo do życia. Bezpośrednie przerwanie ciąży, to znaczy zamierzone jako cel lub środek, jest "praktyką... haniebną", poważnie sprzeciwiającą się prawu moralnemu. Kościół nakłada kanoniczną karę ekskomuniki za to przestępstwo przeciw życiu ludzkiemu. 2323 Ponieważ embrion powinien być uważany za osobę od chwili poczęcia, powinno się bronić jego integralności, troszczyć się o niego i leczyć go jak każdą inną istotę ludzką. 2324 Eutanazja zamierzona, niezależnie od jej form i motywów jest zabójstwem. Jest głęboko sprzeczna z godnością osoby ludzkiej i z poszanowaniem Boga żywego, jej Stwórcy. 2326 Zgorszenie jest poważnym wykroczeniem, gdy uczynkiem lub zaniedbaniem dobrowolnie doprowadza drugiego człowieka do ciężkiego grzechu. Artykuł szósty SZÓSTE PRZYKAZANIE Nie będziesz cudzołożył (Wj 20,14; Pwt 5,17). Słyszeliście, że powiedziano: Nie cudzołóż! A Ja wam powiadam: Każdy, kto pożądliwie patrzy na kobietę, już się w swoim sercu dopuścił z nią cudzołóstwa (Mt 5, 27-28). I. "Mężczyzną i niewiastą stworzył ich" 2331 "Bóg jest miłością i w samym sobie przeżywa tajemnicę osobowej wspólnoty miłości. Stwarzając człowieka na swój obraz... Bóg wpisuje w człowieczeństwo mężczyzny i kobiety powołanie, a więc zdolność do miłości i wspólnoty oraz odpowiedzialność za nie". "Stworzył... Bóg człowieka na swój obraz... stworzył mężczyznę i niewiastę" (Rdz 1, 27); "Bądźcie płodni i rozmnażajcie się" (Rdz 1, 28); "Gdy Bóg stworzył człowieka, na podobieństwo Boga stworzył go; stworzył mężczyznę i niewiastę, pobłogosławił ich i dał im nazwę <>, wtedy gdy ich stworzył" (Rdz 5,1-2). 2332 Płciowość wywiera wpływ na wszystkie sfery osoby ludzkiej w jedności jej ciała i duszy. Dotyczy ona szczególnie uczuciowości, zdolności do miłości oraz prokreacji i - w sposób ogólniejszy - umiejętności nawiązywania więzów komunii z drugim człowiekiem. 2333 Każdy człowiek, mężczyzna i kobieta, powinien uznać i przyjąć swoją tożsamość płciową. Zróżnicowanie i komplementarność fizyczna, moralna i duchowa są ukierunkowane na dobro małżeństwa i rozwój życia rodzinnego. Harmonia małżeństwa i społeczeństwa zależy częściowo od sposobu, w jaki mężczyzna i kobieta przeżywają swoją komplementarność oraz wzajemną potrzebę i pomoc. 2334 "Stwarzając człowieka <>, Bóg obdarza godnością osobową w równej mierze mężczyznę i kobietę". "Człowiek jest osobą, w równej mierze mężczyzna i kobieta, oboje wszakże zostali stworzeni na obraz i podobieństwo Boga osobowego. 2335 Każda z dwu płci z taką samą godnością, chociaż w różny sposób, jest obrazem mocy i czułej miłości Boga. Jedność mężczyzny i kobiety w małżeństwie jest sposobem naśladowania w ciele wspaniałomyślności i płodności Stwórcy: "Mężczyzna opuszcza ojca swego i matkę swoją i łączy się ze swą żoną tak ściśle, że stają się jednym ciałem" (Rdz 2, 24). Z tej jedności wywodzą się wszystkie pokolenia ludzkie. 2336 Jezus przyszedł odnowić stworzenie w jego pierwotnej nieskazitelności. W Kazaniu na Górze dokładnie wyjaśnia zamysł Boga: "Słyszeliście, że powiedziano: Nie cudzołóż! A Ja wam powiadam: Każdy, kto pożądliwie patrzy na kobietę, już się w swoim sercu dopuścił z nią cudzołóstwa" (Mt 5, 27-28). Człowiek nie powinien rozdzielać tego, co Bóg złączył.Tradycja Kościoła zawsze uważała, że szóste przykazanie obejmuje całość ludzkiej płciowości. II. Powołanie do czystości 2337 Czystość oznacza osiągniętą integrację płciowości w osobie, a w konsekwencji wewnętrzną jedność człowieka w jego bycie cielesnym i duchowym. Płciowość, w której wyraża się przynależność człowieka do świata cielesnego i biologicznego, staje się osobowa i prawdziwie ludzka, gdy zostaje włączona w relację osoby do osoby, we wzajemny dar mężczyzny i kobiety, który jest całkowity i nieograniczony w czasie. Cnota czystości obejmuje zatem integralność osoby i integralność daru. Integralność osoby 2338 Osoba żyjąca w czystości zachowuje integralność obecnych w niej sił życia i miłości. Integralność ta zapewnia jedność osoby i sprzeciwia się wszelkiemu raniącemu ją postępowaniu. Nie toleruje ani podwójnego życia, ani podwójnej mowy. 2339 Czystość domaga się osiągnięcia panowania nad sobą, które jest pedagogią ludzkiej wolności. Alternatywa jest oczywista: albo człowiek panuje nad swoimi namiętnościami i osiąga pokój, albo pozwala zniewolić się przez nie i staje się nieszczęśliwy. "Godność człowieka wymaga, aby działał ze świadomego i wolnego wyboru, to znaczy osobowo, od wewnątrz poruszony i naprowadzony, a nie pod wpływem ślepego popędu wewnętrznego lub też zgoła przymusu zewnętrznego. Taką zaś wolność zdobywa człowiek, gdy uwalniając się od wszelkiej niewoli namiętności, dąży do swojego celu drogą wolnego wyboru dobra oraz zapewnia sobie skutecznie i pilnie odpowiednie pomoce". 2340 Kto chce pozostać wierny przyrzeczeniom chrztu i przeciwstawić się pokusom, podejmie w tym celu środki takie, jak: poznanie siebie, praktykowanie ascezy odpowiedniej do spotykanych sytuacji, posłuszeństwo przykazaniom Bożym, ćwiczenie się w cnotach moralnych i wierność modlitwie. "Czystość integruje nas na nowo i prowadzi do jedności, którą utraciliśmy, rozpraszając się w wielości". 2341 Cnota czystości pozostaje w zależności od kardynalnej cnoty umiarkowania, która zmierza do przeniknięcia rozumem uczuć i popędów ludzkiej zmysłowości. 2342 Panowanie nad sobą jest zadaniem długotrwałym. Nigdy nie należy uważać, że zdobyło się je raz na zawsze. Zakłada ono wysiłek podejmowany we wszystkich okresach życia. Wymagany wysiłek powinien być bardziej intensywny w pewnych okresach - gdy kształtuje się osobowość, w dzieciństwie i w młodości. 2343 W dziedzinie czystości znane są prawa wzrostu, który dokonuje się etapami naznaczonymi niedoskonałością i dość często grzechem. "Człowiek cnotliwy i czysty formuje się dzień po dniu, podejmując liczne i dobrowolne decyzje; dlatego poznaje, miłuje i czyni dobro moralne odpowiednio do etapów swojego rozwoju". 2344 Czystość jest zadaniem wyjątkowo osobistym; zakłada również wysiłek kulturowy, gdyż istnieje "wzajemna zależność między postępem osoby ludzkiej i rozwojem społeczeństwa" . Czystość zakłada poszanowanie praw osoby, szczególnie prawa do otrzymywania informacji i wychowania, które szanują moralne i duchowe wymiary życia ludzkiego. 2345 Czystość jest cnotą moralną. Jest ona również darem Bożym, łaską, owocem działania Ducha. Duch Święty uzdalnia odnowionego wodą chrztu do naśladowania czystości Chrystusa. Integralność daru z siebie 2346 Miłość jest formą wszystkich cnót. Pod jej wpływem czystość jawi się jako szkoła daru z własnej osoby. Panowanie nad sobą jest podporządkowane darowi z siebie. Czystość prowadzi tego, kto ją praktykuje, do stawania się wobec bliźniego świadkiem wierności i czułości Boga. 2347 Cnota czystości rozwija się w przyjaźni. Wskazuje ona uczniowi, jak iść za Chrystusem i jak Go naśladować, ponieważ wybrał nas na swoich przyjaciół oddał się nam całkowicie i uczynił nas uczestnikami swojej Boskiej natury. Czystość jest obietnicą nieśmiertelności. Czystość przejawia się szczególnie w przyjaźni wobec bliźniego. Przyjaźń rozwijana między osobami tej samej płci bądź różnych płci stanowi wielkie dobro dla wszystkich. Prowadzi do wspólnoty duchowej. Różne formy czystości 2348 Każdy ochrzczony jest powołany do czystości. Chrześcijanin "przyoblekł się w Chrystusa" (Ga 3, 27), wzór wszelkiej czystości. Wszyscy wierzący w Chrystusa są powołani do życia w czystości zgodnie z różnymi stanami życia. W chwili chrztu chrześcijanin zobowiązał się do czystego przeżywania swojej uczuciowości. 2349 "Wszyscy ludzie powinni odznaczać się cnotą czystości stosownie do różnych stanów swego życia; jedni, przyrzekając Bogu dziewictwo lub święty celibat, w ten sposób mogąc łatwiej poświęcić się niepodzielnym sercem Bogu; inni natomiast prowadząc życie w taki sposób, jaki prawo moralne określa dla wszystkich, zależnie od tego, czy są związani małżeństwem, czy nie". Osoby związane małżeństwem są wezwane do życia w czystości małżeńskiej; pozostali praktykują czystość we wstrzemięźliwości: Istnieją trzy formy cnoty czystości: jedna dotyczy stanu małżeńskiego, druga - wdowieństwa, trzecia - dziewictwa. Nie pochwalamy jednej z nich z wyłączeniem pozostałych... Dyscyplina Kościoła pod tym względem jest bogata. 2350 Narzeczeni są powołani do życia w czystości przez zachowanie wstrzemięźliwości. Poddani w ten sposób próbie, odkryją wzajemny szacunek, będą uczyć się wierności i nadziei na otrzymanie siebie nawzajem od Boga. Przejawy czułości właściwe miłości małżeńskiej powinni zachować na czas małżeństwa. Powinni pomagać sobie wzajemnie we wzrastaniu w czystości. Wykroczenia przeciw czystości 2351 Rozwiązłość jest nieuporządkowanym pożądaniem lub nieumiarkowanym korzystaniem z przyjemności cielesnych. Przyjemność seksualna jest moralnie nieuporządkowana, gdy szuka się jej dla niej samej w oderwaniu od nastawienia na prokreację i zjednoczenie. 2352 Przez masturbację należy rozumieć dobrowolne pobudzanie narządów płciowych w celu uzyskania przyjemności cielesnej. "Zarówno Urząd Nauczycielski Kościoła wraz z niezmienną tradycją, jak i zmysł moralny chrześcijan stanowczo stwierdzają, że masturbacja jest aktem wewnętrznie i poważnie nieuporządkowanym". "Bez względu na świadomy i dobrowolny motyw użycie narządów płciowych poza prawidłowym współżyciem małżeńskim w sposób istotny sprzeciwia się ich celowości". Poszukuje się w niej przyjemności płciowej poza "relacją płciową, wymaganą przez porządek moralny, która urzeczywistnia <>.W celu sformułowania wyważonej oceny odpowiedzialności moralnej konkretnych osób i ukierunkowania działań duszpasterskich należy wziąć pod uwagę niedojrzałość uczuciową, nabyte nawyki, stany lękowe lub inne czynniki psychiczne czy społeczne, które zmniejszają, a nawet redukują mogą zmniejszyć, a nawet zredukować do minimum winę moralną. 2353 Nierząd jest zjednoczeniem cielesnym między wolnym mężczyzną i wolną kobietą poza małżeństwem. Jest on w poważnej sprzeczności z godnością osoby ludzkiej i jej płciowości w sposób naturalny podporządkowanej dobru małżonków, jak również przekazywaniu życia i wychowaniu dzieci. Poza tym nierząd jest poważnym wykroczeniem, gdy powoduje deprawację młodzieży. 2354 Pornografia polega na wyrwaniu aktów płciowych, rzeczywistych lub symulowanych, z intymności partnerów, aby w sposób zamierzony pokazywać je innym. Znieważa ona czystość, ponieważ stanowi wynaturzenie aktu małżeńskiego, wzajemnego intymnego daru małżonków. Narusza poważnie godność tych, którzy jej się oddają (aktorzy, sprzedawcy, publiczność), ponieważ jedni stają się dla drugich przedmiotem prymitywnej przyjemności i niedozwolonego zarobku. Przenosi ona ich wszystkich w świat iluzoryczny. Pornografia jest ciężką winą. Władze cywilne powinny zabronić wytwarzania i rozpowszechniania materiałów pornograficznych. 2355 Prostytucja narusza godność osoby, która oddaje się prostytucji, stając się przedmiotem przyjemności cielesnej kogoś drugiego. Ten, kto płaci, grzeszy ciężko przeciw sobie samemu; niszczy czystość, do której zobowiązuje go chrzest, i znieważa swoje ciało, świątynię Ducha Świętego. Prostytucja stanowi plagę społeczną. Dotyka na ogół kobiety, lecz także mężczyzn, dzieci i młodzież (w dwóch ostatnich przypadkach grzech jest jednocześnie zgorszeniem). Oddawanie się prostytucji jest zawsze grzechem ciężkim, jednak nędza, szantaż i presja społeczna mogą zmniejszyć odpowiedzialność za winę. 2356 Gwałt oznacza wtargnięcie przemocą w intymność płciową osoby. Jest naruszeniem sprawiedliwości i miłości. Rani on głęboko prawo każdego człowieka do szacunku, wolności oraz integralności fizycznej i moralnej. Wyrządza poważną krzywdę ofierze i może wywrzeć piętno na całym jej życiu. Jest zawsze czynem wewnętrznie złym. Jeszcze poważniejszy jest gwałt popełniony przez rodziców (por. kazirodztwo) lub wychowawców na dzieciach, które są im powierzone. Czystość i homoseksualizm 2357 Homoseksualizm oznacza relacje między mężczyznami lub kobietami odczuwającymi pociąg płciowy, wyłączny lub dominujący, do osób tej samej płci. Przybierał on bardzo zróżnicowane formy na przestrzeni wieków i w różnych kulturach. Jego psychiczna geneza pozostaje w dużej części nie wyjaśniona. Tradycja, opierając się na Piśmie świętym, przedstawiającym homoseksualizm jako poważne zepsuci, zawsze głosiła, że "akty homoseksualizmu z samej swojej wewnętrznej natury są nieuporządkowane". Są one sprzeczne z prawem naturalnym; wykluczają z aktu płciowego dar życia. Nie wynikają z prawdziwej komplementarności uczuciowej i płciowej. W żadnym wypadku nie będą mogły zostać zaaprobowane. 2358 Znaczna Pewna liczba mężczyzn i kobiet przejawia głęboko osadzone skłonności homoseksualne. Osoby takie nie wybierają swej kondycji homoseksualnej; Skłonność taka, obiektywnie nieuporządkowana, dla większości z nich stanowi ona trudne doświadczenie. Powinno się traktować je te osoby z szacunkiem, współczuciem i delikatnością. Powinno się unikać wobec nich jakichkolwiek oznak niesłusznej dyskryminacji. Osoby te są wezwane do wypełniania woli Bożej w swoim życiu i - jeśli są chrześcijanami - do złączenia z ofiarą krzyża Pana trudności, jakie mogą napotykać z powodu swojej kondycji. 2359 Osoby homoseksualne są wezwane do czystości. Dzięki cnotom panowania nad sobą, które uczą wolności wewnętrznej, niekiedy dzięki wsparciu bezinteresownej przyjaźni, przez modlitwę i łaskę sakramentalną, mogą i powinny przybliżać się one - stopniowo i zdecydowanie - do doskonałości chrześcijańskiej. III. Miłość małżonków 2360 Płciowość jest podporządkowana miłości małżeńskiej mężczyzny i kobiety. W małżeństwie cielesna intymność małżonków staje się znakiem i rękojmią komunii duchowej. Między ochrzczonymi więzy małżeńskie są uświęcone przez sakrament. 2361 "Płciowość, przez którą mężczyzna i kobieta oddają się sobie wzajemnie we właściwych i wyłącznych aktach małżeńskich, nie jest bynajmniej zjawiskiem czysto biologicznym, lecz dotyczy samej wewnętrznej istoty osoby ludzkiej jako takiej. Urzeczywistnia się ona w sposób prawdziwie ludzki tylko wtedy, gdy stanowi integralną część miłości, którą mężczyzna i kobieta wiążą się z sobą aż do śmierci. Tobiasz podniósł się z łóżka i powiedział do Sary: "Wstań, siostro, módlmy się i błagajmy Pana naszego, aby okazał nam miłosierdzie i ocalił nas". Wstała i ona i zaczęli się modlić i błagać, aby dostąpić ocalenia. I zaczęli tak mówić: Bądź uwielbiony, Boże ojców naszych... Tyś stworzył Adama, i stworzyłeś dla niego pomocną ostoję - Ewę, jego żonę, i z obojga powstał rodzaj ludzki. I Ty rzekłeś: Nie jest dobrze być człowiekowi samemu, uczyńmy mu pomocnicę podobną do niego. A teraz nie dla rozpusty biorę tę siostrę moją za żonę, ale dla związku prawego. Okaż mnie i jej miłosierdzie i pozwól razem dożyć starości! I powiedzieli kolejno: Amen, amen! A potem spali całą noc (Tb 8, 4-9). 2362 "Akty... przez które małżonkowie jednoczą się z sobą w sposób intymny i czysty, są uczciwe i godne; a jeśli spełniane są prawdziwie po ludzku, są oznaką i podtrzymaniem wzajemnego oddania się, przez które małżonkowie ubogacają się sercem radosnym i wdzięcznym". Płciowość jest źródłem radości i przyjemności: Sam Stwórca sprawił... że małżonkowie we wspólnym, całkowitym oddaniu się fizycznym doznają przyjemności i szczęścia cielesnego i duchowego. Gdy więc małżonkowie szukają i używają tej przyjemności, nie czynią niczego złego, korzystają tylko z tego, czego udzielił im Stwórca. I w tym jednak powinni małżonkowie umieć pozostawać w granicach słusznego umiarkowania. 2363 Przez zjednoczenie małżonków urzeczywistnia się podwójny cel małżeństwa: dobro samych małżonków i przekazywanie życia. Nie można rozdzielać tych dwóch znaczeń, czyli wartości małżeństwa, bez naruszenia życia duchowego małżonków i narażenia dobra małżeństwa oraz przyszłości rodziny. Miłość małżeńska mężczyzny i kobiety powinna więc spełniać podwójne wymaganie: wierności i płodności. Wierność małżeńska 2364 "Wspólnota życia i miłości małżeńskiej, ustanowiona przez Stwórcę i unormowana Jego prawami, zawiązuje się przez przymierze małżeńskie, czyli przez nieodwołalną osobistą zgodę". Małżonkowie oddają się sobie wzajemnie w sposób ostateczny i całkowity. Już nie są dwoje, ale stanowią odtąd jedno ciało. Przymierze dobrowolnie zawarte przez małżonków nakłada na nich obowiązek podtrzymywania jego jedności i nierozerwalności. "Co... Bóg złączył, tego człowiek niech nie rozdziela!" (Mk 10, 9). 2365 Wierność oznacza stałość w dochowywaniu danego słowa. Bóg jest wierny. Sakrament małżeństwa wprowadza mężczyznę i kobietę w wierność Chrystusa wobec Jego Kościoła. Przez czystość małżeńską świadczą oni wobec świata o tej tajemnicy: Święty Jan Chryzostom proponuje młodym małżonkom skierowanie takich słów do swoich małżonek: "Wziąłem cię w swoje ramiona i kocham cię bardziej niż moje życie. Albowiem życie obecne jest niczym, a moim najgorętszym pragnieniem jest przeżyć je z tobą w taki sposób, abyśmy mieli pewność, że nie będziemy rozdzieleni i w tym życiu, które jest dla nas przygotowane... Miłość do ciebie przedkładam ponad wszystko i nic nie byłoby dla mnie boleśniejsze od niezgadzania się z tobą". Płodność małżeńska 2366 Płodność jest darem, celem małżeństwa, ponieważ miłość małżeńska ze swojej natury zmierza do tego, by być płodną. Dziecko nie przychodzi z zewnątrz jako dodane do wzajemnej miłości małżonków; wyłania się w samym centrum tego wzajemnego daru, którego jest owocem i wypełnieniem. Dlatego Kościół, który "opowiada się za życiem", naucza, że "każdy akt małżeński powinien pozostać sam przez się otwarty na przekazywanie życia ludzkiego". "Nauka ta, wielokrotnie podawana przez Urząd Nauczycielski Kościoła, ma swoją podstawę w ustanowionym przez Boga nierozerwalnym związku, którego człowiekowi nie wolno samowolnie zrywać, między podwójnym znaczeniem aktu małżeńskiego: znaczeniem jednoczącym i prokreacyjnym". 2367 Małżonkowie, powołani do dawania życia, uczestniczą w stwórczej mocy i w ojcostwie Boga. "W spełnianiu obowiązku, jakim jest przekazywanie życia i wychowywanie, obowiązku, który trzeba uważać za główną ich misję, są współpracownikami miłości Boga-Stwórcy i jakby jej wyrazicielami. Przeto mają wypełniać zadanie swoje w poczuciu ludzkiej i chrześcijańskiej odpowiedzialności". 2368 Szczególny aspekt tej odpowiedzialności dotyczy regulacji poczęć. Z uzasadnionych powodów małżonkowie mogą chcieć odsunąć w czasie przyjście na świat swoich dzieci. Powinni więc troszczyć się, by ich pragnienie nie wypływało z egoizmu, lecz było zgodne ze słuszną wielkodusznością odpowiedzialnego rodzicielstwa. Poza tym, dostosują swoje postępowanie do obiektywnych kryteriów moralności: Kiedy... chodzi o pogodzenie miłości małżeńskiej z odpowiedzialnym przekazywaniem życia, wówczas moralny charakter sposobu postępowania nie zależy wyłącznie od samej szczerej intencji i oceny motywów, lecz musi być określony w świetle obiektywnych kryteriów, uwzględniających naturę osoby ludzkiej i jej czynów, które to kryteria w kontekście prawdziwej miłości strzegą pełnego sensu wzajemnego oddawania się sobie i człowieczego przekazywania życia; a to jest niemożliwe bez kultywowania szczerym sercem cnoty czystości małżeńskiej. 2369 "Jeżeli zatem zostaną zachowane te dwa istotne aspekty stosunku małżeńskiego, jednoczący i prokreacyjny, to wtedy zachowuje on w pełni swoje znaczenie wzajemnej i prawdziwej miłości oraz swoje odniesienie do bardzo wzniosłego powołania do rodzicielstwa". 2370 Okresowa wstrzemięźliwość, metody regulacji poczęć oparte na samoobserwacji i odwoływaniu się do okresów niepłodnych są zgodne z obiektywnymi kryteriami moralności. Metody te szanują ciało małżonków, zachęcają do wzajemnej czułości i sprzyjają wychowaniu do autentycznej wolności. Jest natomiast wewnętrznie złe "wszelkie działanie, które - czy to w przewidywaniu aktu małżeńskiego, podczas jego spełniania, czy w rozwoju jego naturalnych skutków - miałoby za cel uniemożliwienie poczęcia lub prowadziłoby do tego". Naturalnej "mowie", która wyraża obopólny, całkowity dar małżonków, antykoncepcja narzuca "mowę" obiektywnie sprzeczną, czyli taką, która nie wyraża całkowitego oddania się drugiemu; stąd pochodzi nie tylko czynne odrzucenie otwarcia się na życie, ale również sfałszowanie wewnętrznej prawdy miłości małżeńskiej, powołanej do całkowitego osobowego daru... Różnica antropologiczna, a zarazem moralna, jaka istnieje pomiędzy środkami antykoncepcyjnymi a odwołaniem się do rytmów okresowych... w ostatecznej analizie dotyczy dwóch, nie dających się z sobą pogodzić, koncepcji osoby i płciowości ludzkiej. 2371 "Niech zaś wszyscy wiedzą, że życie ludzkie i zadanie przekazywania go nie ograniczają się tylko do perspektyw doczesności i nie mogą tylko w niej samej znajdować swego wymiaru i zrozumienia, lecz mają zawsze odniesienie do wiecznego przeznaczenia ludzkiego". 2372 Państwo jest odpowiedzialne za dobrobyt obywateli. Z tej racji jest więc rzeczą uzasadnioną, by wpływało ono na ukierunkowanie demografii ludności. Może to robić przez obiektywną i pełną szacunku informację, ale nigdy nie autorytatywnie i stosując przymus. Nie może ono w sposób uzasadniony zastępować inicjatywy małżonków, którzy pierwsi są odpowiedzialni za wydawanie na świat i wychowywanie swoich dzieci. Nie jest dozwolone sprzyjanie środkom regulacji demograficznej, przeciwnym moralności. W tej dziedzinie nie jest ono upoważnione do interweniowania za pomocą środków przeciwnych prawu moralnemu. Dziecko jako dar 2373 Pismo święte oraz tradycyjna praktyka Kościoła widzą w rodzinach wielodzietnych znak Bożego błogosławieństwa i wielkoduszności rodziców. 2374 Bezpłodność sprawia małżonkom wiele cierpienia. Cóż zechcesz mi dać - pytał Abram Boga - "skoro zbliżam się do kresu mego życia, nie mając potomka...?" (Rdz 15, 2). "Spraw, abym miała dzieci; bo inaczej przyjdzie mi umrzeć!" - wołała Rachela do swego męża Jakuba (Rdz 30, 1). 2375 Badania naukowe, które zmierzają do zmniejszenia ludzkiej bezpłodności, zasługują na poparcie pod warunkiem, że będą "służyć osobie ludzkiej, jej niezbywalnym prawom oraz jej prawdziwemu i integralnemu dobru, zgodnie z zamysłem i wolą Boga". 2376 Techniki, które powodują oddzielenie rodzicielstwa wskutek interwencji osoby spoza małżeństwa (oddawanie spermy lub jaja, macierzyństwo zastępcze), są głęboko niegodziwe. Techniki te (sztuczna inseminacja i sztuczne zapłodnienie heterologiczne) naruszają prawo dziecka do urodzenia się z ojca i matki, których zna i którzy połączeni są węzłem małżeńskim. Techniki te pozostają w sprzeczności z wyłącznym prawem małżonków do "stania się ojcem i matką wyłącznie dzięki sobie". 2377 Techniki te praktykowane w ramach małżeństwa (sztuczna inseminacja i sztuczne zapłodnienie homologiczne) są być może mniej szkodliwe, jednakże pozostają one moralnie niedopuszczalne. Powodują oddzielenie aktu płciowego od aktu prokreacyjnego. Akt zapoczątkowujący istnienie dziecka przestaje być aktem, w którym dwie osoby oddają się sobie nawzajem. "Oddaje (on) życie i tożsamość embrionów w ręce lekarzy i biologów, wprowadza panowanie techniki nad pochodzeniem i przeznaczeniem osoby ludzkiej. Tego rodzaju panowanie samo w sobie sprzeciwia się godności i równości, które winny być uznawane zarówno w rodzicach, jak i w dzieciach" "przekazywanie życia jest jednak pozbawione z moralnego punktu widzenia właściwej sobie doskonałości, jeśli nie jest chciane jako owoc aktu małżeńskiego, to jest specyficznego aktu zjednoczenia małżonków... Tylko poszanowanie związku, który istnieje między znaczeniami aktu małżeńskiego, i szacunek dla jedności istoty ludzkiej umożliwia rodzicielstwo zgodne z godnością osoby ludzkiej". 2378 Dziecko nie jest czymś należnym, ale jest darem. "Największym darem małżeństwa" jest osoba ludzka. Dziecko nie może być uważane za przedmiot własności, za coś, do czego prowadziłoby uznanie rzekomego "prawa do dziecka". W tej dziedzinie jedynie dziecko posiada prawdziwe prawa: prawo, by "być owocem właściwego aktu miłości małżeńskiej rodziców i jako osoba od chwili swego poczęcia mająca również prawo do szacunku". 2379 Ewangelia ukazuje, że bezpłodność fizyczna nie jest absolutnym złem. Małżonkowie, którzy po wyczerpaniu dozwolonych środków medycznych cierpią na bezpłodność, złączą się z krzyżem Pana, źródłem wszelkiej duchowej płodności. Mogą oni dać dowód swej wielkoduszności, adoptując opuszczone dzieci lub pełniąc ważne posługi na rzecz bliźniego. IV. Wykroczenia przeciw godności małżeństwa 2380 Cudzołóstwo. Słowo to oznacza niewierność małżeńską. Gdy dwoje partnerów, z których przynajmniej jeden jest w związku małżeńskim, nawiązuje stosunki płciowe, nawet przelotne, popełniają oni cudzołóstwo. Chrystus potępia cudzołóstwo nawet w postaci zwykłego pożądania. Szóste przykazanie i Nowy Testament bezwzględnie zakazują cudzołóstwa. Prorocy ukazują jego ciężar. Widzą w cudzołóstwie figurę grzechu bałwochwalstwa. 2381 Cudzołóstwo jest niesprawiedliwością. Ten, kto je popełnia, nie dotrzymuje podjętych zobowiązań. Rani znak przymierza, jakim jest węzeł małżeński, narusza prawo współmałżonka i godzi w instytucję małżeństwa, nie dotrzymując umowy znajdującej się u jego podstaw. Naraża na niebezpieczeństwo dobro rodzicielstwa ludzkiego oraz dzieci, które potrzebują trwałego związku rodziców. Rozwód 2382 Pan Jezus podkreślił pierwotny plan Stwórcy, który chciał nierozerwalności małżeństwa. Znosi pobłażliwość, która przeniknęła do Starego Prawa. Między ochrzczonymi "małżeństwo zawarte i dopełnione nie może być rozwiązane żadną ludzką władzą i z żadnej przyczyny, oprócz śmierci". 2383 Separacja małżonków z utrzymaniem węzła małżeńskiego może być uzasadniona w pewnych przypadkach przewidzianych przez prawo kanoniczne. Jeśli rozwód cywilny pozostaje jedynym możliwym sposobem zabezpieczenia pewnych słusznych praw, opieki nad dziećmi czy obrony majątku, może być tolerowany, nie stanowiąc przewinienia moralnego. 2384 Rozwód jest poważnym wykroczeniem przeciw prawu naturalnemu. Zmierza do zerwania dobrowolnie zawartej przez małżonków umowy, by żyć razem aż do śmierci. Rozwód znieważa przymierze zbawcze, którego znakiem jest małżeństwo sakramentalne. Fakt zawarcia nowego związku, choćby był uznany przez prawo cywilne, powiększa jeszcze bardziej ciężar rozbicia; stawia bowiem współmałżonka żyjącego w nowym związku w sytuacji publicznego i trwałego cudzołóstwa: Jeśli mąż, odłączywszy się od swej żony, łączy się z inną kobietą, sam jest cudzołożnikiem, ponieważ każe popełnić cudzołóstwo tej kobiecie; także kobieta, która mieszka z nim, jest cudzołożnicą, ponieważ pociągnęła do siebie męża innej kobiety. 2385 Niemoralny charakter rozwodu wynika z nieporządku, jaki wprowadza on w komórkę rodzinną i w społeczeństwo. Nieporządek ten pociąga za sobą poważne szkody: dla porzuconego współmałżonka, dla dzieci, które doznały wstrząsu z powodu rozejścia się rodziców, często starających się pozyskać ich względy, oraz z uwagi na zły przykład, który czyni z niego prawdziwą plagę społeczną. 2386 Może zdarzyć się, że jeden ze współmałżonków jest niewinną ofiarą rozwodu orzeczonego przez prawo cywilne; nie wykracza on wówczas przeciw przepisowi moralnemu. Istnieje znaczna różnica między współmałżonkiem, który szczerze usiłował być wierny sakramentowi małżeństwa i uważa się za niesłusznie porzuconego, a tym, który wskutek poważnej winy ze swej strony niszczy ważne kanonicznie małżeństwo. Inne wykroczenia przeciw godności małżeństwa 2387 Zrozumiały jest dramat tego, kto pragnąc wrócić do życia zgodnego z Ewangelią, zmuszony jest oddalić jedną lub wiele kobiet, z którymi dzielił przez lata życie małżeńskie. Jednak poligamia nie jest zgodna z prawem moralnym: "Zaprzecza ona radykalnie komunii małżeńskiej, przekreśla bowiem wprost zamysł Boży, który został objawiony nam na początku, gdyż jest przeciwna równej godności osobowej mężczyzny i kobiety, oddających się sobie w miłości całkowitej, a przez to samo jedynej i wyłącznej". Chrześcijanin, uprzednio żyjący w poligamii, jest odpowiedzialny ze sprawiedliwości za wypełnienie z całą powagą zobowiązań podjętych wobec swoich dawnych żon i swoich dzieci. 2388 Kazirodztwo oznacza intymne relacje między krewnymi lub powinowatymi stopnia zakazującego pomiędzy nimi małżeństwa. Św. Paweł piętnuje ten szczególnie ciężki grzech: "Słyszy się powszechnie o rozpuście między wami, i to o takiej rozpuście... że ktoś żyje z żoną swego ojca... W imię Pana naszego Jezusa... wydajcie takiego szatanowi na zatracenie ciała..." Kazirodztwo niszczy związki rodzinne i jest oznaką cofnięcia się do zwierzęcości. 2389 Do kazirodztwa zbliżone są nadużycia seksualne popełniane przez dorosłych na dzieciach lub młodzieży powierzonych ich opiece. Grzech ten jest jednocześnie gorszącym zamachem na integralność fizyczną i moralną młodych, którzy będą nosić jego piętno przez całe życie, oraz pogwałceniem odpowiedzialności wychowawczej. 2390 Wolny związek ma miejsce wówczas, gdy mężczyzna i kobieta odmawiają nadania formy prawnej i publicznej współżyciu zakładającemu intymność płciową. Określenie to jest zwodnicze: Co może oznaczać związek, w którym osoby nie podejmują zobowiązań wobec siebie i dają w ten sposób wyraz brakowi zaufania w odniesieniu do drugiej osoby, do samej siebie lub do przyszłości? Określenie "wolny związek" odnosi się do różnych sytuacji, takich jak: konkubinat, odmowa małżeństwa jako takiego, niezdolność do podjęcia trwałych i ostatecznych zobowiązań. Wszystkie te sytuacje znieważają godność małżeństwa; niszczą samo pojęcie rodziny; osłabiają znaczenie wierności. Są one sprzeczne z prawem moralnym. Akt płciowy powinien mieć miejsce wyłącznie w małżeństwie; poza nim stanowi zawsze grzech ciężki i wyklucza z Komunii sakramentalnej. 2391 Wiele osób zamierzających zawrzeć małżeństwo domaga się dzisiaj swoistego prawa do próby. Bez względu na powagę tego zamiaru ci, którzy podejmują przedmałżeńskie stosunki płciowe, "nie są w stanie zabezpieczyć szczerości i wierności relacji międzyosobowej mężczyzny i kobiety, a zwłaszcza nie mogą ustrzec tego związku przed niestałością pożądania i samowoli". Zjednoczenie cielesne jest moralnie godziwe jedynie wtedy, gdy wytworzyła się ostateczna wspólnota życia między mężczyzną i kobietą. Miłość ludzka nie toleruje "próby". Domaga się całkowitego i ostatecznego wzajemnego daru z siebie. W skrócie 2392 "Miłość jest... podstawowym i wrodzonym powołaniem każdej istoty ludzkiej" . 2393 Bóg, stwarzając człowieka jako "mężczyznę i niewiastę", obdarzył ich taką samą godnością osobową. Każdy człowiek, mężczyzna i kobieta, powinien uznać i przyjąć swoją tożsamość płciową. 2394 Chrystus jest wzorem czystości. Każdy ochrzczony jest powołany do życia w czystości zgodnie ze swoim stanem życia. 2395 Czystość oznacza integrację płciowości w osobie. Domaga się osiągnięcia panowania nad sobą. 2396 Wśród grzechów pozostających w głębokiej sprzeczności z czystością należy wymienić masturbację, nierząd, pornografię i czyny homoseksualne. 2397 Przymierze dobrowolnie zawarte przez małżonków zakłada wierną miłość. Zobowiązuje ich do zachowania nierozerwalności małżeństwa. 2398 Płodność jest dobrem, darem i celem małżeństwa. Małżonkowie przekazując życie, uczestniczą w ojcostwie Boga. 2399 Regulacja poczęć ukazuje jeden z aspektów odpowiedzialnego ojcostwa i macierzyństwa. Prawość intencji małżonków nie usprawiedliwia odwoływania się do środków moralnie niedopuszczalnych (np. sterylizacji bezpośredniej lub antykoncepcji). 2400 Cudzołóstwo i rozwód, poligamia i wolny związek są poważnymi wykroczeniami przeciw godności małżeństwa. Artykuł dziewiąty DZIEWIĄTE PRZYKAZANIE Nie będziesz pożądał domu bliźniego twego. Nie będziesz pożądał żony bliźniego twego, ani jego niewolnika, ani jego niewolnicy, ani jego wołu, ani jego osła, ani żadnej rzeczy, która należy do bliźniego twego (Wj 20,17). Każdy, kto pożądliwie patrzy na kobietę, już się w swoim sercu dopuścił z nią cudzołóstwa (Mt 5, 28). 2514 Święty Jan rozróżnia trzy rodzaje pożądania, czyli pożądliwości: pożądliwość ciała, pożądliwość oczu i pychę życia. Zgodnie z katolicką tradycją katechizmową dziewiąte przykazanie zakazuje pożądania cielesnego; dziesiąte przykazanie zabrania pożądania dóbr drugiego człowieka. 2515 W sensie etymologicznym pojęcie "pożądanie" może oznaczać każdą gwałtowną postać pragnienia ludzkiego. Teologia chrześcijańska nadała temu pojęciu szczególne znaczenie pragnienia zmysłowego, które przeciwstawia się wskazaniom rozumu ludzkiego. Św. Paweł Apostoł utożsamia je z buntem "ciała" wobec "ducha". Pożądanie jest konsekwencją nieposłuszeństwa grzechu pierworodnego (Rdz 3, 11). Wywołuje ono nieporządek we władzach moralnych człowieka i nie będąc samo w sobie grzechem, skłania człowieka do popełniania grzechów. 2516 Już w samym człowieku, ponieważ jest on istotą złożoną z ciała i duszy, istnieje pewne napięcie, toczy się pewna walka między dążeniami "ducha" i "ciała". Walka ta w rzeczywistości należy do dziedzictwa grzechu, jest jego konsekwencją i równocześnie jego potwierdzeniem. Jest częścią codziennego doświadczenia walki duchowej: Nie chodzi Apostołowi o upośledzanie i potępienie ciała jako współkonstytuującego wraz z duchową duszą naturę człowieka i jego osobową podmiotowość. Chodzi natomiast o uczynki czy też raczej stałe usposobienie - cnoty i wady - moralnie dobre lub złe, które jest owocem ulegania (w pierwszym wypadku) bądź też opierania się (w drugim) zbawczemu działaniu Ducha Świętego. Stąd też Apostoł pisze: "Mając życie od Ducha, do Ducha się też stosujmy" (Ga 5, 25). I. Oczyszczenie serca 2517 Serce jest siedzibą moralnego wymiaru osobowości: "Z serca... pochodzą złe myśli, zabójstwa, cudzołóstwa, czyny nierządne" (Mt 15, 19). Walka z pożądliwością cielesną domaga się oczyszczenia serca i praktykowania umiarkowania: Zachowaj prostotę i niewinność, a będziesz jak małe dzieci, nie znające zła niszczącego życie ludzkie. 2518 Szóste błogosławieństwo zapowiada: "Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą" (Mt 5, 8). "Czyste serca" oznaczają tych, którzy dostosowali swój umysł i swoją wolę do Bożych wymagań świętości, zwłaszcza w trzech dziedzinach: miłości, Czystości, czyli prawości płciowej, umiłowania prawdy i prawowierności w wierze. Istnieje związek między czystością serca, ciała i wiary: Wierni powinni wyznawać prawdy Symbolu wiary, "ażeby wierząc, byli posłuszni; będąc posłuszni, uczciwie żyli; uczciwie żyjąc, oczyszczali swoje serca, a oczyszczając swoje serca, rozumieli to, w co wierzą". 2519 "Sercom czystym" jest obiecane widzenie Boga twarzą w twarz i upodobnienie do Niego. Czystość serca jest warunkiem wstępnym tego widzenia. Już dzisiaj uzdalnia nas ona do widzenia tak, jak widzi Bóg, przyjmowania drugiego człowieka jako "bliźniego"; uzdalnia nas do uznania ciała ludzkiego - naszego własnego i naszego bliźniego - za świątynię Ducha Świętego, przejaw Boskiego piękna. II. Walka o czystość 2520 Chrzest udziela temu, kto go przyjmuje, łaski oczyszczenia ze wszystkich grzechów. Ochrzczony powinien jednak nadal walczyć z pożądaniem ciała i z nieuporządkowanymi pożądliwościami. Za pomocą łaski Bożej osiąga to oczyszczenie:- przez cnotę i dar czystości, ponieważ czystość pozwala miłować sercem prawym i niepodzielnym;- przez czystość intencji, która polega na dążeniu do prawdziwego celu człowieka; ochrzczony stara się z prostotą rozpoznawać wolę Bożą i pełnić ją we wszystkim;- przez czystość spojrzenia, zewnętrznego i wewnętrznego; przez czuwanie nad uczuciami i wyobraźnią, przez odrzucenie jakiegokolwiek upodobania w myślach nieczystych, które skłaniają do odejścia z drogi Bożych przykazań: "Widok roznamiętnia głupich" (Mdr 15, 5);- przez modlitwę: Mniemałem, że do powściągliwości człowiek jest zdolny o własnych siłach, a ja w sobie tych sił nie dostrzegałem. Głupiec, nie wiedziałem, że - jak napisano - nikt nie może być powściągliwy, jeśli Ty mu tego nie udzielisz. Udzieliłbyś mi na pewno, gdybym z głębi serca wołał do Ciebie i gdybym miał wiarę dostatecznie mocną, by moje troski Tobie powierzyć. 2521 Czystość domaga się wstydliwości. Jest ona integralną częścią umiarkowania. Wstydliwość chroni intymność osoby. Polega ona na odmowie odsłaniania tego, co powinno pozostać zakryte. Wstydliwość jest związana z czystością, świadczy o jej delikatności. Kieruje ona spojrzeniami i gestami, które odpowiadają godności osób i godności ich zjednoczenia. 2522 Wstydliwość strzeże tajemnicy osób i ich miłości. Zachęca do cierpliwości i umiarkowania w związku miłości; domaga się, by zostały spełnione warunki daru i pełnego wzajemnego oddania się mężczyzny i kobiety. Wstydliwość jest skromnością. Wpływa na wybór ubioru. Zachowuje milczenie lub dystans tam, gdzie pojawia się niebezpieczeństwo niezdrowej ciekawości. Staje się dyskrecją. 2523 Istnieje wstydliwość zarówno uczuć, jak i ciała. Sprzeciwia się ona, na przykład, służącemu niezdrowej ciekawości, przedstawianiu ciała ludzkiego w pewnych reklamach lub dążeniom niektórych środków przekazu posuwających się za daleko w przedstawianiu intymności człowieka. Wstydliwość inspiruje styl życia, który pozwala na przeciwstawienie się wymaganiom mody i presji panujących ideologii. 2524 Formy, jakie przybiera wstydliwość, są różne w różnych kulturach. Wszędzie jednak jawi się ona jako dostrzeżenie duchowej godności właściwej człowiekowi. Rodzi się ona wraz z dojrzewaniem sumienia osoby. Uczyć dzieci i młodzież wstydliwości oznacza budzić w nich poszanowanie osoby ludzkiej. 2525 Czystość chrześcijańska domaga się oczyszczenia klimatu społecznego. Wymaga ona od środków społecznego przekazu informacji troszczącej się o szacunek i umiarkowanie. Czystość serca wyzwala z rozpowszechnionego erotyzmu i oddala od widowisk, które sprzyjają niezdrowej ciekawości i iluzji. 2526 To, co jest nazywane permisywizmem obyczajów, opiera się na błędnej koncepcji wolności ludzkiej; by mogła ona wzrastać, powinna najpierw pozwolić kształtować się przez prawo moralne. Należy wymagać od osób odpowiedzialnych za wychowanie, by nauczanie młodzieży obejmowało poszanowanie prawdy, przymioty serca oraz moralną i duchową godność człowieka. 2527 "Dobra nowina Chrystusowa odnawia ustawicznie życie i kulturę upadłego człowieka oraz zwalcza i usuwa błędy i zło, płynące z ciągle grożącego człowiekowi zwodzenia przez grzech. Nieustannie oczyszcza i podnosi obyczaje ludów, skarby i przymioty ducha każdego ludu czy wieku, niejako użyźnia od wewnątrz bogactwami z wysoka, umacnia, uzupełnia i naprawia w Chrystusie" . W skrócie 2528 "Każdy, kto pożądliwie patrzy na kobietę, już się w swoim sercu dopuścił z nią cudzołóstwa" (Mt 5, 28). 2529 Dziewiąte przykazanie ostrzega przed pożądaniem, czyli pożądliwością cielesną. 2530 Walka z pożądliwością cielesną dokonuje się przez oczyszczenie serca i praktykowanie umiarkowania. 2531 Czystość serca pozwoli nam oglądać Boga; już dzisiaj pozwala nam widzieć wszystko tak, jak widzi Bóg. 2532 Oczyszczenie serca osiąga się przez modlitwę, praktykowanie czystości, czystość intencji i spojrzenia. 2533 Czystość serca domaga się wstydliwości, która jest cierpliwością, skromnością i dyskrecją. Wstydliwość strzeże intymności osoby. Tekst Katechizmu Kościoła Katolickiego za www..katechizm.opoka.org.pl. Data odczytu 29 lipca 2014 r. Katechizm Kościoła Katolickiego, Pallottinum, 1994, Poznań. 79. Kodeks karny (a seks) (k.k. - tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1600, 2077) „Art. 7. § 1. Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem. § 2. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą. § 3. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych albo powyżej 5000 zł, karą ograniczenia wolności przekraczającą miesiąc albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc. Art. 8. Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie; występek można popełnić także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi. Art. 9. § 1. Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi. § 2. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć. § 3. Sprawca ponosi surowszą odpowiedzialność, którą ustawa uzależnia od określonego następstwa czynu zabronionego, jeżeli następstwo to przewidywał albo mógł przewidzieć. Art. 10. § 1. Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. § 2. Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3 lub 4, art. 223 § 2, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne. § 3. W wypadku określonym w § 2 orzeczona kara nie może przekroczyć dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo; sąd może zastosować także nadzwyczajne złagodzenie kary. § 4. W stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu lat 17, lecz przed ukończeniem lat 18, sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają. Rozdział II Formy popełnienia przestępstwa Art. 13. § 1. Odpowiada za usiłowanie, kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje. § 2. Usiłowanie zachodzi także wtedy, gdy sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego. Art. 16. § 1. Przygotowanie zachodzi tylko wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania, w szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania. § 2. Przygotowanie jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Art. 18. § 1. Odpowiada za sprawstwo nie tylko ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, ale także ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu. § 2. Odpowiada za podżeganie, kto chcąc, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do tego. § 3. Odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji; odpowiada za pomocnictwo także ten, kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie. Art. 19. § 1. Sąd wymierza karę za podżeganie lub pomocnictwo w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo. § 2. Wymierzając karę za pomocnictwo sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Art. 20. Każdy ze współdziałających w popełnieniu czynu zabronionego odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności niezależnie od odpowiedzialności pozostałych współdziałających. Rozdział III Wyłączenie odpowiedzialności karnej Art. 25. § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem. § 2. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. § 2a. Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej, odpierając zamach polegający na wdarciu się do mieszkania, lokalu, domu albo na przylegający do nich ogrodzony teren lub odpierając zamach poprzedzony wdarciem się do tych miejsc, chyba że przekroczenie granic obrony koniecznej było rażące. § 3. Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu. § 4. (uchylony) § 5. (uchylony) Art. 28. § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto pozostaje w usprawiedliwionym błędzie co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego. § 2. Odpowiada na podstawie przepisu przewidującego łagodniejszą odpowiedzialność sprawca, który dopuszcza się czynu w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność stanowiąca znamię czynu zabronionego, od której taka łagodniejsza odpowiedzialność zależy. Art. 29. Nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność albo winę; jeżeli błąd sprawcy jest nieusprawiedliwiony, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Art. 30. Nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionej nieświadomości jego bezprawności; jeżeli błąd sprawcy jest nieusprawiedliwiony, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Art. 31. § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem. § 2. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. § 3. Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć. Art. 101. § 1. Karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat: 1) 30 - gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa, 2) 20 - gdy czyn stanowi inną zbrodnię, 2a) 15 - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat, 3) 10 - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata, 4) 5 - gdy chodzi o pozostałe występki. 5) (uchylony) § 2. Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia. § 3. W wypadkach przewidzianych w § 1 lub 2, jeżeli dokonanie przestępstwa zależy od nastąpienia określonego w ustawie skutku, bieg przedawnienia rozpoczyna się od czasu, gdy skutek nastąpił. § 4. W przypadku: 1) występków przeciwko życiu i zdrowiu, popełnionych na szkodę małoletniego, zagrożonych karą, której górna granica przekracza 5 lat pozbawienia wolności, 2) przestępstw określonych w rozdziale XXV, popełnionych na szkodę małoletniego albo gdy treści pornograficzne obejmują udział małoletniego – przedawnienie karalności przestępstwa nie może nastąpić przed ukończeniem przez niego 30. roku życia. Art. 102. Jeżeli w okresie, o którym mowa w art. 101, wszczęto postępowanie, karalność przestępstw określonych w art. 101 § 1 ustaje z upływem 10 lat, a w pozostałych wypadkach – z upływem 5 lat od zakończenia tego okresu. Art. 106. Z chwilą zatarcia skazania uważa się za niebyłe; wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych. Art. 106a. Nie podlega zatarciu skazanie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, jeżeli pokrzywdzony był małoletnim poniżej lat 15. Rozdział XIX Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu Art. 149. Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Art. 152. § 1. Kto za zgodą kobiety przerywa jej ciążę z naruszeniem przepisów ustawy, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Tej samej karze podlega, kto udziela kobiecie ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży z naruszeniem przepisów ustawy lub ją do tego nakłania. § 3. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Art. 153. § 1. Kto stosując przemoc wobec kobiety ciężarnej lub w inny sposób bez jej zgody przerywa ciążę albo przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza kobietę ciężarną do przerwania ciąży, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. § 2. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Art. 154. § 1. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 152 § 1 lub 2 jest śmierć kobiety ciężarnej, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 2. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 152 § 3 lub w art. 153 jest śmierć kobiety ciężarnej, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. Art. 156. § 1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci: 1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia, 2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. § 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 5, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności. Art. 157a. § 1. Kto powoduje uszkodzenie ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 2. Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka poczętego są następstwem działań leczniczych, koniecznych dla uchylenia niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego. § 3. Nie podlega karze matka dziecka poczętego, która dopuszcza się czynu określonego w § 1. Art. 161. § 1. Kto, wiedząc, że jest zarażony wirusem HIV, naraża bezpośrednio inną osobę na takie zarażenie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Kto, wiedząc, że jest dotknięty chorobą weneryczną lub zakaźną, ciężką chorobą nieuleczalną lub realnie zagrażającą życiu, naraża bezpośrednio inną osobę na zarażenie taką chorobą, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. § 3. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego. Rozdział XXIII Przestępstwa przeciwko wolności Art. 189. § 1. Kto pozbawia człowieka wolności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2. Jeżeli pozbawienie wolności trwało dłużej niż 7 dni, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 2a. Jeżeli pozbawienie wolności, o którym mowa w § 2, dotyczy osoby nieporadnej ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. § 3. Jeżeli pozbawienie wolności, o którym mowa w § 1-2a, łączyło się ze szczególnym udręczeniem, sprawca podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. Art. 189a. § 1. Kto dopuszcza się handlu ludźmi, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. § 2. Kto czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Art. 190. § 1. Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego. Art. 190a. § 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej. § 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego. Art. 191. § 1. Kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 1a. Tej samej karze podlega, kto w celu określonym w § 1 stosuje przemoc innego rodzaju uporczywie lub w sposób istotnie utrudniający innej osobie korzystanie z zajmowanego lokalu mieszkalnego. § 2. Jeżeli sprawca działa w sposób określony w § 1 w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 3. Ściganie przestępstwa określonego w § 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego. Art. 191a. § 1. Kto utrwala wizerunek nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej, używając w tym celu wobec niej przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu, albo wizerunek nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej bez jej zgody rozpowszechnia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego. Art. 192. § 1. Kto wykonuje zabieg leczniczy bez zgody pacjenta, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego. Art. 193. Kto wdziera się do cudzego domu, mieszkania, lokalu, pomieszczenia albo ogrodzonego terenu albo wbrew żądaniu osoby uprawnionej miejsca takiego nie opuszcza, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Rozdział XXV Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności Art. 197. § 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. § 2. Jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. § 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia: 1) wspólnie z inną osobą, 2) wobec małoletniego poniżej lat 15, 3) wobec wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. § 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1-3 działa ze szczególnym okrucieństwem, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5. Art. 198. Kto, wykorzystując bezradność innej osoby lub wynikający z upośledzenia umysłowego lub choroby psychicznej brak zdolności tej osoby do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, doprowadza ją do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Art. 199. § 1. Kto, przez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia, doprowadza inną osobę do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Jeżeli czyn określony w § 1 został popełniony na szkodę małoletniego, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 3. Karze określonej w § 2 podlega, kto obcuje płciowo z małoletnim lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej albo doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania, nadużywając zaufania lub udzielając w zamian korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy. Art. 200. § 1. Kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. § 2. (uchylony) § 3. Kto małoletniemu poniżej lat 15 prezentuje treści pornograficzne lub udostępnia mu przedmioty mające taki charakter albo rozpowszechnia treści pornograficzne w sposób umożliwiający takiemu małoletniemu zapoznanie się z nimi, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 4. Karze określonej w § 3 podlega, kto w celu swojego zaspokojenia seksualnego lub zaspokojenia seksualnego innej osoby prezentuje małoletniemu poniżej lat 15 wykonanie czynności seksualnej. § 5. Karze określonej w § 3 podlega, kto prowadzi reklamę lub promocję działalności polegającej na rozpowszechnianiu treści pornograficznych w sposób umożliwiający zapoznanie się z nimi małoletniemu poniżej lat 15. Art. 200a. § 1. Kto w celu popełnienia przestępstwa określonego w art. 197 § 3 pkt 2 lub art. 200, jak również produkowania lub utrwalania treści pornograficznych, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej nawiązuje kontakt z małoletnim poniżej lat 15, zmierzając, za pomocą wprowadzenia go w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania sytuacji albo przy użyciu groźby bezprawnej, do spotkania z nim, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Kto za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej małoletniemu poniżej lat 15 składa propozycję obcowania płciowego, poddania się lub wykonania innej czynności seksualnej lub udziału w produkowaniu lub utrwalaniu treści pornograficznych, i zmierza do jej realizacji, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Art. 200b. Kto publicznie propaguje lub pochwala zachowania o charakterze pedofilskim, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Art. 201. Kto dopuszcza się obcowania płciowego w stosunku do wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Art. 202. § 1. Kto publicznie prezentuje treści pornograficzne w taki sposób, że może to narzucić ich odbiór osobie, która tego sobie nie życzy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 2. (uchylony) § 3. Kto w celu rozpowszechniania produkuje, utrwala lub sprowadza, przechowuje lub posiada albo rozpowszechnia lub prezentuje treści pornograficzne z udziałem małoletniego albo treści pornograficzne związane z prezentowaniem przemocy lub posługiwaniem się zwierzęciem, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. § 4. Kto utrwala treści pornograficzne z udziałem małoletniego, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 4a. Kto przechowuje, posiada lub uzyskuje dostęp do treści pornograficznych z udziałem małoletniego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 4b. Kto produkuje, rozpowszechnia, prezentuje, przechowuje lub posiada treści pornograficzne przedstawiające wytworzony albo przetworzony wizerunek małoletniego uczestniczącego w czynności seksualnej podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 4c. Karze określonej w § 4b podlega, kto w celu zaspokojenia seksualnego uczestniczy w prezentacji treści pornograficznych z udziałem małoletniego. § 5. Sąd może orzec przepadek narzędzi lub innych przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstw określonych w § 1-4b, chociażby nie stanowiły własności sprawcy. Art. 203. Kto, przemocą, groźbą bezprawną, podstępem lub wykorzystując stosunek zależności lub krytyczne położenie, doprowadza inną osobę do uprawiania prostytucji, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Art. 204. § 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, nakłania inną osobę do uprawiania prostytucji lub jej to ułatwia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2. Karze określonej w § 1 podlega, kto czerpie korzyści majątkowe z uprawiania prostytucji przez inną osobę. § 3. Jeżeli osoba określona w § 1 lub 2 jest małoletnim, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 4. (uchylony) Art. 205. (uchylony) Rozdział XXVI Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece Art. 206. Kto zawiera małżeństwo, pomimo że pozostaje w związku małżeńskim, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Art. 207. § 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 1a. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą nieporadną ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. § 2. Jeżeli czyn określony w § 1 lub 1a połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1-2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. Art. 208. Kto rozpija małoletniego, dostarczając mu napoju alkoholowego, ułatwiając jego spożycie lub nakłaniając go do spożycia takiego napoju, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Art. 209. § 1. Kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wilności do roku. § 1a. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. §2. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego. § 3. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a odbywa się z urzędu. § 4. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 1, który nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty. § 5. Sad odstepuje od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa określonego w § 1a uiścił w całości zaległe alimenty, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary. Art. 210. § 1. Kto wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej lat 15 albo o osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny osobę tę porzuca, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2. Jeżeli następstwem czynu jest śmierć osoby określonej w § 1, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 2 lat do 12. Art. 211. Kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Art. 211a. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, zajmuje się organizowaniem adopcji dzieci wbrew przepisom ustawy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Art. 231. § 1. Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa nieumyślnie i wyrządza istotną szkodę, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 4. Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli czyn wyczerpuje znamiona czynu zabronionego określonego w art. 228. Art. 231a. Z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych funkcjonariusz publiczny korzysta również wtedy, jeżeli bezprawny zamach na jego osobę został podjęty z powodu wykonywanego przez niego zawodu lub zajmowanego stanowiska. Przepisy wprowadzające kodeksu karnego (Dz.U. z 1997 r., nr 88, poz. 554 późn. zm.): Rozdział II Przepisy karne Art. 8. Kto powoduje oddanie osoby w stan niewolnictwa lub utrzymuje ją w tym stanie albo uprawia handel niewolnikami, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. Poprzednio obowiązwałty na ziemiach polskich: Kodeks karny z 1932 r. (Dz.U. z 1932 r., nr 60, poz. 571, z póżn. zm.). Kodeks karny z 1969 r. (Dz.U. z 1969 r., nr 13, poz. 94, z późn. zm). 80. Kodeks wykroczeń (a seks) Ustawa dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 618, 911, 2077). Art. 116. § 1. Kto, wiedząc o tym, że: 1) jest chory na gruźlicę, chorobę weneryczną lub inną chorobę zakaźną albo podejrzany o tę chorobę, 2) styka się z chorym na chorobę określoną w punkcie 1 lub z podejrzanym o to, że jest chory na gruźlicę lub inną chorobę zakaźną, 3) jest nosicielem zarazków choroby określonej w punkcie 1 lub podejrzanym o nosicielstwo, nie przestrzega nakazów lub zakazów zawartych w przepisach o zapobieganiu tym chorobom lub o ich zwalczaniu albo nie przestrzega wskazań lub zarządzeń leczniczych wydanych na podstawie tych przepisów przez organy służby zdrowia, podlega karze grzywny albo karze nagany. § 2. Tej samej karze podlega, kto sprawując pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną, nie dopełnia obowiązku spowodowania, aby osoba ta zastosowała się do określonych w § 1 nakazów, zakazów, wskazań lub zarządzeń leczniczych. Rozdział XVI Wykroczenia przeciwko obyczajności publicznej Art. 140. Kto publicznie dopuszcza się nieobyczajnego wybryku, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 1500 złotych albo karze nagany. Art. 141. Kto w miejscu publicznym umieszcza nieprzyzwoite ogłoszenie, napis lub rysunek albo używa słów nieprzyzwoitych, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny do 1500 złotych albo karze nagany. Art. 142. Kto natarczywie, narzucając się lub w inny naruszający porządek publiczny sposób, proponuje innej osobie dokonanie z nią czynu nierządnego, mając na celu uzyskanie korzyści materialnej, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Art. 146. § 1. Kto nie dopełnia w terminie obowiązku zgłoszenia w urzędzie stanu cywilnego faktu urodzenia lub zgonu, podlega karze grzywny do 250 złotych albo karze nagany. § 2. Sprawca nie podlega odpowiedzialności, jeżeli pomimo niedokonania zgłoszenia akt stanu cywilnego został sporządzony we właściwym czasie. 81. Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. z 1993 r., nr 17, poz. 78, z późn. zm) Uznając, że życie jest fundamentalnym dobrem człowieka, a troska o życie i zdrowie należy do podstawowych obowiązków państwa, społeczeństwa i obywatela; uznając prawo każdego do odpowiedzialnego decydowania o posiadaniu dzieci oraz prawo dostępu do informacji, edukacji, poradnictwa i środków umożliwiających korzystanie z tego prawa, stanowi się, co następuje: Art. 1. Ochrona prawa do życia Prawo do życia podlega ochronie, w tym również w fazie prenatalnej w granicach określonych w ustawie. Art. 2. Zapewnienie kobietom w ciąży opieki medycznej, socjalnej i prawnej 1. Organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach szczególnych, są obowiązane do zapewnienia kobietom w ciąży opieki medycznej, socjalnej i prawnej w szczególności poprzez:1) opiekę prenatalną nad płodem oraz opiekę medyczną nad kobietą w ciąży, 2) pomoc materialną i opiekę nad kobietami w ciąży, znajdującymi się w trudnych warunkach materialnych, na zasadach określonych w ustawie z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414, Nr 106, poz. 668, Nr 117, poz. 756 i Nr 162, poz. 1118 i 1126, z 1999 r. Nr 20, poz. 170, Nr 79, poz. 885 i Nr 90, poz. 1001, z 2000 r. Nr 12, poz. 136 i Nr 19, poz. 238 oraz z 2001 r. Nr 72, poz. 748, Nr 88, poz. 961, Nr 89, poz. 973, Nr 111, poz. 1194, Nr 122, poz. 1349 i Nr 154, poz. 1792),3) dostęp do szczegółowych informacji na temat uprawnień, zasiłków i świadczeń przysługujących kobietom w ciąży, matkom, ojcom oraz ich dzieciom oraz do informacji dotyczących instytucji i organizacji pomagających w rozwiązywaniu problemów psychologicznych i społecznych, a także zajmujących się sprawami przysposobienia. 2. Organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach szczególnych, są zobowiązane zapewnić obywatelom swobodny dostęp do metod i środków służących dla świadomej prokreacji. 2a. Organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach szczególnych, są zobowiązane zapewnić swobodny dostęp do informacji i badań prenatalnych, szczególnie wtedy, gdy istnieje podwyższone ryzyko bądź podejrzenie wystąpienia wady genetycznej lub rozwojowej płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu płodu. 3. Szkoła ma obowiązek udzielić uczennicy w ciąży urlopu oraz innej pomocy niezbędnej do ukończenia przez nią edukacji, w miarę możliwości nie powodując opóźnień w zaliczaniu przedmiotów. Jeżeli ciąża, poród lub połóg powoduje niemożliwość zaliczenia w terminie egzaminów ważnych dla ciągłości nauki, szkoła zobowiązana jest do wyznaczenia dodatkowego terminu egzaminu dogodnego dla kobiety, w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy. 4. Zakres i formy oraz tryb udzielania pomocy, o której mowa w ust. 1 i 2, określa, w drodze rozporządzenia, Rada Ministrów. Art. 3. Pomoc kościołom, związkom wyznaniowym i organizacjom w opiece nad kobietami w ciąży i organizowaniu rodzin zastępczych 1. Organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego współdziałają i udzielają pomocy Kościołowi Katolickiemu, innym kościołom i związkom wyznaniowym oraz organizacjom społecznym, które organizują opiekę nad kobietami w ciąży, jak również organizują rodziny zastępcze lub udzielają pomocy w przysposabianiu dzieci. 2. Zakres, formy oraz tryb udzielania pomocy, o której mowa w ust. 1, określa, w drodze rozporządzenia, Rada Ministrów. Art. 4. Wprowadzenie do programów szkolnych wiedzy o życiu seksualnym człowieka 1. Do programów nauczania szkolnego wprowadza się wiedzę o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji. 2. (skreślony). 3. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania ustali, w drodze rozporządzenia, sposób nauczania szkolnego i zakres treści, o których mowa w ust. 1, zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego oraz wprowadzi do systemu dokształcania i doskonalenia nauczycieli tematykę określoną w ust. 1. Art. 4a. Dopuszczalne przesłanki przerwania ciąży 1. Przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy: 1) ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, 2) badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, 3) zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego, 4) (utracił moc). 2. W przypadkach określonych w ust. 1 pkt 2 przerwanie ciąży jest dopuszczalne do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej; w przypadku określonym w ust. 1 pkt 3 lub 4, jeżeli od początku ciąży nie upłynęło więcej niż 12 tygodni. 3. W przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, przerwania ciąży dokonuje lekarz w szpitalu. 4. Do przerwania ciąży wymagana jest pisemna zgoda kobiety. W przypadku małoletniej lub kobiety ubezwłasnowolnionej całkowicie wymagana jest pisemna zgoda jej przedstawiciela ustawowego. W przypadku małoletniej powyżej 13 roku życia wymagana jest również pisemna zgoda tej osoby. W przypadku małoletniej poniżej 13 roku życia wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego, a małoletnia ma prawo do wyrażenia własnej opinii. W przypadku kobiety ubezwłasnowolnionej całkowicie wymagana jest także pisemna zgoda tej osoby, chyba że na wyrażenie zgody nie pozwala stan jej zdrowia psychicznego. W razie braku zgody przedstawiciela ustawowego, do przerwania ciąży wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego. 5. Wystąpienie okoliczności, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, stwierdza inny lekarz niż dokonujący przerwania ciąży, chyba że ciąża zagraża bezpośrednio życiu kobiety. Okoliczność, o której mowa w ust. 1 pkt 3, stwierdza prokurator. 6. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 4, kobieta składa pisemne oświadczenie, a ponadto zaświadczenie o odbytej konsultacji u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, innego niż dokonujący przerwania ciąży, lub u innej wybranej przez siebie uprawnionej osoby. Przerwanie ciąży może być dokonane, jeżeli kobieta podtrzymuje zamiar przerwania ciąży po upływie 3 dni od konsultacji. 7. Celem konsultacji, o której mowa w ust. 6, jest w szczególności ustalenie sytuacji zdrowotnej i życiowej kobiety, pomoc w rozwiązaniu jej problemów, między innymi poprzez wskazanie dostępnych form pomocy przysługujących kobietom w związku z ciążą i po urodzeniu dziecka, poinformowanie kobiety o ochronie prawnej życia w fazie prenatalnej, o aspektach medycznych ciąży oraz przerwania ciąży, a także o środkach i metodach antykoncepcyjnych. Za zgodą kobiety w konsultacji może wziąć udział jej partner, członkowie rodziny lub inna bliska osoba. 8. Do prywatnych gabinetów lekarskich, w których dokonuje się przerwania ciąży, w zakresie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia gabinetu prywatnego, oraz w zakresie dotyczącym dokumentacji medycznej i sprawowania kontroli nad tymi gabinetami stosuje się odrębne przepisy. 9. Minister Zdrowia i Opieki Społecznej po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Lekarskiej określi, w drodze rozporządzenia, kwalifikacje zawodowe lekarzy, uprawniające do dokonania przerwania ciąży, oraz kwalifikacje lekarzy, o których mowa w ust. 5.10. Minister Zdrowia i Opieki Społecznej w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, kwalifikacje innych niż lekarz osób uprawnionych do przeprowadzania konsultacji, o których mowa w ust. 6, sposób tworzenia list osób konsultujących oraz sposób i tryb przeprowadzania konsultacji. Art. 4b. Prawo do bezpłatnego przerwania ciąży Osobom objętym ubezpieczeniem społecznym i osobom uprawnionym na podstawie odrębnych przepisów do bezpłatnej opieki leczniczej przysługuje prawo do bezpłatnego przerwania ciąży w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej. Art. 4c. Obowiązek zachowania w tajemnicy informacji uzyskanych w związku z wykonywaniem czynności wynikających z ustawy 1. Osoby wykonujące czynności wynikające z ustawy są obowiązane do zachowania w tajemnicy wszystkiego, o czym powzięły wiadomość w związku z wykonywaniem tych czynności, stosownie do odrębnych przepisów. 2. W razie zawinionego ujawnienia wiadomości, o których mowa w ust. 1, sąd może przyznać osobie poszkodowanej odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Art. 5. Zmiana ustawy o zawodzie lekarza W ustawie z dnia 28 października 1950 r. o zawodzie lekarza (Dz. U. Nr 50, poz. 458, z późn. zm.): (zmiany pominięte). Art. 6. Zmiana ustawy - Kodeks cywilny W Kodeksie cywilnym wprowadza się następujące zmiany: (zmiany pominięte). Art. 7. Zmiana ustawy - Kodeks karny W Kodeksie karnym wprowadza się następujące zmiany: (zmiany pominięte). Art. 8. Zmiana ustawy o samorządzie terytorialnym W ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16, poz. 95, Nr 32, poz. 191, z późn. zm.): (zmiany pominięte). Art. 9. Sprawozdania z wykonywania ustawy i skutkach jej stosowania Rada Ministrów przedkłada Sejmowi corocznie, w terminie do dnia 31 lipca, sprawozdanie z wykonywania ustawy oraz o skutkach jej stosowania. Art. 10. Utrata mocy ustawy z dnia 27 kwietnia 1956 r. o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży Traci moc ustawa z dnia 27 kwietnia 1956 r. o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. Nr 12, poz. 61 i z 1969 r. Nr 13, poz. 95). Art. 11. Wejście ustawy w życie Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. 82. Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (tekst jednolity Dziennik Ustaw z 2018 r. poz. 554, 650, 1000, 1544, 1669, 2354, 2432, z 2019 r. poz. 55, 60, 303) Uważając, że dostarczanie środków utrzymania osobom, które nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb, a w szczególności dzieciom, jest w pierwszej kolejności obowiązkiem wskazanych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym członków ich rodziny, konstytucyjna zasada pomocniczości nakłada na państwo obowiązek wspierania jedynie tych osób ubogich, które nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb i nie otrzymują należnego im wsparcia od osób należących do kręgu zobowiązanych wobec nich do alimentacji, wspieranie osób znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej z powodu niemożności wyegzekwowania alimentów należy łączyć z działaniami zmierzającymi do zwiększenia odpowiedzialności osób zobowiązanych do alimentacji, stanowi się co następuje: Rozdział I Przepisy ogólne Art. 1. Zakres regulacji ustawy 1. Ustawa określa: 1) zasady pomocy państwa osobom uprawnionym do alimentów na podstawie tytułu wykonawczego, w przypadku bezskuteczności egzekucji; 2) warunki nabywania prawa do świadczeń pieniężnych wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, zwanych dalej „świadczeniami z funduszu alimentacyjnego"; 3) zasady i tryb postępowania w sprawach przyznawania i wypłacania świadczeń z funduszu alimentacyjnego; 4) zasady finansowania świadczeń z funduszu alimentacyjnego; 5) działania podejmowane wobec dłużników alimentacyjnych. 2. Fundusz alimentacyjny stanowi system wspierania osób uprawnionych do alimentów środkami finansowymi z budżetu państwa. 3. Fundusz alimentacyjny nie stanowi funduszu, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych. Art. 1a. Podmioty uprawione do świadczeń z funduszu alimentacyjnego 1. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują: 1) obywatelom polskim; 2) cudzoziemcom: a) (uchylona) b) jeżeli wynika to z wiążących Rzeczpospolitą Polską umów dwustronnych o zabezpieczeniu społecznym, c) przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej oraz zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 186 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2017 r. poz. 2206 i 2282 oraz z 2018 r. poz. 107 i 138), d) przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z uzyskaniem statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej. 2. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobom, o których mowa w ust. 1, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres świadczeniowy, w którym otrzymują świadczenia z funduszu alimentacyjnego, chyba że dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej. Art. 2. Katalog pojęć ustawowych Ilekroć w ustawie jest mowa o: 1) (uchylony) 2) bezskuteczności egzekucji - oznacza to egzekucję, w wyniku której w okresie ostatnich dwóch miesięcy nie wyegzekwowano pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących zobowiązań alimentacyjnych; za bezskuteczną egzekucję uważa się również niemożność wszczęcia lub prowadzenia egzekucji alimentów przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu przebywającemu poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności z powodu: a) braku podstawy prawnej do podjęcia czynności zmierzających do wykonania tytułu wykonawczego w miejscu zamieszkania dłużnika, b) braku możliwości wskazania przez osobę uprawnioną miejsca zamieszkania dłużnika alimentacyjnego za granicą; 3) dłużniku alimentacyjnym - oznacza to osobę zobowiązaną do alimentów na podstawie tytułu wykonawczego, przeciwko której egzekucja okazała się bezskuteczna; 4) dochodzie - oznacza to dochód, o którym mowa w przepisach o świadczeniach rodzinnych; 5) dochodzie rodziny - oznacza to dochód rodziny, o którym mowa w przepisach o świadczeniach rodzinnych; 5a) dochodzie członka rodziny - oznacza to przeciętny miesięczny dochód członka rodziny osiągnięty w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy, z zastrzeżeniem art. 9 ust. 3–4b; 6) instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie – oznacza to dom pomocy społecznej, młodzieżowy ośrodek wychowawczy, schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, areszt śledczy, zakład karny, a także szkołę wojskową lub inną szkołę, jeżeli instytucje te zapewniają nieodpłatne pełne utrzymanie; 7) nienależnie pobranym świadczeniu - oznacza to świadczenia z funduszu alimentacyjnego: a) wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie albo wstrzymanie wypłaty świadczenia w całości lub w części, b) przyznane lub wypłacone w przypadku świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą te świadczenia, c) wypłacone bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, jeżeli stwierdzono nieważność decyzji przyznającej świadczenie albo w wyniku wznowienia postępowania uchylono decyzję przyznającą świadczenie i odmówiono prawa do świadczenia, d) wypłacone, w przypadku gdy osoba uprawniona w okresie ich pobierania otrzymała, niezgodnie z kolejnością określoną w art. 28, zaległe lub bieżące alimenty, do wysokości otrzymanych w tym okresie alimentów, e) (uchylona) f) wypłacone osobie innej niż osoba, która została wskazana w decyzji przyznającej świadczenia z funduszu alimentacyjnego, z przyczyn niezależnych od organu, który wydał tę decyzję, g) wypłacone w związku z zastosowaniem przepisów o utracie i uzyskaniu dochodu - po ustaleniu, że wystąpiły okoliczności, o których mowa w art. 9 ust. 4b; 8) okresie świadczeniowym - oznacza to okres, na jaki ustala się prawo do świadczenia z funduszu alimentacyjnego, tj. od dnia 1 października do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego; 9) organie właściwym dłużnika - oznacza to wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dłużnika alimentacyjnego; 10) organie właściwym wierzyciela - oznacza to wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej; 11) osobie uprawnionej - oznacza to osobę uprawnioną do alimentów od rodzica na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, jeżeli egzekucja okazała się bezskuteczna; 12) rodzinie - oznacza to odpowiednio następujących członków rodziny: rodziców osoby uprawnionej, małżonka rodzica osoby uprawnionej, osobę, z którą rodzic osoby uprawnionej wychowuje wspólne dziecko, pozostające na ich utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia oraz dziecko, które ukończyło 25. rok życia otrzymujące świadczenia z funduszu alimentacyjnego lub legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1952 oraz z 2018 r. poz. 107 i 138) albo zasiłek dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz. U. z 2017 r. poz. 2092), a także osobę uprawnioną; do rodziny nie zalicza się: a) dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, b) dziecka pozostającego w związku małżeńskim, c) (uchylona) d) rodzica osoby uprawnionej zobowiązanego tytułem wykonawczym pochodzącym lub zatwierdzonym przez sąd do alimentów na jej rzecz; 13) szkole – oznacza to szkołę podstawową, szkołę ponadpodstawową oraz szkołę artystyczną, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki, a także młodzieżowy ośrodek socjoterapii, specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy, specjalny ośrodek wychowawczy dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodek rewalidacyjno-wychowawczy; 14) szkole wyższej – oznacza to uczelnię w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym i nauce oraz kolegium pracowników służb społecznych; 15) (uchylony) 15a) zatrudnieniu lub innej pracy zarobkowej - oznacza to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło, kontraktu menedżerskiego albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, a także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej; 16) znacznym stopniu niepełnosprawności - oznacza to: a) niepełnosprawność w stopniu znacznym, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, b) całkowitą niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji orzeczoną na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, c) stałą albo długotrwałą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym i do samodzielnej egzystencji albo trwałą lub okresową całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym i do samodzielnej egzystencji, orzeczoną na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników w celu uzyskania świadczeń określonych w tych przepisach, d) posiadanie orzeczenia o zaliczeniu do I grupy inwalidów, e) niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeczoną na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników; 17) utracie dochodu - oznacza to utratę dochodu spowodowaną: a) uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego, b) utratą zasiłku lub stypendium dla bezrobotnych, c) utratą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, d) utratą zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, a także emerytury lub renty, renty rodzinnej, renty socjalnej lub rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym (Dz. U. poz. 303), e) wykreśleniem z rejestru pozarolniczej działalności gospodarczej lub zawieszeniem jej wykonywania w rozumieniu art. 16b ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2017 r. poz. 2336 oraz z 2018 r. poz. 650) lub art. 36aa ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1778 oraz z 2018 r. poz. 106, 138, 357, 398 i 650), ea) utratą zasądzonych świadczeń alimentacyjnych w związku ze śmiercią osoby zobowiązanej do tych świadczeń, f) utratą zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego, przysługujących po utracie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, g) utratą świadczenia rodzicielskiego, h) utratą zasiłku macierzyńskiego, o którym mowa w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników, i) utratą stypendium doktoranckiego określonego w art. 209 ust. 1 i 7 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1668); 18) uzyskaniu dochodu - oznacza to uzyskanie dochodu spowodowane: a) zakończeniem urlopu wychowawczego, b) uzyskaniem zasiłku lub stypendium dla bezrobotnych, c) uzyskaniem zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, d) uzyskaniem zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, a także emerytury lub renty, renty rodzinnej, renty socjalnej lub rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym, e) rozpoczęciem pozarolniczej działalności gospodarczej lub wznowieniem jej wykonywania po okresie zawieszenia w rozumieniu art. 16b ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników lub art. 36aa ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. f) uzyskaniem zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego, przysługujących po utracie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, g) uzyskaniem świadczenia rodzicielskiego, h) uzyskaniem zasiłku macierzyńskiego, o którym mowa w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników, i) uzyskaniem stypendium doktoranckiego określonego w art. 209 ust. 1 i 7 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Rozdział 2 Zasady pomocy państwa osobom uprawnionym do alimentów na podstawie tytułu wykonawczego w przypadku bezskuteczności egzekucji oraz działania podejmowane wobec dłużników alimentacyjnych Art. 3. Wniosek o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego 1. W przypadku bezskuteczności egzekucji osoba uprawniona może złożyć do organu właściwego wierzyciela wniosek o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego. 2. Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne o bezskuteczności egzekucji zawierające informację o stanie egzekucji, przyczynach jej bezskuteczności oraz o działaniach podejmowanych w celu wyegzekwowania zasądzonych alimentów. 3. W przypadku złożenia wniosku bez zaświadczenia organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne organ właściwy wierzyciela wzywa organ prowadzący postępowanie egzekucyjne do przesłania zaświadczenia o bezskuteczności egzekucji zawierającego informację o stanie egzekucji, przyczynach jej bezskuteczności oraz o działaniach podejmowanych w celu wyegzekwowania zasądzonych alimentów. 4. Organ prowadzący postępowanie egzekucyjne jest obowiązany do przesłania zaświadczenia w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania. 5. Organ właściwy wierzyciela występuje z wnioskiem do organu właściwego dłużnika o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego w przypadku: 1) otrzymania wniosku, o którym mowa w ust. 1; 2) przyznania osobie uprawnionej świadczenia z funduszu alimentacyjnego; 3) umieszczenia osoby uprawnionej w pieczy zastępczej. 6. Organ prowadzący postępowanie egzekucyjne jest obowiązany do informowania organu właściwego dłużnika oraz organu właściwego wierzyciela o stanie egzekucji i przyczynach jej bezskuteczności każdorazowo na wniosek tych organów, w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania, a także każdorazowo w przypadku zaistnienia okoliczności mających wpływ na prawo do świadczenia lub na podejmowane działania wobec dłużników alimentacyjnych, w terminie 14 dni od dnia powzięcia informacji o zaistnieniu tych okoliczności. 7. Organ właściwy dłużnika oraz organ właściwy wierzyciela przekazują organowi prowadzącemu postępowanie egzekucyjne wszelkie posiadane informacje istotne dla skuteczności egzekucji. 8. Organ właściwy dłużnika oraz organ właściwy wierzyciela informują sąd o bezczynności lub wszelkich przejawach opieszałości komornika sądowego prowadzącego postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu. Art. 4. Wywiad alimentacyjny 1. Po otrzymaniu wniosku, o którym mowa w art. 3 ust. 5, organ właściwy dłużnika przeprowadza wywiad alimentacyjny, w celu ustalenia sytuacji rodzinnej, dochodowej i zawodowej dłużnika alimentacyjnego, a także jego stanu zdrowia oraz przyczyn niełożenia na utrzymanie osoby uprawnionej, odbiera od niego oświadczenie majątkowe oraz informuje dłużnika o przekazaniu do biura informacji gospodarczej informacji gospodarczej o zobowiązaniu lub zobowiązaniach dłużnika alimentacyjnego wynikających z tytułów, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 1 i 2, w razie powstania zaległości za okres dłuższy niż 6 miesięcy. 2. Dłużnik alimentacyjny składa oświadczenie, o którym mowa w ust. 1, pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, o czym należy składającego pouczyć przed złożeniem oświadczenia. 3. (uchylony) 4. Organ właściwy dłużnika może wystąpić do kierownika ośrodka pomocy społecznej o udzielenie informacji, o których mowa w ust. 1, dotyczących dłużnika alimentacyjnego, jeżeli w posiadaniu kierownika ośrodka znajduje się rodzinny wywiad środowiskowy dotyczący tego dłużnika, przeprowadzony na podstawie przepisów o pomocy społecznej, nie wcześniej niż trzy miesiące od dnia wystąpienia o udzielenie informacji. 5. Minister właściwy do spraw rodziny określi, w drodze rozporządzenia, wzór kwestionariusza wywiadu alimentacyjnego przeprowadzanego u dłużnika alimentacyjnego, a także wzór oświadczenia majątkowego dłużnika alimentacyjnego, uwzględniając potrzebę podjęcia przez organ właściwy dłużnika określonych w ustawie działań zmierzających do poprawy egzekucji alimentów. Art. 5. Działania organu właściwego dłużnika 1. Organ właściwy dłużnika przekazuje komornikowi sądowemu informacje mające wpływ na skuteczność prowadzonej egzekucji, w szczególności zawarte w wywiadzie alimentacyjnym oraz oświadczeniu majątkowym dłużnika alimentacyjnego. 2. W przypadku gdy dłużnik alimentacyjny nie może wywiązać się ze swoich zobowiązań z powodu braku zatrudnienia, organ właściwy dłużnika: 1) zobowiązuje dłużnika alimentacyjnego do zarejestrowania się jako bezrobotny albo jako poszukujący pracy w przypadku braku możliwości zarejestrowania się jako bezrobotny wraz ze wskazaniem nie dłuższego niż 30-dniowy terminu na wykonanie tego zobowiązania; 2) informuje właściwy powiatowy urząd pracy o potrzebie aktywizacji zawodowej dłużnika alimentacyjnego. 3. W przypadku gdy dłużnik alimentacyjny uniemożliwia przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego lub odmówił: 1) złożenia oświadczenia majątkowego, 2) zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotny albo poszukujący pracy w terminie wyznaczonym przez organ właściwy dłużnika, 3) bez uzasadnionej przyczyny, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, wykonywania prac społecznie użytecznych, prac interwencyjnych, robót publicznych, prac na zasadach robót publicznych albo udziału w szkoleniu, stażu lub przygotowaniu zawodowym dorosłych - organ właściwy dłużnika wszczyna postępowanie dotyczące uznania dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych. 3a. Decyzji o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych nie wydaje się wobec dłużnika alimentacyjnego, który przez okres ostatnich 6 miesięcy wywiązywał się w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty bieżąco ustalonych alimentów. 3b. Jeżeli decyzja o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych stanie się ostateczna, organ właściwy dłużnika: 1) składa wniosek o ściganie za przestępstwo określone w art. 209 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2017 r. poz. 2204 oraz z 2018 r. poz. 20 i 305) oraz. 2) po uzyskaniu z centralnej ewidencji kierowców informacji, że dłużnik alimentacyjny posiada uprawnienie do kierowania pojazdami, kieruje wniosek do starosty o zatrzymanie prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego wraz z odpisem tej decyzji. 4. W przypadkach, o których mowa w ust. 3 pkt 2 i 3, starosta jest obowiązany do informowania o tym organu właściwego dłużnika. 4a. Organ właściwy dłużnika alimentacyjnego przekazuje powiatowemu urzędowi pracy informacje o utracie statusu dłużnika alimentacyjnego lub ustaniu potrzeby aktywizacji zawodowej dłużnika alimentacyjnego. 5. Na podstawie wniosku, o którym mowa w ust. 3b, starosta wydaje decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy. 6. Uchylenie decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy następuje na wniosek organu właściwego dłużnika skierowanego do starosty, gdy: 1) ustanie przyczyna zatrzymania prawa jazdy, o której mowa w ust. 3, oraz dłużnik alimentacyjny przez okres ostatnich 6 miesięcy wywiązał się w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty bieżąco ustalonych alimentów lub 2) nastąpi utrata statusu dłużnika alimentacyjnego. Art. 5a. Wywiad alimentacyjny 1. Po otrzymaniu kolejnego wniosku, o którym mowa w art. 3 ust. 5, dotyczącego tego samego dłużnika alimentacyjnego organ właściwy dłużnika przeprowadza z dłużnikiem alimentacyjnym wywiad alimentacyjny oraz odbiera od niego oświadczenie majątkowe. 2. W przypadku gdy organ właściwy dłużnika ustali na podstawie wywiadu alimentacyjnego lub oświadczenia majątkowego, że sytuacja dłużnika alimentacyjnego nie uległa zmianie, lub w przypadku gdy dłużnik alimentacyjny uniemożliwi przeprowadzenie tego wywiadu lub odmówi złożenia oświadczenia majątkowego, organ właściwy dłużnika nie informuje właściwego powiatowego urzędu pracy o potrzebie aktywizacji zawodowej dłużnika alimentacyjnego ani nie wszczyna postępowania dotyczącego uznania dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych, jeżeli poprzednio wydana decyzja o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych pozostaje w mocy. Art. 6. Obowiązek informacyjny organu właściwego dłużnika Organ właściwy dłużnika informuje organ właściwy wierzyciela oraz komornika sądowego o podjętych działaniach wobec dłużnika alimentacyjnego oraz o ich efektach. Art. 7. Uprawnienie organów właściwych wierzyciela lub dłużnika do wytaczania powództwa na rzecz obywateli 1. W sprawach o roszczenia alimentacyjne organ właściwy wierzyciela albo organ właściwy dłużnika mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli. 2. W postępowaniu przed sądem prowadzonym z powództwa organu właściwego wierzyciela lub organu właściwego dłużnika stosuje się do tych organów odpowiednio przepisy o udziale prokuratora w postępowaniu cywilnym. Art. 8. Przesłanie orzeczenia sądowego organowi właściwemu wierzyciela i dłużnika Sąd przesyła organowi właściwemu wierzyciela i organowi właściwemu dłużnika orzeczenia wydane na podstawie art. 132 i art. 138 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2017 r. poz. 682) w sprawach, w których osoba uprawniona otrzymuje świadczenie z funduszu alimentacyjnego, w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Art. 8a. Informacja o zobowiązaniach dłużnika alimentacyjnego Organ właściwy wierzyciela przekazuje do biura informacji gospodarczej informację gospodarczą o zobowiązaniu lub zobowiązaniach dłużnika alimentacyjnego wynikających z tytułów, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 1 i 2, w razie powstania zaległości za okres dłuższy niż 6 miesięcy. ˂Art. 8a. 1. Organ właściwy wierzyciela, który wypłacał świadczenia przyznawane w przypadku bezskuteczności alimentów: 1) przekazuje do biura informacji gospodarczej informacje gospodarczą o zobowiązaniu lub zobowiązaniach dłużnika alimentacyjnego wynikających z tytułów, o których mowa w art. 28 ust. 1 i 2, w razie powstania zaległości za okres dłuższy niż 6 miesięcy; 2) zamieszcza w Krajowym Rejestrze Zadłużonych informacje, o których mowa w art. 8 ustawy z dnia 6 grudnia 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych (Dz.U. z 2019 r. poz. 55), w zakresie zoboiwiązań, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 1 i 2, w przypadku gdy komornik nie prowadzi ich egzekucji, a zaległość powstała za okres dłuższy niż 3 miesiące. 2. Likwidator funduszu alimentacyjnego, o którym mowa w art. 63 ust. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o swiadczeniach rodzinnych, lub inny upoważniony przez niego pracownik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zamieszcza w Krajowym Rejestrze Zadłużonych informacje, o których mowa w art. 8 ustawy z dnia 6 grudnia 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych, w zakresie zobowiązań, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 4, w przypadku gdy nie prowadzi ich egzekucji, a zaległość powstała za okres dłuższy niż 3 miesiące.˃ [Nowe brzmienie art. 8a, tłusta czcionka, wejdzie w życie z dn. 1.12.2020 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 55)] Art. 8b. Upoważnienie do podejmowania działań wobec dłużników alimentacyjnych Organ właściwy dłużnika może upoważnić w formie pisemnej swojego zastępcę, pracownika urzędu albo kierownika ośrodka pomocy społecznej lub innej jednostki organizacyjnej gminy, a także inną osobę na wniosek kierownika ośrodka pomocy społecznej lub innej jednostki organizacyjnej gminy do podejmowania działań wobec dłużników alimentacyjnych, prowadzenia postępowania i wydawania w tych sprawach decyzji. Art. 8c. Upoważnienie do przekazania informacji gospodarczej o zobowiązaniach dłużnika alimentacyjnego [Przepis art. 8b stosuje się odpowiednio do organu właściwego wierzyciela w zakresie realizacji obowiązku określonego w art. 8a] ˂art. 8c. Przepis art. 8b stosuje się odpowiednio do organu właściwego wierzyciela w zakresie realizacji obowiązku określonego w art. 8a ust. 1.˃ [Nowe brzmienie art. 8c, tłusta czcionka, wejdzie w życie z dn. 1.12.2020 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 55)] Art. 8d. Przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego Po otrzymaniu wniosku polskiego organu centralnego, działającego na podstawie art. 51 ust. 2 lit. c oraz art. 53 rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (Dz. Urz. UE L 7 z 10.01.2009, str. 1, z późn. zm.), organ właściwy dłużnika przeprowadza wywiad alimentacyjny, w celu ustalenia sytuacji rodzinnej, dochodowej i zawodowej dłużnika alimentacyjnego, a także jego stanu zdrowia i przyczyn niełożenia na utrzymanie osoby uprawnionej oraz odbiera od niego oświadczenie majątkowe. Rozdział 3 Warunki nabywania prawa do świadczenia z funduszu alementacyjnego Art. 9. Prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego 1. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej do ukończenia przez nią 18 roku życia albo w przypadku gdy uczy się w szkole lub szkole wyższej do ukończenia przez nią 25 roku życia, albo w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności - bezterminowo. 1a. W przypadku ukończenia przez osobę uprawnioną szkoły wyższej w trakcie ostatniego roku studiów prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego przysługuje do zakończenia tego roku studiów, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez osobę uprawnioną 25 roku życia. 2. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł. ˂2. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysłiugują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza 800 zł.˃ [Nowe brzmienie ust. 2 w art. 9 wejdzie w życie z dn. 1.07.2019 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 2432]. 3. W przypadku utraty dochodu przez członka rodziny w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy lub po tym roku, ustalając jego dochód, nie uwzględnia się dochodu utraconego. 4. W przypadku uzyskania dochodu przez członka rodziny w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy, ustalając dochód członka rodziny, osiągnięty w tym roku dochód dzieli się przez liczbę miesięcy, w których dochód był uzyskiwany, jeżeli dochód ten jest uzyskiwany w okresie, na który ustalane lub weryfikowane jest prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. 4a. W przypadku uzyskania dochodu przez członka rodziny po roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy jego dochód ustala się na podstawie dochodu członka rodziny, powiększonego o kwotę osiągniętego dochodu za miesiąc następujący po miesiącu, w którym nastąpiło uzyskanie dochodu, jeżeli dochód ten jest uzyskiwany w okresie, na który ustalane lub weryfikowane jest prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. 4b. Przepisów o utracie i uzyskaniu dochodu nie stosuje się do dochodu z tytułu zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej i dochodu z tytułu wyrejestrowania lub rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej, jeżeli członek rodziny lub dziecko pozostające pod opieką opiekuna prawnego utracili dochód z tych tytułów i w okresie 3 miesięcy, licząc od dnia utraty dochodu, uzyskali dochód u tego samego pracodawcy lub zleceniodawcy, lub zamawiającego dzieło lub ponownie rozpoczęli pozarolniczą działalność gospodarczą. 5. (uchylony) 6. W przypadku gdy członek rodziny jest umieszczony w pieczy zastępczej lub w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie, ustalając dochód rodziny w przeliczeniu na osobę, nie uwzględnia się osoby umieszczonej w pieczy zastępczej lub w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie. 6a. W przypadku ustalania dochodu z działalności podlegającej opodatkowaniu na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy przyjmuje się dochód miesięczny w wysokości 1/12 dochodu ogłaszanego corocznie, w drodze obwieszczenia, przez ministra właściwego do spraw rodziny w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” w terminie do dnia 1 sierpnia każdego roku. 7. W przypadku ustalania dochodu z gospodarstwa rolnego przyjmuje się, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 1/12 dochodu ogłaszanego corocznie w drodze obwieszczenia przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 18 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2017 r. poz. 1892). 8. Ustalając dochód rodziny uzyskany z gospodarstwa rolnego, do powierzchni gospodarstwa stanowiącego podstawę wymiaru podatku rolnego wlicza się obszary rolne oddane w dzierżawę, z wyjątkiem: 1) oddanej w dzierżawę, na podstawie umowy dzierżawy zawartej stosownie do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, części lub całości znajdującego się w posiadaniu rodziny gospodarstwa rolnego; 2) gospodarstwa rolnego wniesionego do użytkowania przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną; 3) gospodarstwa rolnego oddanego w dzierżawę w związku z pobieraniem renty określonej w przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej. 9. Ustalając dochód rodziny uzyskany przez dzierżawcę gospodarstwa rolnego oddanego w dzierżawę na zasadach, o których mowa w ust. 8, dochód uzyskany z gospodarstwa rolnego pomniejsza się o zapłacony czynsz z tytułu dzierżawy. 10. Ustalając dochód rodziny uzyskany z wydzierżawionego od Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa gospodarstwa rolnego, dochód z gospodarstwa rolnego pomniejsza się o zapłacony czynsz z tytułu dzierżawy. 11. W przypadku gdy rodzina uzyskuje dochody z gospodarstwa rolnego oraz uzyskuje pozarolnicze dochody, dochody te sumuje się. 12. W przypadku gdy prawo do świadczeń ustala się osobie uprawnionej pozostającej pod opieką opiekuna prawnego, ustalając dochód, uwzględnia się tylko dochód osoby uprawnionej. Art. 10. Wysokość świadczeń z funduszu alimentacyjnego i przesłanki wyłączenia prawa do świadczeń 1. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednakże nie wyższej niż 500 zł. 2. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego nie przysługują, jeżeli osoba uprawniona: 1) została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie lub w pieczy zastępczej; 2) (utracił moc) 3) zawarła związek małżeński. 3. Przy ustalaniu prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego do dochodu rodziny nie wlicza się kwot otrzymanych świadczeń z tego funduszu. 4. W przypadku gdy ośrodek pomocy społecznej przekazał organowi właściwemu wierzyciela informacje, że osoba uprawniona bądź jej przedstawiciel ustawowy marnotrawią wypłacane świadczenia z funduszu alimentacyjnego, organ właściwy wierzyciela może przekazywać należne osobie świadczenia w całości lub w części w formie rzeczowej. Art. 11. Ustalanie kwoty alimentów przysługujących ze świadczeń z funduszu alimentacyjnego Przy ustalaniu prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego i ich wysokości: 1) w razie ustalenia łącznej kwoty alimentów dla kilku osób uprawnionych za kwotę alimentów przysługujących jednej osobie uważa się część łącznej kwoty proporcjonalną do liczby osób, dla których ustalono alimenty; 2) w razie ustalenia alimentów więcej niż jednym tytułem wykonawczym od rodziców dziecka za kwotę alimentów przysługujących jednej osobie uważa się kwotę alimentów przysługujących na podstawie wszystkich tytułów wykonawczych. Art. 12. Właściwość organu w sprawach postępowania w sprawie świadczeń z funduszu alimentacyjnego 1. Postępowania w sprawie świadczeń z funduszu alimentacyjnego prowadzi organ właściwy wierzyciela. 2. Organ właściwy wierzyciela może upoważnić, w formie pisemnej, swojego zastępcę, pracownika urzędu albo kierownika ośrodka pomocy społecznej lub innej jednostki organizacyjnej gminy, a także inną osobę na wniosek kierownika ośrodka pomocy społecznej lub innej jednostki organizacyjnej gminy do prowadzenia postępowania w sprawach, o których mowa w ust. 1, a także do wydawania w tych sprawach decyzji. 3. (uchylony) 3a. (uchylony) 4. (uchylony) Art. 13. (uchylony) Art. 14. Upoważnienie do podwyższania kwot określonych w ustawie Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, może podwyższać wysokość kwot, o których mowa w art. 9 ust. 2 oraz art. 10 ust. 1, kierując się wysokością wyegzekwowanych świadczeń alimentacyjnych. Rozdział 4 Zasady i tryb postępowania w sprawach przyznawania i wypłacania świadczeń z funduszu alimentacyjnego Art. 15. Wniosek o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego 1. Ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz ich wypłata następują odpowiednio na wniosek osoby uprawnionej lub jej przedstawiciela ustawowego. 2. Wniosek składa się w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej. 2a. Informacje przedstawione we wniosku składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. 3. Wniosek powinien zawierać: 1) dane dotyczące członków rodziny, w tym: imię, nazwisko, datę urodzenia, adres miejsca zamieszkania, stan cywilny, obywatelstwo, płeć, numer PESEL, a w przypadku gdy nie nadano numeru PESEL - numer i serię dokumentu potwierdzającego tożsamość oraz, o ile wnioskodawca posiada - adres poczty elektronicznej i numer telefonu; 2) oświadczenie wnioskodawcy o przekazaniu organowi egzekucyjnemu wszelkich znanych mu informacji niezbędnych do prowadzenia postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu; 3) oświadczenie wnioskodawcy o miejscu zamieszkania, wieku, zatrudnieniu i sytuacji ekonomicznej osób zobowiązanych względem osoby uprawnionej do alimentacji. 3a. Wniosek i załączniki do wniosku określone w ust. 4 mogą być składane drogą elektroniczną za pomocą systemu teleinformatycznego utworzonego przez ministra właściwego do spraw rodziny lub systemu teleinformatycznego wskazanego w informacji zamieszczonej na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej ministra właściwego do spraw rodziny po uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw informatyzacji. 3b. Wniosek i załączniki do wniosku określone w ust. 4 w postaci elektronicznej mogą być składane za pomocą: 1) systemu, o którym mowa w ust. 11, po zastosowaniu zapewnionych w systemie sposobów potwierdzenia pochodzenia oraz integralności przesłanych danych; 2) systemu teleinformatycznego wskazanego w informacji zamieszczonej na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej ministra właściwego do spraw rodziny po uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw informatyzacji, po opatrzeniu ich kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym. 3c. Jeżeli osoba składająca wniosek o świadczenia z funduszu alimentacyjnego nie może złożyć w formie dokumentu elektronicznego zaświadczenia wymaganego dla potwierdzenia faktów lub stanu prawnego lub innego dokumentu niezbędnego w postępowaniu w sprawie o świadczenia z funduszu alimentacyjnego, może złożyć elektroniczną kopię takiego dokumentu, po uwierzytelnieniu jej w sposób określony w ust. 3b. 3d. W przypadku wniosku składanego w postaci elektronicznej, po wpisaniu do formularza wniosku numerów PESEL wnioskodawcy i członków jego rodziny, formularz wniosku może być uzupełniony o dane zgromadzone w rejestrze PESEL w zakresie imion, nazwiska, miejsca urodzenia, daty urodzenia, stanu cywilnego, obywatelstwa i płci wnioskodawcy i członków jego rodziny. 3e. Wniosku nie uzupełnia się o dane zgromadzone w rejestrze PESEL, jeżeli w oparciu o dane z rejestru PESEL i rejestru stanu cywilnego nie można stwierdzić stopnia pokrewieństwa pomiędzy wnioskodawcą a członkami jego rodziny. 3f. W przypadku niezgodności ze stanem faktycznym danych uzupełnionych z rejestru PESEL zawartych w formularzu wniosku wnioskodawca wskazuje w formularzu wniosku poprawne dane. 4. Do wniosku należy dołączyć odpowiednio: 1) zaświadczenia lub oświadczenia dokumentujące wysokość innych dochodów niż dochody podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach określonych w art. 27, art. 30b, art. 30c, art. 30e i art. 30f ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 200, z 2017 r. poz. 2494 oraz z 2018 r. poz. 106, 138, 317 i 398), dotyczące każdego członka rodziny; 2) zaświadczenie naczelnika urzędu skarbowego, dotyczące członków rodziny rozliczających się na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, zawierające informacje odpowiednio o: a) formie opłacanego podatku, b) wysokości przychodu, c) stawce podatku, d) wysokości opłaconego podatku - w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy; 3) zaświadczenia lub oświadczenia oraz dowody niezbędne do ustalenia prawa do świadczenia: a) zaświadczenie organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne albo oświadczenie stwierdzające bezskuteczność egzekucji, b) odpis podlegającego wykonaniu orzeczenia sądu zasądzającego alimenty, odpis postanowienia sądu o zabezpieczeniu powództwa o alimenty, odpis protokołu zawierającego treść ugody sądowej lub ugody zawartej przed mediatorem, c) orzeczenie sądu rodzinnego o ustaleniu opiekuna prawnego dla osoby uprawnionej, d) oświadczenie o uczęszczaniu osoby uprawnionej do szkoły lub szkoły wyższej, e) informacje właściwego sądu lub właściwej instytucji o podjęciu przez osobę uprawnioną czynności związanych z wykonaniem tytułu wykonawczego za granicą albo o niepodjęciu tych czynności, w szczególności w związku z: – brakiem podstawy prawnej do ich podjęcia lub – brakiem możliwości wskazania przez osobę uprawnioną miejsca zamieszkania dłużnika alimentacyjnego za granicą, f) inne dokumenty potwierdzające spełnianie warunków do przyznania lub ustalenia wysokości świadczenia z funduszu alimentacyjnego będącego przedmiotem wniosku. 4a. W przypadku utraty dochodu lub uzyskania dochodu do wniosku o świadczenie z funduszu alimentacyjnego należy dołączyć dokumenty potwierdzające ich utratę lub uzyskanie oraz ich wysokość. 5. W przypadku złożenia wniosku bez zaświadczenia, o którym mowa w ust. 4 pkt 3 lit. a, organ właściwy wierzyciela występuje do organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne z wezwaniem o przesłanie zaświadczenia o bezskuteczności egzekucji. 6. Organ prowadzący postępowanie egzekucyjne jest zobowiązany do przesłania zaświadczenia o bezskutecznej egzekucji w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania. 7. Osoba składająca wniosek o przyznanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego składa oświadczenia, o których mowa w ust. 3 pkt 2 i 3 oraz ust. 4 pkt 1 i 3 lit. a oraz d, pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. 8. Urzędy administracji publicznej do realizacji zadań w zakresie świadczeń z funduszu alimentacyjnego używają oprogramowania, które jest zgodne z wymaganiami określonymi przez ministra właściwego do spraw rodziny w przepisach wydanych na podstawie ust. 10, i z jego zastosowaniem sporządzają sprawozdawczość, którą przekazują wojewodzie. 8a. Minister właściwy do spraw rodziny jest obowiązany utworzyć rejestr centralny obejmujący następujące informacje gromadzone na podstawie przepisów ustawy przez organy właściwe wierzyciela i organy właściwe dłużnika podczas realizacji zadań wynikających z ustawy: 1) dane dotyczące osób uprawnionych i członków ich rodzin: a) imię i nazwisko, b) datę urodzenia, c) adres miejsca zamieszkania lub pobytu, d) miejsce zamieszkania lub pobytu, e) numer PESEL, f) numer dokumentu potwierdzającego tożsamość w przypadku osób, które nie posiadają numeru PESEL, g) stan cywilny, h) obywatelstwo, i) stopień pokrewieństwa z członkami rodziny, j) informacje o uczęszczaniu osoby uprawnionej do szkół i placówek oświatowych, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej (Dz. U. z 2017 r. poz. 2159 i 2203), okresie uczęszczania, typie lub rodzaju instytucji oraz nazwie i adresie siedziby instytucji, do której osoba uprawniona uczęszcza, k) orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, ka) informacje o prawie do świadczeń opieki zdrowotnej, kb) informacje o rozliczaniu się z podatku dochodowego od osób fizycznych, kc) informacje o uczęszczaniu osoby uprawnionej do szkoły wyższej, okresie uczęszczania oraz nazwie i adresie siedziby szkoły wyższej, do której osoba uprawniona uczęszcza, l) liczbę, rodzaj i wysokość wypłaconych świadczeń, m) płeć, n) dochody, o) wysokość zasądzonych alimentów, p) poziom egzekucji zasądzonych alimentów, q) organ, do którego złożono wniosek, oraz datę złożenia wniosku, r) organ, który przyznał świadczenie, datę wydania decyzji przyznającej świadczenie oraz numer tej decyzji, s) okres, na który świadczenie zostało przyznane; 2) dane dotyczące dłużników alimentacyjnych i podejmowanych wobec nich działań: a) imię i nazwisko, b) datę urodzenia, c) adres zamieszkania lub pobytu, d) miejsce zamieszkania lub pobytu, e) numer ewidencyjny PESEL, f) numer dokumentu potwierdzającego tożsamość w przypadku osób, które nie posiadają numeru PESEL, g) stan cywilny i płeć, h) obywatelstwo, i) stopień pokrewieństwa z członkami rodziny, j) stan zdrowia, k) wykształcenie, l) zawód, m) zatrudnienie, n) osobę lub osoby, na które zasądzone są alimenty (imię, nazwisko, PESEL) oraz wysokości zasądzonych alimentów, o) poziom i rodzaj zobowiązań dłużnika z tytułu niewyegzekwowanych świadczeń alimentacyjnych, p) stan majątkowy dłużnika, r) posiadanie prawa jazdy przez dłużnika, s) rodzaj podejmowanych działań wobec dłużników alimentacyjnych. 8aa. Minister właściwy do spraw rodziny oraz wojewoda monitorują realizację świadczeń z funduszu alimentacyjnego przez organy właściwe. 8ab. Minister właściwy do spraw rodziny monitoruje realizację świadczeń z funduszu alimentacyjnego przez pozyskiwanie informacji niezbędnych do ustalenia prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, o którym mowa w art. 15a ust. 6, oraz przekazywanie tych informacji organom właściwym. 8b. Informacje zawarte w rejestrze centralnym, o którym mowa w ust. 8a, mogą być przetwarzane przez ministra właściwego do spraw rodziny i wojewodę w celu monitorowania realizacji świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz w celu umożliwienia organom właściwym dłużnika i organom właściwym wierzyciela weryfikacji prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz przez podmioty wymienione w ust. 8c w celu, w którym informacje te zostały im udostępnione, na zasadach określonych w przepisach o ochronie danych osobowych. Organy właściwe wierzyciela oraz organy właściwe dłużnika przekazują dane do rejestru centralnego, wykorzystując oprogramowanie, o którym mowa w ust. 8. 8c. Informacje zawarte w rejestrze centralnym, o którym mowa w ust. 8a, udostępnia się, w zakresie niezbędnym do realizacji ich zadań ustawowych, następującym podmiotom: 1) organowi właściwemu, o którym mowa w art. 3 pkt 11 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, i wojewodzie – w celu weryfikacji danych dotyczących osób ubiegających się o świadczenia rodzinne, osób pobierających świadczenia rodzinne oraz członków ich rodzin; 2) organowi właściwemu dłużnika i organowi właściwemu wierzyciela – w celu weryfikacji danych dotyczących osób ubiegających się o świadczenia z funduszu alimentacyjnego, osób pobierających świadczenia z funduszu alimentacyjnego i członków ich rodzin oraz danych dotyczących dłużników alimentacyjnych; 3) jednostkom organizacyjnym pomocy społecznej prowadzonym przez jednostki samorządu terytorialnego – w celu weryfikacji danych dotyczących osób ubiegających się o świadczenia z pomocy społecznej, osób pobierających świadczenia z pomocy społecznej oraz członków ich rodzin; 4) powiatowym i wojewódzkim zespołom do spraw orzekania o niepełnosprawności – w celu weryfikacji danych dotyczących osób ubiegających się o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności i osób posiadających orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności; 5) organowi właściwemu, o którym mowa w art. 2 pkt 11 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2017 r. poz. 1851 oraz z 2018 r. poz. 107 i 138), i wojewodzie – w celu weryfikacji danych dotyczących osób ubiegających się o świadczenie wychowawcze, osób pobierających świadczenie wychowawcze oraz członków ich rodzin. 8ca. Organy właściwe, z zastosowaniem oprogramowania, o którym mowa w ust. 8, przekazują do rejestru centralnego, o którym mowa w ust. 8a, również adres poczty elektronicznej wskazany we wniosku o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. 8cb. Minister właściwy do spraw rodziny może przetwarzać dane w zakresie adresu poczty elektronicznej wskazanego we wniosku o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego w celu przekazywania informacji związanych z uprawnieniami dla rodzin. Przepisy ust. 8d i 8f stosuje się odpowiednio. 8d. Minister właściwy do spraw rodziny przechowuje informacje w rejestrze centralnym, o którym mowa w ust. 8a, przez okres 10 lat od dnia zaprzestania udzielania świadczeń, z wyjątkiem informacji dotyczących osób, którym świadczenie nie zostało przyznane, które przechowuje się przez okres 1 roku od dnia, w którym decyzja w sprawie świadczenia stała się ostateczna, lub od dnia pozostawienia wniosku o ustalenie prawa do świadczenia bez rozpatrzenia. 8e. Podmioty wymienione w ust. 8c przechowują informacje, o których mowa w ust. 8a, przez okres 10 lat od dnia ich udostępnienia z rejestru centralnego, o którym mowa w ust. 8a, z wyjątkiem informacji dotyczących osób, którym świadczenie nie zostało przyznane albo którym wydane zostało orzeczenie o niezaliczeniu do osób niepełnosprawnych lub o odmowie ustalenia stopnia niepełnosprawności, które przechowuje się przez okres 1 roku od dnia, w którym decyzja w sprawie świadczenia albo wydania orzeczenia stała się ostateczna, lub od dnia pozostawienia wniosku o ustalenie prawa do świadczenia albo o wydanie orzeczenia bez rozpatrzenia. 8f. Informacje, o których mowa w ust. 8a, usuwa się niezwłocznie po upływie okresów przechowywania, o których mowa w ust. 8d i 8e. 8g. Minister właściwy do spraw rodziny udostępnia ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych, na jego żądanie, dane, o których mowa w ust. 8a, w celu niezbędnym do wykonywania zadań analitycznych. Minister właściwy do spraw finansów publicznych dokonuje pseudonimizacji udostępnionych danych. 9. Minister właściwy do spraw rodziny określi, w drodze rozporządzenia, sposób i tryb postępowania w sprawach o przyznanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego, sposób ustalania dochodu uprawniającego do świadczenia z funduszu alimentacyjnego oraz szczegółowy zakres informacji, jakie mają być zawarte: 1) we wniosku o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, 2) w oświadczeniach niezbędnych do ustalenia prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, w tym oświadczeniach o dochodach członków rodziny, oświadczeniach, o których mowa w ust. 4 pkt 3 lit. a, oraz zaświadczeniu, o którym mowa w ust. 4 pkt 2, 3) w zaświadczeniu organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne o bezskuteczności egzekucji zawierającym informację o stanie egzekucji, przyczynach jej bezskuteczności oraz o działaniach podejmowanych w celu wyegzekwowania zasądzonych świadczeń alimentacyjnych - kierując się koniecznością zapewnienia prawidłowego przebiegu postępowania w sprawach świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz dokumentacji niezbędnej do sprawnej realizacji, również drogą elektroniczną, zadań w zakresie świadczeń z funduszu alimentacyjnego. 9a. Minister właściwy do spraw rodziny może określić oraz zamieścić na swojej stronie Biuletynu Informacji Publicznej wzory: 1) wniosków o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego; 2) oświadczeń niezbędnych do ustalenia prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, w tym oświadczeń o dochodach członków rodziny, oświadczeń, o których mowa w ust. 4 pkt 3 lit. a, oraz zaświadczenia, o którym mowa w ust. 4 pkt 2; 3) zaświadczenia organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne o bezskuteczności egzekucji zawierającego informację o stanie egzekucji, przyczynach jej bezskuteczności oraz o działaniach podejmowanych w celu wyegzekwowania zasądzonych świadczeń alimentacyjnych. 10. Minister właściwy do spraw rodziny w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw informatyzacji określi, w drodze rozporządzenia: 1) opis systemów teleinformatycznych stosowanych w urzędach administracji publicznej realizujących zadania w zakresie świadczeń, zawierający strukturę systemu, wymaganą minimalną funkcjonalność systemu oraz zakres komunikacji między elementami struktury systemu, w tym zestawienie struktur dokumentów elektronicznych, formatów danych oraz protokołów komunikacyjnych i szyfrujących, o których mowa w art. 13 ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. z 2017 r. poz. 570), 2) wymagania standaryzujące w zakresie bezpieczeństwa, wydajności i rozwoju systemu, 3) sposób postępowania w zakresie stwierdzania zgodności oprogramowania z opisem systemu – mając na uwadze potrzebę zapewnienia spójności systemów teleinformatycznych stosowanych w urzędach administracji publicznej do realizacji zadań w zakresie świadczeń, w szczególności w odniesieniu do jednorodności zakresu i rodzaju danych, która umożliwi ich scalanie w zbiór centralny, a także zachowanie zgodności z minimalnymi wymogami i sposobem stwierdzania zgodności oprogramowania, określonymi na podstawie ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne. Systemy teleinformatyczne nie mają zastosowania do działalności naczelnika urzędu skarbowego wynikającej z przepisów ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2017 r. poz. 1257 oraz z 2018 r. poz. 149). 11. Minister właściwy do spraw rodziny jest obowiązany do utworzenia i prowadzenia systemu teleinformatycznego umożliwiającego ubieganie się o świadczenia z funduszu alimentacyjnego drogą elektroniczną oraz zapewnienia funkcjonowania tego systemu. Uwierzytelnianie użytkowników w systemie teleinformatycznym wymaga użycia profilu zaufanego, profilu osobistego, innego środka identyfikacji elektronicznej wydanego w systemie identyfikacji elektronicznej przyłączonym do węzła krajowego identyfikacji elektronicznej, o którym mowa w art. 21a ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 5 września 2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej (Dz. U. poz. 1579 oraz z 2018 r. poz. 650 i 1544), adekwatnie do poziomu bezpieczeństwa środka identyfikacji elektronicznej wymaganego dla usług świadczonych w tym systemie, danych weryfikowanych za pomocą kwalifikowanego certyfikatu podpisu elektronicznego, jeżeli te dane pozwalają na identyfikację i uwierzytelnienie wymagane w celu realizacji usługi online, albo innych technologii, jeżeli zostaną udostępnione w tym systemie. Art. 15a. Obowiązek samodzielnego uzyskiwania informacji przez organ 1. Organ właściwy wierzyciela ustalający prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego jest obowiązany do samodzielnego uzyskania lub weryfikacji drogą elektroniczną, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw rodziny, lub drogą pisemną, od organów podatkowych lub ministra właściwego do spraw finansów publicznych, organów emerytalno-rentowych oraz z rejestrów publicznych, w tym z rejestru PESEL, o którym mowa w przepisach o ewidencji ludności, oraz drogą elektroniczną, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw rodziny z systemu informacji oświatowej, o którym mowa w przepisach o systemie informacji oświatowej, z Centralnego Wykazu Ubezpieczonych, odpowiednio: 1) informacji o dochodzie podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, na zasadach określonych w art. 27, art. 30b, art. 30c, i art. 30f ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, każdego członka rodziny, udzielanych przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego, zawierających dane o wysokości: a) dochodu, b) składek na ubezpieczenia społeczne odliczonych od dochodu, c) należnego podatku; 1a) informacji o dochodzie, o którym mowa w art. 3 pkt 1 lit. c tiret dwudzieste dziewiąte ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych; 2) danych, o których mowa w art. 15 ust. 8a pkt 1 lit. a, b, e, g, h, j, ka, kb oraz m; 3) informacji o wysokości składek na ubezpieczenie zdrowotne, w tym informacji o wysokości składek od poszczególnych płatników i okresach opłacania przez nich tych składek; 4) (uchylony) 5) informacji o legitymowaniu się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności wydanym na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 2046, z późn. zm.), obejmującej następujące dane: a) datę wydanego orzeczenia, b) datę powstania stopnia niepełnosprawności, c) datę złożenia wniosku o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, d) okres, na który zostało wydane orzeczenie. 2. W przypadku gdy w Elektronicznym Krajowym Systemie Monitoringu Orzekania o Niepełnosprawności znajduje się więcej niż jedno orzeczenie wydane na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, dotyczące tej samej osoby, informacja, o której mowa w ust. 1 pkt 5, jest przekazywana wyłącznie na podstawie orzeczeń, które potwierdzają prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. 3. W przypadku braku w Elektronicznym Krajowym Systemie Monitoringu Orzekania o Niepełnosprawności informacji, o której mowa w ust. 1 pkt 5, organ właściwy wierzyciela prowadzący postępowanie w sprawie świadczeń z funduszu alimentacyjnego wzywa osobę uprawnioną albo jej przedstawiciela ustawowego do dołączenia orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności. 4. W przypadku awarii systemów teleinformatycznych służących do wymiany, drogą elektroniczną, informacji, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 1a, 3 i 5 oraz w art. 15 ust. 8a pkt 1 lit. a, b, e, g, h oraz m, organ właściwy wierzyciela uzyskuje te informacje w drodze pisemnej wymiany informacji. Organy podatkowe, organy emerytalno-rentowe oraz podmioty prowadzące rejestry publiczne przekazują te informacje niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku organu właściwego wierzyciela. 5. W przypadku braku możliwości samodzielnego uzyskania przez organ właściwy wierzyciela informacji, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 1a i 3 oraz w art. 15 ust. 8a pkt 1 lit. a, b, e, g, h oraz m, z przyczyn nieleżących po stronie tego organu, organ właściwy wierzyciela wzywa osobę uprawnioną albo jej przedstawiciela ustawowego do przedstawienia tych informacji. 6. Minister właściwy do spraw rodziny pozyskuje drogą elektroniczną informacje niezbędne do ustalenia prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego od organów emerytalno-rentowych oraz z rejestrów publicznych, w tym z rejestru PESEL, o którym mowa w przepisach o ewidencji ludności, z systemu informacji oświatowej, o którym mowa w przepisach o systemie informacji oświatowej, z Centralnego Wykazu Ubezpieczonych oraz z wykazu studentów i wykazu osób ubiegających się o nadanie stopnia doktora będących częścią Zintegrowanego Systemu Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce POL-on, o którym mowa w przepisach o szkolnictwie wyższym i nauce, w celu umożliwienia organom właściwym wierzyciela weryfikacji prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, a także w celu monitorowania przez ministra właściwego do spraw rodziny oraz wojewodę realizacji świadczeń z funduszu alimentacyjnego przez organ właściwy wierzyciela. 7. Minister właściwy do spraw rodziny w celu realizacji zadania, o którym mowa w ust. 6, przekazuje drogą elektroniczną organom emerytalno-rentowym oraz podmiotom prowadzącym rejestry, o których mowa w ust. 6, dane, o których mowa w art. 15 ust. 8a pkt 1 lit. a, b, e oraz f. Art. 16. (uchylony) Art. 17. (uchylony) Art. 18. Okres świadczeniowy 1. Prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego ustala się na okres świadczeniowy począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek do organu właściwego wierzyciela, nie wcześniej niż od początku okresu świadczeniowego do końca tego okresu. 2. Jeżeli osoba uprawniona po ukończeniu nauki w szkole została w tym samym roku kalendarzowym przyjęta do szkoły wyższej, świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują również za wrzesień. 3. W przypadku utraty ważności orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności i uzyskania ponownego orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności, stanowiącego kontynuację poprzedniego orzeczenia, prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego ustala się od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym upłynął termin ważności poprzedniego orzeczenia, jeżeli osoba złożyła wniosek o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego w terminie 3 miesięcy od dnia ponownego wydania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności. 4. W razie utraty dochodu prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego ustala się od pierwszego pełnego miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła utrata dochodu, nie wcześniej jednak niż od miesiąca złożenia wniosku. 4a. W przypadku przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego po uwzględnieniu utraty dochodu z tytułu zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej organ właściwy, po upływie 3 miesięcy, licząc od dnia utraty dochodu, weryfikuje ustalone prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego z uwzględnieniem art. 9 ust. 4b. Przepisy art. 19 ust. 1 stosuje się. 5. W przypadku gdy dochód rodziny powiększony o uzyskany dochód powoduje utratę prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, świadczenia nie przysługują od miesiąca następującego po pierwszym miesiącu od miesiąca, w którym nastąpiło uzyskanie dochodu. Art. 19. Zmiany mające wpływ na prawo do świadczeń 1. W przypadku wystąpienia zmian w liczbie członków rodziny, uzyskania lub utraty dochodu albo innych zmian mających wpływ na prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego osoba uprawniona albo jej przedstawiciel ustawowy, którzy złożyli wniosek o przyznanie świadczenia z funduszu są obowiązani do niezwłocznego powiadomienia o tym organu wypłacającego świadczenia. 2. Osoby otrzymujące świadczenia z funduszu alimentacyjnego, instytucje publiczne i organizacje pozarządowe są obowiązane do udzielania, na żądanie organu właściwego wierzyciela, wyjaśnień oraz informacji co do okoliczności mających wpływ na prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Art. 20. Terminy składania wniosków i ustalania prawa do świadczeń 1. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego wypłaca się w okresach miesięcznych. 2. Decyzje w sprawach świadczeń z funduszu alimentacyjnego są natychmiast wykonalne, z wyjątkiem decyzji w sprawach dotyczących nienależnie pobranych świadczeń. 3. Wnioski o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego na nowy okres świadczeniowy są przyjmowane od dnia 1 sierpnia danego roku, a w przypadku wniosków składanych drogą elektroniczną - od dnia 1 lipca danego roku. 4. W przypadku gdy osoba ubiegająca się o świadczenia z funduszu alimentacyjnego na nowy okres świadczeniowy złoży wniosek wraz z dokumentami do dnia 31 sierpnia, ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz wypłata świadczeń przysługujących za miesiąc październik następuje do dnia 31 października. 5. W przypadku gdy osoba ubiegająca się o świadczenia na nowy okres świadczeniowy złoży wniosek wraz z wymaganymi dokumentami w okresie od dnia 1 września do dnia 30 września danego roku, ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz wypłata przysługujących świadczeń z funduszu alimentacyjnego następuje do dnia 30 listopada tego roku. 6. W przypadku gdy osoba ubiegająca się o świadczenia na nowy okres świadczeniowy złoży wniosek wraz z wymaganymi dokumentami w okresie od dnia 1 października do dnia 31 października danego roku, ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz wypłata przysługujących świadczeń z funduszu alimentacyjnego następuje do dnia 31 grudnia tego roku. 7. W przypadku gdy osoba ubiegająca się o świadczenia na nowy okres świadczeniowy złoży wniosek wraz z wymaganymi dokumentami w okresie od dnia 1 listopada do dnia 30 listopada danego roku, ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz wypłata przysługujących świadczeń z funduszu alimentacyjnego następuje do dnia 31 stycznia następnego roku. 8. W przypadku gdy osoba ubiegająca się o świadczenia na nowy okres świadczeniowy złoży wniosek wraz z wymaganymi dokumentami w okresie od dnia 1 grudnia danego roku do dnia 31 stycznia następnego roku, ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz wypłata przysługujących świadczeń z funduszu alimentacyjnego następuje do ostatniego dnia lutego następnego roku. Art. 21. Wstrzymanie wypłaty świadczeń 1. Wypłatę świadczeń z funduszu alimentacyjnego wstrzymuje się, jeżeli osoba uprawniona albo jej przedstawiciel ustawowy, którzy złożyli wniosek o przyznanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego: 1) odmówili udzielenia lub nie udzielili, w wyznaczonym terminie, wyjaśnień co do okoliczności mających wpływ na prawo do świadczeń; 2) odmówili udzielenia organowi prowadzącemu postępowanie egzekucyjne informacji mających wpływ na skuteczność egzekucji lub udzielili informacji nieprawdziwych; 3) nie podejmują świadczeń przez trzy kolejne miesiące kalendarzowe. 2. W przypadku udzielenia wyjaśnień świadczenia z funduszu alimentacyjnego wypłaca się od miesiąca, w którym wpłynęły wyjaśnienia, do końca okresu świadczeniowego, o ile osoba uprawniona nadal spełnia warunki do ich otrzymywania. 3. W przypadku zgłoszenia się osoby uprawnionej po upływie trzech miesięcy świadczenia z funduszu alimentacyjnego wypłaca się jej za cały okres wstrzymania, o ile osoba uprawniona nadal spełnia warunki do ich otrzymywania. 4. Jeżeli wznowienie wypłaty wstrzymanych świadczeń z funduszu alimentacyjnego nie nastąpi do końca okresu świadczeniowego, prawo do świadczeń wygasa. Art. 22. Gromadzenie i przetwarzanie danych, wydawanie zaświadczeń dla ustalenia prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego 1. Organ właściwy dłużnika i organ właściwy wierzyciela mogą gromadzić i przetwarzać, w zakresie określonym w ustawie, dane osobowe osób, o których mowa w art. 15 ust. 1, członków ich rodzin oraz dłużników alimentacyjnych i członków ich rodzin. 2. Pracodawcy, właściwe jednostki organizacyjne podległe i nadzorowane przez Ministra Obrony Narodowej, właściwe jednostki podległe ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, Szefowi Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Szefowi Agencji Wywiadu, Szefowi Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Ministrowi Sprawiedliwości, podmioty wypłacające uposażenie osobom w stanie spoczynku lub uposażenie rodzinne, jednostki, które zawarły umowę agencyjną lub umowę zlecenia albo umowę o świadczenie usług, rolnicze spółdzielnie produkcyjne, właściwe organy finansowe, organy emerytalne lub rentowe, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oraz urzędy administracji rządowej i samorządowej są obowiązani wydawać zaświadczenia niezbędne do ustalenia prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Wydawanie zaświadczeń jest wolne od opłat. Art. 23. Zwrot nienależnie pobranych świadczeń 1. Osoba, która pobrała nienależnie świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. 1a. Od kwot nienależnie pobranego świadczenia, o którym mowa w art. 2 pkt 7 lit. a, b, d, f i g, naliczane są odsetki ustawowe za opóźnienie. 2. Należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat, licząc od dnia, w którym decyzja o ustaleniu i zwrocie nienależnie pobranych świadczeń stała się ostateczna. 3. Bieg przedawnienia przerywa: 1) odroczenie terminu płatności należności, 2) rozłożenie spłaty należności na raty, 3) zastosowanie środka egzekucyjnego, o którym dłużnik został powiadomiony – przy czym po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo odpowiednio od dnia następującego po dniu odroczenia terminu płatności należności, rozłożenia spłaty należności na raty lub zastosowania środka egzekucyjnego, o którym dłużnik został powiadomiony. 4. Decyzja o ustaleniu i zwrocie nienależnie pobranych świadczeń nie jest wydawana, jeżeli od terminu ich pobrania upłynęło więcej niż 10 lat. 5. Kwoty nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami ustalone ostateczną decyzją podlegają potrąceniu z bieżąco wypłacanych świadczeń z funduszu. 6. Nienależnie pobrane świadczenia wraz z odsetkami podlegają egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. 7. Odsetki są naliczane od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego, do dnia spłaty. 8. Organ właściwy wierzyciela, który wydał decyzję w sprawie nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego, może umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji rodziny. 9. W przypadku śmierci osoby, która pobrała nienależnie świadczenia, należności, o których mowa w ust. 1, wygasają. Art. 23a. Wypłata z rachunku kwoty przekazanych świadczeń z funduszu alimentacyjnego 1. Podmiot prowadzący rachunek płatniczy oraz bank i spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa prowadzące rachunek inny niż płatniczy, a także wydawca instrumentu płatniczego są obowiązani zwrócić z tych rachunków organowi właściwemu wierzyciela na jego wniosek kwoty świadczeń z funduszu alimentacyjnego przekazane po dniu śmierci osoby uprawnionej na ten rachunek albo instrument płatniczy. 2. Podmiot prowadzący rachunek płatniczy oraz bank i spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa prowadzące rachunek inny niż płatniczy, a także wydawca instrumentu płatniczego, są zwolnieni od wypłaty pełnej lub częściowej kwoty, o której mowa w ust. 1, jeżeli przed otrzymaniem wniosku organu właściwego wierzyciela dokonali z tych rachunków wypłat innym osobom i te wypłaty nie pozwalają zrealizować wniosku w całości lub części oraz w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku poinformują o tym ten organ wraz ze wskazaniem osób, które pobrały wypłaty. 3. Zwrot kwot świadczeń z funduszu alimentacyjnego, o którym mowa w ust. 1, uznaje się za zwrot świadczeń nienależnie pobranych. Art. 24. Zmiana lub uchylenie ostatecznej decyzji o przyznaniu prawa do świadczeń 1. Organ właściwy wierzyciela może bez zgody osoby uprawnionej albo jej przedstawiciela ustawowego zmienić lub uchylić ostateczną decyzję administracyjną, na mocy której strona nabyła prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, jeżeli uległa zmianie sytuacja rodzinna lub dochodowa rodziny mająca wpływ na prawo do świadczeń, egzekucja stała się skuteczna, osoba nienależnie pobrała świadczenia lub wystąpiły inne okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń. 2. Zmiana decyzji na korzyść osoby uprawnionej nie wymaga jej zgody. Art. 25. Odesłanie w sprawach nieuregulowanych do przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego W sprawach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego. Art. 26. Obowiązek informacyjny organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne Organ prowadzący postępowanie egzekucyjne jest obowiązany udzielać organowi właściwemu wierzyciela informacji mających wpływ na wypłatę świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Art. 27. Zwrot przez dłużnika alimentacyjnego świadczeń wypłaconych osobie uprawnionej 1. Dłużnik alimentacyjny jest obowiązany do zwrotu organowi właściwemu wierzyciela należności w wysokości świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego osobie uprawnionej, łącznie z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. 1a. Odsetki są naliczane od pierwszego dnia następującego po dniu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego, do dnia spłaty. 2. (uchylony) 3. Należności przypadające od dłużnika alimentacyjnego z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego podlegają ściągnięciu wraz z odsetkami w drodze egzekucji sądowej na podstawie przepisów o egzekucji świadczeń alimentacyjnych, z uwzględnieniem przepisów niniejszej ustawy. 3a. Jeżeli jest prowadzone postępowanie egzekucyjne w celu zaspokojenia roszczeń osoby uprawnionej z tytułu alimentów, organ właściwy wierzyciela, który wypłacał świadczenia z funduszu alimentacyjnego, będący wierzycielem należności, o których mowa w ust. 3, przyłącza się do tego postępowania. Organ, który przyłącza się do postępowania egzekucyjnego, ma te same prawa co wierzyciel uprawniony z tytułu alimentów. 4. 40% kwot należności stanowi dochód własny gminy organu właściwego wierzyciela, o którym mowa w ust. 3a, a pozostałe 60% tej kwoty oraz odsetki stanowią dochód budżetu państwa. 5. (uchylony) 6. Uzyskane przez gminę organu właściwego wierzyciela, o którym mowa w ust. 3a, dochody, o których mowa w ust. 4, przeznacza się w szczególności na pokrycie kosztów podejmowania działań wobec dłużników alimentacyjnych. 7. Organ właściwy wierzyciela przekazuje dłużnikowi alimentacyjnemu, o ile adres zamieszkania dłużnika jest znany, oraz organowi właściwemu dłużnika: 1) informację o przyznaniu osobie uprawnionej świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz o obowiązku zwrotu wraz z odsetkami należności z tytułu świadczeń z funduszu alimentacyjnego wypłacanych osobie uprawnionej; 2) (uchylony) 3) informację o wysokości zobowiązań dłużnika alimentacyjnego wobec Skarbu Państwa z tytułu: a) wypłaconych osobie uprawnionej świadczeń z funduszu alimentacyjnego na podstawie ustawy, b) wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej (Dz. U. poz. 732 i 1366) zaliczek alimentacyjnych, c) wypłaconych na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym (Dz. U. z 1991 r. poz. 200, z późn. zm.) świadczeń z funduszu alimentacyjnego. 7a. Organ właściwy wierzyciela przekazuje organowi właściwemu dłużnika informacje o zobowiązaniach wynikających z tytułów, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 1 i 2. 8. Do wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, o którym mowa w ust. 3, lub o przyłączenie się do postępowania egzekucyjnego, o którym mowa w ust. 3a, organ właściwy wierzyciela, o którym mowa w ust. 3a, dołącza: 1) ostateczną decyzję przyznającą świadczenia z funduszu alimentacyjnego osobie uprawnionej; 2) informacje o rozpoczęciu realizacji decyzji, o której mowa w pkt 1, i terminie wypłat świadczeń z funduszu alimentacyjnego w poszczególnych miesiącach określonych w decyzji. 8a. Egzekucja należności, o których mowa w ust. 3, jest prowadzona na podstawie decyzji, o której mowa w ust. 8 pkt 1, bez konieczności zaopatrywania jej w klauzulę wykonalności. 9. Organ egzekucyjny przekazuje wyegzekwowane od dłużnika alimentacyjnego kwoty organowi właściwemu wierzyciela, o którym mowa w ust. 3a, do wysokości wypłaconych przez ten organ świadczeń z funduszu alimentacyjnego wraz z odsetkami, zgodnie z kolejnością określoną odpowiednio w art. 28 ust. 1 i 2. 10. Przekazanie wyegzekwowanych kwot, o których mowa w ust. 9, następuje na wskazany rachunek bankowy organu właściwego wierzyciela, o którym mowa w ust. 3a. 11. Organ właściwy wierzyciela, o którym mowa w ust. 3a, rozlicza kwoty otrzymane z tytułu zwrotu należności przypadających od dłużnika alimentacyjnego wraz z odsetkami zgodnie z kolejnością określoną w art. 1026 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 155, z 2017 r. poz. 2491 oraz z 2018 r. poz. 5, 138, 398 i 416). Art. 28. Kolejność zaspokajania należności z egzekucji od dłużnika alimentacyjnego 1. W okresie, w którym osoba uprawniona otrzymuje świadczenia z funduszu alimentacyjnego, z kwoty uzyskanej z egzekucji od dłużnika alimentacyjnego organ prowadzący postępowanie egzekucyjne zaspokaja w następującej kolejności: 1) należności z tytułu świadczeń z funduszu alimentacyjnego wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ustawy - do ich całkowitego zaspokojenia, 2) należności powstałe z tytułu zaliczek alimentacyjnych wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej - do ich całkowitego zaspokojenia, 3) należności wierzyciela alimentacyjnego - do ich całkowitego zaspokojenia, 4) należności likwidatora funduszu alimentacyjnego powstałe z tytułu świadczeń alimentacyjnych wypłaconych na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym - do ich całkowitego zaspokojenia – po należnościach określonych w art. 1025 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, a przed należnościami określonymi w art. 1025 § 1 pkt 2–10 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego. 2. W przypadku gdy w okresie wypłaty świadczenia z funduszu alimentacyjnego należności z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego osobie uprawnionej nie zostaną zaspokojone, po zaprzestaniu wypłaty świadczenia organ prowadzący postępowanie egzekucyjne zaspokaja w następującej kolejności: 1) należności wierzyciela alimentacyjnego - do wysokości zasądzonych miesięcznie świadczeń, 2) należności z tytułu świadczeń z funduszu alimentacyjnego wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ustawy - do ich całkowitego zaspokojenia, 3) należności powstałe z tytułu zaliczek alimentacyjnych wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej - do ich całkowitego zaspokojenia, 4) należności wierzyciela alimentacyjnego - do ich całkowitego zaspokojenia, 5) należności likwidatora funduszu alimentacyjnego powstałe z tytułu świadczeń alimentacyjnych wypłaconych na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym - do ich całkowitego zaspokojenia – po należnościach określonych w art. 1025 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, a przed należnościami określonymi w art. 1025 § 1 pkt 2–10 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego. 3. W przypadku śmierci dłużnika alimentacyjnego należności, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 2 i 4, wygasają. Art. 29. Zmiany wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego na skutek zmiany wysokości zasądzonych alimentów 1. Zmiany w wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego na skutek zmiany wysokości zasądzonych alimentów dokonuje się po wpływie tytułu wykonawczego do komornika sądowego prowadzącego postępowanie egzekucyjne od miesiąca, w którym nastąpiła zmiana wysokości zasądzonych alimentów. 2. W przypadku gdy osoba uprawniona otrzymała w okresie od dnia zmiany wysokości zasądzonych alimentów do dnia wpływu tytułu wykonawczego do komornika sądowego świadczenia z funduszu alimentacyjnego w wysokości wyższej niż zasądzone alimenty za ten okres, jest obowiązana do ich zwrotu bez odsetek. Przepis art. 23 stosuje się odpowiednio. 3. W przypadku gdy sąd zwolnił osobę z obowiązku alimentacyjnego, a osoba uprawniona w okresie, o którym mowa w ust. 2, pobierała świadczenia z funduszu alimentacyjnego za ten okres, jest obowiązana do ich zwrotu bez odsetek. Przepis art. 23 stosuje się odpowiednio. 4. W przypadku podniesienia wysokości zasądzonych alimentów dokonuje się wyrównania za okres, o którym mowa w ust. 2. Art. 30. Umorzenie należności dłużnika alimentacyjnego 1. Organ właściwy dłużnika może umorzyć należności, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 1, 2 i 4 ustawy, w łącznej wysokości: 1) 30 %, jeżeli egzekucja wobec dłużnika alimentacyjnego jest skuteczna przez okres 3 lat w wysokości miesięcznej nie niższej niż wysokość zasądzonych alimentów; 2) 50 %, jeżeli egzekucja wobec dłużnika alimentacyjnego jest skuteczna przez okres 5 lat w wysokości miesięcznej nie niższej niż wysokość zasądzonych alimentów; 3) 100 %, jeżeli egzekucja wobec dłużnika alimentacyjnego jest skuteczna przez okres 7 lat w wysokości miesięcznej nie niższej niż wysokość zasądzonych alimentów. 2. Organ właściwy wierzyciela może na wniosek dłużnika alimentacyjnego umorzyć jego należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, uwzględniając sytuację dochodową i rodzinną. 3. Umorzenie należności następuje w drodze decyzji administracyjnej. Art. 30a. Przekazywanie informacji związanych z uprawnieniami dla rodzin drogą elektroniczną Minister właściwy do spraw rodziny może przekazywać na wskazany we wniosku o ustalenie prawa do świadczenia z funduszu alimentacyjnego adres poczty elektronicznej informacje związane z uprawnieniami dla rodzin. Rozdział 5 Finansowanie realizacji zadań przewidzianych w ustawie Art. 31. Sprawy świadczeń z funduszu alimentacyjnego jako zadania zlecone gminie 1. Przyznawanie i wypłata świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz podejmowanie działań wobec dłużników alimentacyjnych jest zadaniem zleconym gminie z zakresu administracji rządowej finansowanym w formie dotacji celowej z budżetu państwa. 2. Podejmowane działania wobec dłużników alimentacyjnych i koszty obsługi świadczeń z funduszu alimentacyjnego są finansowane w formie dotacji celowej z budżetu państwa na świadczenia rodzinne oraz z dochodów własnych gminy, o których mowa w art. 27 ust. 4. 3. Koszty podejmowanych działań wobec dłużników alimentacyjnych i koszty obsługi świadczeń z funduszu alimentacyjnego wynoszą 3 % otrzymanej dotacji na świadczenia z funduszu alimentacyjnego, z zastrzeżeniem art. 27 ust. 6. 4. Organy właściwe dłużnika i organy właściwe wierzyciela sporządzają sprawozdania rzeczowo-finansowe z realizacji zadań przewidzianych w ustawie i przekazują je właściwemu miejscowo wojewodzie. 4a. Wojewoda sporządza zbiorcze sprawozdanie rzeczowo-finansowe z realizacji zadań przewidzianych w ustawie i przekazuje je ministrowi właściwemu do spraw rodziny. 5. Sprawozdanie powinno zawierać informacje na temat: 1) wydatków na świadczenia poniesione ze środków budżetu państwa; 2) liczby wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego; 3) osób korzystających ze świadczeń; 4) dłużników alimentacyjnych; 5) prowadzonych postępowań w sprawie przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego; 6) podejmowanych działań wobec dłużników alimentacyjnych; 7) kosztów obsługi; 8) prowadzonych postępowań egzekucyjnych. 6. (uchylony) 7. Minister właściwy do spraw rodziny określi, w drodze rozporządzenia, sposób sporządzania sprawozdań rzeczowo-finansowych oraz terminy i sposób ich przekazywania, uwzględniając potrzebę zapewnienia skutecznej realizacji zadań z zakresu świadczeń z funduszu alimentacyjnego finansowanych z budżetu państwa. 8. Sprawozdania rzeczowo-finansowe z wykonywania zadań z zakresu świadczenia z funduszu alimentacyjnego przekazywane są zgodnie z wzorami udostępnionymi, drogą elektroniczną, przez ministra właściwego do spraw rodziny. Rozdział 6 Zmiany w przepisach obowiązujących Art. 32-40. (pominięte) Rozdział 7 Przepisy przejściowe, uchylające i przepisy o wejściu w życie Art. 41-48 (pominięte) [Hasła przedmiotowe podane przy poszczególnych artykułach są cytowane za www.arslege.pl, nie mają one mocy normatywnej]. Ustawa ma 41 stron - idee podstawowe ustawy: 1) Egzekucja tytułu wykonawczego sądowego (orzeczenia lub ugody sądowej) okazała się bezskuteczna. 2) Z funduszu alimentacyjnego wypłaca się nie wyegzekwowane alimenty do wysokości zasądzonych alimentów, maksymalnie jednak do 500 zł. 3) Należności wypłacone z funduszu alimentacyjnego ściąga komornik na rzecz Skarbu Państwa. 4) Dochód osoby alimentowanej (członka rodziny) nie przekracza 725 zł miesięcznie (od 1 lipca 2019 r. – 800 zł). 83. Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 617, 650, 697, 1515, 1532, 1544, 1629, 1669, 2435, z 2019 r. poz. 60, 150) Art. 30. Obowiązek udzielania pomocy lekarskiej Lekarz ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki. Art. 31. Obowiązek udzielania informacji o stanie zdrowia pacjenta 1. Lekarz ma obowiązek udzielać pacjentowi lub jego ustawowemu przedstawicielowi przystępnej informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu. 2. Lekarz może udzielić informacji, o której mowa w ust. 1, innym osobom za zgodą pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego. 3. Na żądanie pacjenta lekarz nie ma obowiązku udzielać pacjentowi informacji, o której mowa w ust. 1. 4. W sytuacjach wyjątkowych, jeżeli rokowanie jest niepomyślne dla pacjenta, lekarz może ograniczyć informację o stanie zdrowia i o rokowaniu, jeżeli według oceny lekarza przemawia za tym dobro pacjenta. W takich przypadkach lekarz informuje przedstawiciela ustawowego pacjenta lub osobę upoważnioną przez pacjenta. Na żądanie pacjenta lekarz ma jednak obowiązek udzielić mu żądanej informacji. 5. Obowiązek lekarza, określony w ust. 1, dotyczy także pacjentów, którzy ukończyli 16 lat. 6. Jeżeli pacjent nie ukończył 16 lat lub jest nieprzytomny bądź niezdolny do zrozumienia znaczenia informacji, lekarz udziela informacji osobie bliskiej w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2017 r. poz. 1318 i 1524). 7. Pacjentowi, który nie ukończył 16 lat, lekarz udziela informacji w zakresie i formie potrzebnej do prawidłowego przebiegu procesu diagnostycznego lub terapeutycznego i wysłuchuje jego zdania. 8. Ilekroć w przepisach ustawy jest mowa o opiekunie faktycznym, należy przez to rozumieć opiekuna faktycznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Art. 32. Obowiązek uzyskania zgody pacjenta na badanie lub inne świadczenia zdrowotne 1. Lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić innych świadczeń zdrowotnych, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, po wyrażeniu zgody przez pacjenta. 2. Jeżeli pacjent jest małoletni lub niezdolny do świadomego wyrażenia zgody, wymagana jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego, a gdy pacjent nie ma przedstawiciela ustawowego lub porozumienie się z nim jest niemożliwe - zezwolenie sądu opiekuńczego. 3. Jeżeli zachodzi potrzeba przeprowadzenia badania osoby, o której mowa w ust. 2, zgodę na przeprowadzenie badania może wyrazić także opiekun faktyczny. 4. W przypadku osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej zgodę wyraża przedstawiciel ustawowy tej osoby. Jeżeli osoba taka jest w stanie z rozeznaniem wypowiedzieć opinię w sprawie badania, konieczne jest ponadto uzyskanie zgody tej osoby. 5. Jeżeli pacjent ukończył 16 lat, wymagana jest także jego zgoda. 6. Jeżeli jednak małoletni, który ukończył 16 lat, osoba ubezwłasnowolniona albo pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo, lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, sprzeciwia się czynnościom medycznym, poza zgodą jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego albo w przypadku niewyrażenia przez nich zgody wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego. 7. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, zgoda osób wymienionych w ust. 1, 2 i 4 może być wyrażona ustnie albo nawet poprzez takie ich zachowanie, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się proponowanym przez lekarza czynnościom medycznym. 8. Jeżeli pacjent, o którym mowa w ust. 2, nie ma przedstawiciela ustawowego ani opiekuna faktycznego albo porozumienie się z tymi osobami jest niemożliwe, lekarz po przeprowadzeniu badania może przystąpić do udzielania dalszych świadczeń zdrowotnych dopiero po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego, chyba że co innego wynika z przepisów ustawy. 9. Do czynności, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepis art. 34 ust. 7. 10. Sądem opiekuńczym właściwym miejscowo dla udzielania zgody na wykonywanie czynności medycznych jest sąd, w którego okręgu czynności te mają być wykonane. Art. 36. Obowiązek poszanowania intymności i godności osobistej pacjenta 1. Lekarz podczas udzielania świadczeń zdrowotnych ma obowiązek poszanowania intymności i godności osobistej pacjenta. 2. (uchylony). 3. Lekarz ma obowiązek dbać, aby inny personel medyczny przestrzegał w postępowaniu z pacjentem zasady określonej w ust. 1. 4. Do klinik i szpitali akademii medycznych, medycznych jednostek badawczo-rozwojowych i innych jednostek uprawnionych do kształcenia studentów nauk medycznych, lekarzy oraz innego personelu medycznego w zakresie niezbędnym do celów dydaktycznych nie stosuje się art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Art. 37. Obowiązek lekarza w razie wątpliwości diagnostycznych lub terapeutycznych W razie wątpliwości diagnostycznych lub terapeutycznych lekarz z własnej inicjatywy bądź na wniosek pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego, jeżeli uzna to za uzasadnione w świetle wymagań wiedzy medycznej, powinien zasięgnąć opinii właściwego lekarza specjalisty lub zorganizować konsylium lekarskie. Art. 39. Powstrzymanie się lekarza od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem Lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, z zastrzeżeniem art. 30, z tym że ma obowiązek wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w podmiocie leczniczym oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby ma ponadto obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego. Art. 40. Obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej 1. Lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu. 2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, gdy: 1) tak stanowią ustawy; 2) badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych, na podstawie odrębnych ustaw, organów i instytucji; wówczas lekarz jest obowiązany poinformować o stanie zdrowia pacjenta wyłącznie te organy i instytucje; 3) zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób; 4) pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy, po uprzednim poinformowaniu o niekorzystnych dla pacjenta skutkach jej ujawnienia; 5) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie lekarzowi sądowemu; 6) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innemu lekarzowi lub uprawionym osobom uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń. 2a. W sytuacjach, o których mowa w ust. 2, ujawnienie tajemnicy może nastąpić wyłącznie w niezbędnym zakresie. (…). 3. Lekarz, z zastrzeżeniem sytuacji, o których mowa w ust. 2 pkt 1-5, jest związany tajemnicą również po śmierci pacjenta. (…). 4. Lekarz nie może podać do publicznej wiadomości danych umożliwiających identyfikację pacjenta bez jego zgody. 84. Kodeks etyki lekarskiej Cytuję za www..nil.org.pl Data odczytu 25 III 2019 r. PRZYRZECZENIE LEKARSKIE Przyjmuję z szacunkiem i wdzięcznością dla moich Mistrzów nadany mi tytuł lekarza i w pełni świadomy związanych z nim obowiązków przyrzekam: - obowiązki te sumiennie spełniać; - służyć życiu i zdrowiu ludzkiemu; - według najlepszej mej wiedzy przeciwdziałać cierpieniu i zapobiegać chorobom, a chorym nieść pomoc bez żadnych różnic, takich jak: rasa, religia, narodowość, poglądy polityczne, stan majątkowy i inne, mając na celu wyłącznie ich dobro i okazując im należny szacunek; - nie nadużywać ich zaufania i dochować tajemnicy lekarskiej nawet po śmierci chorego; - strzec godności stanu lekarskiego i niczym jej nie splamić, a do kolegów lekarzy odnosić się z należną im życzliwością, nie podważając zaufania do nich, jednak postępując bezstronnie i mając na względzie dobro chorych; - stale poszerzać swą wiedzę lekarską i podawać do wiadomości świata lekarskiego wszystko to, co uda mi się wynaleźć i udoskonalić. PRZYRZEKAM TO UROCZYŚCIE! CZĘŚĆ OGÓLNA Art. 1. 1. Zasady etyki lekarskiej wynikają z ogólnych norm etycznych. 2. Zobowiązują one lekarza do przestrzegania praw człowieka i dbania o godność zawodu lekarskiego. 3. Naruszeniem godności zawodu jest każde postępowanie lekarza, które podważa zaufanie do zawodu. Art. 2. 1. Powołaniem lekarza jest ochrona życia i zdrowia ludzkiego, zapobieganie chorobom, leczenie chorych oraz niesienie ulgi w cierpieniu; lekarz nie może posługiwać się wiedzą i umiejętnością lekarską w działaniach sprzecznych z tym powołaniem. 2. Najwyższym nakazem etycznym lekarza jest dobro chorego - salus aegroti suprema lex esto. Mechanizmy rynkowe, naciski społeczne i wymagania administracyjne nie zwalniają lekarza z przestrzegania tej zasady. Art. 4. Dla wypełnienia swoich zadań lekarz powinien zachować swobodę działań zawodowych, zgodnie ze swoim sumieniem i współczesną wiedzą medyczną. Art. 12. 1. Lekarz powinien życzliwie i kulturalnie traktować pacjentów, szanując ich godność osobistą, prawo do intymności i prywatności. 2. Relacje między pacjentem, a lekarzem powinny opierać się na ich wzajemnym zaufaniu; dlatego pacjent powinien mieć prawo do wyboru lekarza. Art. 13. 1. Obowiązkiem lekarza jest respektowanie prawa pacjenta do świadomego udziału w podejmowaniu decyzji dotyczących jego zdrowia. 2. Informacja udzielona pacjentowi powinna być sformułowana w sposób dla niego zrozumiały. 3. Lekarz powinien poinformować pacjenta o stopniu ewentualnego ryzyka zabiegów diagnostycznych i leczniczych i spodziewanych korzyściach związanych z wykonywaniem tych zabiegów, a także o możliwościach zastosowania innego postępowania medycznego. Art. 14. Lekarz nie może wykorzystywać swego wpływu na pacjenta w innym celu niż leczniczy. Art. 23. Lekarz ma obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej. Tajemnicą są objęte wiadomości o pacjencie i jego otoczeniu uzyskane przez lekarza w związku z wykonywanymi czynnościami zawodowymi. Śmierć chorego nie zwalnia od obowiązku dochowania tajemnicy lekarskiej. Art. 24. Nie jest naruszeniem tajemnicy lekarskiej przekazanie informacji o stanie zdrowia pacjenta innemu lekarzowi, jeżeli jest to niezbędne dla dalszego leczenia lub wydania orzeczenia o stanie zdrowia pacjenta. Art. 25. Zwolnienie z zachowania tajemnicy lekarskiej może nastąpić: - gdy pacjent wyrazi na to zgodę, - jeśli zachowanie tajemnicy w sposób istotny zagraża zdrowiu lub życiu pacjenta lub innych osób, oraz - jeśli zobowiązują do tego przepisy prawa. Art. 26. Nie jest naruszeniem tajemnicy lekarskiej, jeśli po przeprowadzeniu badania lekarskiego na zlecenie upoważnionego z mocy prawa organu wynik badania zostanie przekazany zleceniodawcy; nieodzownym warunkiem jest jednak, aby lekarz przed rozpoczęciem badania poinformował o tym osobę, która ma być zbadana. Wszelkie informacje, które nie są konieczne dla uzasadnienia wniosków wynikających z badania, powinny być nadal objęte tajemnicą lekarską. Art. 27. Lekarz ma prawo do ujawnienia zauważonych faktów zagrożenia zdrowia lub życia w wyniku łamania praw człowieka. Art. 28. Lekarz powinien czuwać nad tym, by osoby asystujące lub pomagające mu w pracy przestrzegały tajemnicy zawodowej. Dopuszczenie ich do tajemnicy powinno obejmować wyłącznie informacje w zakresie niezbędnym do prawidłowego wykonywania ich czynności zawodowych. Lekarz musi czuwać nad prawidłowym prowadzeniem dokumentacji lekarskiej oraz zabezpieczeniem przed jej ujawnieniem. Dokumentacja lekarska powinna zawierać wyłącznie informacje potrzebne do postępowania lekarskiego. Art. 29. Lekarz i współpracujące z nim osoby są obowiązane do zabezpieczenia poufności informacji zawartych w materiale genetycznym pacjentów i ich rodzin. Prokreacja Art. 38. 1. Lekarz powinien z poczuciem szczególnej odpowiedzialności odnosić się do procesu przekazywania życia ludzkiego. 2. Lekarz powinien udzielać zgodnych z wiedzą medyczną informacji dotyczących procesów zapłodniania i metod regulacji poczęć, uwzględniając ich skuteczność, mechanizm działania i ryzyko. 3. Lekarz ma obowiązek zapoznać pacjentów z możliwościami współczesnej genetyki lekarskiej, a także diagnostyki i terapii przedurodzeniowej. Przekazując powyższe informacje lekarz ma obowiązek poinformować o ryzyku związanym z przeprowadzeniem badań przedurodzeniowych. Art. 39. Podejmując działania lekarskie u kobiety w ciąży lekarz równocześnie odpowiada za zdrowie i życie jej dziecka. Dlatego obowiązkiem lekarza są starania o zachowanie zdrowia i życia dziecka również przed jego urodzeniem. Art. 39a. Lekarz nie może uczestniczyć w procedurach klonowania ludzi dla celów reprodukcyjnych lub terapeutycznych. ROZDZIAŁ II b Ludzki genom Art. 51h. 1. Lekarzowi nie wolno dyskryminować osób ze względu na dziedzictwo genetyczne. 2. Lekarz uczestniczący w badaniach, których celem jest identyfikacja nosicielstwa genu choroby lub genetycznej podatności na zachorowania, może je przeprowadzać jedynie dla celów zdrowotnych lub badań naukowych z nimi związanych, po uzyskaniu zgody pacjenta oraz umożliwieniu mu konsultacji genetycznej. 3. Lekarz może dokonać interwencji w obrębie ludzkiego genomu wyłącznie w celach profilaktycznych lub terapeutycznych zgodnie z art. 46 Kodeksu Etyki Lekarskiej. 4. Lekarz nie może uczestniczyć w czynnościach mających na celu wywoływanie dziedzicznych zmian genetycznych u człowieka. Art. 74. Lekarz nie może uczestniczyć w akcie pozbawiania życia, asystować w torturowaniu lub innym poniżającym traktowaniu człowieka. Nie może też wykorzystywać swej wiedzy i umiejętności dla ułatwienia stosowania jakichkolwiek form okrutnego postępowania. 85. Konstytucja RP z dnia 21 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r., nr 78, poz. 483, z 2001 r., nr 28, poz. 319, z 2006 r., nr 200, poz. 1471, z 2009 r., nr 114, poz. 946) Art. 8. 1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej. Art. 18. Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 30. Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Art. 31. 1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej. 2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. Art. 32. 1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Art. 33. 1. Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. 2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń. Art. 37. 1. Kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji. 2. Wyjątki od tej zasady, odnoszące się do cudzoziemców, określa ustawa. Art. 38. Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia. Art. 47. Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. Art. 48. 1. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania. 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu. Art. 49. Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony. Art. 51. 1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby. 2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym. 3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa. 4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą. 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa. Art. 53. 1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii. 2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują. 3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio. 4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób. 5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób. 6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych. 7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania. Art. 54. 1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. 2. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej. Art. 68. 1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. 2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa. 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku. 4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska. 5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży. Art. 69. Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej. Art. 71. 1. Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych. 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa. Art. 72. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych. 3. W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka. 4. Ustawa określa kompetencje i sposób powoływania Rzecznika Praw Dziecka. Art. 75. 1. Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania. 2. Ochronę praw lokatorów określa ustawa. Art. 87. 1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. 2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego. Por. także art. 88-94 (w tym co do umów międzynarodowych). 86. Powszechna Deklaracji Praw Seksualnych Historia Powszechnej Deklaracji Praw Seksualnych Jest to dokument, który został przyjęty podczas XIV Światowego Kongresu Seksuologów w Hongkongu, 26 sierpnia 1999 roku. Jednak w polskojęzycznych źródłach najczęściej widnieje on z datą sierpień 2002. Jest tak, ponieważ w tym roku została ona przyjęta przez WHO po publikacji przez profesora Marca Gana, prezydenta Światowego Towarzystwa Seksuologicznego w maju 2002 roku. Seksuologia Polska 2003, 1, 1, 1–2 . „Deklaracja Praw Seksualnych Declaration of Sexual Rights (World Association for Sexology 2002) Seksualność jest integralną częścią osobowości każdej istoty ludzkiej. Jej pełny rozwój zależy od zaspokojenia podstawowych ludzkich potrzeb, takich jak pragnienie obcowania, intymności, ekspresji uczuć, czułości i miłości. Seksualność wynika z interakcji zachodzących między jednostką a otaczającą ją strukturą społeczną. Pełen rozwój seksualności jest niezbędny do osiągnięcia dobrostanu w wymiarze indywidualnym, interpersonalnym oraz społecznym. Prawa seksualne należą do uniwersalnych praw człowieka, bazujących na niezbywalnej wolności, godności i równości wszystkich istot ludzkich. Ponieważ zdrowie jest fundamentalnym prawem człowieka, tak samo podstawowym prawem musi być jego zdrowie seksualne. W celu zapewnienia zdrowego rozwoju seksualności jednostek ludzkich i społeczeństw wszystkie społeczeństwa muszą uznawać, promować, szanować poniższe prawa seksualne i bronić ich wszystkimi środkami. Zdrowie seksualne rozwija się w środowisku, które uznaje, respektuje i stosuje te prawa seksualne. 1. Prawo do wolności seksualnej. Wolność seksualna obejmuje możliwość jednostki do wyrażania pełni potencjału seksualnego. Jednakże wyklucza wszelkie formy przymusu seksualnego, wykorzystywania oraz nadużyć w jakimkolwiek czasie i jakiejkolwiek sytuacji życiowej. 2. Prawo do odrębności seksualnej, integralności oraz bezpieczeństwa seksualnego ciała. Prawo to pozwala człowiekowi podejmować niezależne decyzje dotyczące własnego życia seksualnego, zgodne z własną moralnością i etyką społeczną. Obejmuje ono również możliwość sprawowania kontroli oraz zadowolenie z własnego ciała, wykluczając tortury, okaleczenie i jakąkolwiek przemoc. 3. Prawo do prywatności seksualnej. Obejmuje możliwości podejmowania indywidualnych decyzji i zachowań w sferze intymnej w stopniu, w jakim nie naruszają one praw seksualnych innych osób. 4. Prawo do równości seksualnej. Odwołuje się do wolności od wszystkich form dyskryminacji, niezależnie od płci, orientacji seksualnej, wieku, rasy, klasy społecznej, religii lub niepełnosprawności fizycznej albo emocjonalnej. 5. Prawo do przyjemności seksualnej. Przyjemność seksualna, włączając w to zachowania autoerotyczne, jest źródłem fizycznego, psychologicznego, intelektualnego i duchowego dobrostanu. 6. Prawo do emocjonalnego wyrażania seksualności. Wyrażanie seksualności obejmuje więcej niż przyjemność erotyczną lub zachowanie seksualne. Ludzie mają prawo do wyrażania swojej seksualności poprzez komunikowanie się, dotyk, wyrażanie uczuć i miłości. 7. Prawo do swobodnych kontaktów seksualnych. Oznacza możliwość zawarcia związku małżeńskiego lub niezawierania go, przeprowadzenia rozwodu oraz ustanawiania innych opartych na odpowiedzialności form związków seksualnych. 8. Prawo do podejmowania wolnych i odpowiedzialnych decyzji dotyczących posiadania potomstwa. Obejmuje możliwość podejmowania decyzji o posiadaniu lub nieposiadaniu potomstwa, jego liczbie, różnicy wieku między potomstwem oraz prawo do pełnego dostępu do środków regulacji płodności. 9. Prawo do informacji seksualnej opartej na badaniach naukowych. Prawo to implikuje, że poszukiwanie informacji dotyczących seksualności będzie realizowane na drodze nieskrępowanych, lecz naukowo etycznych badań, a ich odpowiednie rozpowszechnianie będzie następować na wszystkich poziomach społecznych. 10. Prawo do wyczerpującej edukacji seksualnej. Jest ona procesem trwającym od momentu narodzin, przez całe życie i powinny być w nią zaangażowane wszystkie instytucje społeczne. 11. Prawo do seksualnej opieki zdrowotnej. Seksualna opieka zdrowotna powinna być dostępna w celu zapobiegania i leczenia wszelkich problemów, chorób i zaburzeń seksualnych. Prawa seksualne stanowią fundamentalne i uniwersalne prawa człowieka.” , 87. Wnioski ogólne (z całej części I-III) a) Są trzy sfery seksu (seksualności) – biologiczna, psychologiczna, psychiczna, zdrowotna – moralność (etyka) (nie są to normy prawne) – prawo (są to normy prawne, np. prawa karnego, cywilnego, rodzinnego, administracyjnego). b) Każda z tych trzech sfer podlega odrębnym zasadom, które rządzą poszczególnymi trzema sferami. Te trzy sfery (seks – moralność – prawo) nie pokrywają się ze sobą (stosunek logiczny krzyżowania w praktyce). Prawo powinno być zgodne z moralnością, a moralność powinna być zgodna z prawem natury, naturą, nauką medycyny (w tym seksuologii, ginekologii, położnictwa), psychiatrii, neurologii, embriologii, urologii, endokrynologii, psychologii). c) Różne systemy prawne różnie traktują sferę moralności (zakaz obrzezania kobiet i mężczyzn, zakaz nierównego traktowania kobiet w krajach muzułmańskich, równe traktowanie kobiet i mężczyzn w krajach Zachodu). Powinno znieść się obrzezanie mężczyzn i kobiet, to ostatnie jest barbarzyńskie. d) Systemy religijne i moralne nie są tożsame, np. chrześcijaństwa, judaizmu, islamu, buddyzmu, hinduizmu, konfucjonizmu. Różne religie rozmaicie podchodzą do tej sfery seksu (seksualności). Jest tu cała mozaika stanowisk. Odsyłam do stosownej literatury. Etyka jest sferą rozumu, działem filozofii. Teologia moralna to sfera rozumu oświeconego objawieniem (np. Nowy Testament). Poszczególne religie, systemy moralne (etyczne), prawne są często wewnątrz zróżnicowane (np. chrześcijaństwo – katolicyzm, prawosławie, protestantyzm), judaizm, islam. e) Seksualność może być zgodna z naturą (nauką), niezgodna z moralnością lub prawem i odwrotnie. f) Nakaz uzgodnienia moralności – prawa – nauki (p. seksuologii, psychologii, psychiatrii, neurologii, ginekologii i położnictwa, humanistyki, sztuki). Kanony wspólne nauki – moralności – prawa, to: prawda, wolność, równość; pokora, godność; godność, honor; miłość prawdziwa. Prawdziwa nauka oraz prawdziwa moralność i prawdziwe prawo. Prawda jest zawsze jedna. Taki system storzył Chrystus w Nowym Testamencie (nauka – moralność – prawo). Te sfery są ze soba zgodne, a nie sprzeczne. Co jest niemoralne, nie może być być zgodne z nauką (prawdziwą, opartą o prawdę). Co jest bezprawne, powinno być niemoralne i niezgodne z nauką. Prawo powinno być zgodne z nauką. Moralność powinna być zgodna z nauką. Nauka (prawdziwa) prawa powinna być zgodna z moralnością i prawem. Jeśli między nauką – moralnością – prawem jest sprzeczność, tzn. jeden z tych trzech filarow (nauka – moralność – prawo) jest niezgodny z prawdą (jest nienaukowy lub niemoralny lub bezprawny, fałszywe prawo). U podstaw nauki, moralności i prawa stoi zawsze prawda, wolność, miłość; pokora, godność; godność, honor; równość, sprawiedliwość, dobro, co jest złe, to nie jest prawdziwą nauką, prawdziwą moralnością, prawdziwym prawem, jest to fałszywa nauka, fałszywa moralność, fałszywe prawo. Podstawy każdej nauki, moralności i prawa są zawarte w prawie Chrystusowym, w nauce Chrystusa, w Nowym Testamencie, w prawie Bożym. Prawa naukowe, prawa moralne, prawo pochodzi od Boga. Wszystkie prawa nauki (biologiczne, fizyczne, chemiczne, medyczne, humanistyczne itd.) pochodzą od Boga. Bóg jest u podstaw nauki, moralności, prawa, u podstaw każdej nauki (poszczególnych dyscyplin naukowych, moralności, prawa) jest zawsze prawda, która na prawach Boskich jest oparta, stoi. Wszystko się dzieje tak, jak Bóg chce. Jeśli osoba twierdzi, że nauka, moralność i prawo nie są ze sobą zgodne, tzn. że błąd popełniono w nauce lub moralności, lub w prawie, że nie odkryto prawdziwej nauki, prawdziwej moralności, prawdziwego prawa. Nauka poczyniła w XIX i XX wieku poważne postępy, ale jeszcze jest w powijakach, w wieku niemowlęcym. Nauka nie poznała pełnej prawdy o człowieku, Ziemi, Wszechświecie, nie poznała wszystkich praw biologii, fizyki, chemii, humanistyki itd. Coraz nowe odkrycia naukowe wykazują nieprawdziwość całkowitą lub częściową dotychczasowych praw nauki, dotyczących nauki, całkowicie lub częściowo je obalając. Proces ten (poznawania pełnej prawdy) będzie trwał jeszcze długo, wieki, zanim człowiek pozna całą prawdę, całą naukę prawdziwą, całą prawdziwą moralność, całe prawdziwe prawo. Prawdę pełną (całą) w zakresie nauki, moralności i prawa zna tylko Bóg. Prawdę moralną i prawdziwe prawo objawił Bóg w Chrystusie, w nauce Chrystusa, w prawie Chrystusowym, w Nowym Testamencie. Prawo Chrystusowe to jest to samo co nauka Chrystusowa, prawo=nauka, jest tożsame. Innej prawdy w moralności i prawie nie będzie i nie ma niż ta, którą objawił Bóg w Chrystusie, w nauce Chrystusa, w prawie Chrystusowym, w Nowym Testamencie. Natomiast prawdziwa nauka wykraczająca poza moralność i prawo nie jest jeszcze odkryta. Człowiek, ludzkość dopiero musi ją poznać, np. prawa nauki – fizyki, chemii, biologii, matematyki, astronomii, astrofizyki, mikrofizyki, makrofizyki, medycyny, ekonomii, rolnictwa, gospodarki, techniki, społeczeństwa, człowieka, zwierząt, roślin, Ziemi, Wszechświata itd. Nazwijmy te prawa „prawami biologii, fizyki, chemii” w skrócie. Musi je człowiek odkryć sam. Poznać całą prawdę. Bóg wyposażył człowieka w rozum, intelekt, wolę, uczucia, aby mógł poznać te prawdy nauki. Człowiek, rozum oświecony Duchem Bożym, Duchem Świętym pozna całą prawdę, wszystkie prawa nauki. Bóg jest twórcą nauki. Bóg jest twórcą praw nauki. Natomiast nauka w XVIII, XIX, XX i XXI wieku zamiast uznać Boga za źródło, twórcę nauki, w swej pysze uznała, że Boga nie ma, że Bóg jest nienaukowy, że Bóg umarł, że sama ludzkość stworzy naukę. Odrzucenie Boga doprowadziło w dziejach ludzkości do totalitaryzmów (inkwizycji, faszyzmu, komunizmu itd.). Bóg obejdzie się bez człowieka, jest on bytem samoistnym, ale człowiek nie obejdzie się bez Boga, a jeśli twierdzi, że obejdzie się bez Boga, że Bóg nie jest mu potrzebny, że Bóg jest nienaukowy, tzn. że człowiek kieruje się fałszem, błędami, nie poznał prawdy, nie poznał Boga. Bóg świat stworzył i stwarza i będzie stwarzał, Wszechświat jest w stadium tworzenia na naszych oczach, za naszych czasów widzimy powstające i znikające elementy Wszechświata, planety, gwiazdy. Pycha człowieka jest tak wielka, że odrzuciła Boga, że Boga nie ma, ogłosiła śmierć Boga. Człowiek, ludzkość nie ma jednej n-tej (nieskończonej) wiedzy Boga, nawet jednej milionowej, jednej miliardowej, jednej trylionowej, jednej bilionowej, jednej nieskończonej wiedzy Boga, a mówi, że nie ma Boga, ogłosił śmierć Boga, że Boga nie ma. Tymczasem ciało człowieka umiera, a Bóg żyje wiecznie i jest wieczny. Człowiek jest istotą wieczną, ciało umiera, ale dusza jest nieśmiertelna. Dusza człowieka istniała od zawsze, wcieliła się ona w człowieka, i opuszcza ciało człowieka, i człowiek idzie potem na Sąd Ostateczny do życia wiecznego w piekle (gdzie ogień piekielny jest tak wielki, niematerialny, niewidzialny, odczuwalny, płonie we wnętrzu ciała człowieka, że jest bezkresny, niezmierzony, mógłby stopić cały Wszechświat i to byłoby słabe, blade opisanie mocy ognia piekielnego). Opłaca się żyć uczciwie. Gdyby człowiek pojął moc ognia piekielnego, to zrozumiałby, że życie na ziemi w nawiększych cierpieniach, np. przez 110 lat, jest niczym wobec cierpienia w ogniu piekielnym, cieszyłby się człowiek cierpieniem ziemskim, gdyż największe możliwe cierpienie jest w piekle, w ogniu piekielnym, w ogniu niematerialnym, we wnętrzu człowieka, ogniu wiecznym, nigdy nie gasnącym. Opłaca się żyć uczciwie. Niech drżą ludzie źli tego świata, tyrani, torturujący fizycznie, psychicznie, duchowo, moralnie, intelektualnie, społecznie człowieka i ludzi. Bóg ma prawdziwe tortury dla złych. Nikt ich nie uniknie, w tym ludzie źli, tyrani, dyktatorzy, zdrajcy, wrodzy, którzy nie poznali prawdy, która by ich wyzwoliła, uczyniła ludźmi wolnymi. Trochę pokory, więcej pokory trzeba człowiekowi i ludzkości, którzy uznają, że Bóg nie istnieje, że Go nie ma, że jest nieobecny, a jak powiedziano, nie mają nawet jednej n-tej, nieskończoności wiedzy, nauki Boga. Kiedy to ludzkość zrozumie, pojmie Szatan, Zły, twórca zła, fałszu, cierpienia sprzeciwia się dobru, prawdzie, kłamie, jest ojcem kłamstwa. Szatan jest ojcem klamstwa, zła, cierpienia ludzkości i człowieka. Bóg jest wieczny, prawdą, nauką, prawem, miłością, Duchem, kto tego nie zrozumie, tzn. że nic nie rozumie, tzn. że nic nie zrozumiał, nie pojął ni wątku od samego początku, słabego jest umysłu, rozumu dziecka. Może to kiedyś człowiek, ludzkość zrozumie, pojmie. Nauka – moralność – prawo to synonimy, są ze soba zgodne. Oczywiście chodzi o prawdziwą naukę – prawdziwą moralność – prawdziwe prawo, a nie o fałszywą naukę – fałszywą moralność – fałszywe prawo. Z prawdy wynika prawda, z fałszu wynika fałsz, z dobra wynika dobro, ze zła wynika zło. „Poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli”, uczyni wolnymi, mówi Chrystus-Bóg w Ewangelii wg św. Jana (rozdzial 8, w. 32). „Wolność jest istotą nauki Chrystusowej”. „Wolność jest istotą prawa Chrystusowego”. Wolnośc jest prawdą, prawda jest wolnością. Wolność do dobra, nie wolność do zła. Wolnośc do dobra jest prawdziwą wolnością. Wolność do zła jest fałszywa wolnością. Chodzi o wolność w sensie etycznym. Człowiek jest wolny także w sensie psychologicznym, ma wolną wolę, może wybrać dobro lub zlo, Boga uznać lub nie uznać. Ale nie o taką wolnośc tu chodzi. g) W tym opracowaniu nie zajmuję się nauką seksuologii, odsyłam do nauki seksuologii, psychologii itd. Praca ta nie jest podręcznikiem medycznym, seksuologicznym (od spraw stosunków płciowych). Żadnych wskazowek naukowych tu nie podaję, tu nie piszę. Nauka ma poznać całą prawdę o seksie (seksualności człowieka). h) Nauka rozwija się, szereg rzeczy nauka jeszcze odkryje, np. w seksuologii, ginekologii, psychologii, biologii, medycynie. Wiedza medyczna może przewartościować, zmienić poglady prawne i moralne (np. dawniej autoerotyzm, masturbację uważano za chorobę szkodliwą, obecnie nauka seksuologii to wyłącza, chyba że jest to nałóg). Więcej szkody wynika z opinii o szkodliwości masturbacji niż z masturbacji (lęki, poczucie winy itd.). Ale jest to miłość fizyczna. Milość fizyczna nie jest prawdziwą miłością. Trzeba poznać prawdziwą miłość. Pokutować. W całym Starym i Nowym Testamencie nie ma ani słowa o masturbacji, autoerotyzmie. Milczy na ten temat Stary i Nowy Testament. Nie używa tego słowa. Masturbacja nie jest cudzołóstwem (VI przykazanie Dekalogu). Prawdziwe naświetlenie sfery życia seksualnego dał Nowy Testament. Motywem przewodnim jest tu miłość, dodajmy prawdziwa miłość. Miłość fizyczna nie jest prawdziwą milością (np. autoerotyzm, masturbacja, homoseksualizm, zoofilia, stosunki płciowe przed- i pozamałżeńskie, miłość czysto fizyczna małżonków, prostytucja, pornografia itd.). W tym kluczu prawdziwej miłości trzeba rozpatrywac seksualność w Nowym Testamencie, w nauce Chrystusa, w prawie Chrystusowym. i) Brak potencji – impotencja, lub często przedwczesny wytrysk zazwyczaj są do usunięcia (poradnie seksualne – seksuolodzy, psychiatrzy, psycholodzy, neurolodzy, nie uzależniać się od leków). j) Anorgazja – kobiety często nie mają orgazmu. Wymagane jest tu współdziałanie kobiety i mężczyzny, porada seksuologa, czytanie literatury. Trzeba znać fazy stosunku płciowego [gra wstępna, odpowiedni jej czas, indywidualny, około 20 minut, fazy stosunku płciowego, odpowiedni czas stosunku płciowego, co najmniej 10 minut, znajomość punktu rozkoszy G, a także punktow A i B, stref erogennych kobiety i mężczyznty, i pobudzanie ich, stymulowanie ich, znajomość technik stosunku płciowego (m.in. wzajemnego ułożenia ciał kobiety i mężczyzny), zasad masażu erotycznego, budowy organów płciowych męskich i żeńskich, ich fizjologii, anatomii, znajomość seksuologii, psychologii, zachowania się po zakończeniu stosunku itd.]. Kobieta ma prawo do orgazmu (pochwowego, łechtaczkowego). k) Błona dziewicza. Natura wskazuje na to, że tylko małżeństwo uprawnia do jej przerwania (defloracji). Kobieta powinna być dziewicą do małżeństwa.. W szeregu systemach religijnych i moralnych brak dziewictwa jest powodem do rozwodu. Nie jest tak w chrześcijaństwie. l) Wszystkie zazwyczaj systemy religijne (chrześcijaństwo, judaizm, islam, hinduizm, buddyzm, konfucjonizm itd.) uważają, że małżeństwo jest prawnym, moralnym, prawym sposobem pożycia seksualnego. Zakazują one w zasadzie stosunkow przedmałżeńskich. Uznają zakaz cudzołóstwa (stanowisko powszechne). Nie uznają aborcji (zabicia dziecka poczętego, lecz nie narodzonego). Stosunek do antykoncepcji sztucznej (mechanicznej, chemicznej, hormonalnej) jest niejasny (milczenie) lub ją dozwalają (np. protestantyzm, prawosławie), lub ją zakazują (np. katolicyzm). Nakazują miłość do małżonka, rodziny, dzieci. Zakaz małżeństw jednopłciowych – zgodne stanowisko. m) Prawo polskie zazwyczaj jest zgodne z Nowym Testamentem: zakaz cudzołóstwa (art. 23 k.r.op.), stosunki płciowe (wszystkie, heteroseksualne i homoseksualne oraz masturbacja i zoofilia) nie są przestępstwem, alimentacja jako skutek poczęcia dziecka, dziecko pozamałżeńskie dziedziczy po rodzicach, zakaz aborcji (od tego sa trzy wyjątki, które nie zmieniają tego, że jest to przestępstwo) (wyjątki te powinny być wyeliminowane z prawa), antykoncepcja sztuczna jest prawnie dozwolona, myśli, korzystanie z pornografii, miłość fizyczna są poza kontrolą prawa, cudzołóstwo może być podstawą rozwodu (nawet jednorazowe) lub separacji – nie jest to przestępstwo, małżeństwo jako prawna forma pożycia seksualnego kobiety i mężczyzny, małżeństwo tylko kobiety i mężczyzny (heteroseksualne, a nie jednopłciowe, homoseksualne), gwałt jest karany (przestępstwo). Prawo stwarza minimum ochrony prawnej. Są jednak pewne zjawiska prawne i mentalne, które budzą zaniepokojenie. n) Pożycie przedmałżeńskie zazwyczaj młodzi, osoby wolne uważają, że jest dozwolone i prawnie nie jest przestępstwem.. Ale brak odpowiedzialności za pożycie przedmałżeńskie. Osoby nie zdają sobie sprawy z tego, że z istoty stosunku płciowego kobiety i mężczyzny może zawsze począć się dziecko. Problem pojawia się dopiero wtedy, gdy dziecko zostanie poczęte. Określa się to wtedy jako „wpadkę”, „zło”, „nieszczęście”. Ale to świadczy tylko o braku dojrzałości umysłowej, braku wiedzy medycznej, braku odpowiedzialności. Nie ma 100-procentowych środków antykoncepcyjnych, zawsze jest pewien margines mniejszy lub większy (w zależności od rodzaju środka antykoncepcyjnego) poczęcia dziecka. To każda osoba (kobieta i mężczyzna) muszą wiedzieć, jeśli nie wiedzą lub myślą, że im się to uda, nie przydarzy, to znaczy, że sa głupi, niedojrzali, nieodpowiedzialni, nie znajacy nauki medycyny. Potem przed jakim dylematem stają takie osoby stanu wolnego: A) Zawrzeć małżeństwo, ale oni tego nie chcą, nie planowali, a jeśli je zawrą, to będzie to małżeństwo nieswobodne, niewolne, ale często osoby te decydują się na małżeństwo. Skala małżeństw zawieranych po poczeciu dziecka jest różnie szacowana w literaturze (np. 50% - 80% - 90%), nie zajmuję się tym. Ale jest to realna możliwość poczęcia dziecka. B) Albo rodzice wolni nie zawrą małżeństwa, na czym cierpi dziecko, sierota, bez ojca lub matki, samotnie wychowywane. Nigdy nie wolno potępiać ciąż przed- i pozamałżeńskich – dziecko nie jest temu winne, że przyszlo na świat, za to odpowiadaja jego rodzice, ich też nie potępiać, nie wytykać palcami, ale muszą oni zmierzyć się sami z tym problemem poczęcia dziecka. Czyli brak rodziny (męża i żony – ojca i matki) jest złem dla dziecka, narusza dobro dziecka, które powinno mieć rodzicow pozostających w związku małżeńskim, o czym powinny pamiętać osoby, podejmujące współżycie seksualne, a nie kierować się tylko wlasnym egoizmem, miłością czysto fizyczną, popędami seksualnymi, bo za to płaci potem dziecko i inne osoby. C) Często osoby takie decydują się na aborcję, czyli zabicie dziecka poczetego, lecz nie narodzonego, jest to morderstwo, zabójstwo osoby, jest to przestępstwo zawsze, czyn wyraźnie niemoralny, czyn sprzeczny z nauką medycyny, niosący za sobą szereg ujemnych skutkow medycznych ubocznych, np. bezpłodność, poronienia przy porodzie nastepnych dzieci, uszkodzenie wewnętrznych narządow płciowych i rodnych kobiety, ujemne stany psychologiczne, psychiczne, moralne, często tzw. syndom poaborcyjny, poczucie winy do końca życia, często rozstrój zdrowia psychiczny, nerwowy, często prowadzi to do depresji (choroby psychicznej) lub innych chorób psychicznych lub nerwowych lub do zaburzeń psychicznych lub nerwowywych czy osobowościowych. Kobieta często zdaje lub nie zdaje sobie z tego sprawy (brak wiedzy na temat aborcji i jej skutków). A mężczyzna egoista zmusza kobietę często w drodze przymusu psychicznego, psychologicznego, fizycznego, ekonomicznego do aborcji. Dziecko powinno się urodzić, jeśli nie można go wychować, można oddać je do adopcji lub do domu dziecka (opiece społecznej). Aborcje u kobiet często sa wielokrotne, nawet po kilkadziesiąt razy w życiu, po kilkaset razy, po kilka tysięcy itd. o) Zawsze powstaje obowiązek alimentacyjny (art. 128-1441 k.r.op.) względem dziecka. p) Zawsze możliwe jest sądowe ustalenie ojcostwa (art. 85 k.r.op.), jeśli nie działa domniemanie pochodzenia dziecka z małżeństwa, które w krótkim terminie zawitym trzeba obalić w drodze powództwa sądowego. Ojcostwo we współczesnej nauce biologii można ustalić zawsze (ze 100-procentową pewnością). Nie wymiga się mężczyzna, chłopiec od ojcostwa, jak to było często możliwe poprzednio, że to nie jest jego dziecko. r) Często poprzez stosunki płciowe (homoseksualne lub heteroseksualne) przenoszone są choroby różnego rodzaju (kilkadziesiąt), np. HIV/AIDS, choroby weneryczne, wirusowe zapalenie wątroby typu B lub C, grzybice, choroby skórne itd. s) Często poczucie winy, które towarzyszy stosunkom przed- i pozamałżeńskim i ujemne skutki psychiczne, psychologiczne, neurologiczne. Zdrada małżeńska (cudzołóstwo) nawet przebaczona, zazwyczaj zawsze pozostawia cierń w psychice małżonka zdradzonego (kobiety lub mężczyzny) do końca życia, nie można jej wymazać z pamięci, cierpi się, mimo przebaczenia, moralnie, fizycznie, psychicznie, taka jest natura człowieka, jego konstrukcja psychiczna, psychologiczna, moralna, której nie sposób zmienić. Dlatego wszystkie systemy prawne, moralne, religijne zakazuja cudzołóstwa, czyli zdrady małżeńskiej (art. 23 k.r.op.), Nowy Testament, Stary Testament (VI przykazanie Dekalogu), jest to prawo naturalne, Boskie, ludzkie, moralne, państwowe, taka jest natura człowieka, cudzołóstwo zazwyczaj jest traktowane jako jedna z przyczyn rozwodu (ewentualnie separacji) małżonków. Często też zbiera się gorzkie owoce cudzołóstwa (dzieci pozamałżeńskie, choroby przenoszone drogą płciową, rozwody, separacje, rozbicie faktyczne małżeństwa itd.). t) Drogą prawną, moralną, religijną do pożycia płciowego kobiety i mężczyzny jest zawsze małżeństwo, które do tego celu zostalo powołane. I takie jest stanowisko Nowego Testamentu. Trudno, aby to Nowy Testament uzasadniał, jest on syntetyczny, osoba sama musi odkodowac sobie te fakty. W tej pracy przytoczono je tylko przykładowo. u) Problemy seksualne były bardzo ostre w starożytności i przez XX wieków. Nauka medycyny w II połowie XX wieku (od lat 60.) ograniczyła ten problem, ale go nie wyłączyła i nie wyłączy medycyna, może zmniejszyć tylko ujemne skutki pożycia przed- i pozamałżeńskiego. w) Nowe zjawiska w biomedycynie i w bioetyce muszą być oparte m.in. o poszanowanie życia, zdrowia, miłości, prawdy, dobra – prawa Chrystusowego, nauki Chrystusowej, Nowego Testamentu. Były one nieznane w okresie tworzenia Nowego Testamentu, lecz zawarte tam są prawdy wieczne. Zjawiska te są w stanie tworzenia (in statu nascendi). Wymagają znajomości nauki, w tym biologii, medycyny, chemii, fizyki oraz norm moralnych i prawa pozytywnego. Prawo pozytywne ma być zgodne z prawem moralnym (Chrystusowym, nauką Chrystusa, Nowym Testamentem). Prawo moralne jest zgodne z nauką (prawdą) i odwrotnie nauka ma być zgodna z prawem moralnym (prawdziwym). Kościół katolicki uznaje tylko naturalne planowanie rodziny. Nie uznaje on sztucznej antykoncepcji. Niemnie cel naturalnej antykoncepcji i sztucznej antykoncepcji jest podobny – zapobieganie poczęciu zycia (dziecka). Inne są tylko metody, drogi do tego prowadzące. Zarzut ten podnosi się przeciwko Kościołowi katolickiemi w nauce prawosławnej i protestanckiej oraz świeckiej. Aborcja – zabicie dziecka poczętego – nie jest antykoncepcją sztuczną (czy naturalną). Jest to zabójstwo, pozbawienie życia, morderstwo (V przykazanie Dekalogu – „nie zabijaj”), a nie VI przykazanie Dekalogu („nie cudzołóż”). Całe chrześcijaństwo (katolicyzm, prawosławie, protestantyzm) nie zezwalaja na aborcję (zgodne stanowisko całego chrześcijaństwa. Stanowi ona grzech. Życie zaczyna się w chwili poczęcia, tj. połączenia komórki żeńskiej (jaja) i męskiej (plemnika). Potwierdza to współczesna nauka 100-procentowo. W embrionie (zarodku, zygocie) jest kod genetyczny całego życia, które tylko stopniowo planowo rozwija się, najpierw w łonie matki, a następnie po urodzeniu dziecka przez całe życie człowieka (do chwili śmierci). Nie może być cezurą życia: urodzenie dziecka, lecz tylko poczęcie dziecka. Kto tego nie rozumie, nie zna nauki, prawa moralnego, Boskiego (Chrystusowego, nauki Chrystusa, Nowego Testamentu). Nie zna prawdy. Poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli, uczyni ludźmi prawdziwie wolnymi, mówi Chrystus w Ewangelii św. Jana. Sztuczna antykoncepcja może mieć skutki uboczne lekarskie, medyczne, psychologiczne, psychiczne, ale to odrębny problem od zasady moralnej i prawnej, czy uznać czy nie uznać sztucznej antykoncepcji. Ujemne skutki medyczne związane są z wszystkimi środkami lekarskimi. Niektórzy jednak w tych ujemnych skutkach medycznych, psychologicznych, psychicznych upatrują uzasadnienie zakazu sztucznej antykoncepcji, ale stanowisko to wydaje się mało prawdopodobne co do swej trafności. Jeśli antykoncepcja sztuczna szkodzi życiu lub zdrowiu (fizycznemu lub psychicznemu) małżonków lub małżonka, lub potomstwa (dzieci), to może być to argument przeciwko jej stosowaniu zarówno medyczny, jak i moralny (prawny). Rzecz należy tu jednak do nauki, w tym medycyny, biologii, chemii, fizyki, psychologii, psychiatrii, neurologii itd. oraz moralności. Nie można zalecać leku, który jest lub może być szkodliwy dla zdrowia fizycznego lub psychicznego kogokolwiek (np. małżonków lub potomstwa). Każdy jednak lek ma skutki uboczne lub może mieć (w różnym stopniu). Na podobnej zasadzie można by zakazać używania nowoczesnej techniki, np. samochodów, samolotów, kolei, statków kosmicznych, bo są one lub mogą być szkodliwe dla życia lub zdrowia, np. prowadzić do utraty życia lub zdrowia w wyniku wypadku. W każdym razie osoba stosująca środki antykoncepcyjne musi zdawac sobie sprawę z możliwych ich ujemnych skutków ubocznych, np. fizycznych lub psychicznych, a lekarz ma obowiązek prawny i medyczny – podać pacjentowi prawdę, bez ukrywania prawdy i decyzję pozostawić pacjentowi. W ogóle terminologia w antykoncepcji sztucznej jest dziwna, nienaturalna, lek przeciwko czemu, przeciwko jakiej chorobie, seksualność, płodność nie jest bowiem chorobą, lecz naturalnym, pozytywnym zjawiskiem. Pacjent nie jest chorym, bo niby na co. Antykoncepcja sztuczna nie leczy, nie jest środkiem leczniczym. Zapobiega ona poczęciu dziecka, które też nie jest chorobą, lecz zjawiskiem naturalnym. W przyrodzie (roślinności, wśród zwierząt, wśród człowieka) obserwuje się naturalny proces rozmnażania i poczynania życia roślin, zwierząt, ludzi co roku, corocznie. Nad tym warto się zastanowić. Antykoncepcja sztuczna działa wbrew, przeciwko naturze człowieka., zapobiega naturalnemu corocznemu procesowi rodzenia dzieci, potomstwa. Wśród roślin i zwierząt nie wyłączamy tego cyklu rocznego powstawania życia, dlaczego czynimy to w wypadku antykoncepcji sztucznej człowieka, warto nad tym zastanowić się i odpowiedzieć na to podstawowe pytanie. Antykoncepcja naturalna w zasadzie nie powoduje ujemnych skutków dla życia lub zdrowia fizycznego lub psychicznego osób ją stosujących (np. małżonków). Jest zatem bezpieczna. Aczkolwiek wymaga okresowej wstrzemięźliwości płciowej, z czym mogą być problemy z uwagi na silny popęd płciowy człowieka. Ale jest ona bezpieczna zdrowotnie. Możliwość zajścia w ciążę, poczęcia dziecka – generalnie rzecz biorąc – jest wyższa w antykoncepcji naturalnej niż sztucznej, ale dla poszczególnych metod antykoncepcji sztucznej i naturalnej różnie się to przedstawia (np. prezerwatywa też nie jest pewnym środkiem antykoncepcyjnym). Można łączyć różne rodzaje antykoncepcji sztucznej i/lub antykoncepcji naturalnej, co często jest zalecane. Antykoncepcję naturalną potocznie nazywa się „papieską ruletką”, jako że nie jest ona pewna, ma szereg przypadków, odstępstw od reguły. Cykl kobiety (okresy płodne i niepłodne) z różnych przyczyn fizycznych i psychicznych, np., stresu, nie zawsze jest regularny, co jest wadą tej metody. Nauka powinna opracować 100-procentowe pewne środki antykoncepcji naturalnej, bo ona na pewno jest lepsza dla małżonków, osób ją stosujących, niż antykoncepcja sztuczna, która ma lub może mieć ujemne skutki uboczne, o których była mowa uprzednio. Naturalne złączenie kobiety i mężczyzny (małżonków) bez żadnych środków antykoncepcyjnych (sztucznych lub naturalnych) jest zgodne z naturą człowieka, przynosi pełne szczęście (fizyczne, psychiczne, duchowe) i pełne zadowolenie z seksu. To jest bezsporne. Nauka nie rozwiązała dotychczas tego zagadnienia, problemu. Powstaje jednak problem odpowiedzialnego rodzicielstwa (o czym była uprzednio mowa). Antykoncepcja sztuczna niezależnie od możliwych ujemnych skutków fizycznych, prawie zawsze rodzi ujemne skutki psychiczne i moralne, dyskomfort psychiczny i moralny. Wytrawne osoby potrafią z łatwością odróżnić, czy dana para małżeńska (kobieta i mężczyzna) stosują środki antykoncepcyjne sztuczne czy nie, dotyczy to także kobiet. Antykoncepcja sztuczna wpływa bowiem na całego człowieka, na cały organizm i na jego fukcjonowanie i zachowanie. Mężczyźni wolą kobiety, które nie stosują antykoncepcji sztucznej, seks (stosunek płciowy) jest bardziej naturalny, przyjemny, nie jest on sztuczny (np. przy środkach mechanicznych, np. prezerwatywie). Osoby podejmujące antykoncepcję sztuczną muszą doskonale znać zasady i skutki uboczne jej stosowania i wyrazić na to zgodę. Zgoda musi być obu par małżeńskich (kobiety i mężczyzny). W przeciwnym wypadku dochodzi do konfliktów osobistych, małżeńskich, moralnych, dyskomfortu psychicznego, moralnego, co może być powodem tarć w małżeństwie lub nawet jego rozbicia (rozpadu związku małżeńskiego). To samo dotyczy każdego mężczyzny i kobiety (par niemałżeńskich). Nie można zmuszać drugiego partnera (np. żony lub męża) do stosowania antykoncepcji sztucznej. Trzeba uszanować wolę drugiej osoby (partnera, małżonka), który mimo braku przeciwwskazań zdrowotnych (lekarskich) może mieć opór moralny w ich stosowaniu, np. katolik. Sprawy te powinny być rozwiązane przed zawarciem małżeństwa, a nie po zawarciu małżeństwa, co może być przyczyną konfliktów małżeńskich i nawet rozpadu faktycznego lub prawnego małżeństwa (rozwód). Każdy człowiek ma prawo do poszanowania jego sumienia. Dotyczy to także antykoncepcji sztucznej i seksu w ogóle. Wszystko co się czyni niezgodnie z sumieniem, jest złe, jak trafnie pisze św. Paweł. Powoduje to wyrzuty sumienia (małżonków, osób) i może spowodować zaburzenia psychiczne (rozstrój zdrowia psychiczny lub nerwowy czy też zaburzenia osobowości człowieka). Warto i trzeba te sprawy omówić przed małżeństwem, a nie po zawarciu małżeństwa. Nie zawierać małżeństwa, gdy obie strony przed małżeństwem nie wyrażają zgody na antykoncepcję sztuczną. Problem ten w mnieszym stopniu wystepuje poza małżeństwem (między partnerami, którzy nie są małżonkami), ale i tam on występuje (choć w mniejszym stopniu). Najlepsza jest natura, wszystko co jest sztuczne, jest nienaturalne, jest niedobre, nie zadowala, nie daje pełnej satysfakcji, nie daje pełnego szczęścia. Taka jest po prostu natura człowieka. Nic w tym przypadku nie zmienilo się przez całe dzieje ludzkości, człowieka. Natura jest niedościgniona, niezastępowalna. Naturze człowieka nikt nie dorówna, dotyczy to także sprawy seksu, a może przede wszystkim sprawy seksu (seksualności). Taka jest i pozostanie natura człowieka. Nauka powinna ten problem rozwiązać (jajo kobiety jest zdolne do zapłodnienia do 20 godzin, praktycznie do 7 godzin). Nauka nie rozwiązała jednak tego, a jest to jej niedorozwój. Nagrodę Nobla, i wieczną pamięć, nagrodę, wdzięczność dla osoby, która opracuje 100-procentowo pewne naturalne metody regulacji poczęć, bez sztucznej antykoncepcji. Nauka nad tym ostatnio prawdopodobnie nie pracuje, być może nie opłaca się to całemu przymysłowi erotycznemu, farmakologicznemu, który czerpie z antykoncepcji sztucznej znakomite zyski. Czas podjąć stosowne badania naukowe nad tą kwestią na całej Ziemi, na całym świecie. Jest to zadanie dla nauki XXI wieku, nie rozwiązane przez XX wieków, przez całe dotychczasowe dzieje ludzkości. Nadto brak skuteczności antykoncepcji naturalnej i sztucznej w poważnej mierze wynika z braku fachowego kierownictwa, w tym przez lekarza, pod czyim kierownictwem powinny być one stosowane. Małżonkowie, osoby współżyjące z natury rzeczy mają cząstkową, niepełną, niedostateczną wiedzę naukową w tym zakresie. Małżonkowie powinni pokonać wstyd, nie ma się czego wstydzić. Lekarze zazwyczaj uciekają się do stosowania antykoncepcji sztucznej, jako bardziej pewnej i prostszej w zastosowaniu. Powstaje pytanie, czy znają oni metody naturalnego planowania rodziny, czy uczą ich tego na studiach? Zastanawiająca jest natura kobiety i mężczyzny. Kobieta może zajść w ciążę tylko raz na 12 miesięcy (raz w miesiącu – w okresie jajeczkowania). Natomiast mężczyzna ma kilkaset milionów plemników, które wydala w czasie stosunku płciowego, z których każdy jest zdolny do zapłodnienia (przynajmniej teoretycznie). Czy przez to natura człowieka nie chce nam czegoś przedstawić. Być może jest to sposób na zaludnienie Wszechświata, w którą to erę dopiero wkraczamy, ale właściwie tego nie osiągnęliśmy. Warto zastanowic się nad tym fenomenem kobiety i mężczyzny. Bóg miał tu swoje cele, plany, które trzeba odkryć. Jest to pierwsza podstawowa obserwacja natury człowieka (kobiety i mężczyzny). Drugą podstawową obserwacją natury człowieka jest silny popęd seksualny (silne potrzeby zaspokojenia potrzeb seksualnych) człowieka. Zgodne z naturą jest zaspokajanie potrzeb biologicznych, w tym seksualnych. Potrzeby seksualne powinny być zaspokajane, a nie tłumione, powściągane. Aczkolwiek sa pewne idee, które wymagają powstrzymania się od założenia rodziny, w tym głoszenie królestwa Bożego, jak pisze św. Matuesz ewangelista, który dla królestwa zaleca nie wchodzić w związki małżeńskie, nie wchodzić w stosunki płciowe. Wymaga to życia czysto duchowego (bez elementu fizycznego). Tylko nieliczni są do tego zdolni. Jeśli masz płonąć, nie możesz opanować swych namiętności seksualnych, pisze św. Paweł, to zawieraj małżeństwo. Ale stan ten (małżeński) jest cięższy niż stan wolny (bezżenny, celibatu). Poświęcenie się Bogu, wymaga poświęcenia się tylko Jemu, a nie rodzinie, ale i Bóg Chrystus dozwalał na małżeństwo Apostołom, kapłanom, uczniom, znał bowiem słabą kondycję człowieka, i silny popęd seksualny człowieka, który trudno jest opanować. Drogą do jego opanowania jest małżeństwo. Nauka, w tym medycyny, psychologii, psychiatrii, neurologii jest w stadium poczatkowycm poznania ludzkiej psychiki. Właściwie jej początek przypada na XIX/XX wiek. Życie psychiczne człowieka (rozumu, woli, uczuć) właściwie jest nieopracowane. Nie znamy naturalnych procesów psychologicznych i przyczyn zaburzeń psychicznych, np. chorób psychicznych, np. schizofrenii. Właściwie nauka za starożytnym filozofem może powiedzieć, wiem, że nic nie wiem. I to jest prawda. z) „Nie zbliżaj się do kobiety, a nie będzie problemu”. x1) Należy zakazać prawnie obrzezania kobiet, zna je np. islam, oraz zakazać obrzezania mężczyzn (uszkodzenie ciała). x2) Wolność jest istotą prawa Chrystusowego, nauki Chrystusowej. Ale wolność zakłada prawdę. Chodzi o prawdziwą wolność, a nie fałszywą wolność. Wolność do dobra jest prawdziwą wolnością, wolność do zła jest fałszywą (nieprawdziwą) wolnością. Na przykład można by twierdzić, że skoro wolność, to wolno zabijać, cudzołożyć, kraść, mówić nieprawdę (kłamać) itd. Otóż nie wolno. Bo jest to zła wolność, czyli grzech w ujęciu teologicznym, naruszenie dóbr osobistych w prawie cywilnym, a w prawie karnym często przestępstwo, czyn niemoralny. x3) Najlepszą formą współżycia seksualnego jest stosunek płciowy kobiety i mężczyzny, naturalny, bez antykoncepcji sztucznej, wolny, oparty na prawdziwej miłości (małżeństwo), szanujący godność i honor osoby, oparty o prawdę (naukową, moralną, prawną). Kochajcie się miłością prawdziwą. Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością. x4) Bóg jest Miłością. Bóg jest Prawdą. Bóg jest Wolnością. Bóg jest Dobrem. Bóg jest Duchem. x5) Nowy Testament na określenie przekroczenia sfery dozwolonej seksualności używa czterech podstawowych wielokrotnie powtarzających się terminów: cudzołóstwo, nierząd, rozpusta, nieczystość oraz kilkadziesiąt (około 50) innych nieraz powtarzających się terminów – wszystkie te cytaty z Nowego Testamentu są zestawione w częśći II pkt II (skorowidz oraz cytaty z Nowego Testamentu). A oto te inne określenia na oznaczenie przekroczenia sfery seksualności Nowego Testamentu, w szczególności: żądze ciała, wyuzdanie, nie pożądaj, pożadanie, podnieta, rozkosze, potknięcia, rozwiązłość, nieopanowanie (panowanie), namiętność, haniebne, niedorzeczne gadanie, nieprzyzwoite żarty, pożądliwa namiętność, młodzieńcze pożądania, kobietki, lubieżność, niestosowne, bezwstyd, mężczyźni z mężczyznami uprawiający bezwstyd, zboczenie, grzeszne, grzech, złe żądze, żądze i rozkosze, łoże nieskalane (skalane), żądze, zepsucie wywołane żądzą, niepowściągliwość (powściągliwość), Sodoma i Gomora, bezbożnie, nieczyste żądze, zakały i plugawcy, uciechy, oczy pełne kobiety cudzołożnej, żądze cielesne, skalanie (nieskalane), pożądanie, żądze w członkach, doświadczenia, próby, niewolnicy zepsucia, niewolnik, pies, świnia, błoto, pożądliwość ciała, pożądliwość oczu, pożądliwość, którzy z kobietami się nie splamili (splamienie), rozwiązłość. Nadto Nowy Testament używa także takich samodzielnych odrębnych określeń, jak kazirodztwo, myśli złe, nagość, pokusa – pożądanie (seksualne), pokuta (nawrócenie, gr. metanoia), prawda, miłość, wolność, rozwód, Sodoma i Gomora – homoseksualizm, wolność, wstrzemięźliwość, zgorszenie – zobacz hasła i zestawienie w skorowidzu i cytaty w części II pkt II (odesłanie) tej książki. Nowy Testament, w tym jego tłumacze oraz komentatorzy (komentarze do Nowego Testamentu, monografie, książki, artykuły, homilie, osoby świeckie i duchowne itd.) zazwyczaj nie określają, jaka jest treść tych kilkudziesięciu pojęć, w tym czterech zasadniczych, co one oznaczają, jakie stany faktyczne one obejmują [np. antykoncepcja sztuczna, autoerotyzm (masturbacja), złe myśli, zoofilia, stosunki przedmałżeńskie, pornografia, erotyka, kwestie współczesnej bioetyki, np. zapłodnienie pozaustrojowe, in vitro, ingerencja w kod genetyczny człowieka, w genom człowieka, mieszanie genów człowieka, zwierząt, roślin itd. itp.]. Pewne zjawiska znane były w okresie pisania Nowego Testamentu [np. stosunki przedmałżeńskie, myśli złe, autoerotyzm (masturbacja), sztuczna antykoncepcja, ta ostatnia w trochę innych postaciach niż obecnie, współcześnie, np. znane były prezerwatywy, zioła, płukania pochwy, okresy płodne i niepłodne kobiety, czyli naturalne planowanie rodziny], pewne zaś nie były znane w tamtym okresie, np. pewne współczesne środki antykoncepcyjne, np. hormonalne, nieraz podobne skutki osiagano w innych sposób przy pomocy środków naturalnych, np. ziół różnego rodzaju, a mimo to obie grupy środków nie są wymienione w Nowym Testamencie, są pominięte w Nowym Testamencie milczeniem, stąd można wyciągnąć teoretycznie trzy wnioski, że są one dopuszczalne przez Nowy Testament lub niedopuszczalne, lub częściowo dopuszczalne a częściowo niedopuszczalne (o różnym zakresie tej dopuszczalności lub niedopuszczalności). Prawa naukowe w zakresie seksualności, w tym nauki moralności daje tylko Bóg, Chrystus w Nowym Testamencie, On jest prawodawcą, ustawodawcą, normodawcą, twórcą nauki i prawa. Nie ma takiego prawa żadna inna osoba – papież, duchowni, Kościoły, związki wyznaniowe, osoby fizyczne, osoby prawne, instytucje, fakultety (wydziały) teologiczne uniwersytetów lub inne wydziały (fakultety), po prostu żadna osoba fizyczna lub prawna, żaden człowiek, żadna osoba. Jeśli tak te osoby czynią, to jest to prawo ludzkie, nauka ludzka, moralność seksualna ludzka, a nie nauka Boga, Chrystusa, a nie prawo Boga, Chrystusa, a nie moralność, której twórca jest Bóg, Chrystus. Musi z tego zdawać sobie sprawę każda religia, każda moralność, każda osoba, każdy człowiek, w tym papież, który chce dyktować, tworzyć prawa moralne w zakresie seksualności, jest to prawo, moralność, nauka ludzka, bo papież jest człowiekiem, a nie Bogiem, Chrystusem. Bóg w zakresie seksualności powiedział tylko trzy słowa w Dekalogu, a potwierdził Dekalog w tym zakresie Chrystus: „nie zabijaj” (V przykazanie Dekalogu, chodzi w tym wypadku przede wszystkim o zakaz aborcji, ale nie tylko, np. chodzi także o zakaz zabicia małżonka, aby móc poślubić jego współmałżonka), „nie cudzołóż” (VI przykazanie Dekalogu (chodzi tu tylko o małżonków), „nie pożądaj żony bliźniego twego” (IX przykazanie Dekalogu), co nadto od Złego pochodzi, od Szatana pochodzi, od człowieka pochodzi, jest reinterpretacją prawa, nauki Boga, Chrystusa przez człowieka, np. Kościół w postaci duchownych, np. papieży. Nie jest on uprawniony do stanowienia żadnych nowych praw w tym zakresie, bo jest to prawo, moralność ludzka, a nie Boska, Chrystusa. Ostro zwracał na to uwagę Chrystus uczonym w Prawie, uczonym w Piśmie oraz arcykapłanom i kapłanom w wypowiedziach ogólnych, dotyczących także innych spraw, czynicie prawo, naukę ludzką, która nie jest prawem, nauką Boga, Chrystusa, a jest prawem, nauką czysto ludzką, człowieka, nie jest prawem Boskim, Chrystusowym, nie obowiązuje ona, bo nie macie mocy stanowienia takich praw, nauki, jedyną moc ma Bóg, Chrystus, są te nauki i prawa ludzkie, zwyczajem, obyczajem, pogwałceniem nauki Boga, Chrystusa, prawa Boga, Chrystusa, jesteście uzurpatorami (fałszywymi prorokami), którzy nauki ludzkie chcą podawać za nauki Boga, Chrystusa, prawo Boga, Chrystusa, moralność Boga, Chrystusa. Trzeba, aby o tym pamiętali ludzie, każdy człowiek, każda osoba, w tym Kościoły i związki wyznaniowe, w tym papieże. Nie wkładajcie w usta Boga, Chrystusa słów, które są nauką waszą, ludzką, a nie nauką, prawem, moralnością Boga, Chrystusa. Łatwo dostrzec, że ten kanon Dekalogu (V, VI i IX przykazanie Dekalogu) jest po prostu prawem natury, natury człowieka, istoty człowieka, został wpisany w naturę, istotę człowieka (nie zabijaj, nie cudzołóż, nie pożądaj żony bliźniego twego), co nadto od człowieka pochodzi, od Szatana pochodzi, od Złego pochodzi i nie ma mocy prawnej, nie jest nauką, prawem, moralnością Boga, Chrystusa, który jest jedynym twórcą praw w tym zakresie, w tym seksualności. Silny popęd człowieka seksualny został wpisany także w naturę człowieka przez Stwórcę Boga, trzeba go w sposób naturalny, zgodny z naturą, prawem natury zaspokajać. Wstrzemięźliwość człowieka ma tu moc bardzo słabą, kruchą i nie może powstrzymać silnego popędu seksualnego człowieka i potrzeby jego zaspokojenia. To też prawda wynikająca z natury, istoty człowieka, której nie można zaprzeczyć, bo byłoby to nielogiczne, nieprawdziwe, śmieszne, nienaturalne. Używanie przez tłumaczy ponad 50 określeń na oznaczenie przekroczenia sfery seksualnej nie jest poprawne, logiczne, poprawne językowo, gramatycznie, jest po prostu niedopuszczalne, samo w sobie wskazuje na brak określenia zakresu znaczeniowego tych słów, co one konkretnie oznaczają, jaki mają konkretny sens, co to są za pojęcia. Zadanie jest przed ludzkością, biblistami, teologami, prawnikami, kanonistami, moralistami, etykami odczytanie prawdziwego sensu słów Chrystusa, Nowego Testamentu. Na razie nauka nie wypełniła tego zadania i obowiązku, tworząc rozbudowaną siatkę pojęciową, językową, wyrazową, gramatyczną, która nie wiadomo, co oznacza, jakie obejmuje konkretne stany faktyczne, w jakiej relacji pojęcia te, ponad 50, pozostają do siebie. Jest to nieprawda, nienauka, nieprawo, niemoralność, grzech ciężki, bezprawie, przestępstwo, za które jest odpowiedzialność moralna, prawna, naukowa, w tym kara piekła – ognia piekielnego wiecznego nigdy nie gasnącego, tak wielkiego, że spaliłby, stopiłby cały wszechświat, i to byłoby słabym, bladym oddaniem, odbiciem mocy ognia piekielnego. Człowiek, tłumacz Nowego Testamentu, biblista, teolog, duchowny, papież nie może ani o jotę, ani o jedną kreskę, ani o jedną kropkę, ani o jeden przecinek, ani o jedną milionową część jednego proceta zmienić sensu, znaczenia, nauki, prawa, moralności Boga, Chrystusa, ani o najminimalnieszy stopień, część rozszerzyć lub zwęzić nauki Boga, Chrystusa, Jego słowa pod karą piekła – ognia piekielnego, wiecznego, nie gasnącego. Powiedział to Bóg, Chrystus w Nowym Testamencie, kto by dodał coś lub ujął coś z nauki Chrystusa, lepiej byłoby się mu nie narodzić, podlega karze piekła – ognia piekielnego, wiecznego. Niech o tym każda osoba, każdy człowiek pamięta, obojętnie, czy jest zwykłą osobą czy np. papieżem. Odróżnić to, co jest Boskie od tego, co jest ludzkie, poglądem człowieka, jego słowami, myślą, zwyczajem, który nie może zmieniać nauki, prawa, moralności Boga, Chrystusa. Wielu sądzi, że głoszą prawdę, że czyni dobrze, a głoszą fałsz, czynią zło, i poniosą skutki tego w życiu doczesnym i wiecznym, wyrządzając rodzajowi ludzkiemu, człowiekowi wiele zła, szkód majatkowych i niemajątkowych, cierpień fizycznych, psychicznych, duchowych. Sa to fałszywi pasterze trzody Boga, trzody ludzkiej, fałszywi prorocy, wilki w owczej skórze. Nieprawdziwe intencje, motywy, w ich przekonaniu prawdziwe, nie zmieniają negatywnej oceny zachowania tych osób. Nowy Testament używa rozmaitych określeń na określenie naruszenia niedozwolonego sfery seksualności. Podstawą do analizy są tu tylko terminy przytoczone przez Biblię Tysiąclecia – Nowy Testament (pominięto milczeniem Stary Testament). Jest to niejako urzędowy przekład polski katolicki Nowego Testamentu, stosowany w liturgii Kościoła katolickiego i w jego czytaniach mszalnych i tekstach jego czytań. Jak powiedziano, tekst oryginalny Nowego Testamentu jest napisany w języku greckim (w I wieku po Chrystusie, 33-110 r.). Autorami jego byli Apostołowie (Mateusz, Jan, Piotr,, Juda?, Jakub?, Paweł) i ich uczniowie, np. ewangeliści (Marek, Łukasz). Byli też rozmaici redaktorzy końcowego tekstu Nowego Testamentu. Chrystus Ewangelię głosił ustnie, a nie pisemnie. Nie zostały żadne pisma po Chrystusie. Napisali je Jego Apostolowie i uczniowie Apostołów, Oni Jego naukę spisali. W nauce teologii pisze się, że najpierw Ewangelia po śmierci Chrystusa była głoszona ustnie, a dopiero potem ją stopnioweo spisano (51-110 r.). Sposób powstania, napisania obecnego Tekstu Nowego Testamentu nie jest w pełni jasny, nie można go precyzyjnie odtworzyć. Wiarygodność i prawdziwość Nowego Testamentu jest bezdyskusyjna, niepodważalna, stała. Jest wiele różnych rękopisów z tekstami całymi lub fragmentami Nowego Testamentu. Tekst współczesny opiera się na typicznym wydaniu greckim Nowego Testamentu Nestle-Alanda. Św. Hieronim w IV wieku przetłumaczył grecki tekst Nowego Testamentu na język łaciński (tzw. Wulgatę), który jest tekstem urzędowym Kościoła Rzymskokatolickiego, aczkolwiek obecnie, w tym w Polsce, Nowy Testament tłumaczony jest na języki narodowe, np. na polski tłumaczony jest zazwyczaj z języków oryginalnych, tj. w Nowym Testamencie z języka greckiego. Jest tylko jeden przekład polski z Wulgaty (języka łacińskiego) Biblia Wujka z XVI wieku (w języku staropolskim), który przez redaktorow jest ujmowany współczesnym językiem polskim. Są tłumaczenia narodowe tekstu greckiego i łacińskiego (Wulgaty) Nowego Testamentu, np. na język polski, angielski, francuski, niemiecki, wloski, hiszpański, portugalski, arabski, chiński, japoński. W ramach danego jezyka narodowego (np. polskiego) są tłumaczenia dokonywane przez wielu tłumaczy nieraz zbiorowo (np. Biblia Tysiąclecia – Nowy Testament), nieraz jednosoosobowo cały Nowy Testament (np. w Polsce przekład Biblii Warszawsko-Praskiej bp Kazimierza Romaniuka, Biblii poznańskiej ks. Mariana Wolniewicza, księdza Kowalskiego, ks. Wujka). Z natury rzeczy gdy cały Nowy Testament tłumaczą na język narodowy różne osoby (nieraz kilkanaście) ich przekłady poszczególnych ksiąg Nowego Testamentu nie mogą być takie same. Tłumacz stając przed tekstem języka tłumaczonego (greckiego lub łacińskiego), ma do wyboru różne możliwości, różne wersje, mniej lub bardziej uzasadnione, mniej lub bardziej oddające tekst oryginału przekładu. Temu nie można się dziwić. Nowy Testament powinien być tłumaczony według treści pierwotnej, subiektywnej, według wykładni genetycznej, statycznej, historycznej, tak jak ten tekst rozumieli autorzy Nowego Testamentu – Apostołowie lub uczniowie Apostołów w I wieku po Chrystusie piszący (51-110 r.), a właściwie tekst Nowego Testamentu powinien być tak tłumaczony tak, jak rozumiał go Chrystus, twórca, autor Nowego Testamentu, Ewangelii (czterech). Listy apostolskie św. Pawła, św. Jana, św. Piotra, św. Jakuba, św. Judy, Dzieje Apostolskie (spisane przez św. Łukasza, ewangelistę) mają oddać naukę, myśli, słowa, pojęcia Chrystusa, twórcy Nowego Testamentu, są ich interpretacją Ewangelii Chrystusa. Poszczególne księgi Nowego Testamentu były pisane na przestrzeni kilkudziesięciu lat (51-110, 33-110) przez różnych autorów (osoby), w różnych miejscach Cesarstwa Rzymskiego (basenu śródziemnomorskiego), często poszczególne księgi były pisane na przestrzeni lat. Teologia, bilistyka przyjmuje, ze oddają one słowa i ducha nauki Chrystusa. Nie można tłumaczyć Nowego Testamentu metoda obiektywną, dynamiczną [zmieniającą się treścią w zależności od czasu i miejsca oraz okoliczności faktycznych, nie genetyczną, nie historyczną, nie oddającą słowa i ducha nauki Chrystusa i Apostołów, lecz współczesnym językiem, treścią, w oderwaniu od miejsca oraz czasu i środowiska, w którym te poszczególne księgi były napisane (Sitz im Leben)], bo doprowadziloby to do zniekształcenia, wypaczenia sensu, znaczenia nauki Chrystusowej, Jego słów, ducha Jego wypowiedzi. Prawdopodobnie za życia (w I wieku) nie wszyscy autorowie ksiąg Nowego Testamentu znali te księgi wzajemnie, nie uzgadniali ich treści. Tzw. Ewangelie synoptyczne (Mateusza, Marka, Łukasza) mają cechy wspólne, podobną konstrukcję, co widać na synopsie, czyli zestawieniu obok siebie poszczególnych fragmentów tych ksiag. Nadto ci trzej ewangeliści czerpali z innego źródła prawnego, wspólnego, określanego niemieckim słowem „Q” (Quelle – źródło). Ewangelia św. Jana jest odmiennie napisana niż trzy ewangelie synoptyczne. Jest to ewangelia duchowa. Nie wiadomo, czy św. Jan znał teksty trzech pozostałych ewangelii (synoptycznych), prawdopododonbnie tak (znał je). Nie może zatem dziwić fakt, że współczesny tłumacz Nowego Testamentu pozostaje w niezmiernie trudnej sytuacji, aby oddać słowa autorów Nowego Testamentu, w tym słowa i ducha nauki Chrystusa. Jest to bezdyskusyjne. Nie ma oryginałów (rękopisów) Nowego Testamentu, nie zachowały się, sa tylko odpisy ksiąg Nowego Testamentu powstałe po I wieku (po 110 r.) całych ksiąg lub ich fragmentow. Kanon Nowego Testamentu nie budzi jednak wątpliwości. Jest taki sam w całym chrześcijaństwie (katolicyzmie, prawosławiu, protestantyzmie, itd.), co jest dużą wartością. Natomiast interpretacja Nowego Testamentu – tego samego tekstu – przez różne nurty (odłamy) i osoby jest rozmaita, rozbieżna, różna. W języku polskim mamy kilkanaście tłumaczeń Nowego Testamentu współcześnie. Trzeba by słowa dotyczące sfery seksualności, seksu, porównać w tych wszystkich wydaniach narodowych (np. polskim), a także z tekstami obcymi (w odmiennych językach) i przede wszystkim z tekstem greckim, w tym przekładem typicznym Nestle-Alanda. Oczywiście wymagałoby to obszernego opracowania lub wielu opracowań, z całym aparatem krytycznym, biblijno-teologiczno-językowym, co nie może być przedmiotem tej książki. Na takie opracowania Polska czeka, nie ma ich w literaturze polskiej, szkoda. Może sam Czytelnik porównać te tłumaczenia i poszczególne słowa, zdania, perykopy. Jest to czasowo bardzo czasochłonną pracą. Ja ograniczyłem się tylko do tekstu Biblii Tysiąclecia – Nowego Testamentu. Tego wymagają także zasady metodologiczne (jednolitej podstawy do analizy teologicznej, biblijnej, językowej). W przeciwnymk wypadku mogłoby to doprowadzić do dalszych zróżnicowanych ocen i ujęć tematu. Jak powiedziano, Biblia Tysiąclecia – Nowy Testament (podobnie jak inne tłumaczenia) używa rozmaitych słów na oznaczenie naruszenia sfery seksualności człowieka. Są cztery podstawowe terminy używane przez Biblię Tysiąclecia Nowego Testamentu w tym zakresie: cudzołóstwo, nierząd, rozpusta, nieczystośc i wiele (kilkadziesiąt, około 50) słów innych na określenie naruszenia sfery seksualności w ujęciu Nowego Testamentu. Relacja między tymi terminami, w tym czterema zasadniczymi, pomijając kilkadziesiat innych, nie jest jasna. Treść, sens, znaczenie, w jakiej relacji te cztery zasadnicze okreslenia i pozostałych kilkadziesiąt do siebie pozostają, nie jest jasna. Nie wiadomo, co te terminy konkretnie oznaczają, jaki mają sens, jaka treść kryje się pod nimi. Co one oznaczają w świetle współczesnym (XX, XXI wieku), w tym w kontekście nowych zjawisk z zakresu seksualności, które praktycznie pojawiły się w XX i XXI wieku, np. antykoncepcja sztuczna, naturalne planowanie rodziny, masturbacja, homoseksualizm, zoofilia, zabicie dziecka poczetego, lecz nie narodzonego (aborcja), sterylizacja, pornografia, erotyka, gra wstępna, techniki stosunku płciowego, przebieg stosunku płciowego, seksuologia, psychologia, neurologia, psychiatriia, lingwistyka, położnictwo, ginekologia, genetyka, biologia, embriologia, medycyna, fizjologia, obyczaje, socjologia, filozofia, antropologia, kultura, nauka, prawo, etyka (moralność), językoznawstwo, teologia, kanonistyka, historia, geografia, bioetyka, biologia, genetyka, medycyna itd. itp., długo można by tu wyliczać. Chodzi o to m.in. że współczesne pojęcia nauki, prawa, filozofii, teologii, prawa kanonicznego (kościelnego) nakładamy na tekst Nowego Testamentu sprzed XX wieków, który był pisany w odmiennym kontekście nauki, filozofii, prawa, geograficznym, historycznym, obyczajowym, językowym itd. itp. Autorzy Nowego Testamentu (Chrystus, Apostołowie, uczniowie Chrystusa i Apostołów) w okresie tworzenia Nowego Testamentu byli zazwyczaj Żydami (poza św. Łukaszem) posługującymi się językiem ojczystym aramejskim, w którym mówił Chrystus i oni nim mówili, na co dzień się posługiwali. Bardzo często spod tekstu greckiego Nowego Testamentu przewija duch języka aramejskiego, ich języka narodowego, w którym doskonale mówili, pisali, głosili, a ich słowa, myśli wyrażono w języku greckim przez nich samych lub przez inne osoby (tłumaczy), autor pisze po grecku, ale myśli po semicku (aramejsku). Często czyta się tekst grecki, spod którego widać ducha, słownictwo, frazy, związki frazeologiczne, myśli wyrażane w ich języku ojczystym (aramejskim), który obecnie jest martwy, wygasł, nikt nim się nie posługuje (poza małą kilkunastotysięczną grupą osób). Język grecki współczesny jest odmienny od języka greckiego z czasów pisania ksiąg Nowego Testamentu. Język aramejski był językiem urzędowym w Ojczyżnie Chrystua za Jego życia. Język hebrajski był językiem liturgicznym w czasie Chrystusa i językiem, w którym zostały spisane księgi Starego Testamentu (poza kilkoma księgami w języku greckim, odrzucanymi w judaizmie i częściowo w chrześcijaństwie). Język aramejski był podobny do języka hebrajskiego, lecz nie zbieżny z nim, nie tożsamy. Język grecki był i jest bardzo bogaty treściowo i językowo, potrafi oddać istotę, sedno rzeczy, był, jest elastyczny, plastyczny. Pozwala oddać całe bogactwo myśli, uczuć, o wiele lepiej niż język aramejski, który był bardziej ubogi znaczeniowo. Język grecki był rozpowszechniony na całym Bliskim Wschodzie po podbojach Aleksandra Wielkiego (323 przed Chrystusem). Język grecki był językiem kultury i nauki na Wschodzie i w Cesarstwie Rzymskim. Był to język literatów, literacki, poetów, pisarzy, sztuki, filozofow, teologów, nauki. Nic zatem dziwnego, że tekst Nowego Testamentu został spisany w języku greckim. Język łaciński był językiem urzedowym (administracji) w całym Cesarstwie Rzymskim (na zachodzie i wschodzie tego Cesarstwa. Napis na krzyżu winy Chrystusa był napisany w trzech językach – łacińskim, greckim, hebrajskim, ściśle aramejskim. Słowa INRI sa pierwszymi literami słów tekst łacińskiego – Jezus Nazarejczyk Król żydowski (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum – INRI, tytuł winy Chrystusa, za co Go skazano). Nie wiadmo, w jakiej relacji do siebie pozostają te cztery zasadnicze terminy do siebie, a także kilkadziesiąt innych. Jest to zamęt językowy w tłumaczeniu na język polski. Tłumaczenia są ogólne, niejasne, nieostre, nie wiadomo, co oznaczają dokładnie, precyzyjnie, w jakiej relacji, stosunku pozostają do siebie w sensie logicznym, czy się pokrywają, czy są w stosunku logicznym krzyżowania, czy są w stosunku logicznym nad- lub podrzędności. Nie wiadomo na przykład, co te terminy oznaczają w przełożeniu na terminy dzisiejsze, np. antykoncepcja sztuczna, naturalne planowanie rodziny, autoerotyzm (masturbacja), nieczyste myśli, homoseksualizm, bioetykę (sztuczna prokreacja, biogenetyka, ingerowanie w kod genetyczny człowieka, genom człowieka, w stadium embrionalne człowieka, zapłodnienie pozaustrojowe, in vitro, bioetyka itd. itp.). Pozostaje to często w sferze bardzo niejasnych, nieprecyzyjnych domysłów. Na przykład niektórzy masturbację uznają za cudzołóstwo (VI przykazanie Dekalogu), co oczywiście jest nieprawdziwe, jest nadużyciem pojęciowym, bo cudzołóstwo oznacza zdradę małżeńską (współżycie przez męża lub żonę z osobą spoza małżeństwa i vice versa, odwrotnie). W jakiej relacji na tle Nowego Testamentu pozostaje nierząd do cudzołóstwa, to nie wiadomo, nieraz te pojęcia występują obok siebie w tekście, w tym samym nawet zdaniu, nieraz są używane zamiennie (jako synonimy), nieraz są w stosunku logicznym krzyżowania. Wprost o masturbacji (autoerotyzmie) w Nowym Testamencie i Starym Testamencie nie mówi, nie pisze się nigdzie. Można jej zakaz wyprowadzać ewentualnie z innych ogólnych określeń, np. nieczystość, ale czy tak jest, to nie wiadomo. Masturbacja towarzyszy człowiekowi od początku rodzaju ludzkiego, była znana w praktyce w Starym i Nowym Testamencie, mimo to nie ma na ten temat mowy wprost w żadnym słowie Nowego Testamentu, takie pojęcie „masturbacja”, „autoerotyzm” w ogóle nie występuje. Czy jest ona moralna czy nie, to jest o tym mowa w mojej pracy. Chrześcijaństwo zazwyczaj uznaje ją za niemoralną (katolicyzm, prawosławie, protestantyzm). Pytając, o podstawy prawne w Nowym Testamencie nie mogą tego w żaden sposób uzasadnić. Ja to uzasadniłem w tej pracy (miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością). Złe myśli, np. erotyczne też nie sa wprost wymienione w Nowym Testamencie, pożądliwe patrzenie na kobietę (żonę) uważa Chrystus za cudzołóstwo. Stosunki przedmałżeńskie (nie pozamałżeńskie) nie sa określone wprost w Nowym Testamencie, czy sa zakazane czy niezakazane. Nie jest to cudzołóstwo (bo to ostatnie dotyczy małżonków). Może to być nierząd, rozpusta, nieczystość, ale co te terminy oznaczają tu wymienione, także w tym kontekście, to nie wiadomo. Całe chrześcijaństwo uznaje stosunki przedmałżeńskie za niemoralne, gorzej z uzasadnieniem tego. Spotkałem się z poglądem komentarza Nowego Testamentu katolickim, że cudzołóstwo oznacza tylko zdradę małżonków, a nie stosunki przedmałżeńskie, że sa one dozwolone, nie zakazane w Nowym Testamencie. W mojej ocenie sa one niemoralne. Nie zbliżaj się do kobiety, a nie będzie problemu. Homoseksualizm jest bezpośrednio wspomniany jako grzech w Listach apostolskich, a pośrednio (nie wprost) w Ewangeliach, ale nie ulega wątpliwości, że w Nowym Testamencie jest niemoralny. Prostytucja w Nowym Testamencie jest na pewno niemoralna. Pojęcie cudzołóstwa z VI przykazania Dekalogu, wbrew jego pierwotnemu znaczeniu (zdrady małżeńskiej) interpretatorzy teksu prawnego, teologowie, bibliści, kanoniści niezmiernie rozszerzyli, podciągając pod nie szereg treści, które nie mają nic wspólnego z pojęciem cudzołóstwa, np. myśli erotycznych, pornografii, masturbacji (autoerotyzmu), homoseksualizmu itd., mówiąc ogólnie, objęli tym pojciem cudzołóstwa wszelkie postacie nieczystości seksualnej, wszelkie postacie miłości fizycznej nie będącej milością prawdziwą. Chrystus i Nowy Testament tym pojeciom przywrócili pierwotny sens, ograniczając cudzołóstwo tylko do zdrady małżeńskiej oraz pożądliwego spojrzenia na żonę bliźniego (IX przykazanie Dekalogu) pozostające w związku z VI przykazaniem Dekalogu, a wszelkie inne postacie zniekształceń w sferze seksualności ujęli w kategorii fałszywej milości: miłość fizyczna nie jest prawdziwa miłością [np. autoerotyzm (masturbacja), homoseksualizm, zoofilia, stosunki przedmałżeńskie, pornografia]. Jednoczeinie Chrystus znał istotę, naturę człowieka, Bóg wyposażył człowieka w wielki, silny popęd płciowy, seksualny, może najsilniejszy wśród gatunku żywego zwierząt, roślin, ludzi. Chrystus znał siłę popędu seksualnego i silne, stałe upadki człowieka w sferze seksualnej, jak też w ogóle w istocie, naturze człowieka, która jest grzeszna, słaba, krucha, ułomna, i każdy grzech, w tym nieczystości, miłości fizycznej kazał przebaczać zawsze, bez ograniczeń. Z miłością fizyczną powiązane jest zatem pokutowanie, pokuta, pokutować, przebaczenie, nawrócenie. Mimo, że wielokrotnie, miliony razy, człowiek będzie upadał, popadał w miłość fizyczną, nieczystość, to zawsze powinien się podnosić po upadku, po grzechu, i iść do przodu w kierunku miłości prawdziwej, która jest celem człowieka, busolą, która powinna prowadzić człowieka, istotą sfery seksualnej, seksu, podobnie jak innych obszarów jego życia (poza seksem, pozaseksualnym). Można powiedzieć, że wprost w Nowym Testamencie jest zakaz cudzołóstwa (małżonków), pożadania cudzej żony (cudzołóstwo duchowe), homoseksualizm, prostytucja. Wszystko inne jest niejasne, w świetle domysłów, interpetacji, nie jest wprost objete tym pojęciem cudzołóstwa. Osobiście te inne określenia wszystkie oraz wymienione w przedostatnim zdaniu i ostanim zdaniu ująłbym w pojęciu milości, prawdziwej i fałszywej miłości: miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością, i tą konstatacją wyciagam wnioski z całej tej pracy. Nie zbliżaj się do kobiety, a nie będzie problemu. Pokutować. Miłość. Prawdziwa miłość to sens, istota, esencja seksualności, seksu w Nowym Testamencie. I w tym kluczu trzeba rozpatrywać zjawisko seksualności, seksu w Nowym Testamencie. Takie jest jego (Nowego Testamentu) stanowisko w tej sprawie. Takie jest stanowisko Chrystusa i Apostołów. Widać to na przykład w pismach Janowych, np. w Ewangelii wg św. Jana (Ewangelia duchowa) i 1, 2, 3 Liście św. Jana. „Istotą prawa Chrystusowego jest wolność” – „Istotą nauki Chrystusowej jest wolność”. Czy to, co w zdaniu poprzednim powiedziano, jest zgodne z tym, co akapicie poprzednim powiedziano. Trzeba przyjąć, że tak. Ale jak to uzasadnić. Przytoczę tylko wnioski. Prawdziwa miłość jest prawdziwą wolnością. Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością, nie jest prawdziwą wolnością, miłość fizyczna jest fałszywą wolnością, fałszywą miłością. Miłość prawdziwa=prawdziwa wolność. Miłość fałszywa=fałszywa wolność. Miłość=wolność. Takie są wnioski tej książki i wnioski z Nowego Testamentu. Milość jest też istotą Prawa, każdego prawa, w tym ziemskiego, państwowego, pozytywnego, kościelnego, kanonicznego, moralnego (chodzi o prawdziwe prawo). Wolność jest istotą nauki Chrystusowej, prawa Chrystusowego, każdej nauki i każdego prawa (chodzi o naukę prawdziwą). Miłość = prawo = nauka - w tych trzech synonimach chodzi o prawdziwą miłość, prawdziwe prawo, prawdziwą naukę, a nie o fałszywą miłość, fałszywe prawo, falszywą naukę. Najlepiej oddaje to Ewangelia według św. Jana, duchowa, w której miłość i wolność są jej istotą, esencją, poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli, uczyni wolnymi, mówi Chrystus, miłość jest Leitmotivem, motywem przewodnim, esencją, istotą Ewangelii św. Jana (podobnie jak jego trzech Listów apostolskich). Istotą Nowego Testamentu jest Ewangelia św. Jana, która jest jego esencją, oddaje jego istotę, esenncjalne składniki, stanowi 80-90% treści całego Nowego Testamentu. Bóg jest Duchem. Miłość prawdziwa jest fizyczno-duchowa (małżonków). 88. Zagadnienia rozmaite z zakresu seksu, moralności i prawa 1. Nauka (sztuka) ruchów frykcyjnych – sposobu poruszania się członka w pochwie - powinna być opanowana pod każdym względem. Jest na ten temat literatura. 2. Nauka, np. seksuologii, psychologii, embriologii, medycyny, ginekologii, położnictwa, antykoncepcji, prawa, odkrycia naturalnego planowania rodziny z dokładnością do okresu żywotności jaja kobiety (kilku godzin) precyzyjnie i dokładnie, 100-procentowego przewidywania tego okresu płodności w każdym wypadku, przyniesie w miarę upływu lat, wieków, wiele nowych odkryć naukowych i potocznych z zakresu seksu. To, co teraz wiemy, może okazać się przedawnioną, nieaktualną wiedzą naukową. Nauka seksuologii zaczęła się dopiero praktycznie w II połowie XX wieku, z powodu fałszywego wstydu i innych przyczyn, jest nowa, niezbadana. Zawsze jednak motywem przewodnim seksualności człowieka, jego życia seksualnego będzie prawdziwa miłość, bo miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością. To trwa od wieków i będzie trwać przez wieki, zawsze. 3. Często religie, nauka moralności wyklucza sztuczną antykoncepcję (np. Kościół Rzymskokatolicki) jako niemoralną, a limine, z góry ją odrzucając, niezależnie od ewentualnych mniejszych lub większych skutków ubocznych medycznych, psychologicznych sztucznej antykoncepcji. Nauka seksuologii (medycyny) zazwyczaj dopuszcza sztuczną antykoncepcją, ale wskazuje na jej nieraz mniejsze lub większe skutki uboczne negatywne medyczne lub psychologiczne i nie zawsze pełną skuteczność antykoncepcji, jest ona różna dla różnych metod antykoncepcji, odsyłam do literatury naukowej. Osoba decydująca się na antykoncepcję sztuczną powinna wiedzieć o jej skutkach ubocznych medycznych, psychologicznych itd., trzeba ją o tym prawdziwie poinformować, nie wprowadzać w błąd. Każda osoba podejmuje indywidualne decyzje i sama za nie odpowiada. Natury jednak, naturalnego zespolenia duchowo-fizycznego kobiety i mężczyzny bez żadnej antykoncepcji sztucznej, nic nie zastąpi. Taka jest natura człowieka, który lubi naturę, nic tego nie zmieni. Trzeba odkryć prawa natury. Prawem natury seksualności jest prawdziwa milowość (duchowo-fizyczna, decyzja rozumu, woli, uczuć, stosunku fizycznego kobiety i mężczyzny), ta zaś możliwa jest w małżeństwie, otwartym na życie i dobro dzieci, społeczeństwa, państwa. 4. Stanowczo podkreślam, antykoncepcja sztuczna lub naturalna nie jest aborcją. Zabicie dziecka poczętego jest morderstwem (przestępstwem, zbrodnią kwalifikowaną). Nie czyńcie tego. Religie i moralność zazwyczaj zakazują aborcji. Tak czyni nieraz prawo (różne w różnych systemach prawnych). Żaden ustawodawca ziemski, ludzki, nie może „zezwalać” na aborcję, zabicie dziecka poczętego, jest to morderstwo, zbrodnia, a przepisy prawne państwowe Ziemi, które na to „zezwalają”, są bezprawne, niemoralne, nieważne, nieobowiązujące, nie mogą być stosowane. Zabicie człowieka jest zawsze przestępstwem i to kwalifikowanym, morderstwem, w stosunku do dziecka poczętego. Nauka medycyny i prawo, które „zezwalają” na aborcję są nieprawdziwe, nienaukowe, niemoralne, bezprawne, nie mają nic wspólnego z nauką i prawdziwym prawem, które opierają się zawsze na prawdzie. Poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli, uczyni wolnymi, mówi Chrystus w Ewangelii wg św. Jana. Aborcja to wolność fałszywa, to fałsz, nieprawda, zło, szkoda, zabójstwo, morderstwo, którego nic ani nikt nie może usprawiedliwić. Odpowiedzialne rodzicielstwo, trzeba ponosić skutki, w tym prawne, podjęcia swego pożycia seksualnego, które zawsze przy obecnym stanie wiedzy naukowej (nauki) zakłada możliwość – mniejszą lub większą - poczęcia dziecka, kto tego nie rozumie, jest bezrozumny, nieodpowiedzialny, nigdy w zyciu nie powinien podejmować współżycia seksualnego kobiety i mężczyzny. 5. Monogamia jest właściwa kobiecie i mężczyźnie, zgodna z naturą człowieka. Nie jest nią wielożeństwo (poligamia). 6. Ważne jest tzw. prawo pierwszych połączeń seksualnych, początku pożycia kobiety i mężczyzny, ich pierwszego stosunku. Podkreśla się to w seksuologii. 7. Cudzołóstwo, czyli pożycie jednego lub obojga małżonków poza małżeństwem, jest niemoralne i zazwyczaj bezprawne (np. tak jest zawsze w prawie polskim, w art. 23 k.r.op.). Nie jest ono przestępstwem w prawie polskim ani za takie nie powinno nigdy uchodzić w ustawodawstwach Ziemi państwowych (zakaz sankcji karnych za cudzołóstwo). Niedozwolona jest kara śmierci za cudzołóstwo (moralnie i prawnie, np. w prawie polskim), np. przez ukamieniowanie lub w inny sposób. Sankcje sa tylko moralne, zdrada małżeńska, cudzołóstwo, bardzo boli psychicznie, moralnie małżonków, ich dzieci, bliskich, prowadzi często do rozpadu małżeństwa – faktycznego lub prawnego (rozwodu), nawet przebaczona. Dotyczy to każdego małżeństwa (religijnego i cywilnego), a także związków partnerskich (konkubinatów). Taka jest psychika kobiety i mężczyzny, którzy chcą być nawzajem tylko dla siebie. Trzeba o tym prawie psychologii, moralnym pamiętać. Alimentacja dzieci pozamałżeńskich należy do naturalnych, prawdziwych rodziców. Co do prawa polskiego porównaj przepisy kodeksu rodzinnego. 8. Natomiast jest kwestią otwartą ocena moralna i prawna pożycia przedmałżeńskiego, wolnych, przygodnych, w związkach wolnych, partnerskich, nie w postaci małżeństwa. Czy sa one moralne? prawne? Przez prawo polskie są one dopuszczalne. Wydaje się, że prawo nie powinno ich zakazywać. Jest to domena moralności, np. religii, która różnie na te kwestie zapatruje się, religie zazwyczaj wykluczają moralnie takie kontakty seksualne przed małżeństwem. Nazywaja to nierządem, ale terminologia moralna, religijna jest tu bardzo chwiejna, nieostra, często źle tłumaczona, była o tym mowa uprzednio. Można teoretycznie moralnie dopuścić takie pożycie seksualne kobiety i mężczyzny (poza cudzołóstwem), ale ze względu na ujemne skutki takiego pożycia w postaci możliwości poczęcia dziecka (dzieci pozamałżeńskie), możliwości aborcji (zabicia dziecka poczętego), możliwości chorób przenoszonych drogą płciową, np. wenerycznych, AIDS, wirusowego zapalenia watroby, skórnych, różnych zakażeń, nie wydaje się ono moralnie dopuszczalne, przynosi ono ujemne skutki uboczne, przykładowo wyżej wymienione, nie jest uzasadnione społecznie, tak jest na tle obecnie obowiązującej wiedzy naukowej. Aborcja jest moralnie i prawnie wykluczona. Obowiązuje zasada odpowiedzialnego rodzicielstwa, odpowiedzialności za podjęte pożycie seksualne kobiety i mężczyzny, w tym możliwość poczęcia dziecka i troski o nie, a nie egoizm, pożycie tylko fizyczne osób różnej płci. Wprawdzie nauka w XX/XXI wieku przyniosła antykoncepcję sztuczną, która poważnie ogranicza możliwość poczęcia dziecka, nie chcianych ciąż, ale jej nie wyłacza. Stąd wielomiliardowe aborcje, miliardy pozamałżeńskich dzieci sierot bez obojga rodziców-małżonków, wielomiliardowe liczne choroby przenoszone drogą płciową. Po prostu małżeństwo jest i powinno być postacią prawną pożycia kobiety i mężczyzny. Tak było poprzez wieki i tak powinno pozostać. Trzeba stworzyć małżonkom możliwość wczesnego zawarcia małżeństwa (dla kobiet z upływem lat 12, dla mężczyzn z upływem lat 14), tak było poprzez wieki, np. w prawie rzymskim, w chrześcijaństwie. XX/XXI wiek zachęca do pożycia seksualnego od czasu możliwości biologicznych, a zamyka drogę prawną małżeństwa, podnosząc ją z reguły do lat 18. Jest to wewnętrzna logiczna, biologiczna, naukowa, prawna, moralna sprzeczność. Prawu nic do biologii, do praw natury, praw biologii. Była mowa o dojrzałości biologicznej, psychologicznej i społecznej do małżeństwa, do tego nie będziemy wracać, z uwagi na czynnik skolarycacji do 25 lat obecnie, a nawet dłużej, okres zawarcia małżeństwa wydłuża się nienaturalnie, trzeba by przeorganizować gruntownie, od podstaw życie społeczne, ekonomiczne, gospodarcze, prawne, moralne itd. społeczeństwa, państwa, rodziny, szkolnictwa itd., była o tym mowa uprzednio, ale to odrębna tematyka. 9. Prostytucja jest niemoralna. 10. Pornografia jest niemoralna. 11. Homoseksualizm jest niemoralny. Powinny być zakazane prawnie małżeństwa homoseksualne, a także możliwość adopcji dzieci przez pary homoseksualne. Nie jest to małżeństwo. To udziwnienie powstało dopiero w XXI wieku, nie było tego przez XX wieków, w historii ludzkości. Homoseksualizm jest miłością fizyczną, a miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością. 12. Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością. Miłość prawdziwa to miłość kobiety i mężczyzny duchowo-fizyczna (koniunkcja, obie części koniunkcji muszą być spełnione, aby była ona prawdziwa): decyzja rozumu, woli, uczuć oraz pożycia seksualnego (fizycznego) osób różnej płci. Możliwa jest ona w małżeństwie. Miłość fizyczna może występować także w małżeństwie, nie tylko poza małżeństwem, gdy nie ma w małżeństwie prawdziwej miłości, a ogranicza się ona tylko do współżycia fizycznego, seksualnego, bez elementu duchowego wyżej wskazanego. Nie jest to zjawisko odosobnione. Stąd nieszczęśliwe małżeństwa, nie oparte na prawdziwej miłości (duchowej i fizycznej). Małżeństwo powinno być oparte, zawierane na podstawie prawdziwej miłości, a nie miłości fizycznej, która nie jest prawdziwą miłością. Miłość fizyczna słabnie, wygasa nieraz. Osoby muszą to zrozumieć i stosować w praktyce. 13. Seks musi być oparty zawsze na wolności. Żaden przymus nie może tu być stosowany, np. fizyczny, ekonomiczny, psychiczny, moralny, naruszenie wolności seksualnej człowieka podlegać powinno odpowiedzialności karnej. Wolność, swoboda, dobrowolność to cechy sfery prywatnej seksualności. Małżonkowie wzajemnie są uprawnieni i zobowiązani do oddawania sobie powinności małżeńskich, pożycia seksualnego. Oczywiście wymaga to delikatności, uwzględnienia zdrowia, zmęczenia, przesytu seksualnego, zrobienia sobie przerwy w pożyciu, aby potem do siebie powrócić z tym większą ochotą. Znane jest zjawisko zmęczenia seksualnego, znudzenia, znużenia seksem. Na to dobrą radą myślę jest odpowiednia przerwa w pożyciu seksualnym i potem powrócenie do siebie. Miód jedzony stale też po pewnym czasie się znudzi. Nieraz seks staje się nałogiem, można mówić o seksoholizmie, uzależnieniu od seksu, niemożności życia bez niego. Wszystko zależy od osoby, różnice indywidualne są znaczne. Małżonkowie najlepiej jeśli dopasowani są do siebie seksualnie, osobowością, zadowoleniem z seksu, częstotliwością stosunków seksualnych, charakterem, typem osobowości, temperamentem, harmonią małżeńską. Wymaga to wajemnego poznania siebie, swoich potrzeb, zainteresowań. Warto o tym mówić, a nie milczeć. Podpowiadać małżonkowi, co ma robić, jak, a nie czekać, aż się on domyśli, bo on może się tego nie domyślić. Wartościowa jest wzajemna komunikacja, wzajemna wymiana zdań w sprawie seksu między małżonkami. 14. Czy seks ma służyć zaspokojeniu potrzeb seksualnych czy także rodzeniu potomstwa, dzieci, płodzeniu. Często, np. w przeszłości, uważano, że seks musi służyć tylko prokreacji, a sam w sobie jest nieczysty, wprost niedozwolony. Kościół Rzymskokatolicki uważa, że celem małżeństwa jest pożycie seksualne oraz płodzenie potomstwa (koniunkcja). Można wyobrazic sobie model małżeństwa, które zawierane jest tylko celem pożycia seksualnego z możliwością ewentualnie przyjęcia dziecka nieplanowanego (takie jest np. stanowisko polskiego kodeksu rodzinnego). Seks powinien być uprawiany w sposób moralny (etyczny), prawny, a to możliwe jest tylko w małżeństwie. Jest zasada odpowiedzialnego rodzicielstwa. Możliwości utrzymania wszystkich dzieci możliwych do spłodzenia i ich wychowania bardzo często są ograniczone liczbowo możliwościami materialnymi rodziców. Dziecko zawsze powinno być zaplanowane, świadoma decyzja o rodzicielstwie, liczbie i czasie spłodzenia dzieci. Obecnie nauka to umożliwia w poważnym stopniu, w porównaniu z przeszłością. Zawsze wykluczona jest aborcja. Dziecko poczęte powinno się urodzić. Utrzymanie dzieci należy do rodziców, rodziny, społeczeństwa, państwa, którzy nie mogą się z tego obowiązku prawnego zwalniać. Celem małżeństwa nie jest tylko rodzenie dzieci. Małżonkowie mają prawo do pożycia małżeńskiego, fizycznego, które jest źródlem przyjemności, nie można tego ich pozbawiać. Jest to prawo człowieka, naturalne. Seks jest przyjemny, przynosi radość, odprężenie. Ojcowie i matki, mężczyźni i kobiety powinni być wychowani do odpowiedzialnego i świadomego macierzyństwa, rodzicielstwa, zrodzenia potomstwa. Dziecko, dzieci wymagają troski. Człowiek przez długi okres czasu wymaga opieki i wychowania, aż stanie się samodzielny do życia. Ojcowie i matki, mężczyźni i kobiety powinni widzieć narodziny dziecka, choćby na filmach, poznać trud rodzenia, ból matki przy porodzie, trud macierzyństwa i ojcostwa, trud wychowania, trud utrzymania dziecka, rodziny. Zanim podejmą współżycie seksualne powinni o tym wiedzieć, to poznać, bo z każdego stosunku seksualnego może począć się dziecko, które trzeba przyjąć, utrzymać, wychować, przygotować do samodzielnego życia w społeczeństwie. Natomiast kobiety i mężczyźni bardzo często, jeśli nie zazwyczaj podchodzą do seksu w sposób swobodny, obliczony tylko na pożycie seksualne, na przyjemność, bez zobowiązań za mogące powstać życie. Wprost współcześnie seks jest oderwany od rodzicielstwa, uprawiany jest tylko dla przyjemności, sportu, wyżycia się, użycia, wyszumienia, zaliczenia kolejnego partnera, partnerki, rozrywki, nowych wrażeń erotycznych, a gdy pocznie się dziecko, to uważa się to za „dramat”, „wpadkę”, często wini się o to tylko kobietę, jakby współuczestnikiem poczęcia dziecka nie był także ojciec, wtedy myśli się i niestety bardzo często ucieka się do aborcji, zabicia dziecka poczętego, co jest morderstwem, przestępstwem, zbrodnią na osobie niewinnej, małej, poczętej, która sama nie potrafi i nie może się bronić, nie czyńcie tego!!! Gdyby mężczyźni i kobiety przed podjęciem współżycia seksualnego zastanowili się, pomyśleli o jego możliwych skutkach, w tym możliwości poczęcia dziecka, które może narodzić się z każdego stosunku płciowego, to może postąpiliby inaczej. Szereg małżeństw jest zawieranych po poczęciu dziecka. Mężczyzno, kobieto pomyśl, zastanów się, co może wyniknąć z pożycia fizycznego, np. poczęcie dziecka, choroby przenoszone drogą płciową (liczne), zdrada małżeńska (cudzołóstwo) (jest to niemoralne bez względu na to, jakie skutki wynikną z cudzołóstwa, np. może nie począć się dziecko, może nie nastąpić zakażenie chorobami przenoszonymi drogą płciową, a jest to mimo to niemoralne), która działa jak trucizna, często prowadzi do faktycznego lub prawnego rozpadu małżeństwa (rozwodu), to cierń, który pozostaje w umyśle współmałżonka, smaczny miód w ustach, lecz gorzki w żołądku. Trzeba to uzmysłowić nie tylko nastolatkom, młodzieży, młodym, lecz każdemu mężczyźnie, każdej kobiecie. Madry człowiek po szkodzie. Trzeba być mądrym przed szkodą, przewidywać możliwe skutki podjęcia pożycia fizycznego, nie ma 100-procentowych środków antykoncepcyjnych, zawsze jest margines mniejszy lub wiekszy poczęcia dziecka, nieplanowanej ciąży, przewiduj, myśl, kieruj się rozumem i wolą, a nie popędem fizycznym, seksualnym, który jest silny, lecz człowiek musi nad nim zapanować, kontrolować go. Seks zaczyna się w głowie, w umyśle, w myślach nieczystych, erotyce, pornografii, tańcu, gdy rozpalisz swe namiętności, to potem trudno nad nimi zapanować. Dlatego włączaj światła ostrzegawcze, zanim będzie za późno. Przez XX wieków i przed Chrystusem (p.n.e.) pożycie seksualne wiązało się zazwyczaj z możliwością poczęcia dziecka i nie można było ustalić, kto jest ojcem dziecka. Być może stąd surowe przepisy o cudzołóstwie, np. ukamieniowanie. Nie myślę, aby to był jedyny powód wprowadzenia w prawie moralnym i państwowym zakazu cudzołóstwa kobiety i mężczyzny. Jak powiedziano, zakaz cudzołóstwa ma wiele implikacji moralnych, prawnych, psychologicznych, medycznych, praktycznych, indywidualnych, społecznych itd. Taka jest po prostu natura małżonków, że nie dopuszcza ona zdrady małżeńskiej, czyli cudzołóstwa, które ostro boli i niesie szereg ujemnych skutków. Taka jest natura człowieka. Wkodowane to jest w psychikę małżonków. Różnica jest ta, że dawniej było dużo więcej możliwości poczęcia dziecka niż obecnie (antykoncepcja). Także współcześnie antykoncepcja nie wyłącza możliwości poczęcia dziecka. Trzeba o tym pamiętać. Nie ma 100-procentowych metod zapobiegania poczęciu dziecka. Jedyną pewną metodą jest niewspółżycie seksualne kobiety i mężczyzny. 15. Są możliwe dwie teorie seksualności człowieka – pierwsza, że potrzeby seksualne trzeba zawsze zaspokajać, druga, że trzeba nad nimi panować, kontrolować je, czyli druga teoria - wstrzemięźliwości seksualnej. Drugą głosi np. Kościół Rzymskokatolicki. Potrzeby seksualne mają być zaspokojone. Do tego służy instytucja małżeństwa. Małżeństwa powinny być zawierane wcześnie, w okresie dojrzałości biologicznej, po miesiączce u kobiet, zazwyczaj w wieku 12 lat i po polucji u mężczyzn, zazwyczaj po 14 roku życia. W organizmie buzują hormony, ich tłumienie, a nie zaspokajanie, jest nienaturalne, trudne. Powinno obniżyć się wiek zawarcia małżeństwa dla kobiet do 12 roku życia, dla mężczyzn do 14 roku życia. Małżeństwo wpisuje się w naturę człowieka. Jednocześnie kobieta musi być zdolna do rodzenia dzieci, bez szkody dla zdrowia i życia jej oraz dziecka. Ustawodawstwa państwowe współczesne bardzo często nie realizują tej zasady prawa naturalnego, opóźniając wiek zawarcia małżeństwa, np. do lat 18. Co gorsza, bardzo często zachęca się do wczesnego pożycia seksualnego, nawet namawia do erotyzacji dzieci, a zamyka się im prawną i moralną drogę do tego godziwego pożycia seksualnego, jakim jest małżeństwo. Jest to logiczna sprzeczność. Ten nienaturalny trend nastąpił dopiero w XX wieku, poprzednio zazwyczaj tak nie było. Pogłębia to dlugi okres skolaryzacji i osiagania zdolności społecznej do zawarcia małżeństwa, zdolności do utrzymania rodziny (pracy, mieszkania, dochodów itd. itp.). Trzeba jednak, jak powiedziano, przeorganizować współczesne społeczeństwo, rodziny, życie prywatne i publiczne, gospodarcze. 16. Nie cudzołóż, nie zabijaj, prawdziwa miłość, to przykazania Boże, istota prawa Chrystusowego, istota nauki Chrystusowej. Nie cudzołóż to cecha prawdziwej miłości. Cudzołóstwo to fałszywa miłość, jest to miłość fizyczna. Bóg tyle powiedział, nie uzasadniał tego szeroko, uzasadnienie jest w sentencji. Ja tylko przytoczyłem przykładowe (niektóre) uzasadnienia tych przykazań. To jest prawo Boże, uzasadnienie Boże jest wielowątkowe, wynika z praktyki i teorii, jest setki dowodow, uzasadnień na to. 17. Są rodziny wielodzietne, gdzie wielodzietność jest mniejsza lub większa, np. na Filipinach są małżeństwa mające przeciętnie po 10-15-cioro dzieci, są małżeństwa jednodzietne i są małżeństwa bezdzietne z wyboru lub przyczyn niepłodności jednego bądź obojga małżonków. 18. Konstantinos Tsirigotis, Wojciech Gruszczyński, Marta Lewik-Tsirigotis,, Składniki miłości a typy miłości, Seksuologia Polska 2011, nr 2, s. 64–68. 19. Uzasadnienie przykazania Bozego „nie cudzołóż” jest moralne. Niemniej ma ono szerokie uzasadnienie pozamoralne, tj. racjonalne, rozumowe. Po pierwsze, pożycie seksualne kobiety i mężczyzny może prowadzić do poczęcia dziecka. Po drugie, drogą płciową stosunków heteroseksualnych i homoseksualnych mogą być przenoszone różnego rodzaju choroby, np. AIDS (śmiertelna), różnego rodzaju choroby weneryczne, inne choroby przenoszone drogą płciową, np. wirusowe zapalenie wątroby typu B lub C, różnego rodzaju grzybice, zapalenia, choroby skórne, uszkodzenia mechaniczne, złamania członka, obrzęki. Po trzecie, cudzołóstwo jest zdradą małżeńską przez jednego lub obu małżonków z osobą trzecią (spoza małżeństwa), wyrazem braku prawdziwej miłości małżonkow. Może ono prowadzić do faktycznego lub prawnego rozpadu małżeństwa (np. rozwodu, separacji faktycznej lub prawnej) i rodziny; prowadzi do cierpień duchowo-psychicznych, jest bardzo bolesne, ostre, jest cierniem w umyśle małżonka, nawet wybaczone często nie jest zapominane, nie można wyprzeć go ze świadomości, może prowadzić do rozstroju nerwowego, psychicznego, choroby psychicznej, choroby nerwowej, zaburzeń pożycia seksualnego, rozstroju duchowego, moralnego małżonków i dzieci oraz rodziny bliższej i dalszej. Po czwarte, istnieje obowiązek alimentacji osób zrodzonych przez ojca i matkę (rodziców) zarówno małżeńskich, jak i pozamałżeńskich. Jest to narażanie swego majątku i dobra niemajątkowego (duchowego, niematerialnego) na poważne szkody majatkowe i niemajątkowe. Potem są wyroki alimentacyjne, egzekucja sądowa, a często nie zaspokaja to potrzeb materialnych i duchowych dzieci. Obowiązek alimentacyjny regulują przede wszystkim przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Przesłanką alimentacji rodziców względem dzieci jest dostarczanie im środków utrzymania i wychowania, gdy dziecko nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Natomiast obowiązek alimentacyjny w pozostałym zakresie, tj. w innych stosunkach niż między rodzicami i dziećmi, oparty jest zazwyczaj na stanie niedostatku, nieraz przepisy prawne mogą modyfikować te dwie zasadnicze przesłanki alimentacji. Istnieje obowiązek alimentacyjny między małżonkami w małżeństwie oraz po rozwodzie i separacji prawnej oraz po unieważnieniu małżeństwa, który regulują przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Po piąte, na tle życia seksualnego i jego skutków dochodzi często do naruszenia prawa karnego (np. przestępstwa na tle seksualnym, np. gwałt, aborcja, zarażenie chorobą zakaźną, np. weneryczną), prawa rodzinnego i opiekuńczego, np. rozwód, separacja prawna, unieważnienie małżeństwa, i skutki prawne, które z tego wynikają, np. alimentacja, podział majatku wspólnego małżonków (można stracić majatek przez nierozważne życie seksualne), ustalenie pochodzenia dziecka (sądowe ustalenie ojcostwa, obecnie dowody naukowe na to pozwalaja prawie 100-procentowo, uznanie dziecka, domniemanie pochodzenia dziecka z małżeństwa), władza rodzielska nad dzieckiem małoletnim (oraz jej pozbawienie lub ograniczenie, lub zawieszenie), przysposobienie, obowiązek alimentacyjny, prawa i obowiązki prawne wynikające z małżeństwa majątkowe i niemajątkowe, w tym zakaz ustawowy (art. 23 k.r.op.) cudzołóstwa, niejasna sytuacja prawna konkubentów i osób żyjących w różnego rodzaju mniej lub bardziej trwałych związkach partnerskich – brak w tej mierze wyraźnych przepisów prawnych, wskutek czego zazwyczaj stosuje się tu przepisy kodeksu cywilnego, a nie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o małżeństwie, nie stosuje się na przykład do takich związków przepisów o stosunkach majątkowych i niemajątkowych o małżeństwie z kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, poważna dowolnośc ocen prawnych cywilnych tych różnego rodzaju związków pozamałżeńskich, narażenie się na procesy sądowe majątkowe i niemajątkowe dlugie, wieloletnie, kosztowne, przynoszące poważne skutki prawne. Gdyby osoba podejmująca życie seksualne zdawała sobie sprawę z tych możliwych skutków prawnych i pozaprawnych, np. moralnych, zdrowotnych, poczęcia dziecka, alimentacji, dziedziczenia dziecka po rodzicu, władzy rodzicielskiej, wymienionych przykładowo ujemnych skutkow prawnych karnych, cywilnych, administracyjnych, rodzinnych i opiekuńczych, to nie podejmowałaby życia seksualnego poza małżeństwem, a tylko w małżeństwie i poważnie by zastanowiła się, czy w ogóle zawierać związek małżeński z uwagi na poważne skutki prawne małżeństwa. Tymczasem lekkomyślnie, pochopnie podejmuje się życie seksualne, kierując się popędem seksualnym, pożądaniem seksualnym, odruchami fizycznymi, doraźnym użyciem seksualnym, wyżyciem się, fałszywą radością, nie zdając sobie sprawy, jakie skutki prawne i pozaprawne mogą wynikać z życia seksualnego, np. z choćby jednego stosunku seksualnego, potem jest za późno, potem łzy, rozpacz, aborcja, rozpad rodziny, alimentacja itd. itp. Bóg powiedział prosto: „nie cudzołóż”, nie uzasadniał tego, bo musiąłby opisać to bardzo szeroko. Prawdziwa miłość możliwa jest tylko w małżeństwie. Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością. Pokutować. Pornografia?: nie. Skutki zasadnicze trzy wyliczone uprzednio mogą prowadzić nie tylko do zaburzeń życia małżeńskiego, pożycia seksualnego, życia rodzinnego, życia indywidualnego, osobistego, ale także do zaburzeń zycia społecznego, np. prostytucja, rozwody, separacje faktyczne i prawne, naruszenie zdrowia społecznego, dobra publicznego, zgorszenia moralnego i społecznego, pozamałżeńskie dzieci, dzieci sieroty bez małżonków, dzieci z małżeństw rozwiedzionych, separacji faktycznych i prawnych, bardzo cierpią i odbija się to na ich zdrowiu psychicznym, nerwowym, duchowym, fizycznym, są pozbawione rodziców żyjących w małżeństwie, kochających się, ciepła rodzinnego, walka o dzieci między małżonkami, ujemny wpływ na dzieci i rodzinę konfliktow rodzinnych, małżeńskich, brak prawdziwej miłości, w tym małżeńskiej, rodzinnej, społecznej. Niemoralne życie seksualne prowadzi do ujemnych następstw wielowątkowych, wieloczynnikowych, setek, tysięcy, których tu nie sposób nawet wyliczyć. Czytając je, jest to teoria. Przeżywając je, jest to życie praktyczne, które każdy odczuwa ostro indywidualnie, osobiście, rodzinnie, społecznie, zawodowo, w pracy. Lepiej przewidywać te ujemne skutki niemoralne życia seksualnego, których i tak w stanie nie jest objąć swym umysłem człowiek, potem przez całe życie cierpi taka osoba, rodzina, bliscy, społeczeństwo, ale wtedy często jest już za późno na naprawę tych licznych ujemnych skutków niemoralnego życia seksualnego. Trzeba być mądrym przed szkodą, a nie po szkodzie majątkowej i niemajątkowej (niematerialnej). Życie seksualne to nie zabawa erotyczna, sport, wyżycie się, użycie, to poważna sprawa o daleko idących skutkach prawnych i pozaprawnych, które mogą z niego wyniknąć. Z tego należy zdawać sobie sprawę przed jego podjęciem. Najmniej niepożądanych skutków wywołuje autoseksualizm, masturbacja. Bardziej zgodny z naturą jest heteroseksualizm, tj. współżycie kobiety i mężczyzny, jest to naturalne, satysfakcjonujące, ale mogące pociągać za sobą daleko idące skurtki prawne i pozaprawne, np. poczęcie dziecka, choroby przenoszone drogą płciową, cudzołóstwo (zdrada małżeńska), była o tym mowa szerzej poprzednio. 20. Owocem małżeństwa sa dzieci. Owocem prawdziwej milości jest małżeństwo i dzieci zrodzone w małżeństwie. Prawdziwa miłość – jako podstawa życia seksualnego, jest możliwa tylko w małżeństwie, otwartym na życie, na poczęcie dziecka, które ma naturalne oparcie w rodzinie, w małżeństwie, otoczone miłością rodziców, matki i ojca, małżonków, wzrasta w naturalnych, ciepłych warunkach, stosunkach osobistych, rodzinnych, społecznych. 21. Życie seksualne jest indywidualne, osobiste, normy życia seksualnego są indywidualne, a nie takie same (wspólne) dla wszystkich. Jedni chcą i mogą utrzymywać stosunki seksualne kilka razy na dzień, inni kilka razy w tygodniu, inni kilka razy w miesiącu – jest to norma indywidualna. Jeżeli zaspokaja to ich potrzeby seksualne, duchowe, to nie ma potrzeby tego zmieniać. To samo dotyczy innych aspektow zycia seksualnego, np. czasu trwania stosunku płciowego, czasu dochodzenia do orgazmu. 22. W sprawie seksu możliwe sa dwie skłonności. Po pierwsze, po pewnym czasie (indywidualnym osobniczo) osoby są znużone seksem, trzeba wtedy zrobić odpowiednio dlugą przerwę, aby potem powrocić do niego. Organizm sam to reguluje. Podobnie jest w życiu, np. miód spożywany często nudzi się, trzeba zrobić odpowiednio długą przerwę, aby znowu on smakował. Podobnie jest z życiem seksualnym. Po drugie, możliwa też jest odmienna sytuacja, seksoholizmu, popadnięcia w nałóg płciowy, niemożności obycia się bez życia seksualnego, można np. nie jeść, ale odczuwa się silną potrzebę pożycia seksualnego. Osobiście nie potępiałbym tego ani nie uważał tego za nienaturalne, natura człowieka może przejawiać się w różny sposób u różnych osób, jeśli przynosi to przyjemność, radość, to nie ma potrzeby rezygnowania z tego źródła radości, przyjemności. Dobrze jest, jeśli osoby, małżonkowie sa w tym punkcie zgodni, dobrani psychologicznie, duchowo, moralnie, fizycznie, akceptujący przyjęty przez nich model życia seksualnego. Gorzej jest, gdy mają oni w tym zakresie rózne potrzeby seksualne, duchowe, moralne, psychologiczne. Wymaga to zgrania małżonków przed małżeństwem w drodze wzajemnej wymiany informacji na ten temat, aby potem uniknąć dysonansu w pożyciu małżeńskim, co spotyka się nieraz, i to wcale nierzadko, np. co do częstotliwości stosunków płciowych męża i żony (dwóch osób). Różne sa temaramenty, sylwetki psychologiczne, potrzeby seksualne danych różnych osób. Najlepsza jest w tej mierze harmonia. Dysharmonia może stwarzać trudności, nieporozumienia, trzeba je wtedy wytłumaczyć, wyjaśnić, aby uniknąć zbędnych nieporozumień. Różne są potrzeby seksualne w miarę uływu czasu, np. do lat 18, w okresie młodości, wieku dojrzałego, późnego, starości. Zmienia się to z upływem lat. Można mieć podobne zapotrzebowanie seksualne przez cały okres życia. 23. W praktyce spotyka się trzy podstawowe formy życia seksualnego człowieka – heteroseksualizm, autoseksualizm, homoseksualizm. 24. W praktyce spotyka się niepłodność kobiety lub mężczyzny, którą można leczyć u odpowiednich lekarzy, nie zawsze jednak wynik leczenia jest pozytywny. Można wtedy utrzymywać stosunki w małżeństwie bezdzietnym lub adoptować (przysposobić) dzieci. 25. Rozmaite sa zaburzenia życia seksualnego, np. potencji, wzwodu, przedwczesnego wytrysku, orgazmu, zaburzeń nerwowych, psychicznych, medycznych różnego rodzaju. Wymagana jest wtedy m.in. współpraca z odpowiednimi specjalistami, lekarzami, np. seksuologami, którzy też mają swoje specjalności (w Polsce nie jest to jeszcze rozwinięte), neurologami, psychiatrami, ginekologami, położnikami, genetykami, endokrynologami, embriologami, lekarzami rodzinnymi, chirurgami, urologami, farmaceutami, biologami, psychologami, etykami, moralistami, duchownymi, prawnikami, socjologami, przedstawicielami sztuk pięknych, humanistami itd. itp. 26. Sfera życia seksualnego jest intymna, prywatna, powinna być otoczona tajemnicą. Osoby, kobieta i mężczyzna, muszą być taktowni, wychowani seksualnie, moralnie, duchowo, prawnie, medycznie, psychologicznie, ta sfera życia seksualnego nie może być przedmiotem żartów, kpin, wyszydzania, upokarzania przez partnerów wzajemnie lub przez inne osoby, bo może to prowadzić do poważnych zaburzeń życia seksualnego osoby, osób. Trzeba o tym pamiętać. Wiele problemów życia seksualnego można rozwiązać w drodze wzajemnego zgodnego współdziałania kobiety i mężczyzny, małżonkow, wiele rzeczy osoby muszą się nauczyć w trakcie pożycia seksualnego, nie wystarczy znajomośc nauki, teorii, lecz także potrzebna jest praktyka w tym zakresie, połączenie teorii (nauki) i praktyki. Najlepszą formą do rozwiązywania tych problemów życia seksualnego jest małżeństwo, zgodne współdziałanie partnerów. Często potrzebna jest także współpraca i pomoc lekarzy specjalistow, np. seksuologów, ginekologów, urologów, neurologow, psychiatrów czy też pomoc psychologów. Nie ma się czego wstydzić. Każdą wiedzę trzeba zdobyć w drodze studiów teoretycznych i praktyki, połaczyć teorię z praktyką. 27. Odrebną galąź nauki stanowi biomedycyna, bioetyka, inżynieria genetyczna, leczenie chorób genetycznych, współczesna nauka przynosi wiele odkryć w tej sprawie i przyniesie w przyszłości bliższej lub dalszej szereg dalszych nowych odkryć naukowych. Kwestie te są przedmiotem bioetyki. Stanowisko etyki w tej sprawie jest często zróżnicowane. Regulacje prawne, w tym w prawie polskim, tych nowych zagadnień naukowych biomedycznych są w stadium początkowym, niezbadanym, płynnym, zmiennym, niestałym, szereg spraw jest tu nieuregulowanych prawnie. Prawa nauki nie są prawem pozytywnym, państwowym, ale zarówno etyka, jak i prawo muszą tu wytyczać granice, możliwości, zasady postępowania. Jest to w zasadzie problem przełomu XX i XXI wieku oraz XXI wieku. Nie jest to przedmiotem niniejszej książki (przytoczono stosowną literaturę w bibliografii). 28. Życie seksualne człowieka trwa z reguly przez całe życie. W przyrodzie rośliny i zwierzęta (organizmy żywe) rozmnażają się zazwyczaj co roku, np. kwitną i owocują sady. Rozmnażanie („pożycie seksualne”) wśród roślin i zwierząt (organizmow żywych) zazwyczaj ma charakter jednorazowy w roku, co roku, nie ma charakteru ciągłego. Natomiast człowiek może żyć seksualnie przez całe życie i co dnia, z mniejszą lub większą częstotliwością. Normalne, zgodne z naturą byloby rodzenie dzieci, potomstwa w cyklu biologicznym (rocznym, półtorarocznym, maksymalnie dwuletnim). Powodowaloby to jednak – w obecnej sytuacji ekonomicznej – do przeludnienia Ziemi, niemożności wyżywienia, utrzymania, wychowania ludzi. Dlatego w praktyce ilość potomstwa zazwyczaj jest ograniczona do kilku lub kilkunasu dzieci, różnie to jest w różnych kręgach kulturowych, np. w Europie sa to rodziny często jedno- lub dwudzietne, często bezdzietne, np. w Europie Zachodniej, np. w Afryce, krajach islamu, Indonezji są to zazwyczaj rodziny wielodzietne, np. w Indonezji normą jest posiadanie od 10 do 15-cioro dzieci. Oczywiście człowiek jest osobą inteligentną, rozumną i obowiązuje zasada odpowiedzialnego rodzicielstwa, możności utrzymania i wychowania w godnych warunkach dzieci, potomstwa. Każde jednak małżeństwo ma prawo do dowolnej liczby dzieci, nie powinno być tu ograniczeń prawnych. 29. Naturalne planowanie rodziny i antykoncepcja sztuczna (mechaniczna, chemiczna, hormonalna itd.) powinna być stosowana przez osoby (kobietę i mężczyznę, małżonków) pod kontrolą odpowiednich lekarzy specjalistów, np. seksuologów, ginekologów, jako że stosowanie antykoncepcji sztucznej może powodować i powoduje ujemne skutki zdrowotne (medyczne), dlatego m.in. musi być stosowana pod kontrolą odpowiednich lekarzy specjalistów, powinna być bezpłatna, obecnie porady seksuologów sa niestety odpłatne, co trzeba znieść, zmienić. Antykoncepcja naturalna ma poważny margines błędu, skuteczności, mniejszy zakres błedu i większą skuteczność ma antykoncepcja sztuczna, aczkolwiek sprawa ta różnie przedstawia się na tle poszczególnych rodzajów i środków antykoncepcyjnych, odsyłam do nauki medycyny, w tym seksuologii. Jeśli antykoncepcja sztuczna i naturalne planowanie rodziny odbywa się przy udziale lekarzy specjalistów, to poważnie zmniejsza się ryzyko nieplanowanych ciąż (poczęć dzieci), poważne błedy są tu z powodu nieznajomości ich stosowania przez osoby (kobiety i mężczyzn), którzy często nie znają się na tym, a stosują różne środki antykoncepcyjne lub naturalnego planowania rodziny. Jedno jest pewne, nie ma obecnie 100-procentowych środków antykoncepcyjnych (naturalnych lub sztucznych), trzeba o tym pamiętać, przed podjęciem życia seksualnego przez kobietę i mężczyznę, aby potem nie być niemile zaskoczonym, z powodu braku wiedzy z tego zakresu. Stosowanie antykoncepcji wcale nie wyłacza poczęcia dziecka, nieplanowane ciąże, o czym świadczą milionowe, miliardowe nieplanowane ciąże, dzieci pozamałżeńskie, i niestety aborcje. Jak powiedziano uprzednio, antykoncepcję sztuczną trzeba odróżnić od aborcji, która nie jest antykoncepcją. Środki antykoncepcyjne, to środki, które mają unuiemożliwić poczęcie dziecka, czyli połączenie się komórki żeńskiej (jaja) z komórką męską (plemnikiem). Różne drogi prowadzą do tego (naturalne planowanie rodziny, antykoncepcja sztuczna mechaniczna, chemiczna, hormonalna). Natomiast aborcja jest zabiciem dziecka poczętego, czyli osoby, tj. człowieka. Jest to morderstwo, przestępstwo, zbrodnia zabójstwa. Prawo pozytywne jakiekolwiek nie może zmienić tej prawdy nauki, że życie człowieka rozpoczyna się od poczęcia, a nie od urodzenia. Antykoncepcja sztuczna może być stosowana (działa) jednorazowo lub przez pewien okres czasu (np. kilka dni, kilka tygodni, kilka miesięcy, kilka lat). Rozwój nauki przyniesie w zakresie naturalnego planowania rodziny oraz antykoncepcji sztucznej nowe odkrycia naukowe, bardziej skuteczne, aż w pewnym momencie czasowym z dokładnością do kilku godzin lub doby (okres zdolności do zapłodnienia jaja, jego żywotności) będzie można ze 100-procentową dokładnością określić zdolność do zapłodnienia. Trzeba pracować intensywnie nad zaniedbanymi naukowo naturalnymi metodami planowania rodziny, gdyż ta forma jest najbardziej wskazana prawnie, moralnie, medycznie, naukowo, naturalnie, antykoncepcja sztuczna prowadzi do zubożenia życia seksualnego, do zmniejszenia satysfakcji, przyjemności, radości z pożycia seksualnego, niesie ze sobą też uboczne skutki medyczne i psychologiczne. Często przez młodych jest odrzucana, jako nienaturalna, sztuczna, zubożająca przeżycia seksualne, psychologiczne, duchowe, ale trzeba mieć na uwadze wtedy co najmniej 90% możliwość zajścia w ciążę, poczęcia dziecka (bez stosowania antykoncepcji sztucznej lub naturalnego planowania rodziny), o czym młodzi, a także dojrzali często nie pamietają lub nie sa zdolni do objęcia tego swym rozumem pod naporem namiętności, pociągu seksualnego, zaspokojenia potrzeb seksualnych. Ta sfera fizyczna musi być pod kontrolą rozumu, woli i uczuć. Seks rozpoczyna się w głowie, w mózgu, a nie w narządach płciowych, które tylko reagują na bodźce z mózgu, układu nerwowego centralnego i obwodowego. 30. Potrzeby seksualne mogą i powinny być zaspokajane w sposób naturalny, wygasają czasowo jako zaspokojone. Jest to najlepsza metoda, ale ryzykowna. Moralistyka i etyka, np. chrześcijańska wskazuje jednak na potrzebę wstrzemięźliwości seksualnej. Jest to zadanie trudne do opanowania, ale możliwe. 31. „Pornografia?”. Odpowiedź: nie. Nauka seksuologii, psychologii, etyki, teologii moralnej zgodnie wskazują na niemoralność i negatywne skutki pornografii. W drodze środków administracyjnych powinna ona być zlikwidowana (np. w Internecie przez blokadę takich stron, w telewizji). Nie powinno się tu stosować środków karnych, od tego są wyjątki, np. pornografia dziecięca. 32. Jest miłość także od pierwszego wejrzenia. 33. Nowożeńcom w Kanie Galilejskiej było trudno, zabrakło wina na weselu, Chrystus uczynił cud i przemienił wodę w wino (Ewangelia wg św. Jana, rozdz. 2, w. 1-11 ). Podobnie małżonkowie często rozpoczynają małżeństwo od trudnych warunków materialnych. Istotna jest milość prawdziwa między narzeczonymi, małżonkami. Trzeba jednak brać pod uwagę także warunki materialne, pozwalające na utrzymanie i wychowanie rodziny, np. mieszkanie, dom, praca, majątek, ukończenie szkół, mówi się tu o dojrzałości społecznej, materialnej do zawarcia małżeństwa. Niestety obecnie, w tym w Polsce, bardzo często sa trudne warunki materialne do zawarcia małżeństwa, dlatego często osoby nie decydują się z tego powodu na zawarcie małżeństwa. Jest to problem społeczny, który musi być rozwiązany. 34. Jezus miał Matkę i ojca ziemskiego. Począł się z Ducha Świetego. Miał rodzinę, braci i siostry. Bracia nie wierzyli w Niego. Bliscy, rodzina chciała Go pochwycić, bo mówili, że zwariował. On powiedział, że prawdziwą rodziną są ci, którzy Go kochają. 35. Jezus żył w prawdziwej rodzinie przez około 30 lat, pracował jako cieśla. Nie miał żony. Po 30 latach rozpoczął życie publiczne, nauczanie. Stworzył rodzinę złożoną z Apostołów (dwunastu) opartą na prawdziwej miłości. Miał także przyjaciół wśród mężczyzn (np. Jana Chrzciciela, Łazarza) i kobiet (np. Marii Magdaleny, Marii i Marty z Betanii). Niektórzy Apostołowie byli żonaci, jak np. św. Piotr, inni nie, np. św. Jan. Życie seksualne odbywało się poza rodziną Apostołów. Do grona Apostołów nie zaliczył żadnej kobiety. Współżycie kobiet i mężczyzn w jednej wspólnej rodzinie (wspólnocie) byłoby trudne. Dostrzegł to także św. Augustyn, który to samo powiedział. Kobiety były na zewnatrz rodziny Apostołów. Monogamia ma swoje prawa natury, nie znosi innych osób (partnerów, małżonków), jest zazdrosna o męża, o żonę i wzajemnej ich zazdrości o sułtana, męża. Występujące nieraz wielożeństwo nie łamie tej zasady, i tam jest zazdrość kobiet o danego mężczyznę. Pokazuje to np. wyśmienity serial filmowy produkcji tureckiej „Wspaniałe stulecie” na tle charemu, kilku żon sułtana. Taka już jest po prostu natura człowieka. 36. Prawdziwa miłość, źródło stosunków między ludźmi, podstawa małżeństwa, jest opisana w Nowym Testamencie, czytajcie Go, uczcie się jej, żyjcie nią. Jest to opowiadanie, opowieść o prawdziwej miłości aż do wyniszczenia, aż do krzyża, aż do poświęcenia swego życia za przyjaciół swoich, aż do ofiary z życia, którą złożyli także wszyscy Apostołowie po Chrystusie, miłość jest ofiarna, wymaga ofiary. Miłość, wolność, prawda, to trzy fundamenty, podstawy Nowego Testamentu, życia. 37. Kobieta i mężczyzna są powołani do rozmnażania się, płodzenia dzieci, potomstwa, w braku tego rodzaj ludzki by wyginął, wymarł. Prawdopodobnie dlatego natura tak stworzyła człowieka, kobietę i mężczyznę, że życie seksualne jest przyjemnością. W przeciwnym (odmiennym) wypadku ludzie nie chcieli by się rozmnażać, gdyby to nie było przyjemne, nie przynosiło radości, było nieprzyjemne lub obojętne, nijakie. Tylko człowiek może w przyrodzie i wśród istot żywych współżyć seksualnie przez całe swoje życie, przez cały rok, przez poszczególne lata i każdego dnia, nie jest to możliwe w zasadzie wśród roślin i zwierząt, gdzie najczęściej panuje cykl jednorazowy zapłodnienia, zapylenia w ciagu roku, jako odpowiednik rozmnażania ludzi, życie seksualne sprowadza się tutaj w zasadzie do jednorazowego kontaktu, do jednego jednego czynu, zapłodnienia, zapylenia. 38. Istotą Dekalogu, 10 przykazań Bożych jest miłość. Jest cechą charakterystyczną, że Chrystus na kartach Ewangelii wspomina o drugiej tablicy Dekalogu (przykazania IV-X), milczy natomiast, jeśli chodzi o pierwszą tablicę Dekalogu (przykazania I-III). Pierwsza tablica Dekalogu dotyczy stosunku człowieka do Boga – Boga, druga tablica Dekalogu dotyczy stosunku człowieka do człowieka – człowieka. Chrystus nie wspomina o pierwszej części Dekalogu prawdopodobnie dlatego, że Żydzi tak wypaczyli treść tych pierwszych trzech przykazań Bożych, że stały się one odstraszające dla ludzi, miłość człowieka do Boga sprowadzono do formalistycznych przepisów, reguł, m.in. rozbito je na 613 szasad szczegółowych w postaci nakazów i zakazów (stąd w judaizmie powstało tzw. prawo ustne, hallacha, skodyfikowane przez uczonych w Prawie, w Piśmie, rabinów do Talmudu 60-tomowego Babilońskiego i 12-tomowego Jerozolimskiego, który wypacza naukę Bożą, a samego Chrystusa przedstawia w krzywym zwierciadle, fałszywie, nieprawdziwie, jako fałszywego proroka, szatana, żydzi nienawistnie odnoszą się do chrześcijan, w codziennej modliwie od pierwszego wieku po Chrystusie wypowiadają przekleństwo w stosunku do chrześcijan, przeklinając ich, a chrześcijan uważają żydzi za wrogów, prześladują ich, i to jest ponoć poprawne, dopuszczalne, a krytyka żydów przez chrześcijan czy innych ludzi uchodzi za antyjudaizm, antysemityzm, jest potępiana, najpierw żydzi muszą zmienić stosunek do chrześcijań i ludzkości (nieżydów, gojów, jak ich pogardliwie określają), do których zieją nienawiścią, wrogością, szkodząc im, a potem mogą oczekiwać na zmianę postawy chrześcijan i innych ludzi do żydów – zasada wzajemności, podstawa także Prawa Mojżeszowego, życie sprowadzono do formułek prawnych, rytuałów, który wypaczały sens miłości człowieka do Boga, czyniąć ją niezniosłą, ciężką, formalistyczną, prawną, nieznośną, np. Żydzi w ogóle nie wymieniali imienia Bożego, używając na Jego oznaczenie różnych nazw zastępczych, szabaty sprowadzili do nieznośnych reguł świętowania szabatu, często śmiesznych, w zasadzie żadnych prac nie można było wykonywać w czasie szabatu, nawet prac domowych, np. gotowania w szabat, posiłki były przygotowywane wcześniej, w przeddzień szabatu, nie można było podróżować w czasie szabatu, można było przejść tylko tzw. droge szabatową, tj. 1 200 m, nie można było leczyć, nie można było wykonywać żadnych prac w czasie sabatu ani ciężkich, ani lekkich, ani najlżejszych, nawlekanie nitki na igłę uważali za naruszenie sabatu, pracę, panowała bezczynność, statyczność, brak ruchu, liturgię sprowadzano do ofiar żywych, np. z baranów, gołębi, wołów, zwierząt, a nie do miłości, ofiary krwawe zastapił Ofiarą niekrwawą Chrystus, składając jako Baranek Boży jedną i wieczną Ofiarę na krzyżu, powtarzającą się (uobecniającą się) w sposób niekrwawy w przemianie Wina i Chleba w czasie Mszy świetej, nastąpiło to po raz pierwszy w Wieczerniku przy spożywaniu Paschy, ustanowił tam Chrystus nową Ofiarę, Ofiara Chrystusa jest prawdziwa, lecz nie jest Ona istotą prawa Chrystusowego, nauki Chrystusowej, istotą prawa Chrystusowego, istotą nauki Chrystusowej jest wolność, która zakłada także wolność co do udziału we Mszy świętej, przyjmowaniu Ciała i Krwi Chrystusa, można je przyjąć lub nie przyjąć, ale Chrystus pyta, wisząc na krzyżu, popatrz na Mnie wiszącego, cierpiącego na krzyżu, i Mnie nie przyjmiesz, zachęca do tego, długo można by przytaczać te śmieszne dzisiaj w świecie chrześcijańskim zasady świetowania szabatu, Chrystusowi zarzucano m.in. nieprzestrzeganie szabatu, w formalizmie, gestach, uczynkach, słowach, formułkach, regułach, ofiarach, upatrywano sens szabatu, prawa, wiara sprowadzała się do uczynków, czynów, wiara bez uczynków, czynów była martwa, wiara nie przynosiła w Prawie zbawienia, nie prowadziła do Boga, do nieba, do życia wiecznego, dopiero Nowy Testament to zmienił, odwrócił diametralnie o 180 stopni, ten formalizm Prawa, będacy dziełem uczonych w Prawie, uczonych w Piśmie, faryzeuszy, arcykapłanów i kaplanów, saduceuszy, to, co mialo być dobrem, stało się złem, ciężarem nie do uniesienia. Na pewno Chrystus kazał milować, kochać Boga. Dekalog, Prawo sprowadził do milości Boga i człowieka (koniunkcja). 39. Pozostałością (kontynuacją) Starego Prawa, Prawa Mojżeszowego jest w pewnym stopniu współczesne prawo pozytywne (państwowe, świeckie) i prawo kościelne (np. kodeks prawa kanonicznego Kościoła Rzymskokatolickiego). Prawo Mojżeszowe składało się z prawa moralnego, którego istotą było 10 przykazań Bożych, Dekalog (dziesięć słów z greckiego deka – log), ale także to, co obecnie jest przedmiotem prawa, np. prawo karne, cywilne, administracyjne, religijne; liturgia, składająca się z ofiar Starego Testamentu, przeważnie krwawych lub bezkrwawych, które ustąpiły w Nowym Testamencie, zastąpiono je ofiarą bezkrwawą Chleba i Wina, np. w Mszy świetej, która jest prawdziwą Ofiarą będącą powtórzeniem, uobecnieniem Ofiary Chrystusa na krzyżu; oraz medycyny, może szerzej nauki, prawo (Tora) znaczy nauka, z tej ostatniej części rozwinęła się nauka medycyny oraz w ogóle nauka współczesna. Współcześnie mówi się o tzw. postmodernizmie, to jest zastąpieniu religii przez sztukę, literaturę, naukę, religii nie można jednak sprowadzić do sztuki, literatury, nauki, sa to odrębne działy od religii, prawdziwą religię przedstawił Chrystus w Ewangelii, w Nowym Testamencie, w chrześcijaństwie, którego nazwa wywodzi się od Chrystusa, chrześcijanie to uczniowie Chrystusa (Mesjasza, Pomazańca Boga na Ziemi), syna Bożego, Boga. Prawo Mojżeszowe, Stary Testament (Prawo, Prorocy i Psalmy) straciły moc w Nowym Testamencie (Stare Prawo – Nowe Prawo). „Pomiń milczeniem Stary Testament”. „Pomiń milczeniem Stary Testament”. Stary Testament nie ma mocy prawnej, nie obowiązuje, został zastąpiony przez całkiem nowy, odmienny Nowy Testament. Można stosować „Mszał Rzymski” Kościoła Rzymskokatolickiego, jest prawdziwy, trzeba dokonać jedna dwóch modyfikacji, skreśleń. W „Mszale Rzymskim” Kościoła Rzymskokatolickiego nie mają mocy prawnej czytania ze Starego Testamentu (Prawa Mojżeszowego, Proroków, Psalmów itd.). Nie mają także mocy prawnej wszelkie wzmianki w „Mszale Rzymskim” bezpośrednie lub pośrednie, w tym figuratywne nawiązujące do Starego Testamentu, ze Starego Testamentu. Przemiotem czytań mszalnych może być tylko Nowy Testament. To samo dotyczy „Liturgii godzin” (brewiarza). Żydzi/żydzi nie są prawdziwymi chrześcijanami ani wyznawcami innych religii. Są kryptochrześcijanami, ukrytymi żydami w chrześcijaństwie i innych religiach. Żydzi są zaprzysiężonymi wrogami chrześcijaństwa. Nienawidzą chrześcijan i szkodzą im na wszelkie możliwe sposoby. Wyznają oni zawsze tylko judaizm. Są oni wrogo nastawieni do nieżydów (pogan, gojów), uważają ich za materiał palny do piekła. Uważają oni, że są wyżsi, lepsi od innych, prawdziwy rasizm, chcą przejąć władzę nad całym światem. Jest to wszystko dobrze opisane w Nowym Testamencie (odesłanie). Prawo Mojżeszowe jest prawem ludzkim, a nie Boskim, a nie Boga, jest prawem Mojżesza jako człowieka, który słowa swoje nieprawdziwie włożył w usta Boga, bezpodstawnie na Boga powołując się, przypisując Bogu to prawo. 40. Seks osoby często, a może zazwyczaj, traktują jako potrzebę biologiczną, która jak wszystkie inne potrzeby biologiczne (np. głodu, zimna) powinna być zaspokojona, jako naturalna czynność biologiczna, fizjologiczna organizmu. Z uwagi na wagę seksualności i jej skutki musi być jednak ona pod kontrolą rozumu i woli. 41. Uprawianie seksu niezgodnie z naturą może przynieść szkody różnego rodzaju, o czym należy pamiętać. 42. Ludzie często, jeśli nie zazwyczaj, wymuszają ukłony, sami nie kłaniają się, obchodzą człowieka. Jest to naruszenie wolności, godności, miłości, prawa pozytywnego i moralnego. Często też nie odpowiadają na ukłony lub nienależycie odpowiadając na ukłony, pozdrowienia, np. z zachmurzonym czołem, wykrzywiając wargi, mając coś złego w oku, z opóźnieniem odkłaniając się, przechodzą i nie patrzą na daną osobę, odwracając się do niej tyłem (du…ą), mrużąc oczy, milcząc na pozdrowienia, śmiejąc się, szydząc na twój widok, lekceważąco odnosząc się do ciebie, nie zdejmując nakrycia głowy lub ledwie je podnosząc itd. itp., zło ludzkie nie ma tu granic w czynieniu zła, świadczy to o ich wrogości do ciebie, o szatanizmie, o szkodzeniu tobie na wszelkie możliwe sposoby, źle o tobie mówią, piszą, źle zachowują się. Jeśli tak zachowuje się dana osoba lub osoby, to nie należy ich pozdrawiać, czynić ukłonów. Specjalizują się w tym żydzi, franciszkanie, członkowie partii (PZPR i służb specjalnych PRL). Dręczą, prześladują w ten sposób stale osoby psychicznie, duchowo, moralnie, może to prowadzić do chorób psychicznych, np. depresji, melancholii, rozstroju zdrowia, zaburzeń psychicznych, zaburzeń nerwowych, zaburzeń osobowości u osób w ten sposób dręczonych, męczonych, prześladowanych, czego przykładem jestem ja. Nie pozwalajcie na to, takie osoby mają być pociagane do odpowiedzialności prawnej i moralnej oraz eliminowane ze społeczeństwa. Nie powinny piastować żadnych stanowisk publicznych. Nikt nie powinien prawnie i moralnie im się kłaniać, jest to obowiązkowe. O wrogach nie mówi się dobrze, w najlepszym wypadku milczy się, obowiązkowo milczy się. 43. Etykę seksualną określił Bóg w Nowym Testamencie, w prawie Chrystusowym, w nauce Chrystusa. Sa to normy wieczne. Co nadto, nie pochodzi od Boga, lecz od ludzi, np. papieży, księży, duchownych, teologów, świeckich, i nie ma mocy prawnej, tradycja, zwyczaj tu nie obowiązuje. Przykładowo antykoncepcja sztuczna i naturalna nie jest omawiana w Nowym Testamencie (milczenie), nie jest zakazana przez Nowy Testament, przez prawo Chrystusowe, przez naukę Chrystusa, przez Chrystusa, Apostołów. Przypominam, że aborcja nie jest środkiem antykoncepcyjnym, zabicie dziecka poczetego jest morderstwem, nie czyńcie tego, narusza ono piąte przykazanie Dekalogu „nie zabijaj”, a nie szóste przykazanie Dekalogu „nie cudzołóż”. Przypominają się słowa Chrystusa do uczonych w Prawie, arcykapłanów i kapłanów, zastepujecie prawo Boże zwyczajami, nauką ludzką, a nie Bożą, co nie ma mocy prawnej. Trzeba jednak brać pod uwagę ujemne skutki medyczne, psychologiczne, antykoncepcji sztucznej i naturalnej, z czego osoby muszą sobie zdawać sprawę, zanim zastosują ją. Każdy środek medyczny, lekarski ma jednak mniejsze lub większe skutki uboczne, o czym należy pamietać i to osobie wyjaśnić, najlepiej przy konsultacji, opinii lekarza specjalisty, gdyż nie jest to obojętne dla zdrowia osoby, środki antykoncepcyjne powinny być stosowane zawsze pod kontrolą lekarza specjalisty, często wymagane są przy nich dodatkowe różnego rodzaju badania lekarskie specjalistyczne, ma to znaczenia dla zdrowia, nie zawsze można je stosować, a nadto poważnie zwiększa to skuteczność antykoncepcji i ogranicza jej ujemne skutki, co w praktyce bez lekarza często zawodzi, co nie oznacza, że lekarz specjalista daje gwarancję ich skuteczności, on ją tylko podwyższa przez wykorzystanie wiedzy medycznej, lekarskiej, naukowej, ale nigdy jej nie wyłącza, ale poważnie ryzyko ich zmniejsza, osoby nie mają w zasadzie wiedzy medycznej, lekarskiej, naukowej w tych sprawach, wstyd jest tu złym doradcą, jest fałszywy, nieprawdziwy, niepotrzebny, szkodliwy. Przypominam, że środki wczesnoporonne, obojętnie, w jakim okresie życia poczętego dziecka, są środkami aborcyjnymi, a nie antykoncepcyjnymi, np. tzw. tabletka „dzień po”, co jest zakazane przez prawo moralne i prawo polskie, nie może na nie zezwalać żadne ustawodawstwo państwowe lub religijne, bo nikt nie ma prawa decydować o życiu osoby poczętej, jest to osoba fizyczna, człowiek, bez względu na okres życia dziecka poczętego, nie mają takiego prawa także rodzice, ojciec i matka. Jest zasada odpowiedzialnego i świadomego rodzicielstwa, małżonkowie sami decydują, czy i kiedy począć dziecko. Środki antykoncepcyjne naturalne i sztuczne wpisują się w tę zasadę. Jest to niezwykle istotne, ważne społecznie i indywidualnie. Najlepsza jest naturalna antykoncepcja, ale jest ona mniej skuteczna, jest większe ryzyko poczęcia dziecka. Najlepsza jest natura, naturalny stosunek seksualny kobiety i mężczyzny bez żadnej antykoncepcji sztucznej lub naturalnej, cenią sobie tę wartość młodzi, partnerzy, małżonkowie, osoby, ale wtedy istnieje bardzo wysokie ryzyko poczęcia dziecka (co najmniej 90%, bez antykoncepcji naturalnej lub sztucznej). Nauka medycyny rozwinęła się i jeszcze bardziej rozwinie się, szereg problemów które teraz istnieją, zostanie wyeliminowanych lub ograniczonych, a być może w przyszłości ze 100-procentową dokładnością da się określić możliwość czasu poczęcia dziecka i współżycie kobiety i mężczyzny będzie naturalne, zgodne z prawem natury, nagroda Nobla i wieczna wdzięczność ludzkości, dla tego, kto to opracuje, wynalezie, odkryje, bo taka możliwość naukowa na pewno istnieje, trzeba ją tylko odkryć, poznać, jest ona wpisana w naturę człowieka. 44. Dopuszczalne są małżeństwa duchownych (kobiet i mężczyzn). Takie jest prawo Chrystusowe, Nowego Testamentu. Celibat duchownych jest dziełem ludzkim, a nie Bożym, Chrystusowym. Wskazana jest dobrowolna bezżenność duchownych, pozwala to skuteczniej realizować zadania duszpasterskie i bardziej zgodna jest z tezą, że Kościół jest ubogi. Jeśli masz płonąć, to żeń się, wychodź za mąż. 45. Kobiety mogą być osobami duchownymi, nie tylko mężczyźni. Nie ma takiego zakazu w prawie Bożym, Chrystusowym. Nowy Testament milczy na ten temat. 46. Jest zasada powszechnego kapłaństwa ludzi, każdego człowieka bez względu na wiek, stan zrowia (pełnosprawni, niepełnosprawni, np. chorzy psychicznie), płeć (mężczyzna czy kobieta), stan majątkowy (bogaty, ubogi, bez majątku, biedny), narodowość, wyznanie, religię, wykształcenie, stan społeczny (przynależność do warstwy społecznej) itd. itp., bez żadnych, jakichkolwiek ograniczeń. Każdy człowiek rodzi się, jest kapłanem. Powszechne królewskie kapłaństwo wszystkich, każdego człowieka. 47. Pokuta za grzechy może być indywidualna (w sumieniu przed Bogiem), przed duchownym lub publiczna. Pokutować, w tym za grzechy seksualne. W Nowym Testamencie, w nauce Chrystusa, w prawie Chrystusowym, nauce Chrystusa i Jego Apostołów nie ma pokuty usznej (spowiedzi, konfesjonałów) ani publicznego wyznawania grzechów, jest pokuta indywidualna, w sumieniu przed Bogiem, rozmowa grzesznika z Bogiem. Spowiedź uszna i publiczna rozwinęła się dopiero po Nowym Testamencie, jest nauką duchownych, księży, ludzi, a nie Boga, jest tworem ludzkim, a nie Boskim. Warunki pokuty indywidualnej, przed duchownym (spowiedzi) i publicznej są te same, bo taka jest istota pokuty za grzechy, nikt ani nic nie może jej zmienić. Oczyszcza ona duszę człowieka, przynosi ukojenie, spokój, radość. Nie zawsze jednak tak jest, często grzesznika męczą popełnione grzechy, sumienie, mimo przeprowadzonej pokuty. Czas często leczy te wyrzuty sumienia. Nieraz trwają one do końca życia, np. grzech zabójstwa, aborcji. Samo pojęcie pokuty, jej istoty, warunków składowych, istotnych pokuty różnie ujmowane jest w różnych religiach, także w samym chrześcijaństwie, inaczej rozumieją ją katolicy, prawosławni, protestanci (ci jeszcze wewnętrznie sa zróżnicowani). Pokuta za grzechy jest szeroko opisana w Nowym Testamencie, w tym w Ewangeliach, Listach św. Jana itd. Nie jest to przedmiotem tej książki. Przykładowo postać celnika, który ze spuszczoną głową bije się w piersi i mówi, Boże bądź miłościw mnie grzesznemu i odchodzi usprawiedliwiony przed Bogiem, z odpuszczonymi grzechami, ryt ten powtarza się na początku Mszy św. w Kościele katolickim, postać celnika Zacheusza, postać celnika Mateusza, poźniejszego Ewangelisty, postać jawnogrzesznicy (prostytutki) skruszonej żalem w postaci łez w milczeniu ocierającej łzami stopy Chrystusa, postać kobiety cudzołożnej, którą Żydzi chcieli ukamieniować, a której Chrystus nie potępił, tylko powiedział jej, idź i od tej pory nie grzesz więcej, a do potępiających powiedział, kto z was jest bez grzechu, niech pierwszy rzuci w nią kamieniem, wszyscy po kolei odeszli, poczynając od starszych, a kończąc na młodszych, bo sami byli pełni grzechów, a chcieli potępiać, postacie mieszkanców Niniwy pokutujących na wezwanie Jonasza, wezwanie do pokuty przez św. Jana Chrzciciela, prośba setnika rzymskiego, Panie nie jestem godzien, abyś wszedł do domu mego, ale powiedz tylko słowo, a będzie uzdrowiona sługa mój, będzie uzdrowiona dusza moja, powtarza się przed Komunią św. w Kościele katolickim te słowa setnika, Chrystusa na krzyżu przebaczającego grzechy łotrowi, Panie, gdy będziesz w raju, wspomnij na mnie, i odpowiedź Chrystusa, powiadam ci, dziś ze mną będziesz w raju, pokutujących grzeszników, celników, prostytutek (nierządnic), kobiet cudzołożnych, przypowieść o synu marnotrawnym, o dwóch synach, o źdźble i belce w oku, Listy św. Jakuba (np. rozdz. 5, w. 15-16), List 1 św. Jana, np. rozdz. 2, w. 1-2 („Dzieci moje, piszę to wam dlatego, żebyście nie grzeszyli. Jeśliby nawet kto zgrzeszył, mamy rzecznika u Ojca - Jezusa Chrystusa sprawiedliwego. On bowiem jest ofiarą przebłagalną za nasze grzechy i nie tylko za nasze, lecz również za grzechy całego świata”, wg BT), to tylko niektóre przykłady. Jezus surowo potępiał uczonych w Prawie, uczonych w Piśmie, faryzeuszy, arcykapłanów i kapłanów, którzy uważali, że są sprawiedliwi, bez grzechu, a Chrystus im mówił, że są wielkimi grzesznikami nie pokutującymi na Jego wezwanie i czeka ich kara piekła. A grzesznikom, celnikom, prostytutkom (nierządnicom), kobietom cudzołożnym, którzy nawrócili się na Jego wezwanie, którzy pokutowali, którzy uwierzyli w Niego, mówił, że odpuszczone są ich grzechy i czeka ich niebo, a nie piekło. Biada nie pokutującym miastom Kafarnaum, Betsaidzie, Korozain i innym, powiadam wam, lżej będzie na Sądzie Ostatecznym Sodomie i Gomorze niżli wam, nie pokutującym miastom, nie pokutującym grzesznikom. Chrystus potępił faryzeizm, faryzeuszy, którzy uważali się za sprawiedliwych, a innymi, w tym grzesznikami, gardzili. Jednocześnie Chrystus wzywał do pokuty, nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię, przestrzegał gorszycieli przed piekłem, lepiej byloby im kamień młyński przywiązać do szyi i utopić w wodzie niż zgorszyć jednego z tych maluczkich. Chrystus był przyjacielem grzeszników, przyszedł, aby ich nawrócić, odpuszczał im grzechy, był nazywany przez Jego wrogów przyjacielem grzeszników, celników, nierządnic (prostytutek), pijakiem, opętanym przez szatana, szatanem, chorym psychicznie, wrogiem państwa i religii, wrogiem cesarza, nawołującym do powstania przeciwko Rzymowi, nazywającego się królem Izraela, czym nie chciał być, nawołującym do niepłacenia podatków cesarzowi, wichrzycielem ludzi, gorszycielem, nawołującym do nieprzestrzegania szabatu i wielu innymi obelgami obrzucili Żydzi Chrystusa, co było nieprawdą, bo Chrystusowi nie można postawić tych zarzutów, sa one bezprawne, przestępcze, niemoralne, złośliwe, faryzejskie, obłudne, czeka ich za to kara piekła, do którego wtrącił zazwyczaj wszystkich mu współczesnych Żydów, którzy nie nawrócili się do Niego, nie uwierzyli Mu, w Niego. Chrystus złożył na krzyżu Ofiarę za grzechy całego świata, całej ludzkości, był Barankiem Bożym, który odpuszcza grzechy świata, ludzi, spalił się, wyniszczył się aż do śmierci krzyżowej za grzechy świata, spalił się w ofierze milości za grzeszników, za ludzkość, za każdego człowieka. Pokuta ma różne określenia, terminem greckim jest metanoia, terminem polskim jest nawrócenie, pokuta, przemiana życia, odwrócenie się od grzechu, żałowanie za grzechy, zadośćuczynienie w postaci naprawienia szkód materialnych (majątkowych) i niemajątkowych (moralnych, niematerialnych). Jeśli np. ukradłeś, to zwróć to, napraw szkodę, jeśli scudzolożyłeś, to nie cudzołóż, żałuj za to, napraw szkody materialne i niematerialne, jeśli skłamałeś, to powiedz prawdę, jeśli obraziłeś, to przeproś, jeśli zgrzeszyłeś wobec innej osoby, to proś ją o przebaczenie itd. itp. Spowiedź często jest nieważna, np. spowiadasz się z grzechów, a szkód majątkowych i niemajątkowych nie naprawiasz, nie zwracasz ukradzionej rzeczy, mienia, nie przepraszasz za znieważenie, nie odwołujesz kłamstwa itd. itp. Kapłan ma obowiązek prawny i moralny poinformowania o tym penitenta, a ten naprawienia szkód majątkowych i niemajątkowych. Często spowiedź w Kościele np. Rzymskokatolickim ogranicza się do wyznania grzechów bez ich naprawienia, bez naprawienia szkód materialnych i niematerialnych, bez przeproszenia itd. itp. Takie spowiedzi, np. katolickie sa nieważne, co Kościół przyznaje. Ile razy mam przebaczyć, pyta św. Piotr Chrystusa, Ten mu odpowiada 77 razy, czyli zawsze, jeśli osoba prosi cię o przebaczenie, to przebaczaj, nie zatrzymuj grzechu, bo sam jesteś wielkim grzesznikiem, dłużnikiem wobec Boga, masz na sumieniu o wiele większe grzechy, jeśli wy nie przebaczycie, to nie przebaczy wam Ojciec Niebieski, Bóg, Chrystus, mówi Chrystus w przypowieści o dwóch dłużnikach, którzy pożyczyli małą i 10-krotnie większą kwotę, w przypowieści o dwóch synach, w przypowieści o synu marnotrawnym, któremu Ojciec przebaczył wszystkie grzechy, w tym z prostytutkami (nierządnicami), zmarnotrwanieniem całego majątku, widzisz źdźbło w oku brata swgo, a nie widzisz belki w oku twoim, obludniku, mówi Chrystus, każdy człowiek jest pełen grzechów, grzesznikiem, który jeśli pokutuje, to Bóg mu przebacza, bo Bóg jest miłosierny, a Jego miłosierdzie jest nieograniczone, nie ma granic, każdy grzech Bóg przebaczy, nie ma grzechu, którego Bóg by nie przebaczył, nawet gdyby wasze grzechy były czerwone jak wełna, to Bóg ja wybieli, uczyni białymi, czystymi, lśniącą wełną, mówi prorok Izajasz, zwiastując taką wolę Boga, słowa Boga, zwiastun Ewangelii, protoewangelista, i przebacz nam nasze winy, jako i my przebaczamy naszym winowajcom, mówi Chrystus w Modlitwie Pańskiej. Spowiedź uszna przed duchownym jest ważna, dopuszczalna, grzechy przebacza jednak nie kapłan, duchowny, lecz Bóg, do którego duchowny zwraca się o przebaczenie grzechów grzesznikowi, penitentowi, duchowny, kapłan jest tu tylko pośrednikiem między grzeznikiem a Bogiem, przebaczający jest zawsze Bóg, a nie duchowny, kapłan. Duchowny, kapłan ma wiedzę teologiczną o grzechach, potrafi ocenić, co jest dobre, a co złe, co jest grzechem i jakiego stopnia, a co nim nie jest, co jest grzechem lekkim, a co grzechem ciężkim, spowiedź daje ukojenie, uspokojenie sumienia, aczkolwiek sumienie, psychika może być nadal niespokojna, mimo spowiedzi, takie są prawa psychologii, daje pewność właściwej oceny zachowania od strony moralnej, tych kompetencji często nie ma grzesznik, penitent, który nie zwasze wszystko jest w stanie ocenić, bo poniekąd jest sędzią we własnej sprawie, ale Sędzią jest zawsze Bóg, także przy pokucie indywidualnej, w sumieniu przed Bogiem, to Bóg odpuszcza ostatecznie grzechy. Niektórzy znani reformatorzy protestantyzmu np. Melanchton potwierdzali to, że pewniejsza jest spowiedź przed duchownym, kapłanem niż indywidualne wyznanie grzechów, aczkolwiek protestantyzm zniósł spowiedź uszną, przed duchownym, kapłanem, zostawiając to wyznaniu grzechów przez grzesznika Bogu, do relacji osobistej grzesznika i Boga, bo taka jest natura sumienia, człowieka, który krępuje się, wstydzi się wyznać grzechu przed duchownym, kapłanem, co też jest powodem tego, że szereg grzechów penitenci nie wyznają przed kapłanem, duchownym, wstydząc się ich, można to dopełnić uzupełniającą pokutą indywidualną, aczkolwiek protestantyzm zazwyczaj nie wyłącza spowiedzi przed duchownym (pastorem) w osobistej rozmowie z nim, np. w pokoju, ale pozostawia to dobrowolnej, wolnej decyzji grzesznika. Można spowiadać się ustnie, pisemnie, telefonicznie, przez Internet, przez Skypa, przez pocztę głosową i mailowa itd. itp. Aczkolwiek stosunek poszczególnych Kościołów do tych różnych form spowiedzi przed duchownym jest zróżnicowany. Nadto zwłaszcza w dobie współczesnej istnieje możliwość złamania tajemnicy spowiedzi przy pomocy urządzeń powszechnego porozumiewania się, ale jest ona możliwa i przy spowiedzi usznej, mimo że podsłuch może być daleko poza kościołem, taka jest współczesna technika, która obdziera z intymności i osobistości akt pokuty. Akty spowiedzi byłyby częstsze, gdyby szanowano intymność i psychikę człowieka, który chce wyznać grzechy, ale wstydzi się tego, co jest naturalne. Nie znał spowiedzi usznej Chrystus. Tematem tej książki nie jest pokuta, w tym za grzechy seksualne, ale temat pokuty w różnych religiach, w tym w chrześcijaństwie, w tym w poszczególnych odłamach chrześcijaństwa, np. katolicyzmie, prawosławiu, protestantyzmie w jego rozmaitych dalszych odłamach, nurtach, nie jest opracowany należycie, potrzebne sa opracowania teoretyczne i praktyczne z tego zakresu, monografie naukowe, duszpasterskie omawiające ten problem pokuty, jej istoty, warunków esencjalnych (istotnych), z wykorzystaniem całego Nowego Testamentu, prawdy, bez unikania prawdy o pokucie w Nowym Testamencie, jego nieprawdziwej interpretacji, roszczeniu sobie praw do jedynej pokuty, spowiedzi przed duchownym, jest tu cała masa zagadnień nie omówionych uczciwie, prawdziwie, ale konfesyjnie, wyznaniowo, które tu nie mogą być omówione, nie może tu działać cenzura katolicka, prawosławna, teksty Ewangelii i całego Nowego Testamentu są jasne, proste, prawdziwe, tylko zazwyczaj błędna i świadomie fałszywa jest ich interpretacja przez poszczególne Kościoły, w tym Rzymskokatolicki i prawosławny. Nie sprzyja to prawdzie, spokoju sumienia, oczyszczeniu duszy, sumienia. „Pokuta” istnieje także zazwyczaj w innej postaci prawnej w prawie pozytywnym,. państwowym. Szkody majątkowe trzeba naprawić w drodze odszkodowania w nautrze lub pieniężnego (por. np. art. 415-449, art. 471 i nast. w zw. z art. 361-363 k.c.), krzywdę, czyli szkodę niemajątkową, trzeba naprawić w drodze zadośćuczynienia w naturze (niepieniężnego), np. przeproszenia, lub zadośćuczynienia pieniężnego (por. np. art. 23-24 k,.c., art. 445, 448 k.c.). Są to środki cywilne (prawa cywilnego) do naprawienia szkody majątkowej i niemajątkowej (krzywdy). Niezależnie od środków cywilnych są środki karne, kara, określone w kodeksie karnym, kodeksie wykroczeń, rozmaitych przepisach dyscyplinarnych, np. zawodów prawniczych samodzielnych, nauczycieli akademickich i nieakademickich, zawodach lekarskich, architektów, budowlanych itd. itp. Różne są środki typu karnego, od najbardziej ostrych w kodeksie karnym, np. kary pozbawienia wolności, kary ograniczenia wolności, grzywny i różnych środków karnych dodatkowych, np. pozbawienia prawa wykonywania zawodu, przez mniej dotkliwe środki w kodeksie wykroczeń, do środków odpowiedzialności dyscyplinarnej, np. upomnienia, nagany, zawieszenia w wykonywaniu zawodu, aż do pozbawienia prawa wykonywania zawodu, np. sędziego, prokuratora, adwokata, notariusza, radcy prawnego, lekarza, nauczyciela akademickiego lub nieakademickiego, architekta, budowlanego itd. itp. Cięższe przwinienia określane są przestępstwem (występkiem lub poważniejsze zbrodniami), średniego rodzaju - wykroczeniami, a małe - odpowiedzialnością tylko dyscyplinarną, np. za uchybienie godności zawodu, urzędu. Prawo moralne używa pojęcia grzechu (lekkiego lub ciężkiego). W Kościele katolickim przyjmuje się, że grzech lekki znosi spowiedź powszechna (bez kapłana), zaś grzechy ciężkie tylko spowiedź. Prawo pozytywne (państwowe) nie używa terminu teologicznego grzech, lecz innych własnych pojęć, np. przestępstwo, wykroczenie, przewinienie dyscyplinarne, delikt (czyn niedozwolony), bezpodstawne wzbogacenie, niegodziwe świadczenie, nienależne świadczenie, niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, umowy, naruszenie dóbr osobistych lub majątkowych, odszkodowanie, zadośćuczynienie, szkoda, krzywda. Pojęcie grzechu w rozumieniu teologii i różnych jego odpowiedników, terminów prawnych prawa pozytywnego (państwowego) nie pokrywa się, jest to zazwyczaj stosunek logiczny krzyżowania, z różnym zakresem wspólnym. Odpowiedzialność prawną typu karnego - karną, za wykroczenia, przewinienia dyscyplinarne może ponieść tylko osoba, której można przypisać winę (np. art. 9 k.k.), osoby, którym nie można przypisać winy nie ponoszą odpowiedzialności typu karnego, np. niepoczytalni, ze względu na wiek, np. osoby maloletnie do określonego wieku. Nieraz przepisy typu karnego wymagają do popełnienia przestępstwa winy umyślnej, nieraz wystarcza także wina nieumyślna (wina umyślna występuje w postaci zamiaru bezpośredniego, dolus directus, gdy dana osoba chce popełnić przestępstwo, lub zamiaru ewentualnego, dolus eventualis (kategorii bardzo niebezpiecznej i ocennej), gdy dana osoba przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa i na to się godzi, winy nieumyślnej w postaci lekkomyślności, gdy dana osoba przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że tego uniknie, lub niedbalstwa, gdy dana osoba nie przewiduje możliwości popełnienia przestępstwa, lecz powinna i mogła ona to przewidzieć. Poszczególne ustawy, np. konkretne kodeksy karne poszczególnych państw, kodeksy cywilne określają zazwyczaj dla własnych potrzeb pojęcie winy (np. aktualny kodeks karny polski w art. 9 k.k.). W stosunku do osób niepoczytalnych stosuje się środki zabezpieczające, a nie środki karne, aczkolwiek środki zabezpieczające, np. umieszczenie w zakładzie zamkniętym, np. szpitalu psychiatrycznym, jest w istocie karą, środkiem karnym materialnie, a nie formalnie, bo osoba taka nie popełnia przęstępstwa. Środki zabezpieczajće, np. w stosunku do chorych psychicznie powinny być zniesione, uchylone, gdyż w istocie są to środki karne, kary za przestępstwa, których się nie popełniło (nie ma tu przestępstwa w ogóle z uwagi na brak winy), a nawet często sa to środki cięższe, poważniejsze niż kary, środki karne. Nieraz takie osoby umieszcza się w specjalnych zakładach zamkniętych na czas nieoznaczony, w istocie dożywotnio, co jest w istocie karą pozbawienia wolności lub karą dożywocia, często za błahe sprawy, należy uchylić środki zabezpieczające jako bezprawne, nieadekwatne do niepoczytalnych. Osoby niepoczytalne nie powinny ponosić odpowiedzialności prawnej, np. karnej, cywilnej, administracyjnej. W prawie cywilnym zasadą jest odpowiedzialność odszkodowawcza na zasadzie winy (np. art. 415, 471-474 k.c.), od tego są odstępstwa, odpowiedzialność na zasadzie ryzyka z ewentualnymi przyczynami egzoneracyjnymi, zwalniającymi z odpowiedzialności prawnej, np. w art. 435, 436 k.c., nieraz jest to odpowiedzialności na zasadzie słuszności (zasad współżycia społecznego) niezależnie od winy (np. art. 4172, 431 § 2 k.c.). W prawie cywilnym przy odpowiedzialności odszkodowawczej istnieje w zasadzie odpowiedzialność prawna cywilna bez względu na rodzaj winy (umyślna czy nieumyślna) i stopień winy danego rodzaju (wina nieumyślna – zamiar bezpośredni lub ewentualny, wina nieumyślna – lekkomyślność lub niedbalstwo, nieraz przepisy przewidują tylko rażące niedbalstwo, czyli kwalifikowane niedbalstwo, cięższe niedbalstwo, a nie tylko zwykłe niedbalstwo). Odpowiedziamość odszkodowawcza jest najczęściej oparta o winę (art. 415 i art. 471-474 k.c.). Odpowiedzialność z tytułu naruszenia dóbr osobistych (art. 23, 24 k.c.) jest zawsze obiektywna, niezależna od winy z domniemaniem prawnym bezprawności (to pozwany ma wykazać, że jego zachowanie jest zgodne z prawem, a nie powód, czyli k.c. ustala tu inaczej ciężar dowodowy bezprawności niż wynikałoby to z art. 6 k.c. 48. Seksualność człowieka, sfera seksualna, życie seksualne, seks, powinny być otoczone intymnością, prywatnością, prawdziwą miłością, a nie fałszywą miłościa (fizyczną), wolnością, godnością, seks nie jest na pokaz, miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością, ale miłość fizyczna stanowi jeden z koniecznych składników prawdziwej miłości, która zawiera także decyzję woli, kierowanie się rozumem, sferę uczuć, prawdziwa miłość możliwa jest w małżeństwie, należy odrzucić prostytucję i pornografię jako rodzaj fizycznej miłości, musi tu obowiązywać kultura języka, bez wulgaryzmów seksualnych, nazewnictwo powinno być medyczne, upowszechnione, nie powinno tu być fałszywego wstydu, potrzebny jest kontakt człowieka ze stosownymi osobami kompetentnymi, tj. lekarzami różnych specjalności, np. seksuologani (brak ich w Polsce), ginekologami, położnikami, lekarzami rodzinnymi, urologami, psychiatrami, neurologami, genetykami, embriologami, endokrynologami itd., psychologami, biologami, wychowawcami (w aspekcie seksualnym powinni prowadzić je wyłącznie lekarze seksuolodzy), zachodzi potrzeba ich wykształcenia i upowszechnienia w każdej szkole od podstawowej do wyższej, zakładzie opieki zdrowotnej, nie ma ich obecnie w Polsce, a ci, co są, są zazwyczaj lekarzami innych specjalności, np. psychiatrami, neurologami przyuczonymi tylko do zawodu seksuologa (ale nie będący seksuologami), potrzeba psychologów, wychowawców, nauczycieli, socjologów, historyków, średniego personelu medycznego, np. pielęgniarek wykształconych z zakresu seksualności człowieka, rodziców (trzeba wyłączyć fałszywy wstyd, rodzice są pierwszymi wychowawcami dzieci), duchownych (Kościołów), etyków (seksuolog ma znać zasady etyczne i psychologiczne seksu), bliskich, krewnych, innych kompetentnych osób, a nie majacych słabą, powierzchowną, potoczną wiedzę, nieugruntowaną z seksuologii (brak katedr seksuologii na polskich uniwersytetach), a rektorzy, uczelnie, Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Sejm, Senat, Rada Ministrów, samorzady itd., nic w tej mierze nie czynią, aby to zmienić, wykształcić kadrę naukową, w tym samodzielną i doskonałych praktyków, ciemnota panuje w polskiej seksuologii, nie ma jej praktycznie i naukowo, lukę tę wypełnia niestety prostytucja i pornografia, które są szkodliwe i niemoralne. Trzeba opracować naukowe książki z zakresu seksuologii teoretycznej i praktycznej (teorii i praktyki, nauki i praktyki), prowadzić badania naukowe teoretyczne i praktyczne na najwyższym światowym poziomie, w tym w przodujących ośrodków naukowych, np. Zachodu, wysyłać lekarzy, studentów, osoby na studia w tym zakresie za granicę, na staże naukowe, zdobywanie stopni i tytułów naukowych z seksuologii i dyscyplin naukowych z nią związanych w renomowanych ośrodkach naukowych za granicą, studia doktoranckie, czasopisma naukowe z tego zakresu różnych specjalności, zalążkiem tego, prototypem jest obecnie w Polsce półrocznik cienki „Seksuologii Polskiej” wydawany przez Polskie Towarzystwo Seksuologiczne, i kwartalnik „Przegląd Seksuologiczny”, wprowadzenie obowiązkowego obszernego przedmiotu z zakresu seksuologii w jej różnych aspektach (lekarskim, psychologicznym, moralnym, prawnym itd.), np. na studiach medycznych, pielęgniarskich, psychologicznych, etycznych, teologicznych, teologii moralnej, socjologii, prawa, sztuki, literatury pieknej, filmów edukacyjnych, np. pełnometrażowych, dokumentalnych, naukowych, DVD, nagrań dźwiękowych, książek i czasopism naukowych kolorowych, wykorzystania informatyki, komputerów, podręcznych książek popularnonaukowych przystępnie i zgodnie z nauką przedstawiających kwestie seksualności i dyscyplin z nią związanych (np. psychologii, etyki, teologii moralnej), wykorzystania telewizji, radia, prasy do kultywowania nauki seksuologii i dyscyplin naukowych z nią związanych, opracowania wielotomowego, np. 10-, 20-tomowego systemu seksuologii, podręczników seksuologii, obecnie są tylko podstawy seksuologii (jeden podręcznik mały aktualny), kanałów edukacyjnych z zakresu seksualności, gdzie z poszanowaniem intymności można zapoznawać się z tą wiedzą naukową z zakresu seksualności wielospecjalistyczną, specjalnego polskiego kanału telewizyjnego z zakresu nauki seksuologii i dyscyplin naukowych z nią związanych, opracowania wielu podręczników aktualnych do seksuologii i dyscyplin naukowych z nią związanych, np. psychologii, etyki, teologii moralnej, prawa, wykorzystania Internetu z pełną dostępnością wiedzy naukowej teoretycznej i praktycznej z zakresu seksuologii i dyscyplin naukowych z nią związanych, a nie pornografii, prostytucji, książek naukowych na tematy seksuologii i nauk z nią związanych (np. orgazmu, przebiegu, techniki, sposobu odbywania stosunku seksualnego, przedwczesnego wytrysku, chorób wenerycznych, AIDS i innych chorób przenoszonych drogą płciową, higieny części intymnych i życia seksualnego), uczenia i pokazywania w nauce, literaturze pięknej, sztuce, np. filmie, telewizji, radiu, książkach, czasopismach prawdziwej miłości, a nie fałszywej miłości, miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością, pokazywania seksualności w nauce od urodzenia do śmierci w poszczególnych fazach rozwoju człowieka, w tym także w stadium prenatalnym, przed urodzeniem, a po poczęciu dziecka, szerokiej i bezpłatnej dostępności do osób fachowych z zakresu seksualności, np. seksuologów, ginekologów, psychologów, biologów, etyków, teologów moralnych (duchownych), każda osoba w każdym wieku powinna wiedzieć to, co zgodnie z nauką jest jej potrzebne, np. osoby przed miesiączką, przed polucją, po miesiącze, po polucji, w okresie dojrzewania, młodości, wieku dojrzałości, późnego wieku, starości, planowania rodziny, świadomego macierzyństwa i ojcostwa, wychowania dzieci, nie może być tak, jak to jest zazwyczaj teraz, że dziewczyna ma pierwszą miesiączkę, a chłopiec pierwszą polucję, a nie znają nauki seksuologii i nauk z nią związanych, np. psychologii, etyki, teologii moralnej, że rozpoczynają życie seksualne, nic o nim nie wiedząc, o skutkach pożycia seksualnego, o możliwości poczęcia dziecka, o chorobach przenoszonych drogą płciową, o AIDS/HIV, chorobach wenerycznych i innych chorobach, np. skórnych, grzybicach, wirusowym zapaleniu wątroby, potem rozpoczyna się życie seksualne bez wiedzy z tego zakresu i z wszelkimi ujemnymi skutkami, jakie z tego wynikają, np. poczęcie dziecka, aborcja, choroby przenoszone drogą płciową, a osoby w wieku 12-14 do 18 lat są w okresie dojrzewania, silnie działają, buzują hormony, biologia w sposób naturalny kieruje je do życia seksualnego, jest silny pociąg seksualny, wysoki temperament seksualny, a społeczeństwo zamyka odwieczne możliwości zawierania małżeństwa w tym wieku, co było przez XX wieków i wcześniej w społeczeństwie normalne, dopuszczalne w prawie pozytywnym, państwowym, np. rzymskim, kościelnym, gdzie kobieta 12-letnia czy mężczyzna 14-letni mogli zawrzeć małżeństwo i w sposób naturalny, zgodny z biologią, prawem, moralnością zaspokajać swe naturalne potrzeby seksualne, tak było na przykład w Palestynie w czasie pobytu Chrystusa na Ziemi, dziewczynki wychodziły za mąż w wieku 12-14 lat, najpóźniej 16 lat, a chłopcy w wieku 14-16 lat, najpóźniej w wieku 18 lat, niezwawrcie małżeństwa w tym wieku uchodziło za nienaturalne, niemoralne, niezgodne z prawem, oczywiście obecnie z uwagi na długi proces nauki, skolaryzacji kwestie te wymagałyby obecnie gruntownych, przełomowych, rewolucyjnych zmian w organizacji życia społecznego, rodzinnego, gospodarczego, ekonomicznego, materialnego, nauki, pracy, obecnie prawie na całym świecie, całej Ziemi z reguły wszyscy nie mają zdolności społecznej do zawierania małżeństwa, bo brak pracy, mieszkań, domów mieszkalnych, środków utrzymania, nauki, możliwości godnego wychowania potomstwa i zapewnienia mu godziwych warunków do życia, do założenia rodziny, do podjęcia pracy, do mieszkania, małżeństwa nie mają podstawowych środków do życia małżeńskiego i rodzinnego, np. godziwej pracy i płacy pozwalającej na godziwe utrzymanie rodziny, brak mieszkań, domów jednorodzinnych dużych, życie seksualne odbywa się często w tym samym pokoju, w którym śpią, przebywają inne osoby lub w sąsiednim pokoju, pomieszczeniu, życie seksualne małżonków odarte jest z intymności i prywatności, godności, które stanowią konstytutywną cechę pożycia seksualnego, tylko nieliczni, bogaci mają odpowiednie warunki do życia seksualnego, dostępu do nauki, medycyny, a z kolei te osoby zazwyczaj nie mają dzieci lub mają jedno dziecko, są to nabrzmiałe problemy społeczne, ekonomiczne, rodzinne, towarzyskie, ustawodawcze, wychowawcze, których rozwiązanie zazwyczaj nie jest w mocy małżonków, kobiety i mężczyzny, bo jest to poza ich zasiegiem, możliwością, gdzie zazwyczaj są bez pracy, bez mieszkania, bez możliwości uzyskania samodzielnego wystarczającego na zaspokojenie potrzeb rodziny mieszkania, domu jednorodzinnego, musi tym zająć się państwo, społeczeństwo, rodzina, zakłady pracy, kapitał, trzeba tak zorganizować życie społeczne, rodzinne, gospodarcze, naukę, pracę, mieszkania, domy jednorodzinne, aby umożliwić godne życie małżeńskie, rodzinne, pożycie seksualne na miarę XXI wieku, w zasadzie problem ten nie jest rozwiązany, stąd potem negatywne skutki społeczne, gospodarcze, rodzinne, osobiste, wielomiardowe aborcje, więcej dzieci poczętych zabito w XX/XXI wieku niż kiedykolwiek w przeszłości, np. na wszystkich dotychczasowych wojnach, państwo bezprawnie i przestępczo legalizuje aborcję, traktując ją jako kolejny środek antykoncepcyjny, którym ona nie jest, stosuje sterylizację itd. itp. To, co ma być prawdziwą miłością, radością, przyjemnością, wolnością, godnością, staje się ciężarem, strachem przed poczęciem dziecka i chorobami przenoszonymi drogą płciową, rozpadami prawnymi lub faktycznymi małżeństw (np. rozwody, separacje faktyczne i prawne) z bardzo ostrymi skutkami wieloczynnikowymi, wielowymiarowymi dla małżonków, dzieci, rodziny, społeczeństwa, państwa, gospodarki, nauki, pracy, szerzy się masowo prostytucja i pornografia na niespotykaną dotychczas skalę. Trzeba, aby nad tym usiadły stosowne gremia społeczne, państwowe, międzynarodowe, pracodawcy, kapitał, uczeni, pracownicy, uczniowie i studenci, rodziny, organizacje społeczne i międzynarodowe, ONZ itd. itp., aby te nabrzmiałe problemy całej ludności świata, nie tylko wschodniego, Chin, Indii, Arabów, Japonii, Afryki, ale także zachodniego, do którego powróciła znowu bieda i ubóstwo, rozwiązać, gdyż wykracza to poza możliwości finasowe, gospodarcze, mieszkaniowe, pracy, nauki itd. poszczególnych jednostek, rodzin. Czas tym się zająć, bo potrzeby seksualne są naturalne, odwieczne, i trzeba je godziwie zaspokajać. Czas nie tylko na debaty, ale także na gruntowne badania naukowe wielokierunkowe i decyzje ekonomiczne, społeczne, polityczne, naukowe, wychowania, budownictwa, pracy, nauki, opieki medycznej, lekarskiej, psychologicznej itd. itp. 49. Silne potrzeby seksualne mają młodzi (12-18 lat), ale nie wskazane jest życie seksualne w tym okresie chłopca i dziewczyny, gdyż istnieje możliwość poczęcia dziecka, i osoby małoletnie z reguły nie są do tego przygotowane mentalnie, psychologicznie, psychicznie, brak im dojrzałości intelektualnej, moralnej, społecznej do założenia rodziny, bycia ojcem i matką, dostrzegają to nastolatkowie po fakcie poczęcia dziecka, zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową, ale wtedy jest już za późno. Obecna organizacja życia społecznego, zawodowego, rodzinnego, gospodarczego jest taka, że nie umożliwia ona osobom małoletnim założenie rodziny i jej utrzymanie. Dzieci takie są pod opieką rodziców tych małoletnich rodziców, trafiają do zakładów opieki społecznej, są porzucane lub niestety nieraz dokonuje się aborcji, która jest przestępstwem i tragedią dla zdrowia psychicznego, fizycznego, moralnego takich małoletnich rodziców, w tym takich matek, może ona skończyć się poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, np. niepłodnością, urazem psychicznym, depresją, syndromem poaborcyjnym, wyrzutami sumienia. Wymagałoby to życie seksualne małoletnich przeorganizowania całego obecnego życia społecznego, zawodowego, nauki, gospodarczego, materialnego, społeczeństwa, rodziny, prawa, na co obecnie nie pozwala obecna organizacja życia społecznego, zawodowego, gospodarczego, ekonomicznego, materialnego, państwowego, nauki, rodziny, aczkolwiek trzeba by to przeorganizować, ale takie są obecnie fakty, z którymi trzeba się liczyć. Osoby małoletnie nie mają odpowiedniej pełnej wiedzy z zakresu różnych aspektów seksualności, życia seksualnego, nie znają antykoncepcji, ta zaś nigdy nie jest w pełni skuteczna, podejmują lekkomyślnie pożycie seksualne bez zdawania sobie sprawy, co z tego może wyniknąć, np. poczęcie dziecka, zakażenie chorobami przenoszona drogą płciową, a potem jest już za późno, jest tragedia, żal, wyrzuty sumienia, ciężar utrzymania dziecka, któremu zazwyczaj sami nie są w stanie sprostać, mądry człowiek po szkodzie. Obowiązuje zasada odpowiedzialnego i świadomego macierzyństwa, ojcostwa, rodzicielstwa. Dotyczy to także małoletnich, którzy podejmując pożycie seksualne, nie sa odpowiedzialnymi rodzicami, narażają się na różnego rodzaju cierpienia, trudy materialne (utrzymanie rodziny) i moralne. Trzeba o tym pamiętać, bo potem jest za późno. 50. Osoby, które chcą zaspokajać swoje potrzeby seksualne powinny wychodzić za mąż, aby nie płonąć z namiętności, możesz się ożenić, wyjść za mąż. Niekiedy jest to niemożliwe lub trudne, np. z powodu braku zdolności społecznej do zawarcia małżeństwa, w tym utrzymania rodziny, np. z powodu braku pracy lub należytego wynagrodzenia za pracę, braku mieszkania, zdrowotnych. 51. Cudzołóstwo dotyczy małżonków (małżeństwa). Jest to współżycie pozamałżeńskie jednego lub obojga małżnków. Współżycie seksualne osoby stanu wolnego z osobą, która jest małżonkiem jest cudzołóstwem (VI przykazanie Dekalogu „nie cudzołóż”). Jest ono w prawie polskim ustawowo zakazane (art. 23 k.r.op.). Nie jest to jednak przestępstwo. Pożycie seksualne osób stanu wolnego nie jest cudzołóstwem, nie podpada pod VI przykazanie Dekalogu, bo osoby te nie są małżonkami. Może ewentualnie podpadać pod inne sformułowania Nowego Testamentu, np. nierząd, ale, jak powiedziano, nomenklatura Nowego Testamentu, jeśli chodzi o tłumaczenie nierządu i innych wielu słów jest chwiejna, niejasna, oznacza się ją około 50 różnymi określeniami (wymaga to poznania prawdy w świetle oryginałów Nowego Testamentu). Bibliści muszą dokonać prawdziwego przekładu. Nadinterpretacja jest grzechem, jest niedozwolona. „Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością”. „Pokutować”. Należy pamiętać o możliwości poczęcia dziecka z wszystkimi skutkami prawnymi i społecznymi tego faktu. Trzeba pamiętać także o możliwości zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową. Prawną i moralną formą współżycia seksualnego jest małżeństwo, otwarte na życie, poczęcie dziecka. Kościół Rzymskokatolicki pożycie seksualne osób stanu wolnego uważa za nierząd (nie cudzołóstwo). Jest to według niego grzech. Prostytucja jest moralnie niedozwolona. Prawnie prostytucja jest dozwolona (nie karane są osoby korzystające z prostytucji). Karane sa natomiast tzw. przestepstwa okołoprostytucyjne (np. sutenerstwo). Niektórzy przez nierząd w rozumieniu biblijnym rozumieją prostytucję (synonimy), np. Babik (autor monografii na ten temat). Masturbacja (autoseksualizm) nie jest cudzołóstwem, nie podpada pod VI przykazanie Dekalogu „nie cudzołóż”. Przepis ten dotyczy pożycia pozamałżeńskiego kobiety i mężczyzny poza małżeństwem. „Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością”. „Pokutować”. Nowy Testament, podobnie jak Stary Testament milczą na temat masturbacji. Homoseksualizm nie jest cudzołóstwem, bo to dotyczy małżonków. Jest to odrębny grzech od cudzołóstwa. „Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością”. „Pokutować”. Różne choroby sa przenoszone drogą kontaktow homoseksualnych. Homoseksualizm jest niehigieniczny, może prowadzic do różnych zarażeń, np. HIV, zakażeń, uszkodzeń mechanicznych. Nie wolno proponować innej osobie zachowań homoseksualnych. 52. Stan bezżenny (kawalerski, panieński) jest lżejszy niż stan małżeński. Niesie ze sobą mniej obowiązków rodzinnych i społecznych. Drugi motyw za stanem bezżennym (dziewiczym) to wolny czas na modlitwę, zajmowanie się sprawami Bożymi. Sa także inne motywacje przemawiające za stanem wolnym (bezżennym) w porównaniu ze stanem małżeńskim. Jeśli jednak płoniesz namiętnością, pożyciem kobiety i mężczyzny poza małżeństwem, to możesz się ożenić, wyjść za mąż. Decyzja należy do ciebie. Jesteś tu wolny. Stan wolny jest lżejszy niż stan małżeński. Małżeństwo pozwala na zaspokojenie potrzeb seksualnych kobiety i mężczyzny w monogamicznym związku. W sposób naturalny, prawny, moralny pozwala na zaspokojenie godziwe potrzeb seksualnych kobiety i mężczyzny. 53. Nie rozbudzaj swej sfery seksualnej. Nie oglądaj pornografii, erotyki, nie czytaj ich, nie oglądaj filmów ze scenami erotycznymi. Nie spotykaj się z kobietą lub mężczyzną w warunkach intymnych, w których może dojść do zbliżenia seksualnego, np. sam na sam w pokoju. Nie chodź na prywatki. Nie chodź na randki. Nie tańcz. Nie myśl o sprawach erotycznych, nie podniecaj się. Nie uprawiaj tańców, w tym rozbudzających seksualność. Pracuj, ucz się, czytaj książki, czasopisma, prasę, zajmij się czymś pożytecznym, oglądaj filmy nieerotyczne, bez scen seksualnych, uprawiaj sport, chodź na spacery, nie myśl o sprawach seksualnych, nie podniecaj się, to niektóre wskazówki, które mogą pomóc opanować ci silny popęd seksualny. Bądź czysty w słowach, myślach, uczynkach. Nie wdawaj się w podejrzane towarzystwo, które ułatwia kontakty seksualne. Dobieraj sobie czyste towarzystwo, dobre, uczciwe, mądre. Unikaj prostytucji i korzystania z prostytucji. Zło jest okazją do czynów seksualnych, do grzechu. Unikaj złego towarzystwa. Nie chodź na randki, spotkania. Bądź czysty. „Nie zbliżaj się do kobiety, a nie będzie problemu”. 54. Prawdziwa miłość. 55. „Miłość” – słowo Boga. 56. „Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością” – słowa Boga. 57. „Pokutować” – słowo Boga. 58. „Nie zbliżaj się do kobiety, a nie będzie problemu” – słowa Boga. 59. „Pornografia?” - słowo Boga. Odpowiedź: nie. 60. „Zabicie dziecka poczętego jest morderstwem” – słowa Boga. 61. „Nie czyńcie tego! [aborcji]” – słowa Boga. 62. „Nie cudzołóż” – VI przykazanie Dekalogu, Nowy Testament. 63. „Nie pożadaj żony bliźniego twego” – IX przykazanie Dekalogu, Nowy Testament. 64. „Istotą prawa Chrystusowego jest wolność” – „Istotą nauki Chrystusowej jest wolność” – słowa Boga. 65. „Pokora, godność” - słowa Boga. 66. „Godnośc, honor” – słowa Boga. 67. Prawda. 68. „Poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli”, uczyni wolnymi (Ewangelia wg św. Jana rozdz. 8, w. 32). 69. Prawdziwa miłość, wolność, prawda, godność, honor, ochrona życia od poczęcia do naturalnej śmierci – to podstawowe zasady życia płciowego, seksualnego, małżeńskiego, rodzinnego, społecznego, w zachowaniu z ludźmi. 70. Zakochaj się prawdziwą miłością. 71. Miłość prawdziwa nie jest miłością fizyczną, miłość fizyczna stanowi jeden z jej konstytutywnych warunków, ale jej nie wyczerpuje, bo zaklada równolegle decyzje prawego (słusznego) rozumu, woli, uczuć (koniunkcja). Prawdziwa miłość możliwa jest tylko w małżeństwie (fizyczno-duchowa). Miłość nie zakłada jako koniecznego elementu fizycznego, materialnego, tak jest na przykład w miłości rodzinnej, rodziców do dzieci, dzieci do rodziców, między rodzeństwem, w rodzinie, między bliźnimi, miłość społeczna, w środowisku życia, w sąsiedztwie, w pracy, w prawie (tu prawo ma wiele jeszcze do zrobienia, prawo nie oparte jest na miłości, zagubiło swe źródło prawo, stąd problemy z prawem), miłość ojczyzny, miłość bliźniego, miłość Boga itd. itp. 72. Nie używaj nartkotyków, nie narkotyzuj się, to wielce szkodzi. Narkotyki to trucizna. 73. Nie pij, pijaństwo szkodzi małżeństwu, rodzinie, poczętemu dziecku, uszkadza płód, plemniki, dzieci rodzą się z wadami fizycznymi, neurologicznymi, psychicznymi, intelektualnymi, emocjonalnymi, psychologicznymi, szkodzi dzieciom, życiu seksualnemu, pożyciu małżeńskiemu, rozbija małżeństwa, rodziny, osieroca dzieci, wyrządza krzywdy, szkodzi materialnie i niematerialnie, duchowo. Alkohol to trucizna. 74. Nie pal, palenie szkodzi. Papierosy, nikotyna to trucizna. 75. Zatroszcz się o dobro materialne małżeństwa, rodziny, dzieci, ich utrzymanie godne i wychowanie, o mieszkanie lub dom dla rodziny, o pracę, o majątek, o miłą, przyjemną atmosferę życia małżeńskiego, rodzinnego, to też jest ważny element, trudności materialne prowadzą często do rozpadu rodziny, małżeństwa. Pieniądze, dobrobyt materialny szczęścia nie dają. Prawdziwa miłość jednak zawsze zwycięża. Atmosfera w pracy, w środowisku zamieszkania, w sąsiedztwie, w kraju, na świecie, też wpływają na życie rodzinne, małżeńskie, czyniąc je lepszym lub gorszym. Nie pozwól, aby cię lekceważono. Zachowaj godność, honor. Nikt nie ma prawa mącić spokoju twojej psychiki, sumienia, ducha, dobrego imienia, naruszać godności, czci, honoru, szczęścia małżeńskiego, rodzinnego, osobistego. O wrogach nie mówi się dobrze, w najlepszym wypadku milczy się, obowiązkowo milczy się. 76. Bóg, Chrystus zna trudności materialne małżeństw i rodziny. Sam Chrystus pracował 30 lat jako cieśla, utrzymując się z rąk swojej pracy. Wspomagał Matkę Marię. Charakterystyczne sa gody w Kanie Galilejskiej, gdzie Chrystus na prośbę swej Matki przemienia wodę w wino, którego na uczcie weselnej zabrakło nowożeńcom, stawiając ich w kłopotliwej sytuacji. Chrystus pobłogosławił małżeństwo, rodzinę, zawarł przymierze z ludzkością, z Kościołem, poprzez ich zaślubiny. Przymierze Boga z ludzkością przedstawiane jest w postaci przymierza między mężem i żoną, z obowiązkiem wzajemnej wierności. Opisał to św. Jan Ewangelista na początku swej Ewangelii. 77. Tabletka po stosunku „dzień po” jest tabletką wczesnoporonną, a nie antykoncepcyjną. Jeśli nie doszlo do poczęcia dziecka, to tabletka po prostu nie działa. Tabletka „dzień po” (aktualnie „ellaOne”) jest zakazana przez prawo pozytywne i moralne, Boskie, jako środek poronny, aborcyjny. Nie jest istotne, czy działa ona zaraz po stosunku czy potem, niszczy ona życie poczęte, jest zatem środkiem wczesnoporonnym, aborcyjnym, a nie antykoncepcyjnym. Nie wolno jej sprzedawać ani zapisywać na receptę. Jest to przestępstwo aborcji i bezprawie oraz niemoralne. Tabletka jest także szkodliwa dla zdrowia, odsyłam do nauki medycyny. 78. W nauce teologii trzeba odróżnić zawsze to, co jest nauką Boga, Chrystusową, Nowego Testamentu, od tego, co jest nauką czysto ludzką, człowieka, obojętnie, kto jest tą osobą, czy osoba prawna, np. Kościół Rzymskokatolicki, prawosławny, protestancki w różnych jego odłamach, wydział teologiczny uczelni teologicznej, papież, kardynał, biskup, proboszcz, ksiądz, pastor, duchowny, prawo kanoniczne, np. kodeks prawa kanonicznego Kościoła Rzymskokatolickiego z 1983 r., człowiek świecki czy duchowny. Nauka ludzka nie jest nauką Bożą, nie ma mocy prawnej, teologicznej, nie jest prawem, nauką Bożą, Chrystusową, Nowego Testamentu. Dotyczy to wszystkich działów teologii i prawa religijnego, np. prawa kanonicznego, teologii moralnej, np. nauki o seksualności. Człowiek, np. papież, nie może niczego nauczać, nakazywać, zakazywać, co nie jest zgodne z prawem Boskim, Chrystusowym, nauką Chrystusową, Nowym Testamentem. Powiedział to także Chrystus uczonym w Prawie 2 000 lat temu, zręcznie uchylacie naukę Bożą, dla własnych korzyści lub celów, a stosujecie, nakazujecie stosować naukę ludzką, np. prawo Boże nakazuje czcić rodziców, a wy twierdzicie, że ofiara złożona na światynię, zwalnia was z obowiązku czci rodziców, i dbania o ich utrzymanie, opiekę, szacunek, godność. W Listach Apostolskich św. Paweł powie, gdyby wam kto głosił inną naukę niż Ewangelia, nauka Boża, Chrystusowa, niech będzie przeklęty, nawet gdyby to był papież, arcykapłan, kapłan. Lepiej byłoby takiemu człowiekowi się nie narodzić. Nauka zna prawdy, co jest prawdą, należy ją stosować, poznacie prawdę, mówi Chrystus, a prawda was wyzwoli, uczyni wolnymi (Ewangelia wg św. Jana rozdz. 8, w. 32). Prawdy naukowe, ziemskie zmieniają się często z upływem czasu, wieków, są relatywne, względne. Prawdy Boskie, Chrystusowe, Nowego Testamentu są wieczne, obiektywne, a nie subiektywne. Kto je stosuje, sam pozna, że są one dobre. 79. Prawdziwa miłość jest modlitwą, jest dobrem. Chodzi o wszelkie postacie prawdziwej miłości, nie tylko miedzy mężczyzną a kobietą, ale także miłość małżonków, miłość rodzinną, w tym matki i ojca do dzieci, i dzieci do matki i ojca, miłość bliźnich, miłość Boga, miłość społeczną itd. W praktyce wykształciła się fałszywa postać modlitwy, która sprowadza się często do uklęknięcia przed świętym obrazkiem, złożeniem rąk, i dlugich modlitwach ustnych lub z książeczek do modlitwy, na różańcu, koronce. To też jest modlitwa, ale jeśli ona tylko do tej postaci w życiu człowieka się sprowadza, to nie jest to prawdziwa modlitwa. Jest to wtedy faryzejska modlitwa, która opisał Chrystus w Ewangelii, gdy potępiał faryzeuszy, którzy odmawiali publiczne modlitwy, stojąc na rogach ulic i placów, i modląc się, a wewnątrz byli pełni zepsucia moralnego, zła, zgnilizny moralnej, niepokuty. Piekny przykład modlitwy wskazał Chrystus na przykład w modlitwie celnika, który wszedł do świątyni, i nie śmiał nawet swoich oczu wznieść do góry, lecz z pochyloną glową bił się pieściami w piersi, prosząc, Boże, bądź miłościw mnie grzesznemu, ten, powiada Chrystus, wyszedł ze świątyni usprawiedliwiony przed Bogiem, a nie faryzeusz, który wszedł do świątyni i tak się modlił, Boże, dziękuję Ci, że nie jestem jako ten celnik, jak te prostytutki, jak ci grzesznicy, składam codziennie jałmużnę na światynię, poszczę, modlę się, wywyższając się przed Bogiem. Chrystus powiedział, patrzcie, ten celnik pokorny został usprawiedliwiony, a nie ten faryzeusz, pyszny, wyniosły, gardzący ludźmi. Inny przykład modlitwy życiem to celnik Zacheusz, który mały, wszedł, wdrapał się na drzewo sykomory, aby zobaczyc Chrystusa, który przechodził, bo był małego wzrostu, Chrystus spojrzawszy na niego powiedział, Zacheuszu, zejdź z drzewa (sykomory), dziś chcę bowiem zawitać do twojego domu, celnik Zacheusz rozradowany powiada Chrystusowi pokornie, wejdź w mój dom, przyjał Go, urządził Mu wielką ucztę i powiada Zachesz na uczcie, Panie, jeśli kogokolwiek skrzywdziłem, to poczwórnie naprawię szkodę, a połowę mojego majatku rozdam ubogim. Chrystus powiada, chwała, gdyż i ten człowiek stał się dzieckiem Bożym, synem nieba. Są to jednocześnie także postacie modlitwy pokutnej obu pięknych celników, a gest pierwszego celnika powtarza się często w kościołach całego świata, całej Ziemi. Modlitwą jest dobre, uczciwe życie, po którym idzie się do nieba, a nie do piekła, jak po złym, nieuczciwym życiu, opłaca się żyć uczciwie. Modlitwą jest uczciwa, dobra praca, nauka, zachowanie, zaniechanie, myśli, słowa, człowieka, opieka matki nad dzieckiem, ojca nad dzieckiem, troska dzieci o rodziców, miłość bliźnich, miłość Boga, uczciwe życie codzienne. Jest to prawdziwa modlitwa. Sam Chrystus dawał przykłady modlitwy prawdziwej, modlił się często sam, na osobności, nieraz całymi nocami wychodził na osobność i modlił się do Ojca Niebieskiego, nauczał lud, żył uczciwie, pięknie, dobrze, całe Jego życie było jedną piękną modlitwą. Takie też ty prowadź życie, a czeka cię nagroda w niebie, w życiu przyszłym, mimo że tu na ziemi wyrządzono ci wiele krzywd, mimo modlitw, mimo uczciwego życia. Pokaż jak żyjesz codziennie, to ja ci powiem, jak się modlisz. Życie w każdej chwili, momencie, jest jedną wielką modlitwą. Ucz sie dobrze, pracuj dobrze, żyj uczciwie, dobrze, a to jest prawdziwa modlitwa, prawdziwa rozmowa człowieka z Bogiem, a nie faryzejska, na pokaz przed ludźmi, modli się pod figurą, a diabła ma za skórą, powiada ludowe przysłowie, i jest ono prawdziwe. Chrystus powiada uczonym w Prawie, uczonym w Piśmie, faryzeuszom, saduceuszom, arcykapłanom i kapłanom, którzy uważali się za dobrych, uczciwych, porządnych ludzi, powiadam wam celnicy i nierządnice, prostytutki, grzesznicy wejdą przed wami do nieba, a wy zginiecie w piekle, gdyż oni nawrócili się na widok nauki Chrystusa, a wy Go odrzuciliście, uznali za grzesznika, wariata, chorego psychicznie, niepoczytalnego, szatana, grzesznika, przestępcę, przyjaciela celników, prostytutek, nierządnic i grzeszników, opoja, obżarcę, ucztującego, nie poszczącego. Chrystus powiada, gdy ty się modlisz, wejdź do swej izdebki, zamknij się i módł się do Boga w ukryciu, a nie na pokaz, a Bóg odda ci, nagrodzi życiem wiecznym. Powiadam wam niezbadana jest mądrość Boża, niezbadane są wyroki Boskie. 80. Dokonajmy możliwych ocen ogólnych Ewangelii i całego Nowego Testamentu. Jest poza sporem, bezdyskusyjne, że Chrystus zakazuje cudzołóstwa (VI przykazanie Dekalogu). To nie ulega wątpliwości. Kwestia sprowadza się do interpretacji pojęcia „cudzołóstwo”. Rzecz należy do biblistów i prawidłowego odczytania tekstów Nowego Testamentu w ich pierwotnym miejscu i środowisku życia (niemiecki termin Sitz in Leben). Tu moim zdaniem są nadużycia interpretacyjne, nadinterpretacja tekstów, np. autoerotyzm (masturbację) często uważa się za cudzołóstwo, co jest nieprawdą, absurdem. Przez cudzołóstwo Chrystus i Nowy Testament rozumieją nie tylko VI przykazanie Dekalogu („nie cudzołóż”), ale podpada pod nie także IX przykazanie Dekalogu („nie pożądaj żony bliźniego swego”). Jest to konstatacja prawdziwa, bo od tego zaczyna się cudzołóstwo, tam jest jego początek, w pożądaniu żony bliźniego, które potem często jest realizowane w stosunku fizycznym z cudzą żoną lub mężem. Też prawdziwa jest konstatacja, że Chrystus zakazywał cudzołóstwa zarówno żonie, jak i mężowi, co w praktyce nie zawsze uznawano, jeśli chodzi o męża. Chrystus zrównał w tym zakresie prawa kobiet i mężczyzn (żon i mężów), wzmacniając rolę, pozycję kobiety, która w tamtym środowisku była upośledzona, słaba, krucha. Chrystus dowartościował rolę żony, kobiety, wywyższył ją, zrównał z mężczyzną, mężem. Jakie były sankcje cudzołóstwa. Określa je tylko Ewangelia wg św. Mateusza, był nią rozwód, może być dyskusyjne, czy obowiązkowy czy fakultatywny, wg mnie fakultatywny. Wers ten jest przedmiotem rozbieżnych interpretacji w chrześcijaństwie (Kościół Rzymskokatolicki nie dopuszcza tu rozwodu, tylko separację, pozostałe wyznania chrześcijańskie, tj. prawosławie i protestantyzm dopuszczają tu rozwód, jak należy domniemywać z prawem powtórnego małżeństwa przez małżonka, który nie dopuścił się cudzołóstwa). Zawsze istnieje możliwość przebaczenia małżonkowi przez współmałżonka, który to małżonek dopuścił się cudzołóstwa. Wynika to z ogólnej powszechnej zasady przebaczania grzechów w Nowym Testamencie. Jest na tę okolicznośc przypowieść o cudzołożnej kobiecie w Ewangelii wg św. Jana, gdzie Chrystus kobiecie cudzołożnej, którą chciano za to ukamieniować, przebaczył i powiedział jej, idź i nie czyń tego więcej, z prawem do dalszego przebaczenia. Nie jest to tekst pierwotny Ewangelii św. Jana, nie ma go w pierwotnych rękopisach tej Ewangelii, jest on prawdopodobnie dodany później, niektóre wydania, np. Świadków Jehowy go pomijają. Ale taki sam sens można wyczytać z całego Nowego Testamentu, idei przebaczania. Cudzołóstwo pozostawia jednak głęboką ranę, trudną do zaleczenia, nawet w wypadku przebaczenia, jest to cierń w psychice człowieka zdradzonego, w praktyce prowadzi to często do rozwodu, separacji lub praktycznego rozbicia rodziny i pożycia małżeńskiego, które nie znosi zdrady, w tym małżeńskiej, o tym trzeba pamiętać przed zdradą, w tym dobru dzieci i małżonka oraz rodziny. 81. Chrystus poza Ewangelią św. Mateusza (cudzołóstwo) wyklucza rozwody, wyraźnie w Ewangelii wg. św. Marka i Łukasza, pośrednio w Ewangelii wg św. Jana (przypowieść o Samarytance, która miała pięciu mężów, a ten, którego ma teraz, nie jest jej mężem, szósty mąż, mówi jej Chrystus). Podobnie czyni św. Paweł, dopuszczając dodatkowo rozwód w drodze tzw. przywileju Pawłowego, w przypadku małżeństwa mieszanego chrześcijanki (chrześcijanina) z poganinem (poganką), jeśli ten ostatni (ta ostatnia) chce odejść, to może odejść. W okresie Chrystusa w Palestynie była plaga rozwodów (tzw. listów rozwodowych na podstawie Prawa Mojżeszowego), były dwie szkoły, leksykalna, swobodna, która pod błahym pozorem, np. przypalenia zupy lub niespodobabia się, dopuszczała rozwód, i rygorystyczna, która go dopuszczała w istocie tylko w wypadku cudzołóstwa. Chrystus zniósł Prawo Mojżeszowe, w tym w zakresie prawa do rozwodu. Pozostałością jest klauzula rozwodowa z powodu cudzołóstwa w Ewangelii wg św. Mateusza. Chrystus wzmocnił w ten sposób prawo kobiety, list rowodowy mógł dać w Prawie Mojżeszowym tylko mąż, a nie kobieta. Chrystus odwołał się do prawa naturalnego pierwotnego, w tym małżeństwa Adama i Ewy. 82. Na podstawie Ewangelii św. Jana, która jest istotą Nowego Testamentu, można starać się wyprowadzić wniosek, że podstawą do zawarcia małżeństwa jest prawdziwa miłość, gdy jej nie było lub ona wygasła, to możliwe jest ustanie małżeństwa, praktycznie rozwód. Wniosek ten mógłby wynikać z ducha Ewangelii wg św. Jana. Taki wniosek prawdopodobnie wyprowadziło prawosławie. Jest to jednak dyskusyjne. Sprzeciwa się temu m.in. przypowieść o Samarytance, gdzie jest jedyna pośrednia wypowiedź w Ewangelii wg św. Jana, Chrystusa na temat zakazu rozwodu i uznania rozwodników, żyjących w nowym małżeństwie za cudzołożników (obustronnych, tj. nowego związku małżeńskiego). Wypowiedź uprzednia jest ryzykowna, bo można równie dobrze powiedzieć, że rozwód jest sprzeczny z prawdziwą miłością, rani małżonków, pozbawia opieki nad dziecmi z małżeństwa, rani rodzinę, rani społeczeństwo. Jest to jednak kwestia interpretacji prawdziwej milości. Do miłości, wolności, prawdy, dobra, pokoju, godności powołał nas Chrystus. 83. Wyraźnie Ewangelia św. Marka i Łukasza stanowi, że możliwy jest rozwód bez prawa zawarcia ponownego małżeństwa, czyli w sensie prawnym byłaby to separacja. Małżonkom wolno rozstać się (rozwieść się) bez prawa do zawarcia ponownego małżeństwa (w istocie jest to separacja prawna). Może to wynikać z rozmaitych przyczyn, np. niedobrania się małżonków, kłótni, sporów małżeńskich o charakterze trwałym itd. Te dwie Ewangelie tego nie precyzują, przyczyn rozstania się (np. wygasła miłość prawdziwa). Jest to ustępstwo na rzecz ułomnej natury ludzkiej, jednorazowe, raz możesz zawrzeć małżeństwo, i raz rozstać się, nie więcej. Oczywiście takie sytuacje mogłyby i musiałyby być oceniane w kontekście całego Nowego Testamentu, w tym zasady miłości, wolności, godności, prawdy, pokoju, dobra małżonków i dzieci, muszą to sami rozstrzygnąc w sumieniu małżonkowie. 84. W Ewangeliach synoptycznych oraz w całym Nowym Testamencie jest zakaz prostytucji, z prawem i obowiązkiem przebaczania zawsze tego grzechu w wypadku pokuty (nawrócenia), co dobitnie pokazał Chrystus w jedynej przypowieści o jawnogrzesznicy, prawdopodobnie chodziło tu o prostytutkę. Jest to poza sporem. Jeśli Chrystus przebaczył prostytutce (jawnogrzesznicy), to tym bardziej przebaczył kobiecie cudzołożnej (co wprost stwierdza przypowieść dodana do Ewangelii św. Jana o kobiecie cudzołożnej) i wynika to z ogólne zasady przebaczania grzechów osobom pokutującym, nawracającym się, zawsze, przypowieściowe 77 razy. 85. Natomiast nie ma wyraźnych wypowiedzi, poza milczeniem, na temat stosunków kobiety i mężczyzny żyjących w stanie wolnym, nie małżeńskim, nie będących małżonkami (bo w wypadku małżonków zawsze działa cudzołódstwo, jw.). Są wprawdzie wypowiedzi Nowego Testamentu, których interpretacja jest rozmaita, bo tłumaczenia oryginałów Nowego Testaemtu sa niejasne, nieprecyzyjne, nieostre, wieloznaczne, i nie wiadomo, co pod danymi pojęciami treściowo kryje się, tych pojęć w polskim tlumaczerniu, w tym Biblii Tysiąclecia jest kilkadziesiąt (około 50). Tu tłumaczenia należy zrewidować, ustalić dokładnie, co te terminy oznaczają, co oznaczały one w sensie pierwotnym w środowisku życia (Sitz im Leben), czy obejmowały te pojęcia także współżycie seksualne kobiety i mężczyzny stanu wolnego (obu), czy obejmowały masturbację (autoseksualizm), czy obejmowały myśli, obrazy, dźwięki itd. itp. To wymaga starannych badań, które są przed nami. Nie może być tu hipokryzji, obłudy, nadinterpretacji lub niedoboru interpretacji (niedoiterpretacji). Trzeba oddać literę i ducha Nowego Testamentu. W polskich tłumaczeniach Nowego Testamentu nie sposób tego ustalić, kilkadziesiąt różnych terminów, które nie wiadomo, co oznaczają, nie sa wyjaśniane w przypisach do tłumaczeń, glosach do tłumaczeń, a powinny być szczegółowo dookreślone, precyzyjnie. Dopóki to nie nastąpi, będą wątpliwości interpretacyjne (prawne i moralne). Nie ma na ten temat monografii, książek, artykułów naukowych, komentarzy, milczenie, praktycznie wszystko jest tu zakazane, czy jednak tak jest, to trzeba zbadać. Jest to kwestia otwarta. Za tłumaczenia powinny wziąć się nie tylko osoby duchowne, ale także bardzo często ludzie świeccy, oryginały greckie są te same, każdy ma prawo tłumaczenia, zgodnie z podstawową zasadą nauki i Nowego Testamentu, zasadą prawdy. Jest to olbrzymie pole do pracy, nie wykonanej dotychczas. Tłumaczenia greckie powinny być podawane w alfabecie greckim i w jego transkrypcji łacińskiej, alfabetu łacińskiego, co ułatwia analizę czytelnikowi, który zazwyczaj nie zna alfabetu i pisowni greckiej. Muszą to być poważne studia naukowe, duchowe Nowego Testamentu, bez żadnych tez z góry założonych. Nie może dochodzić do takich śmiesznych interpretacji Nowego Testamentu, że np. masturbacja jest cudzołóstwem, co samo przez się jest sprzecznością logiczną, gwałtem na terminie cudzołóstwo. Takich przykładów może być wiele. Nas interesuje w tym wypadku kwestia pożycia seksualnego (stosunku płciowego) kobiety i mężczyzny obu stanu wolnego, czy jest ono dozwolone poza małżeństwem. Problem ten ostro stanął obecnie na wokandzie, jako że jest to zjawisko masowe, powszechne, które trzeba ocenić moralnie, czy Nowy Testament na to zezwala. W Kościele Rzymskokatolickim pożycie seksualne dwóch różnych płci stanu wolnego (obu) uważa się za nierząd, i prawnie oraz moralnie uznaje się to za grzech. Problem sprowadza się zatem do określenia pojęcia „nierządu”, jaką ma on treść, jakie akty seksualne obejmuje, z rozbiciem na różne postacie życia seksualnego (kilkadziesiąt różnych przypadków, setki). Pojęcie to nie jest ostre. W polskich tłumaczeniach nie określa się jego treści. Nie wiadomo, w jakiej relacji logicznej pozostają do siebie pojęcia „cudzołóstwa” i „nierządu”, czy są to terminy równoznacze, oznaczające to samo, czyli cudzołóstwo (stosunek logiczny pokrywania, równorzędności) czy są to terminy o treści rozłącznej, całkowicie odmiennej (stosunek logiczny wyłączania), czy terminy te częściowo pokrywają się treściowo (stosunek logiczny krzyżowania) i problem wtedy, w jakim zakresie wspólnym pokrywają się te dwa pola, dwa terminy, co jest dla nich wspólne, a co odrębne, z rozbiciem na różnorodne sytuacje szczegółowe występujące w praktyce, obecnie, w przeszłości, w przyszłości, czy też jeden z tych terminów, np. „nierząd” ma znaczenie szersze niż drugi termin „cudzołóstwo”, czyli termin „nierządu” pozostawałby w stosunku logicznym nadrzędności w stosunku do drugiego terminu „cudzołóstwo”, czyli inaczej mówiąc, odwrotnie, vice versa, termin „cudzołóstwo” były węższy od terminu „nierządu”, czyli pozostawałby termin „cudzołóstwo” w stosunku podrzędności do terminu „nierządu”. W literaturze polskiej kwestia tych dwóch terminów nie jest jasna, trzeba to doprecyzować, podobnie jak trzeba doprecyzować sytuacyjnie do poszczególnych sytuacji przeszłych (w okresie pisania Nowego Testamentu, w I wieku po Chrystusie), obecnych i przyszłych, często nieprzewidywalnych, np. bioetyki w jej rozmaitych znanych i nieznanych jeszcze sytuacjach, ujęciach, jakie przyniosą odkrycia naukowe. Sprawę tę pozostawiam interpetacji Nowego Testamentu, być może Nowy Testament wypowiada się na tematy, które były znane w okresie jego pisania jego autorom, a nie wiadomo, jaki jest jego stosunek do nowych zjawisk w tym zakresie, np. bioetyki. Nie zajmuję w tej kwestii stanowiska, bo za mało mam miejsca na analizę naukową. Druga kwestia, która m.in. wymaga rozwiązania, to stosunek pojęcia „nierządu” do pojęcia „prostytucji”, w jakim stosunku logicznym, wyżej przedstawionym, te dwa pojęcia do siebie pozostają – czy są synonimami, równorzędne, pozostają w stosunku logicznym pokrywania, równorzędności (tak. np. Marek Babik w swej rozprawie doktorskiej pt. Współżycie seksualne w nauczaniu biblijnym, Kraków 2003, Wydawnictwo WAM, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „IGNATIANUM”, ss. 179 i w swojej książce, Słownik biblijny – małżeństwo, rodzina, seksualność, Kraków 2009, Wydawnictwo WAM, ss. 244), który utożsamia te dwa pojęcia, pytany przeze mnie osobiście telefonicznie oświadczył, że pod pojęcie „cudzołóstwa” podpadaja stosunki płciowe kobiety i mężczyzny obu stanu wolnego, na co ja mu zwróciłem uwagę, że cudzołóstwo obejmuje tylko małżonków lub jednego z małżonków, a nie osób stanu wolnego, na to autor odpowiedział mi, że taka jest praktyka Kościoła od samego początku, na pytanie o masturbację potwierdził, że w Nowym i Starym Testamencie nie ma nic napisane, powiedziane o masturbacji, milczenie, czy pozostają one w stosunku logicznym krzyżowania czy też stosunku logicznym podrzędności lub nadrzędności. Chrześcijaństwo całe (katolicyzm, prawosławie, protestantyzm) uznają stosunki seksualne ludzi wolnych za niemoralne, protestanci zezwalają na nie między narzeczonymi przed zawarciem małżeństwa (nie znam zakresu całego protestantyzmu w tym punkcie). Takie też było stanowisko Starego Testamentu (zakaz stosunków przedmałżeńskich, żona powinna być dziewicą). To samo dotyczy autoseksuualizmu, autoerotyzmu w postaci masturbacji męskiej i żeńskiej czy myśli erotycznych osób stanu wolnego (nie cudzołóstwa). Nowy Testament milczy na ten temat. Stary Testament milczy na ten temat. Stąd możliwe są dwa wnioski, że jest ona dopuszczalna lub niedopuszczalna moralnie. Współczesna nauka psychologii i seksuologii nakazuje, aby nie potępiać masturbacji wewnętrznie, samemu przez osobę ją stosującą, ani zewnętrznie przez inne osoby, gdyż prowadzi to do ujemnych skutków psychologicznych, medycznych, np. nerwic, dyskomfortu psychicznego, moralnego. To samo dotyczy różnorodnych zjawisk z zakresu życia seksualnego, setki, tysiące przykładów starych, obecnych, przyszłych. Nowy Testament trzeba interpretować w jego duchu, ideach naczelnych, myślach przewodnich, bo nie sposób wejść w szczegółową kazuistykę, setki, tysiące przykładów, jakie niosło życie w okresie pisania Nowego Testamentu, jakie niesie obecnie ono, i jakie przyniesie ono w przyszłości. Można zatem przyjąć kilka zasad ogólnych, podstawowych w tym punkcie i poprzez nie interpretować sytuacje szczegółowe. 86. „Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością”. Miłość fizyczna może mieć różne przejawy, np. stosunków płciowych kobiety i mężczyzny stanu wolnego, masturbacji, homoseksualizmu, miłości czysto fizycznej w małżeństwie, która też nie jest prawdziwą miłością, pożycia seksualnego pozamałżeńskiego (kiedy jedna z osób pozostaje w związku małżeńskim), zoofilii, była o tym mowa uprzednio itd. itp. 87. „Pokutować”. Naczelną zasadą Nowego Testamentu jest „pokuta”, polskie „nawrócenie” (greckie metanoia). Dotyczy ona wszelkich grzechów nieseksualnych i seksualnych. Nie ma grzechu, którego nie można by przebaczyć. Grzechy zawsze należy przebaczać, także grzechy seksualne. Zdawał sobie z tego sprawę Chrystus i Apostolowie, którzy dobrze znali ułomnośc natury ludzkiej, w tym w zakresie seksualności i wyjątkowo silnego pociągu seksualnego, popędu seksualnego człowieka, i naturalnej potrzeby jego opanowania i zaspokajania. 88. „Pornografia?”, czy jest dopuszczalna, postawiono pytanie. Oczywiście pornografia jest niedopuszczalna, jest grzechem, który podlega pokucie. Pornografia zawsze była. Jest teraz w XXI wieku masowa, w dobie filmu, Internetu, książek, prasy kolorowej, druku, dźwięku, radia, płyt CD, DVD itd. itp. Nauka seksuologi uważa pornografię także za szkodliwą. Od pornografii trzeba jednak oddzielić naukę seksuologii, która jest dozwolona i jest ona prawdziwa. Każdy człowiek ma prawo poznania nauki seksuologii, wszystkich jej szczegółów, wszystkich jej arkanów. Nie jest to pornografia. Człowiek ma znać seksualność, aby umieć się w niej poruszać, stosować, znać jej implikacje, skutki i przyczyny. Nauka seksuologii nie jest zatem pornografią, powinna być rozwijana na wszelkie możliwe sposoby, dotarcia do prawdy w życiu seksualnym. Może być nieraz trudne oddzielenie nauki seksuologii od pornografii, choć według mnie jest to ostre, jasne. 89. „Nie zbliżaj się do kobiety, a nie będzie problemu”. To kolejna zasada życia seksualnego. Wszelkie problemy biorą się ze zbliżenia kobiety i mężczyzny, ich stosunku płciowego, fizycznego. Stąd rodzą się dzieci, stąd jest aborcja, stąd są choroby weneryczne i inne choroby przenoszone drogą płciową. Małżeństwo polega na związku kobiety i mężczyzny, na ich zbliżeniu, na ich pożyciu seksualnym, z czego też wynikaja problemy, np. nieplanowane poczęcia, aborcje itp. Życie seksualne kobiety i mężczyzny rodzi daleko idące skutki prawne i moralne, np. obowiązek alimentacji dzieci małżeńskich i pozamałżeńskich, władzy rodzicielskiej nad zrodzonymi dziecmi, odpowiedzialnego rodzicielstwa, godnego utrzymania rodziny, dziedziczenia. Wszystkie problemy rodzą się z pożycia seksualnego kobiety i mężczyzny, łącznie z problemami małżeńskimi. Dlatego stan wolny (bezżenny, bezmałżeński) jest lepszy niż stan małżeński, z którym wiążą się ogromne problemy. Najlepiej nie zbliżać się do kobiety, nawet jednorazowo, wtedy nie ma problemów. Nowy Testament chwali stan bezżenny. Niesie on mniej obowiązków prawnych i moralnych oraz pozwala na głębsze życie duchowe, poświęcenie się nauce Chrystusa. Ludzie często żenią się, wychodzą za mąż, często współżyją poza małżeństwem, np. osoby stanu wolnego, nie widząc tego (wina), że z tym wiążą się problemy różnego rodzaju, i to poważne, obowiązki rodzicielskie, małżeńskie, rodzinne, częste aborcje, choroby przenoszone drogą płciową, konieczność utrzymania rodziny itd. itp. Gdyby człowiek był mądry, to nie zbliżałby się do kobiety ani poza małżeństwem, ani w postaci małżeństwa. Potem kobiety i mężczyźni zbliżają się, rodzi to określone skutki, problemy, np. poczęcie dziecka, z czego osoby te nie zdają sobie często sprawy, chcąc zaspokoić swoje popędy seksualne, potrzeby seksualne, nie zdając sobie sprawy z tego, w czasie stosunku, co z tego może wyniknąć w różnych implikacjach prawnych, moralnych, praktycznych, życiowych, rodzinnych, medycznych, biologicznych, psychicznych, społecznych, indywidualnych, osobistych itd. itp. Potem po stosunku, zbliżeniu kobiety i mężczyzny jest już za późno. Mówi się wtedy o „wpadce”, „pechu”, „winie drugiej osoby, np. kobiety, nie zdając sobie sprawy, z tego, co wyniknie ze zbliżenia kobiety i mężczyzny, którzy mają silny pociąg seksualny, silny popęd seksualny. Potem są problemy, płacz, żałowanie, stres, klopoty itd. itp., ale to już za późno. Trzeba pomyśleć o tym przed zbliżeniem się do kobiety. Jeśli nie zdajesz sobie sprawy, że z tego będą problemy, to znaczy, że jesteś niedojrzały, nieodpowiedzialny, niepoważny, niemądry, nierozumny, w ogóle nie powinieś zbliżać się do kobiety, bo potem będzie za późno. Czy to znaczy, że osoby nie mogą zawierać małżeństwa. Oczywiście, że nie, mogą zawierać małżeństwa, ale muszą sobie zdawać sprawę, jakie problemy, skutki z tego wynikną, aby ich decyzje były dojrzałe, odpowiedzialne, a nie, że problemy same się rozwiążą, bo one same się nie rozwiążą, a powstanie wiele nowych uświadomionych i nieuświadomionych problemów. Potem są rozwody, problemy małżeńskie, zdrady małżeńskie, rozbite rodziny, porzucone dzieci bez rodziców, potem jest aborcja itd. itp. Pozostań człowiekiem wolnym, nie żeń się, nie wychodź za mąż, nie zbliżaj się do kobiety, a nie będzie problemu. Prawną, moralną i godziwą formą pożycia seksualnego kobiety i mężczyzny jest małżeństwo, instytucja wiekowa, która obecnie niestety przeżywa olbrzymi kryzys. 90. „Zabicie dziecka poczetego jest morderstwem”. „Nie czyńcie tego!!!” Aborcja jest zabójstwem istoty niewinnej, osoby poczetej, a nie narodzonej, bezbronnej, która nie może się bronić, łono kobiety jest cmentarzem, grobem, pogrzebem jej dziecka. Jest to naruszenie V przykazania Dekalogu „nie zabijaj”. Nie jest to antykoncepcja. Jest to zawsze przestępstwo zabójstwa osoby, żaden ustawodawca państwowy ani religijny, moralny nie ma mocy dopuszczać w jakichkolwiek przypadkach aborcji, np. osób chorych psychicznie, z gwałtu. Jest to zawsze zabójstwo, zbrodnia kwalifikowana, przestępstwo, prawo pozytywne sprzeczne z prawem moralnym nie obowiązuje, jest nieważne, nie stosuje się go, każdy ma prawo i obowiązek odmówić stosowania aborcji, nie wolno do niej nikogo nakłaniać lub w niej pomagać, np. doradzać ją. Była o tym mowa uprzednio. Środki wczesnoporonne, np. tabletka po stosunku „dzień po” jest środkiem aborcyjnym, a nie antykoncepcyjnym. 91. Nowy Testament nie wypowiada się wprost na temat antykoncepcji (milczenie), choć ona wtedy była znana. Nauka w XX i XXI wieku przyniosła nowe środki antykoncepcyjne, nieznane w okresie Nowego Testamentu. Antykoncepcja polega na tym, że zapobiega się połączeniu komórki żeńskiej (jaja) z komórką męską (plemnikiem). Nie jest to zabójstwo. Jest antykoncepcja naturalna i sztuczna. Stanowiska moralne, także w lamach samego chrześcijaństwa, co do antykoncepcji są różne, od uznania jej na niemoralną (np. antykoncepcji sztucznej przez Kościół Rzymskokatolicki), do uznania jej za dopuszczalną, np. Kościóły prawosławne, protestantyzm. Potrzeby seksualne człowieka mogą być zaspokajane w dwojaki sposób, po pierwsze, przez wstrzemięźliwość płciową (co jest trudne z uwagi na silny popęd czlowieka, jego naturalne potrzeby seksualne), po drugie, przez zaspokajanie potrzeb seksualnych w różny sposób, w tym w drodze stosunków płciowych kobiety i mężczyzny, autosekualizmu (masturbacji), homoseksualizmu, zoofilii itd. itp. Naturalną formą jest współżycie kobiety i mężczyzny w drodze stosunku płciowego, taką jest też budowa anatomiczna kobiety i mężczyzny, wzajemne dopełnianie się fizyczne i psychiczne, duchowe, psychologiczne. Ale, jak powiedziano, z tego rodzą się problemy. Antykoncepcja naturalna i sztuczna umożliwia takie stosunki, lecz nigdy nie wyłącza 100-procentowo możności poczęcia dziecka, chorób wenerycznych i innych chorób przenoszonych drogą płciową. O tym trzeba pamiętać. Potem są bezprawne aborcje. W okresie ostatnich 50 lat zabito ponad 50 miliardów dzieci poczętych (aborcja), co było niespotykane w skali światowej w historii ludzkości. Te morderstwa przyniósł wiek XX i XXI. Są to nie tylko straty osobowe, moralne, prawne, społeczne, rodzinne, lecz także bardzo wysokie straty materialne, ekonomiczne, gospodarcze, szacowane w olbrzymie kwoty. Na wszystkic wojnach w historii ludzkości nie zginęło tyle osób, co w wyniku aborcji. Jest to morderstwo na skalę masową, często bezprawnie, przestępczo dopuszczane, oczywiście nielegalnie, przez ustawodawstwa państwowe, jest to rzeź niewiniątek w Betlejem za Heroda, rzeź niewiniątek w Egipcie, z obu opresji z pomocą Bożą wyszedł z życiem Mojżesz i Jezus (Bóg). 92. Homoseksualizm. Stosunki homoseksualne dotyczą dwóch osób tej samej płci, mężczyzn (homoseksualizm) lub kobiet (lesbijki). Ewangelie, Chrystus wprost nie wypowiada się na ten temat homoseksualizmu. Pośrednio jednak uważa Chrystus homoseksualizm za grzech. Natomiast pozostały Nowy Testament, Listy Apostolskie, Apokalipsa wyraźnie uznają homoseksualizm za grzech Sodomy i Gomory, za grzech, za niemoralne. Homoseksualizm jest po prostu jedną z form, jedną z postaci miłości fizycznej, która nie jest prawdziwą miłością. Homoseksualizm nie prowadzi do poczęcia dziecka, lecz może przynosić różne szkody, np. choroby przenoszone drogą płciową, np. AIDS/HIV, uszkodzenia mechaniczne. Odbyt służy do wydalania kału, a nie do spółkowania. Taka jest natura człowieka, budowa człowieka, jego organizmu, anatomia człowieka. Homoseksualizm może prowadzić do różnego rodzaju zakażeń, jest niehigieniczny, w połączeniu ze stosunkami heteroseksualnymi (dopochwowymi) i oralnymi (ustnymi) może prowadzić do częstych zakażeń różnego rodzaju, z czego osoby nie zdają sobie sprawy, oglądając pornografię. Homoseksualizm jest nieestetyczny, niesmaczny, odrażający, nieapetyczny. Małżeństwa homoseksualne, w tym połączone z możliwością adopcji dzieci, są niemoralne i bezprawne. Przyniosło to dopiero ustawodawstwo licznych państw Zachodu w XXI wieku. Jest to prawo pozytywne sprzeczne z prawem moralnym, prawem naturalnym, jest ono nieważne, nie stosuje się go. Nigdy przez XXI wieków i wcześniej przed Chrystusem (p.n.e.) ustawodawstwa nie znały małżeństw homoseksualnych, tylko heteroseksualne (kobiety i mężczyzny). Aczkolwiek zjawisko homoseksualizmu było znane prawdopodobnie od początku ludzkości w praktyce. Ten dziwoląg legislacyjny, niemoralny, bezprawny, szkodliwy społecznie i indywidualnie, przyniosło dopiero ustawodawstwo XXI wieku licznych państw zachodnich, co jest postkulturą. Homoseksualistów nie należy potępiać, nie jest to przestępstwo, ale nie powinno się dopuszczać prawnie związków małżeńskich homoseksualnych. Małżeństwo to związek kobiety i mężczyzny, czyli dwóch osób różnej płci, takie też jest stanowisko prawa polskiego, w tym kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz Konstytucji i kodeksu karnego (od k.k. z 1933 r.). Homoseksualistom nie wolno proponować innym osobom stosunków homoseksualnych (czynności seksualnych) ani dokonywać gwałtów homoseksualnych (jest to przestępstwo gwałtu). 93. „Istotą prawa Chrystusowego jest wolnośc”. „Istotą nauki Chrystusowej jest wolność”. W Nowym Testamencie obowiązują naczelne zasady prawdy, wolności, milości, godności, podkreślmy prawdziwej wolności, prawdziwej miłości, a nie fałszywej wolności, fałszywej miłości (miłości fizycznej), które są także podstawowymi zasadami życia seksualnego człowieka. Nic dodać, nic ująć. „Istotą prawa Chrystusowego jest wolność”. „Istotą nauki Chrystusowej jest wolność”. „Poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli, uczyni wolnymi”. Istotą każdego prawa jest miłość. Milość i wolność są istotą także Dekalogu. Czyń dobrze, unikaj zła, to naczelna, pierwotna dewiza każdej etyki, moralności. 94. W nauce psychologii i medycyny jest zamęt na temat pojęcia miłości. Nie jest to zjawisko potoczne zbadane od strony naukowej. Istnieje pilna potrzeba badań naukowych nad prawdziwą miłością (wielostronnych, wieloaspektowych). 95. „Kiedy kochamy, seks jest obcowaniem dusz, a bez milości jest co najwyżej nieco dziwnym ćwiczeniem fizycznym” (z okładki tytułowej książki Renaty Mazurowskiej, Bogdana Wojciszke, Alfabet milości, Sopot 2015, GWP). Jest to tylko miłość fizyczna (M.N.). Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością. 96. Wskutek aktu płciowego kobiety i mężczyzny lub masturbacji traci się sporo energii (wydatek energetyczny organizmu). 97. W etyce seksualnej, w moralności seksualnej trzeba odróżnić to, co jest nauką Boga, od tego, co jest nauką człowieka, ludzką, a nie Boga. Moc prawną ma tylko to, co jest nauką Boga, Chrystusa. Nauka człowieka, ludzka na temat seksualności, to normy moralne człowieka, ludzi, a nie Boga. Nie jest istotne, kto jest tym człowiekiem, duchowny, np. papież, biskup, ksiądz, pastor, czy też człowiek świecki, np. teolog, filozof, prawnik, etyk, moralista, humanista, biolog, lekarz, psycholog, psychiatra, neurolog, seksuolog. Bóg w zakresie seksualności dał tylko podstawowe prawa moralne, resztę pominął milczeniem. Na przykład nauka o antykoncepcji jest nauką ludzką, a nie Boską, nie jest istotne, kto jest tym człowiekiem, duchowny, np. papież, teolog, sobór, biskup, ksiądz, etyk, teolog moralista. Są to nauki ludzkie, a nie Boskie, i nie mają mocy prawnej. Nauka Boska o seksualności zawarta jest w prawie Chrystusowym, w nauce Chrystusowej, w Nowym Testamencie. Co nadto, nie obowiązuje moralnie, jest normą moralną ludzką. Niech człowiek, np. duchowny, np. papież, sobór nie wkłada własnej nauki w usta Boga, bo za to jest kara piekła, ognia piekielnego. Trzeba pamiętać o tym, że Boga, Chrystusa ukrzyżował człowiek, ludzie, arcykapłani i kapłani. Niezbadane są wyroki Boskie. Problem tego, co Boskie, a co ludzkie (pochodzi zatem od człowieka), nie dotyczy tylko moralności seksualnej, etyki seksualnej, lecz także moralności w ogóle, teologii, prawa w ogóle, nauki w ogóle. Zwracał na to uwagę Chrystus w trakcie nauczania ziemskiego, przestrzegacie praw i zwyczajów ludzkich, uczonych w prawie, arcykapłanów i kapłanów, a nie przestrzegacie tego, co jest prawem Boskim, co jest nauką Boga, Chrystusa. Nakładacie ciężary nie do uniesienia, mówi do uczonych w Prawie i arcykapłanów i kapłanów Chrystus, a sami nie ruszacie nawet palcem, aby ich przestrzegać. Czynicie prawo nieludzkim, niehumanitarnym, nie do uniesienia, nie do przestrzegania. Słowa te brzmia i będą brzmieć i pozostaną aktualne na wieki, przez wieczność. Zadaniem człowieka jest zatem odczytanie, odkodowanie słów Boga, Chrystusa na temat seksualności. Sa one proste, ujęte w niewielu słowach, zawsze aktualne, są prawdą. Poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli, uczyni wolnymi (Ewangelia wg św. Jana rozdz. 8, w. 32). Nic dodać, nic ująć. Naruszenie praw Boskich w zakresie seksualności pociąga za sobą szereg ujemnych skutków prawnych, moralnych, naukowych, praktycznych, indywidualnych, rodzinnych, społecznych, psychologicznych, medycznych, majątkowych, niemajątkowych itd. itp. Bóg jest Dobrem, Miłością, Wolnością, Prawdą, Godnością, Bóg nigdy nie szkodzi materialnie lub niematerialnie (duchowo). Te podstawowe cechy Boga wyznaczają także podstawowe cechy człowieka, w tym seksualności człowieka. Człowiek ma pewne cechy fizyczne (cielesne), psychiczne, duchowe, które wyznaczają także życie seksualne. Na przykład normalne współżycie seksualne odbywa się pomiędzy kobietą a mężczyzną, tak człowiek jest zbudowany, takie sa cechy komplementarne kobiety i mężczyzny (fizyczne, psychiczne, duchowe), tak zbudowany jest układ płciowy i rozrodczy człowieka. Natury, prawa natury nie trzeba poprawiać, lecz je poznawać, odkrywać, odkodowywać. Sa one proste od wieków. Prosta jest księga natury, ciała i psychiki człowieka. Człowiek ma naturalny silny pociąg seksualny, silne potrzeby seksualne, jak prawie żaden inny gatunek żywy. Potrzeby seksualne powinny być zaspokajane w sposób naturalny przez pożycie kobiety i mężczyzny w małżeństwie. Małżeństwo dopuszczalne jest już z chwilą dojrzałości biologicznej, menstruacji kobiety, polucji mężczyzny. Tego przestrzegano przez wieki. Dopiero XX wiek to udziwnił. Z jednej strony zachęca się młodych do współżycia seksualnego, a drugiej strony zamyka się im prawem możność zawarcia małżeństwa, jako godziwej formy współżycia seksualnego kobiety i mężczyzny, w małżeństwie, w rodzinie, w opiece małżonków nad dziećmi, dbaniem nie tylko o własny interes małżonków, ale także o dobro dzieci. Szereg dzieci rodzi się poza małżeństwem, ale jest to ze szkodą dla dzieci i rodziców. Nie należy potępiać dzieci pozamałżeńskich, wszystkie dzieci mają te same prawa, są równe, tak, jak równi sa wszyscy ludzie. Każde macierzyństwo i każde ojcostwo powinno być szanowane. Jest ludzkie. Społeczeństwo, państwo, rodzina, osoby fizyczne i prawne, pracodawcy, właściciele kapitału, powinni tworzyć warunki materialne i niematerialne do godziwego życia rodzinnego, małżeńskiego. Zazwyczaj osoby te, np. państwo, społeczeństwo, pracodawcy, organizacje religijne, właściciele kapitału, tego nie realizują. Pożycie przedmałżeńskie lub pozamałżeńskie nie jest przestępstwem, nie ma kary kamieniowania za nie, jeśli jest odmiennie w „prawie” religijnym lub pozytywnym (państwowym), to ono nie obowiązuje, nie stosuje się go, jest nieważne, każdy ma prawo i obowiązek odmowy stosowania takiego „prawa”. Kobieta ma naturalną błonę dziwiczą, jako dziewica powinna zawierać małżeństwo. Ma do tego prawo mąż i żona. Można od nich tego oczekiwać. Zanim religia, duchowni zaczną nakładać ciężary, pęta nie do uniesienia na ludzi, niech je sami na sobie wypróbują, stosują. (Na przykład) Kościół Rzymskokatolicki sam na duchownych powinien stosować to prawo, a nie nakładać pęta niewoli na świeckich. Chce on, aby małżeństwa były wielodzietne, niemal co roku rodziły się dzieci, ale los tych dzieci, ich utrzymanie, wychowanie, wykształcenie, mieszkanie, zapewnienie godziwych warunków życia rodzinie, małżonkom, dzieciom Kościoła katolickiego nie obchodzi. Płodźcie, a potem niech się sami rodzice martwią o dzieci i zaspokojenie ich potrzeb materialnych, psychicznych, duchowych, zdani tylko na własne, słabe siły. Duchowni mają także naturalne prawo do zakładania rodzin, zawierania małżeństw. Celibat księży, duchownych jest wymysłem ludzkim, a nie Boga, porównaj Nowy Testament, gdzie także Apostołowie byli żonaci. Każda nauka, każdy człowiek musi kierować się rozumem, dobrem człowieka, po to Bóg dał rozum człowiekowi, aby nim człowiek kierował się. Podkreślmy, chodzi o prawy rozum (recta ratio). 98. „W. 3 Przystąpili do Niego faryzeusze i wystawiając Go na próbę zapytali: Czy wolno mężczyźnie odprawić swoją żonę z jakiejkolwiek przyczyny? w. 4 On zaś odpowiadając rzekł: Nie czytaliście, że Stwórca od początku stworzył mężczyznę i kobietę w. 5 i rzekł im: Dlatego opuści mężczyzna ojca i matkę i połączy się ze swoją żoną i będą ci dwoje jednym ciałem. w. 6 Przeto nie są już dwoje, ale jedno ciało. Co więc Bóg złączył, człowiek niech nie rozłącza” (Ewangelia wg św. Mateusza rozdz. 19, w. 3-6). „W oparciu o te przesłanki Jezus formułuje zasadę, że jedność małżeńska mężczyzny z kobietą jest związkiem pochodzenia Boskiego i człowiek nie ma prawa związku tego rozrywać. Jezus nie precyzuje, od jakiego momentu ten ścisły, Boży związek obojga ludzi się zaczyna (zaręczyny, przeprowadzenie oblubienicy do domu oblubieńca, moment pożycia małżeńskiego, ceremonie religijne lub rodzinne, czy świeckie przepisy obowiązujące w danej społeczności). W każdym razie związej jednego z jedną UZNAJE ZA NIEROZERWALNY Z USTANOWIENIA BOŻEGO” (J. Homerski, KUL, Ewangelia według św. Mateusza. Wstęp. Przekład. Komentarz, Poznań – Warsawa 1979, Pallottinum, s. 271). 99. Środki antykoncepcyjne chemiczne i hormonalne mogą chronić przed ciążą, lecz nie chronią przed zakażeniami chorobami wenerycznymi, AIDS/HIV i innymi chorobami przenoszonymi droga płciową. Prezerwatywa może chronić przed zakażeniami chorobami wenerycznymi i innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową i przed ciążą, ale nie jest to środek całkiem pewny, np. peknięcie lub zsunięcie się prezerwatywy podczas stosunku. W tych kwestiach należy zasięgnąć rady seksuologa. 100. Inna jest sylwetka seksualna kobiety i mężczyzny. Mężczyzna bardziej kieruje się rozumem niż uczuciem, szybko dąży do zaspokojenia potrzeby seksualnej. Kobieta bardziej kieruje się uczuciem (sercem) niż rozumem. Mężczyzna jest szybko gotowy do odbycia stosunku płciowego, często wystarcza kilkadziesiąt sekund. Kobieta nie jest od razu gotowa do podjęcia kontaktu płciowego, odbycia stosunku fizycznego, potrzebuje znacznego okresu czasu, gdy będzie do niego gotowa, w drodze gry wstępnej potrzebuje co najmniej 20 minut. Jest sucha (pochwa nie jest nawilżona), nie przygotowana fizycznie i mentalnie, uczuciowo do podjęcia od razu kontaktu fizycznego. Mężczyzna i kobieta często nie zdają sobie sprawy z tych naturalnych różnic biologicznych, seksualnych, psychologicznych, fizjologicznych, stąd bardzo często dochodzi do nieporozumien między nimi i niepowodzeń w życiu płciowym. Jest na ten temat literatura. 101. Kamasutra. Tantra. W seksuologii znane sa różne szkoły i metody z zakresu seksu, w tym szkoła wschodnia tantry i hinduska Kamasutry. Wymagaja one nauki teoretycznej i praktycznej. Z informacji środków masowego przekazu wiem na przykład, że w tantrze można odbywać stosunki seksualne bez wytrysku nasienia. Może to trwać nawet wiele lat, np. 10, tak mówią osoby (np. Jack Brunet, pseudonim). Nie jestem znawcą ani tantry, ani Kamasutry. Z moich nieprofesjonalnych wiadomości wynika, że potrzebna jest naukowa ocena tantry i Kamasutry jak w ogóle technik seksualnych Wschodu. Nie ma na ten temat seksu Wschodu literatury naukowej Zachodu i jej oceny z punktu widzenia medycyny Zachodu. Nie spotkałem takiej literatury naukowej w języku polskim. Są pewne opracowania z tego zakresu tantry i technik seksualnych Wschodu mistrzów tantry i technik seksualnych Wschodu, ale zalecałbym tutaj poważną ostrożność, aby nie wpaść w jakieś kłopoty seksualne i zdrowotne, gdyż według mojej wiedzy nie są one zbadane przez medycynę Zachodu, w tym seksuologię Zachodu, nie ma takich opracowań w języku polskim. Wskazana, konieczna jest konsultacja ze znakomitym seksuologiem, który zna te techniki wschodnie i potrafi je ocenić w świetle medycyny zachodniej. Czy tacy seksuolodzy są, to nie wiem, w ogóle w Polsce brak seksuologów, nie mówiąc o seksuologach, którzy znaliby techniki seksualne Wschodu i zagwarantowali ich zgodność z nauką medycyny zachodniej. Wiedza potoczna osób je stosujących nie pozwala na tę ocenę. Z wiadomości publicznych wiem, że jej propagatorem w Polsce tantry jest Jack Brunet (pseudonim), ale nie mogę ocenić prawdziwości tych nauk i ich zgodności z medycyną Zachodu (nie jestem seksuologiem, lekarzem). 102. Andrologia. „Andrologia jest nauką o zdolności płodzenia u mężczyzn i o wszystkich związanych z tym zaburzeniach” (Carl Schiren 1997, ze wstępu do podręcznika „Andrologia” pod red. Mariana Semczuka i Macieja Kurpisz, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998, wyd. 1, s. 13). „Andrologia - dziedzina medycyny zajmująca się budową, czynnościami fizjologicznymi, diagnozowaniem i leczeniem męskiego układu płciowego ze schorzeń (np. zapalenia, zaburzenia funkcji, ograniczona płodność, nowotwory), wad patologicznych w aspekcie endokrynologicznym, naczyniowym, operacyjnym, a także psychologicznym”. Definicja z Wikipedii internetowej. Jest to nowa dyscyplina naukowa, mająca dopiero kilkadziesiąt lat. Ma ona charakter interdyscyplinarny, powiązana jest z innymi dyscyplinami medycznymi, np. ginekologią (która dotyczy kobiet), urologią, seksuologią, endokrynologią, psychiatrią, psychologią. Zajmuje się andrologia m.in. niepłodnością mężczyzn. Często w starszych encyklopediach medycznych nie ma tego terminu „andrologia” ani też w encyklopediach powszechnych. „Andrologia” to termin grecki. „Med. medycyna, medyczny specjalność medyczna zajmująca się profilaktyką, rozpoznawaniem i leczeniem chorób męskiego układu płciowego; pozostałe znaczenia: zajmuje się fizjologią i patologią narządów płciowych męskich; nauka o męskich organach płciowych i ich chorobach” za: https://pl.glosbe.com/pl/el/andrologia - słownik polsko-grecki w Internecie. 103. W obrocie handlowym, w tym w sklepach erotycznych, wystepuje szereg materiałów różnego rodzaju i o różnym zastosowaniu. Nie znam tych produktów, nie wiem, czy mają one atesty medyczne, techniczne, naukowe. Potrzebna jest tu kontrola medyczna tych różnych produktów erotycznych (stałych, cieczy) i zaopatrywanie ich w odpowiednie atesty medyczne, naukowe, techniczne, gdyż mogą być one szkodliwe dla zdrowia, a nie wiem, czy są one badane pod tym kątem, np. przez służby medyczne, farmakologiczne, sanitarne itd., tak jak to jest przy produktach lekarskich w aptekach, np. co najmniej zaopatrzone ich w stosowne ulotki kompletne, pełne, wskazujące na możliwe działania uboczne i sposób ich stosowania. Można z tymi produktami erotycznymi zgadzać lub nie zgadzać się, ale trzeba objąć je kontrolą medyczno-sanitarną zezwalającą na ich stosowanie po stosownych uprzednich wyczerpujących badaniach naukowych. Tego wymaga nauka i rozsądek. Nie mogą one prowadzić do zakażeń lub skutków ubocznych. 104. „Zapłodnienie – fertilisatio (z łac. fertilis – płodny, żyzny) jest procesem łączenia się dwóch komórek: komórki płciowej żeńskiej – oocytu II rzędu i komórki płciowej męskiej - plemnika. W rezultacie tej fuzji następuje przeniesienie genomu z jednej generacji do następnej i rozpoczyna się rozwój nowego organizmu. Zapłodnienie poprzedzone jest zaplemnieniem (inseminatio)” [prof. dr hab. Hieronim Bartel, Embriologia. Podręcznik dla studentów, Warszawa 2007, wyd. IV zmienione i uzupełnione (dodruk), Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 74]. „Zapłodnienie jest złożonym wieloetapowym procesem, który rozpoczyna się w momencie zbliżenia plemnika do komórki jajowej, a kończy się połączeniem komórek i wymieszaniem chromosomów, matczynego oraz ojcowskiego w płytce metafazalnej pierwszego podziału mitotycznego zygoty (ryc. 4-1). Do zapłodnienia dochodzi w ciągy 24 godzin od owulacji. Miejscem zapłodnienia jest najczęściej najszersza część bańki jajowodu lub 1/3 dalszej części jajowodu” (H. Bartel, Embriologia, jw., s. 77). „Od momentu zapłodnienia rozpoczyna się okres rozwoju nowego ustroju. Można go też uznać za początek ciąży, chociaż niektórzy autorzy uważają, że ciąża zaczyna się dopiero po uzyskaniu trwałego połączenia implantacyjnego blastocysty z błoną śluzową macicy (po zakończeniu zagnieżdżenia się blastocysty w błonę śluzową macicy)” (H. Bartel, Embriologia, jw., s. 77). Ten ostatni pogląd (o zagnieżdżeniu) jest oczywiście fałszywy, nieprawdziwy. Początek rozwoju prenatalnego człowieka. Pierwszy tydzień rozwoju. Wyróżnia się zapłodnienie, bruzdkowanie, zagnieżdżenie (H. Bartel, Embriologia, jw., s. 74-106). „Informacja, że »pigułka po« (PP) [stosunku – M.N.] nie prowadzi do przerwania ciąży pochodzi z autorytatywnego nieopartego na wiedzy zalecenia, by o ciąży mówić dopiero od momentu zagnieżdżenia się zarodka w macicy” [Prof. Bogdan Chazan, Aspekty medyczne tzw. antykoncepcji po stosunku (awaryjnej), Warszawa 2015, broszura, książeczka, s. 4]. „Zabicie dziecka poczętego jest morderstwem” – słowa Boga. W praktyce są rozpowszechnione fałszywe poglądy co do początku życia. Biorą się one z fałszowania nauki medycyny (embriologii). Nieraz są błędne, bo po prostu pewne osoby nie są dostatecznie zaznajomione z wynikami nauki, w tym embriologii i teologii moralnej, moralistyki, etyki. Ostro przeciwko temu trzeba zaprotestować, obojętnie czy jest to świadomy czy nieświadomy (błędny) pogląd na ten temat. Środowiska proaborcyjne przekręcają, fałszują wyniki badań naukowych z premedytacją. Nie mają one nic wspólnego z nauką: że życie rozpoczyna się od poczęcia. Tak też mówią przepisy Konstytucji: „Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia” (art. 38). Życie rozpoczyna się od poczęcia, a nie od urodzenia, dlatego ustawy aborcyjne sa nieważne, jako sprzeczne z Konstytucją, prawem moralnym, Bożym, Chrystusowym, nauką, w tym medycyny, np. embriologii. Prawo nie może stanowić norm prawnych sprzecznych z nauką, z prawdą, z prawem do życia. Jest to podstawowe, fundamentalne prawo człowieka, każdego człowieka od poczęcia, a nie tylko od urodzenia. Zabicie dziecka poczętego jest morderstwem, jest to dziecko, jest to życie, tylko że w łonie matki, ukryte, prenatalne, przed narodzeniem. Ustawy sprzeczne z Konstytucją są nieważne. Prawo pozytywne sprzeczne z prawdziwym prawem moralnym, prawem Bożym, Chrystusowym jest nieważne, nie obowiązujące, nie może być stosowane, jest prawem i zarazem obowiązkiem odmowa jego stosowania bez prawdziwej odpowiedzialności prawnej. Do nauki, wymiaru sprawiedliwości (sędziowie, prokuratorzy, adwokaci, radcy prawni, notariusze, prawnicy itd.), do środowisk lekarskich, do biegłych, do wszystkich środowisk, zwłaszcza opiniotwórczych i decyzyjnych wkradają się masowo wilki, osoby bez sumienia, nie przestrzegające nauki i prawdziwego prawa moralnego, Bożego, Chrystusowego, Nowego Testamentu. Są to wilki, które pożerają owce. Każda osoba musi być badana, po pierwsze, w pierwszej kolejności, w świetle prawa moralnego, prawości, prawa Chrystusowego, po drugie, w świetle kompetencji merytorycznych (np. naukowych, prawniczych, zawodowych, pracowniczych). Wstępna pierwsza kwalifikacja przeprowadzana jest według kryterium pierwszego, niespełnienie go oznacza eliminację takiej osoby, np. z funkcji pracownika, świadka, biegłego, naukowca, prawnika, lekarza, biegłego, policjanta, pracownika wymiaru sprawiedliwości itd. itp. Nieprzestrzeganie tego prowadzi do naruszania, gwałcenia prawa, moralności, nauki, do zbrodni i przestępstw inkwizycyjnych, faszystowskich, komunistycznych, do stosów, obozów koncentracyjnych, zamykania w szpitalach psychiatrycznych, psychużkach, obozach, zakładach zamkniętych różnego rodzaju, łagrów, więzień, zsyłek, tortur fizycznych, psychicznych, moralnych, intelektualnych, ekonomicznych, do prześladowania i szkód majątkowych i niemajątkowych. Takie osoby są złe, w nauce etyki i moralności uznawane są za niemoralne, nietyczne, złe, w nauce teologii, religii, za szatanów, diabłów, w nauce prawa za przestępców, naruszających prawo. Te metody inkwizycyjne, faszystowskie, komunistyczne nadal są stosowane na całym świecie w sposób jawny i ukryty, nie tylko w państwach autorytarnych, totalitarnych, ale także w państwach mieniącach się demokratycznymi, np. w USA. Prześladuje się osoby niewinne, prawe, uczciwe, chrześcijan, specjalizują się w tym państwa, wymiar sprawiedliwości, nauka, lekarze, a zwłaszcza służby specjalne działające poprzez swoich masowych informatorów, funkcjonariuszy zatrudnionych na masowych etatatach pracowników, np. w wymiarze sprawiedliwości (np. sędziów, prokuratorów, adwokatow, radców prawnych, notariuszy, prawników, policjantów, służby więziennej), nauki (nauczycieli akademickich), pracowników szkolnictwa podstawowego, gimnazjalnego, średniego, wyższego, biegłych różnego rodaju, np. sądowych, ekspertów, nie brak ich wśród uczniów, studentów, sąsiadów, mieszkańców. Jest to podziemne państwo służb specjalnych, które stosuje podsłuchy, inwigilację, w tym elektroniczną, listową, telefoniczną, osobową. Jest tak w każdym państwie, także w państwach, które mienią się demokratycznymi, np. w USA. Wszyscy muszą o tym pamiętać i wiedzieć. Nowy Testament opisuje prześladowanie Chrystusa (Boga) i chrześcijan, wraz z męką Chrystusa (szyderstwami, przesłuchaniami, więzieniami, katowaniem, biciem, biczowaniem, ukrzyżowaniem). Historia Chrystusa i Jego Apostołów powtarza się od wieków. Osoby zmieniaja się, lecz istota pozostaje ta sama. Milczeniem można także zabić. Działają różne grupy formalne i nieformalne, mafie, kierujące się rozmaitymi motywami, oficjalnymi lub nieoficjalnymi, np. etnicznymi, narodowościowymi, religijnymi, partyjnymi, zawodowymi, przestępczymi, służb specjalnych, stosujące prześladowanie jednostek i zespołów, grup osób w przeróżny sposób, od milczenia, poprzez szeptaną szatańską propagandę, plotki, szyderstwa, bojkotowanie, obmowę, oszczerstwa, nieodkłanianie się lub odkłanianie się w sposób niewłaściwy, ze zmarszczonym czołem, bez zdjęcia nakrycia glowy lub zaledwie je uchylając, pogardliwego, z lekceważeniem, niezauważaniem osoby, przechodzenia koło niej, niepatrzenia na osobę, ze szklanymi oczami, z drwiącym uśmiechem, miną, z opóźnieniem, z grymasami twarzy, ze złym spojrzeniem, okiem, wilkiem, obchodzenie, przechodzenie bez zauważenia, spojrzenia, przechodzenie na drugą stronę ulicy, odwracanie twarzy, glowy, odwracanie się tyłem (du…ą), ignorowaniem, zwalnianie z pracy i nauki, eliminowanie z życia zawodowego, sąsiedzkiego, grupowego, zawodowego, społecznego, oszczerstwa, ostracyzm, sądy skorupkowe, sądy kapturowe, bojkot osobisty, towarzyski, środowiskowy, zawodowy, naukowy, intelektualny, psychiczny, prowadząc do zaburzeń osobowościowych, chorób nerwowych, chorób psychicznych, np. melancholii, depresji, alkoholizmu, rozpadu rodziny, bojkot ekonomiczny, sąsiedzki, środowiskowy, społeczny, polityczny, cichy, ukryty i jawny, podstepnych jak jadowite węże, żrących, kąsających, gryzących, szkodzących na wszelkie możliwe sposoby, nie sposobów wyliczyć tych wszystkich sposobów bezprawnych i niemoralnych oraz szatańskich zachowań, każdy zna je ze swojego życia, z obserwacji, ze słyszenia, z widzenia, ze środkow masowego przekazu, z sądów, procesów, postępowań, nagonek prasowych i medialnych, wymiau sprawiedliwości. Strzeżcie się wilków w owczej skórze, którzy na zewnątrz udają sprawiedliwych, uczciwych, a w wewnątrz, w rzeczywistości pełni są nieprawości, niesprawiedliwości, zdzierstwa, nieczystości, groby pobielane, pełne trupich czaszek, nieczystości, wężów, które zaległy się w ich głowach i wnętrzu oraz czynach, farbowanych lisów, ludzi złych, nie miejcie z nimi żadnych kontaktów, ujawniajcie ich, pomijajajcie ich milczeniem, wytykajcie ich wady, krzywdy, zło, które wyrządzili, nie milczcie. 105. Tabletka „ellaOne” „dzień po” stosunku. Jak działa tabletka. „To zależy od tego, w którym momencie cyklu kobiety doszło do współżycia. W założeniach pigułka ma działać jako tak zwana „antykoncepcja awaryjna” i jest stosowana do 120 godzin po odbytym stosunku. Jeżeli do współżycia doszło przed owulacją, to pigułka zablokuje owulację, czyli będzie miała działanie antykoncepcyjne. Jeżeli stosunek nastąpił w okresie niepłodnym, po owulacji, tabletka nie będzie miała żadnego działania. Jeśli współżycie odbyło się w okresie okołoowulacyjnym, czyli mogło dojść do poczęcia, to wtedy tabletka będzie miała działanie wczesnoporonne”. Za stroną internetową www.stoppigulce.pl” - data odczytu 16 IV 2015 r. Tabletka dzień po stosunku „ellaOne” wprowadzona rozporządzeniem ministra jest sprzeczna z Konstytucją oraz prawem i ustawami, np. kodeksami karnym i cywilnym o ochronie życia od poczęcia do naturalnej śmierci. Jest ono sprzeczne z ustawą antyaborcyjną z 1993 roku. Są to środki wczesnoporonne, a nie antykoncepcyjne. Rozporządzenie ministra jest nieważne, powinno być uznane za niekonstytucyjne i sprzeczne z prawem, w tym ustawami przez Trybunał Konstytucyjny oraz nie stosowane. Przepisy Konstytucji mają bezpośrednie zastosowanie (art. 8 ust. 2). Każda osoba fizyczna i prawna może i powinna powołać się na nieważność rozporządzenia, jego sprzeczność z prawem RP. 106. Ojoctwo i macierzyństwo. Każdy mężczyzna może być ojcem dziecka. Każda kobieta może być matką dziecka. Każde dziecko ma ojca i matkę. Ojcostwo, macierzyństwo, bycie dzieckiem jest piękne. Dla ojcostwa, macierzyństwa i dziecka nie jest istotne, czy ojciec i matka są w związku małżeńskim, czy jest to dziecko małżeńskie czy pozamałżeńskie. Każde dziecko jest równe, obojętnie czy małżeńskie czy pozamałżeńskie. Żadne dziecko nie może być dyskryminowane, obojętnie czy jest to dziecko małżeńskie czy pozamałżeńskie. Każde ojcostwo, każde macierzyństwo muszą być szanowane, niedyskryminowane, nie potępiane, obojętnie, czy dziecko zrodzi się w małżeństwie czy poza małżeństwem. Najlepiej, w tym prawnie i moralnie, dla dziecka, matki i ojca jest wtedy, gdy dziecko zrodzi się w ich małżeństwie. Tak zaleca prawa moralne i pozytywne (państwowe). Nie wolno potępiać żadnego ojcostwa, żadnego macierzyństwa, żadnego dziecka, nie wytykać palcami, nie potępiać, nie wyszydzać, nie ośmieszać. Ile łez wylały matki za dziecko pozamałżeńskie, ile łez wylały dzieci pozamałżeńskie, ile łez wylali ojcowie dzieci pozamałżeńskich, wskutek wytykania ich palcami, potępiania, ośmieszania, ostracyzmu, sądów skorupkowych, w w przeszlości i teraz bezprawnie i niemoralnie wskutek kamieniowania cudzołożnic, cudzołożników, osób stanu wolnego, które mają dzieci lub dopuścili się nawet jednorazowego zbliżenia fizycznego. Wskutek tego chcieli ukamieniować także Najświetsza Maryję Pannę, że poczęła w sposób dziewiczy z Ducha Świętego Mesjasza, Jezusa. Nie mógł zrozumieć tego nawet św. Józef, który chciał dać list rozwodowy Najświętszej Maryi Pannie, nie wierząc w dziewicze poczęcie z Ducha Świetego. Dopiero interwencja Boga za pośrednictwem Anioła przełamała Jego opory wewnętrzne. A wszystko to wzięło się z tego, że taka była atmosfera prawna i moralna tamtych czasów, za cudzołóstwo lub stosunki przedmałżeńskie osób wolnych Prawo Mojżeszowe karało karą ukamieniowania, śmiercią. Był to przepis ludzki, wprowadzony przez Mojżesza jako człowieka, nie było to prawo Boże, wskazane przez Boga. Potwierdził to Chrystus w Ewangelii, zniósł kamieniowanie, karę śmierci za cudzołóstwo lub stosunki przedmałżeńskie osób stanu wolnego. I to jest prawo Boskie, że nie ma środków karnych za cudzołóstwo lub stosunki fizyczne osób stanu wolnego. Owszem Chrystus potwierdził zakaz cudzołóstwa, ale kazał to przebaczać, do kobiety cudzołożnej powiedział Chrystus, nikt cie nie potępił, nikt, odpowiedziała kobieta, a Chrystus i Ja cię nie potępiam, ale idź, i nie grzesz więcej. Nie pochwalił Chrystus cudzołóstwa, ale też nie potępił, kazał przebaczać, nie stosować środków karnych (karę śmierci przez ukamieniowanie, kary więzienia, grzywny, kary ograniczenia wolności). Niestety za cudzołóstwo lub stosunki przedmałżeńskie współcześnie stosuje się jeszcze bardzo często karę śmierci przez ukamieniowanie, więzienie i inne srodki karne. Miłość fizyczna nie jest prawdziwą milością. Nie potępiaj, przebaczaj, wyciągaj wnioski. Cudzołóstwo, nawet jednorazowe, w prawie polskim może być przyczyną rozwodu lub separacji prawnej lub faktycznej. Wywiera zatem skutki prawne wyłącznie w obrębie prawa rodzinnego, a nie prawa karnego. Cudzołóstwo, stosunki fizyczne osób stanu wolnego nie mogą być karane w drodze prawa karnego, nie są przestępstwem ani wykroczeniem, nie podlegają żadnym sankcjom karnym, i to jest prawidłowe. Sankcje karne za cudzołóstwo zniósł Chrystus w Nowym Testamencie. Sam człowieku jesteś pełen licznych grzechów, a potępiasz innych, choć to samo może czynisz. Przepisy prawa religijnego lub państwowego wprowadzające sankcje karne za cudzołóstwo nie są od Boga, są wymysłem ludzkim, włożonym bezprawnie w usta Boga, takie prawo religijne lub państwowe nie obowiązuje, jest nieważne, nie stosuje się go, bo jest sprzeczne z prawem Boskim, wyrażonym przez Boga w Nowym Testamencie. Nie ma człowieka bez grzechu. Wszyscy jesteśmy grzeszni. Ale nie grzeszmy, nie cudzołóżmy. Zrodzenie dziecka przez matkę i ojca, obojętnie czy są oni małżonkami czy nie, rodzi w prawie polskim obowiązek alimentacyjny (m.in. art. 128-144 k.r.op.). Takie też w zasadzie jest stanowisko ustawodawstw państwowych. Masz zatem ojcze i matko obowiązek utrzymania i wychowania godnie dziecka i opieki nad nim, troszczenia się o jego dobro, miłości dziecka, także pozamałżeńskie. Dzieci pozamałżeńskie także dziedziczą w prawie polskim. Kochajcie i troszczcie się o wszystkie dzieci, one nie są winne temu, że przyszly na świat. Kodeks prawa kanonicznego Kościoła Rzymskokatolickiego powinien znieść dyskryminację dzieci nieślubnych. 107. Jest wiele pieknych arcydzieł i dzieł literatury pięknej polskiej i światowej na temat miłości lepszych lub mniej wartościowych, tej prawdziwej i tej fałszywej milości. Każdy zna jakieś. Można przeczytać np. „Nowy Testament”, „Pieśń nad Pieśniami”, „Cyda” Pierre`a Corneille`a, „Quo vadis” Henryka Sienkiewicza, „Boską komedię” Dantego Alighieri, „Romeo i Julię”, „Hamleta” , „Otello”, „Antoniusza i Kleopatrę”, „Poskromienie złośnicy”, „Król Leara” i „Makbeta” Williama Szekspira, „Marię Stuart”, „Królową Elżbietę”, „Henryka VIII”, „Cierpienia mlodego Wertera” i „Fausta” Johanna Wolfganga Goethego, „Szkołę żon”, „Szkołę mężów”, „Don Juana”, „Skąpca”, „Mizantropa”, „Świętoszka” Moliera, „Pana Tadeusza”, wiersze i poezje Adama Mickiewicza, „Moralność pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej, „Sędziów”, „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego, „Granicę” Zofii Nałkowskiej, trylogię Henryka Sienkiewicza, „Potop”, „Pana Wołodyjowskiego”, „Ogniem i mieczem”, „Przedwiośnie”, „Syzyfowe prace”, „Dzieje grzechu”, „Wierną rzekę” i „Popioły” Stefana Żeromskiego, „Mazepę”, „Horsztyńskiego”, „Sen srebrnej Salomei” i „Balladynę” Juliusza Słowackiego”, „Lalkę”, „Emancypantki” i „Kamizelkę” Bolesława Prusa, „Nad Niemnem” i „Chama” Elizy Orzeszkowej, wiersze, poezje Juliusza Słowackiego i Adama Mickiewicza, „Grube ryby” Michała Bałuckiego, „Śluby panieńskie”, „Zemstę” , „Damy i huzary” Aleksandra Fredry, „Chłopów”, „Ziemię obiecaną” i „Komediantkę” Władysława Reymonta, „Wojnę i pokój”, „Annę Kareninę” Lwa Tołstoja, „Tristana i Izoldę”, „Ojca Goriot” Honore de Balzaca, „Pani Bovary” i „Szkołę uczuć” („Szkołę serca”) Gustave`a Flauberta, „Przeminęlo z wiatrem” Margaret Mitchell, „Hrabinę Cosel” Józefa Ignacego Kraszewskiego, „Wichrowe wzgórza” Emily Bronte, „Dumę i uprzedzenie” Jane Austen, „Noce i dnie” Marii Dąbrowskiej”, utwory Francesco Petrarci, „Nędzników” i „Katedrę Marii Panny w Paryżu” („Dzwonnik z Notre Dame”) Wiktora Hugo, „Damę kameliową”, „Trzech muszkieterów”, „Hrabię Monte Christo” Aleksandra Dumasa, „Eugeniusza Oniegina” Aleksandra Puszkina, „Trzy siostry” „Wiśniowy sad” Antoniego Czechowa, „Zbrodnię i karę”, „Braci Karamazow” Fiodora Dostojewskiego, „Don Kichote” Miguela de Cervantesa, „Eneidę” Wergiliusza, „Iliadę” i „Odyseję” Homera, „Troję” (film), „Helenę Trojańską” (film), piękne wiersze, liryki, poematy, listy miłosne, prozę różnych poetów, pisarzy. 108. Jest wiele pieknych filmow na temat miłości, w tym także na temat prawdziwej milości, szereg utworów literackich poświęconych miłości zostało zekranizowanych. 109. Jest wiele pięknych dzieł malarskich, rzeźby, sztuki na temat miłości. 110. Jest wiele pięknych dzieł muzycznych na temat milości. 111. Jest wiele piosenek, pieśni na temat milości. 112. Po pierwsze, Współcześnie nastąpiło oddzielenie sfery seksualności (pożycia seksualnego) od sfery prokreacji (rodzenia dzieci) – zarówno poza małżeństwem, jak i w małżeństwie. Rozum mówi, że rodzicielstwo jest odpowiedzialne. Można by mieć wiele dzieci, np. kilkadziesięcioro, których nie byłoby się w stanie utrzymać i wychować godnie. Każde życie trzeba przyjąć. Bach genialny mistrz muzyki (kompozytor) miał 24-czworo dzieci. Chwała mu za to. Oddzielenie tych dwóch sfer życia umożliwił postęp medycyny od II połowy XX wieku. Wcześniej przez XX wieków też oddzielano te sfery teoretycznie, ale praktycznie było to trudne do zrealizowania, pożycie seksualne mogło prawie zawsze prowadzić do poczęcia dziecka, czego nie chciano zazwyczaj, ale z czym trzeba było się realnie liczyć. Wprawdzie środki antykoncepcyjne znane są od wieków, już od starożytności, lecz dopiero postęp nauki od II połowy XX wieku to umożliwił nie tylko teoretycznie, ale także praktycznie. Są rozmaite środki antykoncepcyjne, np. mechaniczne, np. prezerwatywy męskie i żeńskie, chemiczne, hormonalne. Mogą one działać jednorazowo, okresowo, nawet do kilku lat. Nastapiła erotyzacja życia społecznego i osobistego. Pełno jest seksu w Internecie, książkach, prasie, filmach, literaturze, sztuce, radiu itd. itp. Seks przelewa się poprzez wszelkie bariery, granice. Rozbudza to dodatkowo tak już silne popędy seksualne kobiety i mężczyzny, np. nastolatków, młodzieży. Najsilniejszy jest popęd seksualny nastolatków, a nie mają możliwości społecznych, ekonomicznych, gospodarczych do założenia rodziny. Proces skolaryzacji od II połowy XX wieku wydłużył się do 25-30 lat. Nastolatkowie, młodzież, mężczyźni i kobiety współżyją seksualnie, aby zaspokoić swoje naturalne silne potrzeby seksualne. Nie ma w tym nic nienaturalnego. Tylko, że także obecnie przy środkach antykoncepcyjnych jest mniejszy lub większy stopień możliwości poczęcia dziecka, o czym świadczą miliardowe ciąże pozamałżeńskie, przedmałżeńskie i małżeńskie, aborcje wielomiliardowe, alimentacje, wielomiliardowe niezliczone choroby przenoszone drogą płciową, frustracje osobiste itd. Nauka poważnie ograniczyła możliwość poczęcia dziecka, ale całkowicie w chwili obecnej go nie wyłączyła. Dalej istnieje możliwość poczęcia dziecka nie planowanego, nie chcianego, z czego osoby nie zdają sobie często sprawy. Środki antykoncepcyjne nie są nigdy 100-procentowo pewne (np. możliwość pęknięcia prezerwatywy lub jej zsunięcia z członka). Być może kiedyś nauka rozwiąże ten problem w sposób 100-procentowy, w chwili obecnej go nie rozwiązała. W dalszym ciągu przy każdym współżyciu seksualnym kobiety i mężczyzny należy liczyć się z możliwością poczęcia dziecka, kto o tym nie wie, to jest niedouczony, niedoświadczony, nieodpowiedzialny, i nie powinien w ogóle podejmować żadnego współżycia seksualnego kobiety i mężczyzny. Po drugie, istnieje możliwość zakażenia różnego rodzaju chorobami przenoszonymi drogą płciową, np. HIV/AIDS, wenerycznymi, skórnymi (np. grzybicami, zapaleniami), wirusowym zapaleniem wątroby typou B i C itd. itp. Środki mechaniczne (np. prezerwatywy) chronią przed zakażeniami i możliwością poczęcia dziecka, ale ich obu nie wyłączają. Środki chemiczne i hormonalne antykoncepcyjne nie chronią w ogóle przed zakażeniami, lecz tylko zmniejszają w mniejszym lub większym stopniu możliwość poczęcia dziecka. Stosunki płciowe przerywane kobiety i mężczyzny w znaczym stopniu nie chronią przed możliwością poczęcia dziecka (plemniki są w wydzielinie członka jeszce przed stosunkiem), nadto chwili wytrysku nasienia nie można przewidzieć precyzyjnie. Stosunek przerywany nie chroni przed zakażeniami drogą płciową ani w poważnym stopniu przed możliwością poczęcia dziecka. Po trzecie, wiedza seksualna osób podejmujących współżycie seksualne, w tym kobiety i mężczyzny, jest żenująco niska. Osoby nie znają nauki seksuologii. Fałszywy wstyd nie pozwala im na zapoznanie się z nią. Nie ma odpowiednich podręczników, książek, poradników z zakresu seksuologii, psychologii seksu, aspektów prawnych i moralnych seksu, w tym napisanych naukowo w sposób przystępny dla wszystkich, w tym dzieci, nastolatków, młodzieży. Wiedzę czerpią oni często z Internetu, z pornografii, z filmów, czasopism, książek, które często mają charakter selektywny, wybiórczy, przedstawiają fragmenty życia seksualnego, a nie przedstawiają go w całokształcie aspektow medycznych, psychologicznych, prawnych, moralnych, naukowych itd., stąd potem mnóstwo problemów w zakresie życia seksualnego. Osoba zanim podejmie czynności seksualne, obojętnie w jakiej postaci, heteroseksualne (między kobietą i mężczyzną), homoseksualne (między osobami tej samej płci, to jest mężczyznami albo kobietami), autoerotyczne (np. masturbacja) powinna znać wszelkie konsekwencje medyczne, psychologiczne, prawne, moralne itd. itp. tego współżycia, pożycia seksualnego, aktów seksualnych. Powinna poznać dogłębnie naukę na ten temat. I to jeszcze często nie wystarcza, gdyż wiedza naukowa, np. medyczna, psychologiczna, prawna, moralna wymaga często przygotowania fachowego z tego zakresu w różnych dyscyplinach naukowych, poszczególnych działach medycyny, psychologii, prawa, moralności itd. Taką wiedzę fachową mają tylko nieliczne osoby i to wycinkową zazwyczaj, dlatego trzeba niezależnie od własnych studiów na temat seksualności zasięgać stałych lub przynajmniej okresowych rad, opinii odpowiednich specjalistow, np. lekarzy (np. seksuologow, ginekologów), psychologów, prawników, etyków, moralistów. Nie wszystko można sobie samemu przyswoić, wszystkiego nauczyć się. W szkołach porad z zakresu medycznych aspektów seksu powinni udzielać seksuologowie (brak ich w Polsce), z zakresu psychologicznych aspektów seksu psychologowie, z zakresu prawnych aspektow seksu prawnicy itd. – obecnie brak takich specjalistow, trzeba ich wyszkolić, w tym seksuologów (brak katedr seksuologii na polskich uniwersytetach medycznych). Trzeba wyłączyć fałszywy wstyd przed poznaniem nauki z zakresu seksualności, np. seksuologii, psychologii, prawa, teologii moralnej, etyki, socjologii. Często różne osoby, instytucje, religie propagują tu fałszywy wstyd przed poznaniem prawdy. Poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli, mówi Chrystus (Ewangelia wg św. Jana, rozdz. 8 w. 32). Dotyczy to każdej prawdy, w tym także w zakresie seksualności. Zazwyczaj jest niski stopień znajomości nauki z zakresu seksualności u osób, i to nie tylko nastolatków, młodzieży, ale także u osób dorosłych, dojrzałych. Stąd potem różnego rodzaju rozmaite liczne problemy na tle seksualności, biorące się zazwyczaj z powodu nieznajomości prawdy z zakresy medycyny, psychologii, prawa, moralności, etyki itd. Potem jest za późno, następuje poczęcie dziecka nie planowanego, obojętnie czy małżeńskiego czy pozamałżeńskiego, zakażenie różnego rodzaju chorobami przenoszonymi drogą płciową. Trzeba szerzyć naukę z zakresu seksualności, naukę w jej różnych aspektach, np. medycznych, psychologicznych, prawnych, moralnych, etycznych, na wszelkie możliwe sposoby, a nie wstydzić się. Seks to przyjemność, nie ma czego wstydzić się. Jest to zaspokajanie naturalnych potrzeb seksualnych człowieka. Godziwą formą społeczną, prawną, moralną, etyczną do tego jest małżeństwo. Ale z przeróżnych względów dochodzi do współżycia seksualnego, aktów seksualnych poza małżeństwem, z czym wiążą się różne problemy, skutki, z których trzeba zdawać sobie sprawę, je przewidywać przed podjęciem aktów seksualnych, pożycia seksualnego, potem jest za późno. Zostaje potem żal, gorycz, wyrzuty sumienia, liczne skutki, np. poczęcie dziecka, zakażenie chorobami przenoszonymi drogą płciową, rozbicie małżeństwa, rozpad faktyczny lub prawny małżeństwa, wstyd itd. itp. Naucz się człowieku przewidywać następstwa, skutki swoich zachowań, zanim je podejmiesz, np. medyczne (poczęcie dziecka, zakażenie chorobami przenoszonymi drogą płciową), psychologiczne (np. stres, ujemne stany psychiczne, dyskomfort psychiczny), prawne (np. alimentacja, rozwód lub separacja, rozpad rodziny, władza rodzicielska, dziedziczenie), etyczne, moralne (np. zdrada małżeńska), wyrzuty sumienia, np. z powodu aborcji trwające nieraz do końca życia u kobiety i mężczyzny. Organizacja życia społecznego, gospodarczego, ekonomicznego, rodzinnego, szkolnego (nauczania) często nie pozwala obecnie godziwie zaspokajać potrzeby seksualne w małżeństwie, np. proces nauki w szkołach trwa do 25-30 roku życia, opóźniony start do samodzielnego życia (często po 30 latach, około 35 roku życia), co z punktu seksualnego, biologicznego, zwłaszcza u kobiet jest nieporozumieniem, ok. 45 roku życia nastepuje menopauza (przekwitanie), brak zdolności do rodzenia dzieci u kobiet oraz silne zmniejszenie doznań seksualnych obu płci po przekwitaniu u kobiety i mężczyzny, masowe bezrobocie, brak mieszkań, pracy, żłobków, przedszkoli, niskie zarobki nie pozwalające na utrzymanie godziwe rodziny, ubóstwo, nędza, w zasadzie wszystko sprzeciwia się podjęciu racjonalnego współżycia seksualnego między kobietą i mężczyzną, a potrzeby naturalne, biologiczne człowieka, kobiety i mężczyzny, bez względu na wiek, są silne. Trzeba rozwiązać te problemy życia społecznego, rodzinnego, szkolnego, pracy, majątku, dochodów, gospodarki, ekonomiczne, mieszkaniowe, wykracza to bowiem zazwyczaj poza możliwości każdej osoby, kobiety i mężczyzny, wielkie zadanie tu dla ludzkości, państw, organizacji międzynarodowych, ustawodawców, pracodawców, organizatorów życia społecznego, nauki, medycyny, prawa, psychologii, etyki, moralności itd. itp. Można zastanawiać się, skąd brał się rygoryzm prawny i moralny (religijny) w zakresie seksualności przez XX wieków i przedtem. W poważnym stopniu wynikało to z tego, że współżycie kobiety i mężczyzny zazwyczaj zawsze mogło doprowadzić do poczęcia dziecka, nie można było ustalić, kto jest ojcem dziecka, następowało zakażenie różnymi chorobami przenoszonymi drogą płciową, także w starożytności. Ryzyko to zmniejszyło się poważnie od II połowy XX wieku ze względu na rozwój nauki. Ale nie sądzę, aby to wyeliminowało normy moralne i prawne z zakresu seksualności. Seks przez XX wieków łączył się i nadal łączy się, choć w mnieszym stopniu niż dawniej, z możliwością poczęcia dziecka, które ma mieć rodziców małżonków, kobieta i mężczyzna nie mogą być samolubni, egoistyczni, brać pod uwagę tylko własne interesy, np. przyjemne doznania seksualne, ale także interesy innych osób, współmałżonka, zwłaszcza dzieci, które zawsze mogą zrodzić się ze współżycia seksualnego kobiety i mężczyzny, rodziny, społeczeństwa, grup społecznych różnego rodzaju, organizacji, instytucji, osób, państwa itd. itp. Pożycie seksualne kobiety i mężczyzny wiąże się zawsze z możliwościa poczęcia dziecka i możliwymi różnego rodzaju zakażeniami, chorobami przenoszonymi drogą płciową. Nie sądzę, aby to był jedyny powód regulacji prawnej i moralnej (np. religijnej) sfery seksualności. W prawie moralnym, moralności, etyce, religii, na pierwszy plan wysuwa się aspekt moralny, np. „nie cudzołóż”, „nie pożądaj cudzej żony”, „dbaj o swoje zdrowie i życie”, „nie zabijaj” (np. wskutek aborcji), te krótkie normy moralne mają głębokie uzasadnienie teoretyczne i praktyczne, które zazwyczaj w samej normie moralnej nie są powiedziane, ale chronią one przed jej ujemnymi skutkami różnego rodzaju, np. medycznymi (np. poczęcie dziecka, zakażenie różnego rodzaju licznymi chorobami przenoszonymi drogą płciową), prawnymi, np. alimentacja, problem rozwodów i separacji faktycznych lub prawnych, rozpadu rodziny, opieki nad dzieckiem, ustalenia pochodzenia dziecka, kto jest jego ojcem i matką, władzy rodzicielskiej, dziedziczenia, prawa spadkowego, sankcji nieraz karnych (np. za gwałt, pedofilię, aborcję, zabójstwo dziecka poczętego), moralnych, psychologicznych, np. różnego rodzaju ujemnych stanów psychicznych na tle naruszenia zasad nauki, prawa, moralnych na tle seksualności, np. gorycz małżonka, osoby zdradzonej, rozpad rodziny faktyczny lub prawny, szkody dla dzieci, nieprawidłowe funkcjonowanie rodziny, co ma znaczenie nie tylko dla rodziny, w tym ojca, matki, dziecka, lecz także różnych instytucji, organizacji, osób, państwa, rozwój prostytucji, pornografii, zdrad małżeńskich, to boli, to nie jest przyjemne, to jest słodkie w ustach (przy stosunku seksualnym), lecz gorzkie w żołądku (przy skutkach tego życia seksualnego, z których osoby zazwyczaj nie zdają sobie sprawy, a gdy się one pojawią, a pojawią się na pewno, to wtedy są problemy, żal, smutek, rozterka, płacz, szkody majatkowe i niemajątkowe itd. itp.). Przez nieuregulowane życie płciowe można skomplikować sobie całe życie osobiste i majątkowe do końca życia, do śmierci i po śmierci, utracić majątek, wejść w związki małżeńskie, osobiste lub faktyczne, w których nie chciałoby się być, np. małżeństwo z daną osobą, prostytucję, pornografię, alimentację, rozpad rodziny, szkody dzieci, skutki zdrowotne w postaci np. zakażenia chorobami przenoszonymi droga płciową. Życie społeczno-gospodarcze tak jest obecnie na Ziemi zorganizowane, że zazwyczaj uniemożliwia godziwe życie płciowe, w tym nastolatków, młodzieży, młodych, osób. Trzeba to brać pod uwagę. Z faktami społecznymi i osobistymi, życia, indywidualnymi trzeba się liczyć. Potem są nastoletnie matki, nastoletni ojcowie, nie przygotowani do założenia rodziny, do utrzymania dziecka, do wychowania dziecka, potem są różnego rodzaju choroby przenoszone drogą płciową, rozpady małżeństw, rodzin, rozpad państwa, społeczeństwa, ustrojów. Trzeba by przeorganizować całe życie społeczno-gospodarcze w jego różnych aspektach, na co nie decydują się obecnie państwa, społeczeństwa, osoby, instytucje, organizacje, a powinni oni tego dokonać, aby umożliwić godziwe zaspokajanie naturalnych potrzeb seksualnych kobiety i mężczyzny, które są przyjemne, ale też zobowiązujące prawnie i moralnie, o czym bardzo często zapomina się. Życie seksualne to gorący wulkan, rwący potok, rwąca rzeka, huragan, burza, silny wiatr, które trzeba uregulować, unormować. Sfera życia seksualnego została przez Boga zakreślona w Nowym Testamencie, w nauce Chrystusa, w prawie Chrystusowym. Nic dodać, nic ująć. Tam jest wszystko to, co jest potrzebne do tego, abyśmy byli szczęśliwi. Bóg kieruje się dobrem człowieka, jest to naczelna zasada moralności, etyki, religii, Bóg nie chce szkodzić człowiekowi materialnie lub niematerialnie, Bóg chce dobra czlowieka i kocha człowieka i chce, aby czlowiek kochał człowieka miłością prawdziwą. Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością. Zabicie dziecka poczetego jest morderstwem. Nie czyńcie tego! Nie cudzołóż. To minimalne normy moralne, które Bóg dał człowiekowi, ludzkości dla jego, jej dobra. Istotą prawa Chrystusowego jest wolność, istotą nauki Chrystusowej jest wolność. Ale chodzi tu o prawdziwą wolność, a nie o fałszywą wolność. Miłość prawdziwa jest prawdziwą wolnością (dobrem). Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością. Istotą Prawa, każdego prawa jest miłość. Istotą prawa jest wolność, której prawa ziemskie nie realizują, a w każdym razie daleko im do tego. Dopóki ludzkość, ludzie nie zrozumieją podstawowych praw Bożych: wolności, miłości, dobra, godności, honoru, sprawiedliwości, dopóty będą i są przeróżnego rodzaju problemy – te podstawowe prawa ludzkości, człowieka są uniwersalne, powszechne, dotyczą różnych sfer życia osobistego, indywidualnego, rodzinnego, społecznego, państwowego, w tym sfery seksualności, seksu. Kilka prostych słów wszystko rozwiązuje, wszystko wyjaśnia. Miłość mi wszystko wyjaśniła, miłość mi wszystko rozwiązała. Ludzie kochajcie się prawdziwą miłością. Pokazuje ją Chrystus, Nowy Testament, jedyny prawdziwy kanon moralności, prawdy, prawa, dobra, życia osobistego i społecznego, pokazał ją swym życiem całym Chrystus, Bóg. 113. W życiu seksualnym trzeba wziąć pod uwage zawsze element podstępu, złej woli, winy, wykorzystania innej osoby dla własnych celów, np. zaspokojenia potrzeb seksualnych. Często osoby mówią o miłości, ale naprawdę chodzi im o miłość fałszywą, tj. miłość fizyczną, chcą zaspokoić swoje żądze seksualne, pożądanie. Osoby, np. chłopcy, męczyźni chcą często tzw. dowodów miłości w postaci oddania się drugiej osoby stosunkowi seksualnemu z nimi, o zaspokojenie swoich żądz. Sfera seksualności jest bardzo ważna i daleko idąca w sferze skutków pożycia seksualnego, np. poczęcia dziecka, HIV/AIDS, chorób wenerycznych i innych chorób przenoszonych drogą płciową, wymaga ta sfera absolutnego prawdziwego zaufania obu partnerow, jakikolwiek brak zaufania rodzi poważne ujemne skutki. Dotyczy to także zdrad małżeńskich (cudzołóstwa), wierności seksualnej partnerów, informacji wzajemnej o stanie zdrowia i potrzebach seksualnych, o stosowanych środkach antykoncepcyjnych naturalnych i sztucznych, np. kobieta mówi, że je stosuje, a ich nie stosuje lub nie zastosowała w danym konkretnym wypadku. Często stosunek seksualny, poddanie się mu, ma zwabić partnera, w tym jako przyszłego małżonka, podstepnie zawrzeć małżeństwo, spowodować ciążę, uzyskać rozwód, doprowadzić do separacji faktycznej lub prawnej, rozbić małżeństwo, zaszkodzić w opinii publicznej, środowiskowej, zawodowej, prywatnej czy rodzinnej danej osobie. Znaleźć ojca lub matkę dla swojego dziecka lub znaleźć małżonka bądź partnera seksualnego. Między małżonkami (partnerami seksualnymi) musi być absolutne zaufanie, wierność, lojalność, niezdradzanie partnera, małżonka, mówienie prawdy, pełna obustronna informacja na wszelkie istotne sprawy seksualne i nieseksualne mające związek z seksem. Zasada zaufania, działania w dobrej wierze, a nie w złej wierze, lojalności, prawdy, wzajemnej informacji, poszanowania partnera, małżonka, wykluczenie podstępu, winy umyślnej lub nieumyślnej, to podstawy stosunków osobistych, społecznych, zawodowych, rodzinnych, środowiskowych, sąsiedzkich, przyjacielskich, jakichkolwiek stosunków. Znamy liczne przykłady łamania tych zasad prawa i moralności. Strzeżcie się wrogów, zdrajców, Judaszy, wilków w owczych skórach, farbowanych lisow, wężów, żmii, tchórzy, płazów i gadów. Pełno ich na świecie. Kłębowisko wężów, żmii, siedlisko szatana, diabła, zła, przestępstw, bezprawia, niemoralności, fałszów, zdrad, wrogów. „Teraz nastała moc, potęga i panowania Boga naszego na niebie i władza Jego Pomazańca na Ziemi”. „Mesjasz”. „Istotą prawa Chrystusowego [Nauki Chrystusowej] jest wolność”. „Miłość”. „Miłość fizyczna nie jest prawdziwą wolnością”. „Pokutować”. „Nie zbliżaj się do kobiety, a nie będzie problemu”. „Pokora, godność”. „Godność, honor”. „I bramy piekielnę Cię nie przemogą”. „Sąd prowadź milczeniem”. 114. Zasady zachowania się osoby wobec ludzi. 1. Jeśli kłaniasz się danej osobie lub osobom, a ta lub te nie odkłoniły Ci się choćby raz, to drugi raz i następne razy nie kłaniaj się jej (im). Wymuszanie ukłonów. Rozpowszechnione jest wymuszanie ukłonów. Pewne osoby chcą, aby się im kłaniać, a same nigdy pierwsze nie kłaniają się. Stosują one przymus psychiczny, moralny, gwałcą wolność, równość, godność. Takim osobom nie kłaniaj się, bez względu na to, kim one są, i za jak poważne, wielkie osoby się one uważają. Takie osoby chcą, aby się im pierwszym kłaniano. Nawet jeśli odkłaniają się Tobie, to nie kłaniaj się im nigdy. 2. Jeśli dana osoba przechodzi obok Ciebie lub po drugiej stronie drogi, a nie zauważa Cię, nie kłaniaj się jej teraz ani nigdy. 3. Jeśli dana osoba ma coś złego w oku, patrząc na Ciebie lub złego w zachowaniu (np. potępienie, zachmurzone czoło, zmarszczone brwi, grymas twarzy, machnięcie ręką, gest zniechęcenia lub lekceważenia czy zniecierpliwienia, odkłania się z opóźnieniem, nie zdejmuje okrycia głowy przy ukłonie Twoim lub jego, ledwo uchyla kapelusza, odwraca się tyłem, du...ą do Ciebie na Twój widok np. na drodze, na chodniku) lub milczy i nie odkłania Ci się lub nie chce rozmawiać z Tobą, to nie kłaniaj się takiej osobie, pomiń ją w najlepszym wypadku milczeniem i obowiązkowym milczeniem. 4. Jeśli dana osoba źle zachowuje się wobec Ciebie, np. milczy, źle mówi, pisze o Tobie, nie kłaniaj się jej i nie utrzymuj z nią żadnych kontaktów. 5. Jeśli dana osoba lub osoby naruszają Twoją godność, honor, znieważają Cię w jakikolwiek sposób (także zaniechaniem, np. milczeniem), zniesławiają Cię, oczerniają Cię, naruszają Twoją nietykalność cielesną (np. przez policzek, popchnięcie, uderzenie, szturchnięcie, pociągnięcie za włosy, oblanie płynem), to nie kłaniaj się takim osobom, nie mów dobrze o takich osobach, pomiń je w najlepszym razie obowiązkowym milczeniem. 6. Jeśli dana osoba lub dane osoby (grupy osób) szkodzą Ci w Twoich dobrach osobistych lub majątkowych, to nie mów dobrze o nich, w najlepszym wypadku pomiń je obowiązkowym milczeniem. 7. Jeśli dana osoba lub dane osoby (grupy osób) bojkotują Cię, pomijają milczeniem, źle o Tobie mówią, źle w stosunku do Ciebie zachowują się (działaniem lub zaniechaniem, np. milczeniem), stosują w stosunku do Ciebie ostracyzm, sądy skorupkowe, szkodzą Ci w jakikolwiek sposób, to nie mów dobrze o nich, najlepiej pomiń je milczeniem i obowiązkowo milcz wobec takich osób. 8. Jeśli dana osoba lub dane osoby szkodzą Ci w jakikolwiek sposób, np. zwalniają Cię z pracy, np. naukowej, nie chcą Cię doktoryzować, habilitować, dać profesury, obniżają stopnie z egzaminów i kartkówek, ćwiczeń lub nie zdajesz egzaminów, nie zaliczasz ćwiczeń, kartkówek, szkoły przez takie osoby, nie chcą, abyś skończył szkołę, uzyskał maturę, licencjat, magisterium, doktorat, habilitację, profesurę, abyś pracował, np. naukowo, chcą Cię zatrudnić na podrzędnym stanowisku niezgodnym z Twoimi kwalifikacjami, np. chcą Cię zatrudnić na stanowisku naukowym, a nie naukowo-dydaktycznym lub na stanowisku dydaktycznym, a nie naukowo-dydaktycznym jako nauczyciela akademickiego, to nie mów dobrze o tych osobach, najlepiej milcz, obowiązkowo milcz. 9. Jeśli dana osoba lub dane osoby szydzą z ciebie, obmawiają Cię, oczerniają, szkodzą Ci, udają przyjaciół Twoich, a w rzeczywistości są Twoimi wrogami, to pomiń je milczeniem. 10. O wrogach nie mówi się dobrze. Powtarzam, o wrogach nie mówi się dobrze. Wrogów w najlepszym wypadku pomija się milczeniem i obowiązkowo milczy się wobec wrogów. Jeśli nie będziesz tego przestrzegał, to poniesiesz ujemne skutki tego, np. będziesz żył w ujemnych stanach psychicznych, które potem utrwalą się i grozi to melancholią (depresją), skończy się melancholią, dręczą Cię oni moralnie, psychicznie, duchowo, szkodzą ci na wszelkie możliwe sposoby w Twoich dobrach osobistych i majątkowych. W sposób opisany w punktach 1-10 zachowują się tak Twoi wrogowie. Tak zachowują się żydzi, franciszkanie, członkowie partii (PZPR i służb specjalnych) wobec mnie. Drogę tę krzyżową przeszedł Chrystus i Jego Apostołowie 2 000 lat temu, powtarza się ona poprzez wieki, drogą ta przeszedł Chrystus 2 000 lat potem. Są to słowa Boga. Stosuj się do nich, bo poniesiesz szkody w dobrach osobistych i majątkowych, mogą doprowadzić Cię nawet do samobójstwa, skoro nie mogą fizycznie Cię unicestwić, zabić. To jest DEKALOG, słowa Boga. 115. Mantak Chia, mistrz seksu, taoizm, uczeń Jack Brunet, od niego on wszystkiego się nauczył. Jest tantra, wschodni system i systemy, nie wykładany na medycynie, lekarze seksuolodzy nie znaja tantry, bo ich tego nie ucza na studiach. Korzystanie z tych dwóch autorów i w ogóle tantry wymaga konsultacji z lekarzami seksuologami, psychologami, psychiatrami, filozofami, etykami, teologami moralnymi. Jest to system wiedzy, w tym o seksie nie znany na Zachodzie, z tego, co mi wiadomo. Ostrożnie. Każdy korzysta na własną odpowiewdzialność. Nie znam tantry i nie wypowiadam się na jej temat ani negatywnie, ani pozytywnie, milczę, można poszukać książek tych dwóch autorów i innych, np. Wydawnictwa Czarna Owca. Apel do nauki medycyny do zbadania systemów wschodnich, np. tantry, i ich ocenę z punktu widzenia nauki Zachodu, nauki, prawdy. 116. Uwagi moje po przeczytaniu książki „Historia miłości w zachodnim chrześcijaństwie”, Cartera Lindberga, Kraków 2012, Wydawnictwo WAM. a) Autor dokonuje przeglądu teorii i pojęcia miłości od starożytności (Sokratesa, Platona, Arystotelesa) po czasy współczesne. b) Z jego analizy wynika, że na przestrzeni wieków (XX-kilku) pojęcie miłości zmieniało się i było różnie rozumiane przez chrześcijaństwo i poza chrześcijaństwem. W chrześcijaństwie i poza chrześcijaństwem nie ma jednego pojęcia miłości, różnie to pojęcie ujmuje się, różną nadaje się mu treść, od jednego po wiele, kilkanaście. c) Zrąb analizy opiera się na analizie w zasadzie stosunku wzajemnego do siebie dwóch pojęć miłości: agape (słowo greckie, Nowy Testament) (łacińskie caritas) oraz eros (greckie), amor (łacińskie). Nadto autor wyróżnia za tradycją philia (przyjaźń) i storge (troskę). Autor nie zajmuje własnego stanowiska po przeanalizowaniu XX-kilku wieków, co jest błędem pracy, bo takie stanowisko powinien zająć. d) W literaturze naukowej są dwie zasadnicze koncepcje, jedna, ograniczająca miłość do agape, druga ograniczająca miłość tylko do erosa. Są stanowiska pośrednie, różnie rozwiązywane łączące te dwa terminy (agape i erosa). Niektórzy ujmują agape jako miłość czysto duchową (niefizyczną) – z wykluczeniem miłości fizycznej (erosa), która nie wchodzi w skład agape. Mówi i pisze się w tym kontekście m.in. o miłości Boga, o miłości bliźniego, z pominięciem elementu fizycznego (erosa). To stanowisko m.zd. nie jest trafne. Nie można z pojęcia miłości agape wyłączyć erosa, prawdziwa miłość między kobietą a mężczyzną (małżonkami) jest połączeniem agape (miłości duchowej: rozumu, woli, uczuć) i miłości fizycznej, czyli erosa. Nie można tych dwóch pojęć oddzielić od siebie, one łącznie składają się na pojęcie miłości prawdziwej (agape – miłość duchowa i eros – miłość fizyczna). Jest błędem wyłączanie erosa (miłości fizycznej) z pojęcia prawdziwej miłości (agape). Miłość fizyczna (eros) nie jest prawdziwą miłością. Nie jest prawdziwą miłością między kobietą i mężczyzną (małżonkmi) tylko agape, miłość duchowa, bez miłości fizycznej (erosa). Są to konstytutywne (koniunkcja) składniki miłości prawdziwej (agape i eros), bez agape nie ma prawdziwej miłości, bez erosa nie ma prawdziwej miłości. Te dwa rodzaje miłości wzajemnie się uzupełniają w przypadku miłości kobiety i mężczyzny. e) W literaturze trafnie dostrzega się, że pojęcie miłości nie obejmuje tylko stosunków między kobietą i mężczyzną. Miłość jest zjawiskiem szerszym, dotyczy ona miłości Boga (agape), miłości bliźniego (agape), miłości rodzicielskiej (ojca i matki do dzieci oraz odwrotnie), miłości rodzinnej (rodziny, np. rodziców do dzieci, dzieci do rodziców, miłości między rodzeństwem, w wypadku rodziny małej, w wypadku rodziny szerszej – także dalszych krewnych, np. wnuka i dziadka, babki, wujków i ciotek do bratanków i siostrzeńców, kuzynów itd.), miłości przyjaciół (przyjacielskiej), jest też miłość społeczna (obejmujaca całe społeczeństwo, która przejawia się m.in. w miłości ubogich, nędzarzy, bezdomnych, bezrobotnych, warstw i klas społecznych – obojętnie jak tu ująć stratyfikację społeczną, czyli strukturę społeczeństwa, która na pewno zmieniała się poprzez wieki (w niewolnictwie – niewolnicy i panowie, w feudalizmie – feudałowie i chłopi, w kapitalizmie – robotnicy i kapitaliści, w komunizmie – komuniści (partyjni) i niekomuniści (bezpartyjni). Wydaje się, że poza miłością kobiety i mężczyzny to pojęcie miłości prawdziwej ogranicza się tylko do agape, bo z natury rzeczy nie wystepuje tu eros (miłość fizyczna kobiety i mężczyzny), bo jest to bezprzedmiotowe. Można jednak i tu dopatrywać się pewnego elementy fizycznego, w postaci elementu materialnego, np. dóbr materialnych. Tą konkluzją można by wszystko załatwić, zakończyć. f) Jakie sa według mnie cechy miłości prawdziwej: (1) Osoba dba o dobro drugiej osoby (kochanej). (2) Jest to miłość wzajemna (obustronna), miłość jednostronna (np. kobiety do mężczyzny, ale nie odwrotnie) nie jest prawdziwą miłością. To samo można by powiedzieć o agape w milości poza kobietą i mężczyzną. (3) Miłość jest bezinteresowna. (4) Miłość jest ofiarna, aż do Ofiary na krzyżu Chrystusa, miłość wiąże się z wyrzeczeniem, z ofiarą, często z cierpieniem. (5) Miłość nie jest egoistyczna (wzajemna troska obu osób o siebie, nie tylko bierze, ale także daje), (6) Miłość jest prawdziwa, a nie fałszywa (obłudna, nieprawdziwa, udawana, pozorna), (7) Miłość jest wolna, zakłada wolność – jest wolna od jakiegokolwiek przymusu, np. psychicznego, fizycznego, ekonomicznego, społecznego, towarzyskiego, rodzinnego, klasowego. (8) Miłość szanuje godność i honor drugiej osoby kochanej, obu osób kochających się - albo pokora i godność, albo godność i honor. (9) Miłość jest trwała, stała (zerwanie więzów prawdziwej miłości oznacza zdradę duchową lub zdradę fizyczną – na przykład w małżeństwie nosi to nazwe cudzołóstwa, a w agape np. zdrady przyjacielskiej, np. zdrada Chrystusa przez Judasza. (10) Jak powiedziano, miłość prawdziwa kobiety i mężczyzny (małżonków) obejmuje miłość duchową (decyzja rozumu, woli, uczuć) oraz miłość fizyczną. (11) Miłość obejmuje wszystkie osoby, także nieprzyjaciół (wrogów) (a) albo miłość obejmuje tylko przyjaciół, o wrogach nie mówi się dobrze, o wrogach obowiązkowo milczy się, najlepiej milczy się (b). W ten sposób (w drugim ujęciu, b) chce wpływać się na wrogów (nieprzyjaciół), aby oni zmienili swoje stanowisko, zachowanie, nawrócili się z błędnej drogi. W tym drugim ujęciu miłości (b) osoba (osoby) działają, zachowują się z zamiarem poprawienia, nawrócenia wrogów. W tym drugim ujęciu (b) miłość nie oznacza nienawiści (jak u Żydów w Starym Testamencie). Miłość oczyszcza, ogrzewa. W tym drugim ujęciu (b) ma zatem poprawne, etyczne, moralne pobudki. Gdy nawraca się druga osoba, to nie można jej nadal potępiać, bo to szkodzi, wywołuje cierpienie. Trafne jest drugie ujęcie. Takie też jest drugie ujęcie naturalistyczne, prawa natury. (12) Miłość jest owocna, płodna, przynosi ona owoce miłości, np. dzieci jako owoc miłości kobiety i mężczyzny - małżonków. (13) Miłość nie wyrządza zła, szkody majatkowej lub niemajatkowej, nie cieszy się z niesprawiedliwości. (14) Miłość potrafi przebaczyć, i to wielokrotnie. (15) Miłość przynosi radość, przyjemność. Zespół tych cech prawdziwej miłości można by jeszcze mnożyć, ale nie wydaje się to konieczne. Miłość i sprawiedliwość to dwie cechy człowieka. Miłość zakłada sprawiedliwość (równość). W razie kolizji miłości i sprawiedliwości, silniejsza jest miłość. Miłość nie toleruje zła, nie pobłaża, ma wzgląd także na sprawiedliwość. W literaturze, np. w Nowym Testamencie, nie podaje się zazwyczaj pojęcia, definicji miłości, nie ma teorii miłości. Niemniej sens potoczny i moralny oraz naukowy tego pojęcia wydaje się zawsze jasny, klarowny. Potrafimy bez problemu powiedzieć, ocenić, czy jest to miłość prawdziwa, czy nie jest to miłość prawdziwa. Zakochanych (kobietę i mężczyznę) poznaje się z pierwszego wejrzenia, na pierwszy rzut oka. Nie kochajacą się parę (kobietę i mężczyznę) też zazwyczaj poznaje się z pierwszego wejrzenia. Prawdziwą miłość opisywali poeci, pisarze, malarze, artyści, filmowcy, aktorzy, teologowie, etycy, prawnicy (choć w prawie pojęcie miłości nie jest zazwyczaj znane, aczkolwiek istotą każdego prawdziwego prawa pozytywnego i moralnego powinna być miłość) itd. W Nowym Testamencie pojęcie miłości wystepuje, aczkolwiek nie jest ono zdefiniowane, określone. Miłość jest istotą Nowego Testamentu. Przewija się miłość niczym tkana złota nić przewodnia przez cały Nowy Testament i to zarówno w miłości osobistej (bliźniego) i Boga, jak i miłości rodzinnej, społecznej. Teorie miłości w Nowym Testamencie stworzył św. Jan Ewangelista w Ewangelii wg św. Jana i Trzech Listach Apostolskich. Św. Jan Ewangelista był umiłowanym uczniem Chrystusa i opiekunem Jego Matki Maryi, po Jego śmierci i zmartwychwstaniu. Piękny jest hymn o miłość św. Pawła w 1 Liście do Koryntian (rozdz. 13, w. 1-13). Miłość jest istotą Prawa, Dekalogu. Miłość jest ideą przewodnią całego Nowego Testamentu, nauki Chrystusa, prawa Chrystusowego. Z miłości będzie na Sądzie Ostatecznym sądził Bóg (Ewangelia wg św. Mateusza rozdz. 25, w. 31-46). Wespół z miłością idzie w parze wolność, która też jest istotą prawa Chrystusowego, nauki Chrystusowej, Nowego Testamentu. Prawdziwa miłość zawsze rozwiązuje wszystkie problemy osobiste, indywidualne (np. kobiety i mężczyzny), w rodzinie, w społeczeństwie. Tam gdzie jest miłośc jest dobro, pokój, zgoda, wolność. Tam gdzie nie ma miłości jest zło, nienawiść, brak zgody, spory, wojny, brak wolności. Szatan nie zna miłości. Szatan jest zaprzeczeniem miłości, jest antymiłością. Bóg jest Miłością. Stosunki między ludźmi (osobiste i społeczne), w państwie, między warstwami społecznymi, powinny być oparte na miłości. Tam gdzie jest nienawiść, wrogość, nieprzyjaźń, wyzysk wszelkiego rodzaju, tam nie ma miłości. Miłość można zniszczyć, zabić nie tylko działaniem lub zaniechaniem, lecz także milczeniem, słowem, wzrokiem, pismem, piórem, gestem. Miłość buduje, niezgoda, nienawiść rujnuje, niszczy stosunki osobiste i społeczne, prowadzi do szkód, morderstw, wojen, wyzysku, walk klasowych i osobistych, religijnych, politycznych, ekonomicznych (gospodarczych). Miłość to nie tylko uczucia, słowa, pisma, to także czyny, gdy na przykład widzisz ubogiego, nędzarza, wyzysk, a nie pomagasz, nie likwidujesz przyczyn tego ubóstwa, wyzysku, to nie kochasz. Brak badań naukowych nad miłością prawdziwą. Zazwyczaj ogranicza się to pojęcie do miłości fizycznej, która nie jest jednak prawdziwą miłością. Potrzebne sa badania naukowe, medyczne, psychologiczne, biologiczne, chemiczne, etyczne, moralne, teologiczne. W zasadzie nie ma ich. Jakie procesy wewnątrz osoby zachodzą, psychiczne, psychologiczne, chemiczne, biologiczne, neurologiczne, endokrynologiczne, fizyczne, elektryczne, co dzieje się wtedy w mózgu, organizmie – na te pytania nauka współczesna zazwyczaj nie daje odpowiedzi. Trzeba to zbadać. Są pewne objawy fizyczne, chemiczne, biologiczne, fizjologiczne, które można zbadać, zmierzyć, choć na obecnym stanie nauki może to być trudne do zrealizowania, w poważnym stopniu niewykonalne. Miłość prawdziwa w jej aspekcie duchowym, jest decyzją rozumu, woli, uczuć, co można opisać, nie czyni się tego zazwyczaj. Są trzy słowa piękne i twórcze – wolność, miłość, prawda, a także pokora i godność lub godność, honor, sprawiedliwość (np. równość, brak wyzysku). 117. W historii starożytności i XX wieków stany psychiczne, rozumu, woli, uczuć, były oddawane przy pomocy rozmaitej terminologii. Była ona nieprzejrzysta. Nie wiadomo często, jak ją przełożyć na współczesny język psychologii, neurologii, psychiatrii, nauki. Jest tu zamęt pojęciowy. Nieraz sformułowania czyniło się na wyczucie, nieraz intuicyjnie, nieraz rozumowo. Współczesna nauka psychologii też nie wiem, czy zna pojęcie rozumu, woli, uczuć (to ostatnie chyba tak), czy jest to siatka pojęciowa filozofii i teologii wypracowana w starożytności i XX wieków, która nie wiadomo, jak ma się do współczesnej nauki psychologii, neurologii, psychiatrii. Czy jest w mózgu organ (jak serce, płuca, żołądek, watroba itp.), który nazywa się rozum?, wola?, uczucia? Na to pytanie powinna odpowiedzieć współczesna nauka, w tym psychologii, neurologii, psychiatrii, biologii, chemii, fizyki. Prawdopodobnie są różne teorie co do tego, jak działa mózg, czy całościowo, czy płatami (częściami) mózgu, nie badałem tego, bo nie jestem psychologiem, neurologiem i psychiatrą. A trzeba by tym się zająć (nauka). Współczesna nauka procesy psychiczne ujmuje w mózgu i w jego zaburzeniach (choroby psychiczne i nerwowe). Mózg nie jest zbadany przez współczesną naukę. Nie znamy przyczyn różnych chorób psychicznych, nerwowych, zaburzeń osobowości, zaburzeń psychicznych. Długa do tego jeszcze droga, choć poczyniono tu postępy, nie tylko w opisie zachowania człowieka (zewnętrznym), ale i wewnętrznym mózgu (ultrasonografia, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, zdjęcia rentgenowskie itd.), ale obawiam się, że uchwycono tylko zewnętrzny wygląd, obraz mózgu, a nie poznano metod i zasad jego wewnętrznego działania, funkcjonowania, to prawdopodobnie jeszcze wymyka się współczesnej nauce. Poznanie mózgu to dopiero początek, nie zbadany jeszcze dogłębnie ani pobieżnie. W historii myśli ujmowano różnie na przestrzeni dziejów siedlisko myśli, uczuć, woli, rozumu, np. dopatrywani się ich w różnych organach ciała fizycznego, np. nerkach, sercu, wątrobie, dopiero XX wiek wskazał dobitnie na mózg i system nerwowy jako siedlisko rozumu, woli, uczuć. Nauki psychologii początków jej dopatrrzyć się można dopiero w XIX wieku, poprzednio była ona działem filozofii (ewentualnie także teologii). Długa droga przed nami w poznaniu świata psychiki, umysłu ludzkiego, rozumu, woli, uczuć, ducha, mechanizmów ich działania, zaburzeń w ich działaniu. Jesteśmy dopiero na początku badań, ale kiedyś i to zostanie zapewne zbadane, pytanie, czy dogłębnie, całościowo. W teologii i filozofii istnieje pojęcie duszy (greckie psyche, łacińskie anima)), ducha. W jakiej relacji pozostają te dwa ostatnie terminy do uprzednich - rozumu, woli, uczuć. Dużo tu niejasności. Czy procesami psychicznymi, duchowymi kieruje mózg (człowiek) czy istota zewnętrzna do człowieka: Bóg. Nauka teologii i filozofii musi być uzgodniona ze współczesną nauką, w tym psychologii, neurologii, psychiatrii. Jak przełożyć te wiekowe pojęcia duszy, ducha, rozumu, woli, uczuć na współczesne pojęcia nauki, w tym psychologii, neurologii, psychiatrii, biologii, oto zadanie przed teologią, filozofią i innymi współczesnymi naukami. Poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli, uczyni wolnymi, mówi Chrystus w Ewangelii według św. Jana (rozdz. 8 w. 32). To, co jest prawdą, jest od Boga, On jest twórcą praw nauki, które człowiek ma tylko odczytać, odkodować, odkryć, poznać. Często przez wieki poznawaliśmy tylko prawdy cząstkowe, które potem zmieniały się, były i są zastepowane przez nowe cząstkowe prawdy, tak było i jest obecnie w całej nauce, np. fizyki, astronomii, chemii, biologii, medycyny, prawa, filozofii. Poznacie całą prawdę, a ta uczyni was wolnymi. Daleka droga przed człowiekiem, który poznał minimalną cząstkę, n-tą nieskończonej części wiedzy, nauki, a mówi nielogicznie, że jest mądry, że nie ma Boga, sam człowiek czyni się Bogiem. Jest to objaw pychy, głównej cechy Szatana. W tym kontekście rozumu, woli, uczuć, duszy, ducha trzeba rozpatrywać także pojęcie miłości, odwieczne, którego nauka współczesna nie poznała i nie chce poznać prawdziwej miłości. 118. Nowy Testament, prawo Chrystusowe, nauka Chrystusowa jest prawdziwą religią, nauką, prawem. Nauka Nowego Testamentu powinna być przyjęta przez mieszkańców całej Ziemi, w tym Wschodu, np. Chińczyków, Komunistyczna Parta Chin ma przekształić się w Chrześcijańską Partię Chin, a Chiny będą potęgą na mocnych nogach, nie glinianych, lecz stalowych. To samo dotyczy Japonii, Indii, Arabów. Chrześcijaństwo na Zachodzie powinno się odrodzić, gdyż nastepuje tam proces dechrystianizacji, co spowoduje upadek kultury i cywilizacji Zachodu, opartej przez XX wieków na chrześcijaństwie. 119. Przez XX wieków seks był naturalnie połączony z prokreacją, te zjawiska były nierozdzielne. Nauka medycyny w II połowie XX wieku pozwoliła na rozdzielenie życia seksualnego i prokreacji w drodze antykoncepcji. Niesie to za soba nowe zjawiska, gdzie te sfery życia sa od siebie coraz bardziej oddzielone: życie seksualne – prokreacja. Antykoncepcja nie jest jeszcze doskonała, o czym świadczą zjawiska niechcianej, nieplanowanej ciąży, stąd liczne aborcje, ok. 50 miliardów dotychczas w XX wieku. Prawdopodobnie antykoncepcja w przyszłości będzie prawie 100-PROCENTOWA Z PUNKTU WIDZENIA PEWNOŚCI. Spowoduje to dalsze silne oddzielenie życia seksualnego od prokreacji. Prokreacja powinna być świadoma i planowana. Ze względu na sytuację materialną rodzin trudną oraz przeludnienie Ziemi, szybko postępujące od XX wieku, prawdopodobnie nastapią problemy żywnościowe, mieszkaniowe, gospodarcze, ekonomiczne, demograficzne. Nie mogą one być rozwiązane pod żadnym pozorem w drodze aborcji, jest to bowiem zabicie dziecka poczętego, osoby, człowieka, morderstwo na osobie niewinnej, bezbronnej, łono matki staje się grobem dla jej dziecka, jest przestępstwem i niemoralne. Od zakazu aborcji nie może być żadnych wyjątków, jest ona zawsze bezprawna, przestępcza, niemoralna, fałszywa, bez względu na stanowisko prawa pozytywnego, ją dopuszczającą, jest to bezprawie, przestępstwo zawsze, bez żadnych wyjątków, np. zdrowotnych, eugenicznych, gwałtu. Drogą do rozwiązania problemu przeludnienia może być tylko dobrowolna antykoncepcja sztuczna lub naturalna. Sterylizacja przymusowa jest zawsze niemoralna i bezprawna, także co do osób upośledzonych umysłowo. Nie można także prawnie ograniczać ilości potomstwa, może być ona dowolna, decyzja należy do małżonków. Obowiązuje zasada świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, jako zasada moralna. Być może systemy religijne i etyczne, które wyrosły w starożytności, i trwają przez XX wieków, były podyktowane w zakresie etyki seksualnej tym zjawiskiem naturalnym niemożności odłączenia wtedy sfery pożycia seksualnego i prokreacji, stąd rygory moralne, prawne, np. zakaz cudzołóstwa, nierządu. Osobiście nie sądzę, aby tak było. Ale taką hipotezę naukową trzeba sprawdzić. Jest według mnie poza sporem, że cudzołóstwo, czyli zdrada małżeńska była i jest niedopuszczalna. Taka jest konstrukcja psychiczna, moralna, prawna człowieka i społeczeństwa. Natomiast kwestia tzw. nierządu, czyli stosunków płciowych przedmałżeńskich i osób stanu wolnego może być otwarta w świetle nowych zjawisk w nauce medycyny, trzeba by założyć wtedy 100-procentową pewność antykoncepcji, co nie zawsze może być łatwe. Możność poczęcia dziecka ze stosunków płciowych przedmałżeńskich i osób stanu wolnego stanowczo przeciwstawia się takim stosunkom, prawdopodobnie taki też był zasadniczy motyw dotychczasowy w etyce, moralności, może religii. Życie seksualne jest radosne, przyjemne, nie ma potrzeby ograniczania tego, co jest dobre. Jak powiedziałem, teksty Nowego Testamentu odnośnie do stosunków płciowych przedmałżeńskich i osób stanu wolnego są otwarte, teksty sa niejednoznaczne, wymaga to badań naukowych, biblijnych Nowego Testamentu, bez zakładania z góry żadnej z tez: pozytywnej lub negatywnej. Świety Augustyn pisał, że Adam i Ewa w Raju uprawiali seks, mimo że nie byli małżeństwem. Dopiero po zerwaniu jabłka z rajskiej jabłoni według niego w ducha człowieka wstapiła żądza, i początek grzechu pierworodnego, przenoszonego przez wieki na potomstwo. Jeśli teza św. Augustyna jest prawdziwa, to dlaczego nie rodziły się dzieci przed grzechem pierworodnym, skoro Adam i Ewa współżyli seksualnie. Trudno mówić wtedy o naturalnej lub sztucznej antykoncepcji. Niemniej ten motyw jest charakterystyczny, że życie seksualne nie musi prowadzić do poczęcia dziecka. Te tezy teologiczne są nie do zbadania naukowego, na obecnym stanie nauki. Osobiście przyjmuję, że stosunki płciowe kobiety i mężczyzny są moralne, etyczne tylko w małżeństwie, a nie poza nim. Takie też jest stanowisko całego chrześcijaństwa (katolicyzmu, prawosławia, protestantyzmu). Małżeństwo to związek kobiety i mężczyzny. Związki homoseksualne nie są małżeństwami moralnie i prawnie, BEZ WZGLĘDU NA STANOWISKO PRAWA POZYTYWNEGO, np. na Zachodzie, nie ma tego zazwyczaj w niechrześcijańskim Wschodzie, dziwne, że jest ono w chrześcijańskim Zachodzie. Nie było małżeństw homoseksualnych nigdy w starożytności ani przez XX wieków. Jest to wytwór chorej wyobraźni, fałszywego prawa Zachodu. Prawdą jest, że zjawisko homoseksualizmu występowało mniej lub częściej przez XX wieków, np. w starożytnej Grecji, Rzymie, ale było to zjawisko faktyczne, a nie prawne (małżeństwo). Homoseksualizm nie może być traktowany jako przestępstwo, nie powinien podlegać odpowiedzialności karnej Jest jednak niemoralny. Taka jest natura. Nie wolno adoptować dzieci związkom homoseksualnym, jest to niemoralne i bezprawne, sprzeczne z prawem moralnym. 120. Jeszcze raz powraca motyw celu małżeństwa, czy związek ten zakłada pożycie seksualne kobiety i mężczyzny oraz prokreację (koniunkcja) czy nie zakłada tych obu tez. Były małżeństwa dziewicze. Są małżeństwa, w których z wyboru lub z natury (bezpłodności) nie ma dzieci. Katolicyzm (kodeks prawa kanonicznego z 1983 roku) zakłada, że cechą konstytutywną małżeństwa jest m.in. prokreacja. Dlatego małżeństwo kobiety i mężczyzny z góry założonym celem, że nie będą rodzić dzieci, wykluczają prokreację, jest nieważne. Nowy Testament nie rozwiązuje tej kwestii wprost, zostawia ją otwartą, pomija milczeniem. Są systemy, w ktorych prokreacja nie jest cechą konstytutywną zawarcia małżeństwa, np. polski kodeks rodzinny z 1964 roku, który dopuszcza prokreację, ale nie czyni z niej elementu konstytutywnego małżeństwa. Nie jest to podstawa do unieważnienia małżeństwa. Nie jest to także małżeństwo nie istniejące (matrimonium non existens). Może to być przyczyną rozwodu lub separacji. Stanowiska systemów moralnych, etycznych, religijnych w tych kwestiach mogą być zróżnicowane, podobnie jak systemów prawnych (prawa pozytywnego). Miłość prawdziwa jest owocna, zakłada owoce w postaci dzieci. Prokreacja nie musi być elementem konstytutywnym małżeństwa, aczkolwiek nie jest to naturalne, zwyczajowe. Pozostawiam tutaj wolność małżonkom, podobnie jak Nowy Testament. 121. Jest prawdą, że mężczyzna w czasie jednej ejakulacji ma kilkaset milionów plemników, z których każdy najczęściej jest zdolny do zapłodnienia jaja kobiety. Mężczyzna jest zatem płodny z natury. Kobieta w ciągu 1 miesiąca ma tylko jedno jajo zdolne do zapłodnienia (miesiączka). Ciąża trwa 9 miesięcy. Zdolność rodzenia kobiety jest przez naturę bardzo ograniczona (od miesiączki ok. 12-14 lat do okresu przekwitania, menopauzy, ok. 45-48 roku życia). Żyjcie i rozmnażajcie się, zaludniajcie Ziemię i może Wszechświat, mówi Bóg. To ostatnie (zaludnienie Wszechświata) będzie utrudnione w systemie rodzenia dzieci przez kobiety, trwałoby to miliony lat. Płodność mężczyzny zaś to niezmiernie ułatwia, czyni realnym zaludnienie Wszechświata. Czy w tej konstrukcji biologicznej człowieka (kobiety i mężczyzny) Bóg nie chciał wpisać pewnych prawd naukowych. Może ludzkość, aby zaludnić Wszechświat, będzie musiała sięgnąć do poczęcia dziecka poza łonem kobiety. Nie wiadomo, co nauka w przyszłości przyniesie. Optymalnym sposobem rodzenia dzieci jest łono matki i stosunek płciowy kobiety i mężczyzny. Wprawdzie możliwe jest poczęcie dziewcka poza łonem kobiety, ale prawdopodobnie nie zbadane sa tego skutki uboczne, na przykład w życiu psychicznym, duchowym człowieka, co może ujawnić się w różnym okresie jego życia, aż do śmierci. 122. Nie jest jasne, czy życie jest poza Ziemią. Trwają badania naukowe. Z obecnych badań naukowych wynika, że Wszechświat jest w stanie ustawicznego rozwoju, ewolucji, tworzenia, proces stworzenia Wszechświata trwa na oczach ludzkości (znany i nie zbadany jeszcze). Niemniej nie jest możliwe przeszczepienie tam życia człowieka, na obecnym stanie nauki, np. z uwagi na brak warunków naturalnych do jego istnienia, przykładowo ekstremalne temperatury niskie lub wysokie, brak wody, często stałej materii, brak roślinności, zwierząt, ludzi. Proces ten może trwać nieograniczone wieki. Nauka będzie się rozwijała. Będą być może możliwe podróże międzyplanetarne po Wszechświecie, teraz będące w zalążku. Proces komunikacji zaklada jednak, że musi być prędkość większa niż prędkość światła (150 000 km na sekundę). Nauka nie odkryła jednak tych zjawisk, ale prawdopodobnie wcześniej lub później je odkryje. Nawet przy poruszaniu się statków kosmicznych z prędkością światła podróże kosmiczne obecnie – przy tym etapie rozwoju fizyki, astronomii – trwałyby miliony, miliardy lat świetlnych (nie ziemskich lat). Wszechświat stworzył Bóg, i ma On w stosunku do niego i ludzkości swoje plany, które człowiek musi odkryć w drodze poznania naturalnego, np. praw naukowych, Bóg może to także te prawdy naukowe objawić w każdej chwili. Wkraczamy w zjawiska futurologii, badania przyszłości. Na razie ona jest zakryta przed ludzkością. Wszystko jest w mocy Stwórcy – Boga. Jest On Wszechmogący i Wszechwiedzący. Bóg jest jedynym Panem dziejów Wszechświata. 123. Prawo dzieli się na prawo materialne (np. cywilne, administracyjne, karne, konstytucyjne, rolne) oraz prawo procesowe rozpoznawcze (np. k.p.c., k.p.k., k.p.a.) oraz prawo procesowe egzekucyjne (np. w k.p.c., k.k.w., egzekucji administracyjnej). Osobiście nie interesowało ani nie interesuje mnie prawo procesowe. Zainteresowanie moje budzi prawo materialne, zwłaszcza cywilne. Interesują mnie stosunki materialnoprawne, a nie procesowoprawne. Postępowania prawne nie interesują mnie, nie ma w niż treści materialnoprawnej, są bez treści, życia, formułkami procesowymi. 124. Istnieje pilna potrzeba przełożenia języka Biblii, w tym Nowego Testamentu, na język współczesnej nauki, np. psychologii, psychiatrii, neurologii, medycyny, prawa, filozofii, teologii, humanistyki itd. Język Biblii był prawdopodobnie dostosowany do języka nauki lub potocznego w czasie pisania poszczególnych ksiąg Biblii, w tym Nowego Testamentu. Co on oznacza we współczesnej nauce? Na przykład pojęcia rozumu, woli, uczuć, duszy, ducha, stanów psychicznych, zaburzeń psychicznych, chorób psychicznych (psychoz), zaburzeń osobowościowych, psychologicznych, zaburzeń neurologicznych, np. chorób nerwowych, zły duch, opętanie, czystość, czystość fizyczna, czystość moralna, czystość rytualna, rozsądek, życie, pożadanie, żądza, wina, wina umyślna i nieumyślna i jej formy, zamiar bezpośredni (dolus directus), zamiar ewentualny (dolus eventualis), lekkomyślność, niedbalstwo, czy pojęcie winy znane jest Biblii, jak je rozumiano wtedy, a jak rozumieć je dzisiaj, pojęcie prawa, ius a lex, ciało, przestępstwo (zbrodnia, występek), wykroczenie, grzech, bezprawie, szkoda majątkowa i niemajątkowa (krzywda), serce, nerki, siedliso życia psychicznego, intelektualnego, uczuciowego, mózg, system nerwowy, nerwy, mądry, głupi, szalony, szatan, wariat, sumienie, błąd, świadomość, nieświadomość, podstęp, groźba, umowa, czynność prawna (dwustronna i jednostronna), testament, zobowiązanie, związek przyczynowy, małżeństwo, władza rodzicielska, opieka, kuratela, zawarcie małżeństwa, małżeństwo, małżeństwo nie istniejące (matrimonium non existen), nieważność małżeństwa, unieważnienie małżeństwa, rozwód, separacja, cudzołóstwo, nierząd, rozpusta, masturbacja, homoseksualizm i kilkadziesiąt innych pojęć z zakresu seksualności, o czym była mowa uprzednio, obrona konieczna, dozwolona samopomoc, niepoczytalność pełna i ograniczona, wady oświadczenia woli, prawo podmiotowe, wolność, prawda, miłość i jej rodzaje, pogora, godnośc, honor, własność, listę tę można by mnożyć w nieskończoność. Trzeba na to w tłumaczeniach Biblii i komentarz do Niej udzielić odpowiedzi, w tym w Nowym Testamencie. 125. Obrzezanie - zakaz. W praktyce w niektórych systemach religijnych i w praktyce występuje obrzezanie kobiet i mężczyzn. W obydwu wypadkach jest to okaleczenia ciała, uszkodzenie ciała, nienaturalne, niemoralne, fałszywe, przestępstwo, bezprawie. Jest ono szczególnie obrzydliwe i szkodliwe u kobiet. Wywołuje ono ujemne skutki zdrowotne (medyczne) i psychologiczne, nieraz prowadzi do śmierci. Piękny film pt. „Kwiat pustyni” pokazuje cała ohydę, obrzydliwość, szkodliwość obrzezania kobiet. Obrzezanie kobiet i mężczyzn jest sprzeczne z prawem Boskim, prawem Chrystusowym, zakazane przez nie, zakazane przez Nowy Testament, naukę Chrystusa, prawo Chrystusowe. Nie jest ono stosowane, i trafnie, słusznie, w całym chrześcijaństwie. Obrzezanie kobiet i mężczyzn powinno być uznane przez wszystkie systemy moralne, religijne, prawne, za zakazane, niedopuszczalne, stanowiące bezprawie i przestępstwo, fałszywe. Obrzezanie kobiet i mężczyzn, często stosowane w praktyce, nie ma umocowania w prawie Boskim, moralnym, naturalnym, prawie Chrystusowym, jest szkodliwym i przestępczym zwyczajem prawnym w pewnych regonach świata. Żadna religia nie może go nakazywać ani zalecać. To samo dotyczy prawa pozytywnego (państwowego). W tej sprawie powinna być podpisana stosowana konwencja międzynarodowa, do której powinny przystapić wszystkie państwa świata. Obrzezanie jest przejawem ciemnoty, zacofania, fałszu, bezprawia, niemoralności, przestępstwa. Trzeba je aktywnie zwalczać. 126. Religii na świecie jest wiele. Każda z religii uważa inne religie, także pokrewne za fałszywe, nieprawdziwe, heretyckie, a sama jest fałszywa, heretycka, wzajemnie obrzucające się inwektywami. Jest to przejaw zacofania moralnego, prawnego, religijnego, ciemnoty, czas temu postawić kres, koniec. Jedyną prawdziwą religię pokazuje Chrystus, Bóg w Nowym Testamencie, w nauce Chrystusa, w prawie Chrystusowym. Bóg Chrystus został ukrzyżowany przez ludzi, i to kapłanów i arcykapłanów, którzy wykorzystali do tego aparat państwowy, rzekomo wierzyli oni w Boga, a tak naprawdę, to realizowali swoje cele ziemskie panowania, rządy dusz, wyzysku ekonomicznego, instrumentu polityki, co prawdziwie zostało pokazane w Nowym Testamencie i finałem tego było ukrzyżowanie przez człowieka Boga Chrystusa. Powtórzą to ludzie 2 000 lat potem. Oto cała prawda o człowieku, jego fałszu, ohydzie, niemoralności, bezprawie, przestępstwach, zbrodniach. Dzieje się to poprzez wieki, w zmieniających się tylko konfiguracjach osobowych i społecznych, istota pozostaje jedanak stale ta sama. Wstyd, hańba, obrzydzenie, zbrodnie, przestępczość, niemoralność ludzkości, człowieka. Strach poruszac się i żyć w tym gnieździe żmii, wężów, gadów, wilków, lisów, hien, szakali, płazów, gadów, obrzydliwości. Czas to stanowczo zmienić, wyplenić. 127. Prawdziwa miłość nie zna żadnych ograniczeń, wszystkie przeciwności, trudy pokona, zawsze zwycięża, nigdy nie zdradza. Prawdziwa miłość nie zna żadnych barier, koloru skóry (np. czarny, biały; niewolnica i wolny), religii, rasy, wykształcenia, majątku (przysłowiowa miłość Kopciuszka i księcia z bajki), zawodu (prostytutka, która porzuca swój stan i poślubia ukochanego, jest piękna, zobacz np. „Damę kameliową” Aleksandra Dumasa), stanowiska, pochodzenia społecznego, wieku, stanu społecznego, wad fizycznych czy psychicznych itd. itp. Jeżeli między wami jest dystans, różnica, nierówność, to nie kochacie się wzajemnie. Miłość prawdziwa jest zawsze wzajemna, ofiarna, oblubieńcza, wszystko znosi i wszystko przetrwa, pokona, nigdy nie ustaje, jest wieczna. 128. Jakie są cele małżeństwa? Teoretycznie dwa, po pierwsze, współżycie seksualne, po drugie, rodzenie dzieci (potomstwa). Między tymi dwoma członami może być koniunkcja, czyli obydwa człony muszą być łącznie spełnione lub alternatywa zwykła, czyli wystarczy spełnienie jednego z tych członów. Przy stanowisku pierwszym niespełnienie jednego z tych członów lub niespełnienie ich obu powinno pociągać za sobą określone skutki prawne w postaci nieważności małżeństwa (na tle kodeksu prawa kanonicznego) lub unieważnienia małżeństwa (na tle kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Jeśli zatem osoba jest niezdolna do współżycia seksualnego, np. brak narządów płciowych, niemożność odbycia stosunku płciowego, niemoc płciowa (impotentia coeundi) lub niemożność zrodzenia dzieci (impotentia generandi), bezpłodność, to logicznie biorąc małżeństwo jest nieważne, gdyż nie jest spełniona jedna z tych koniecznych przesłanek lub nie są spełnione obydwie przesłanki. A w każdym razie może to być przyczyną rozwodu (alternatywa rozłączna do nieważności, unieważnienia małżeństwa). Przy tezie pierwszej muszą być spełnione obie te przesłanki (niemożność pożycia małżeńskiego i niezdolność do zrodzenia potomstwa), przy tezie drugiej wystarczy spełnienie jednej z tych przesłanek (alternatywa zwykła, tj. niemożność pożycia seksualnego lub niemożność zrodzenia potomstwa). Stanowisko kodeksu prawa kanonicznego Kościoła katolickiego jest takie, że „niezdolność dokonania stosunku małżeńskiego uprzednia [przed zawarciem małżeństwa - M.N.]) i trwała, czy to ze strony mężczyzny czy kobiety, czy to absolutna lub względna, czyni małżeństwo nieważnym z samej jego natury” (kan. 1084 § 1 KPK). „Niepłodność ani nie wzbrania zawarcia małżeństwa, ani nie powoduje jego nieważności, z zachowanie przepisu kan. 1098” (kan. 1084 § 3 KPK). Na tle polskiego kodeksu rodzinnego, żadna z tych dwóch przyczyn nie może być podstawą unieważnienia małżeństwa, może być natomiast przyczyną rozwodu lub separacji prawnej. Jest to zatem kwestia istotna. Jakie jest stanowisko Nowego Testamentu w tej sprawie. Ewangelia mówi, że są niezdatni do zawarcia małżeństwa, którzy tacy się urodzili i są niezdolni do małżeństwa, których ludzie takimi uczynili (np. eunuchowie). Bliżej te dwa pojęcia nie są oznaczone, sprecyzowane, lecz w drodze logicznej wykładni Ewangelii (Nowego Testamentu) należy dojść do wniosku, że obejmują one obydwie te wyliczone uprzednio sytuacje, czego nie realizuje kodeks prawa kanonicznego Kościoła katolickiego, czyli jest on sprzeczny z Ewangelią (Nowym Testamentem), czyli w tym zakresie nie obowiązuje. Kodeks prawa kanonicznego jest przełożeniem Ewangelii, Nowego Testamentu na język norm prawnych, jego źródłem jest, a w każdym razie powinien być Nowy Testament, Ewangelie. Skoro osoba jest niezdolna do pożycia seksualnego lub nie może zrodzić potomstwa (bezpłodność), to nie jest realizowany cel małżeństwa, jakim jest pożycie małżeńskie i zrodzenie potomstwa, a zatem logicznie biorąc, małżeństwo powinno być nieważne. Małżonkowie tacy mogą jednak pozostać w małżeństwie, jeśli taka jest ich zgodna obustronnie wola. Jeśli jeden z małżonków lub oboje chcą stwierdzenia nieważności, to powinna ona być stwierdzona, zresztą małżeństwo jest nieważne od samego początku jego zawarcia, a raczej niezawarcia. Jeśli przyczyny te wystąpią po zawarciu małżeństwa (te dwa powody), to małżeństwo został zawarte ważnie, lecz może być orzeczony rozwód?, można tak twierdzić, ale jest to dyskusyjne. Kodeks prawa kanonicznego nie zna rozwodów, kodeks rodzinny zna rozwód, który z tego powodu teoretycznie może być orzeczony. Jak z tego wynika, te dwie przyczyny powiązane z celami zawarcia małżeństwa, prowadzą do doniosłych, rewolucyjnych wniosków w tym zakresie. Nie było takiego wniosku w prawie Kościoła katolickiego. Jeśli natomiast uznać, że celem małżeństwa jest tylko pożycie seksualne, a nie zrodzenie dzieci, to teoretycznie niemożność zrodzenia potomstwa nie mogłaby być powodem do nieważności, unieważnienia małżeństwa, ale i wtedy można wyciągnąć taki sam wniosek, jak w sytuacji uprzedniej (cel małżeństwa: pożycie seksualne i zrodzenie dzieci) 129. O masturbacji milczy Stary i Nowy Testament. W przeszłości z masturbację wiązano szereg ujemnych skutków zdrowotnych, np. choroby psychiczne, Obecnie nauka to zazwyczaj obala. Z masturbacją mogą wiązać się uszkodzenia mechaniczne, np. otarcie naskórka, obrzęk (opuchnięcie) prącia, utrwalenie się przedwczesnego wytrysku. Nie tyle masturbacja jest szkodliwa zdrowotnie, ile wiązanie z nią ujemnych ocen moralnych i psychicznych, co może być powodem nerwic. Na pytanie, czy masturbacja jest szkodliwa, nauka odpowiada – zazwyczaj nie, Stary i Nowy Testament milczy, choć ta praktyka jest wielowiekowa. Na pytanie, czy masturbacja jest dozwolona moralnie?, odpowiem: nie. Źle jest zwłaszcza wtedy, gdy osoba może uprawiać seks heteroseksualny (z osobą odmiennej płci), lecz stosuje masturbację, np. w małżeństwie. Także w małżeństwie występuje masturbacja, nie tylko w okresie niemożności odbywania stosunków fizycznych, np. w zaawansowanej ciąży, po porodzie. 130. Dla seksualności najbardziej komfortowe jest naturalne współżycie seksualne kobiety i mężczyzny, bez jakiejkolwiek antykoncepcji sztucznej, np. środków mechanicznych (np. prezerwatyw), chemicznych, hormonalnych. Naturalne złączenie narządów płciowych kobiety i mężczyzny przynosi najwięcej satysfakcji. Antykoncepcja sztuczna wprowadza pewne zaburzenia w tym naturalnym toku – fizyczne, psychiczne, moralne, zdrowotne. Dlatego można promować naturalne regulowanie poczęć, z czym jednak może wiązać się większe ryzyko zajścia w niechcianą ciążę (okresy dni płodnych kobiety mogą wahać się, w tym nagle, na skutek działania rozmaitych bodźców fizycznych, zdrowotnych, psychicznych, np., stres, przemęczenia). Antykoncepcja sztuczna zazwyczaj to ryzyko zmniejsza, ale go nie wyłącza, np. prezerwatywa może pęknąć, zsunąć się, powodując przedostanie nasienia do pochwy, tabletka może nie zadziałać, np. nie wchłonie się przez organizm, można zapomnieć zastosować tabletkę. Dlatego z punktu widzenia przeżyć seksualnych i ich głębi katolicka etyka seksualna ma poważne walory, jest stosowaniem prawa naturalnego, natury w tym zakresie. Najpiękniejsze i najlepsze jest naturalne złączenie fizyczne i psychiczne (duchowe) kobiety i mężczyzny. Wszelkie inne warianty (np. antykoncepcja sztuczna, masturbacja, homoseksualizm, zoofilia), to zubożają. Celem nauki powinno być opracowanie naturalnych metod regulacji poczęć ze stuprocentową pewnością, jest to możliwe, lecz dotychczas nie zostało to zrealizowane. 131. Szkodzą prezentowane w literaturze, filmie, sztuce poglądy szerzące rzekomo prawdziwą miłość poza małżeństwem, a deprecjonujące małżeństwo. Gdy jeden z małżonków (mąż lub żona) „zakochuje się” w innej osobie (stanu wolnego lub zamężnej, żonatej) i w ten sposób zdradza swojego małżonka, to mówi się, pisze się, że jest to prawdziwa miłość, wyzwolenie z niewoli, więzów małżeńskich, rodzinnych, nie widząc tego, że naprawdę nie jest to prawdziwa miłość, lecz fałszywa miłość, często zafascynowanie erotyczne, fizyczne, seksualne, nieraz nawet w partnerze tej samej płci. Mówi się wtedy o romantycznej miłości kochanków. Nie pokazuje się zazwyczaj prawdziwej miłości małżonków, ich miłości do dzieci, rodziny, wzajemnych więzów. Rozwód lub nieformalna miłość rani drugiego małżonka, dzieci, rodzinę, społeczeństwo, następuje rozpad rodziny i często bolesne przeżycia na tym tle. Czas, aby literatura, film, sztuka pokazywały prawdziwą miłość małżonków. Często rozpadowi małżeństwa i rodziny winni są sami małżonkowie lub jeden z nich, którzy nie zawierają małżeństwa na podstawie prawdziwej miłości, lecz miłości fizycznej, która nie jest prawdziwą miłością, często o zawarciu małżeństwa decydują inne przyczyny niż prawdziwa miłość, np. stan majątkowy, materialny, pozycja społeczna, zafascynowanie erotyczne, prestiż społeczny, poglądy innych osób, np. rodziców, rodziny, bliskich, stan społeczny, religia, narodowość, wyznanie. Nie ma wtedy potem co się dziwić, że takie małżeństwa nie zawarte na podstawie prawdziwej miłości potem prędzej lub później rozpadają się, ja go nie kocham, nie chcę żyć w tym związku, nieraz stosuje się przymus fizyczny, np. bicie, znęcanie się psychiczne nad drugim małżonkiem, przymus psychiczny, ekonomiczny, społeczny, małżeństwa te jeśli nawet potem formalnie nie rozpadają się w wyniku rozwodu, to funkcjonują nieprawidłowo, ze stratami moralnymi, psychicznymi, społecznymi, ekonomicznymi, są atrapą, wrakiem małżeństwa. Czas być mądrym przed szkodą, a nie po szkodzie i zawierać małżeństwo na podstawie prawdziwej miłości, która jest podyktowana rozumem, wolą, uczuciami. Potem będzie się tego żałować, czemu ja nie byłam, nie byłem mądry przed zawarciem małżeństwa, ale potem jest za późno. Literatura, film, sztuka niech promują, pokazują prawdziwą miłość, która możliwa jest tylko w małżeństwie (więź fizyczno-duchowa), seks też jest ważnym tu elementem, ale nie decydującym, nie jedynym. Nie kochasz prawdziwie, to się nie żeń, nie wychodź za mąż! 132. Miłość jest prawdziwa, wolna, ofiarna, bezinteresowna, dobra, wzajemna, cierpliwa, wyrozumiała, nieustająca, wieczna, trwają więc wiara, nadzieja i miłość, a z nich największa jest miłość. 133. Nauka oraz praktyka posługuje się różnymi pojęciami, np. rozum, wola, uczucia, emocje, myślenie, intelekt, umysł, świadomość, pamięć, wolna wola, logiczne myślenie, dusza, duch, zmysły, mózg, intuicja, życie itd. Pojęcia te przykładowo wyliczone nie są jednolicie rozumiane w nauce i praktyce zarówno współcześnie, jak też historycznie, w przeszłości. Nie sposób tego tu analizować. Wymagałoby to odrębnych obszernych opracowań monograficznych. Różnie te pojęcia są rozumiane w rozmaitych dyscyplinach naukowych teraz, i tak też było w przeszłości, w tym w psychologii, psychiatrii, neurologii, medycynie, teologii, filozofii, prawie, logice. Nawet w ramach tej samej dyscypliny naukowej (np. psychologii czy teologii lub filozofii) pojęcia te są i były w przeszłości różnie rozumiane. Należy odesłać do obszernej literatury z tego zakresu. W teologii wypracowano pojęcie duszy i ducha. W chrześcijaństwie przyjmuje się, że człowiek jest osobą składającą się z duszy i ciała. Ciało ma charakter fizyczny, zaś dusza charakter niematerialny. Są czyste duchy, np. Bóg, który jest Duchem, aniołowie, Szatan (anioł upadły) i inne duchy. Na pytanie, co to jest dusza, jaka jest jej istota, z czego ona się składa, jakie pełni funkcje, udzielano w przeszłości i udziela się obecnie różnych odpowiedzi. Jedni przyjmowali i przyjmują, że na pojęcie duszy (słowo greckie psyche, łacińskie anima) składa się rozum, wola i uczucia. Inni twierdzą, że pojęcie to tożsame jest z życiem, z życiem wiecznym, negują poprzednie ujęcie. Z kolei inni widząc tu piętrzące się trudności, starają się pojęcie duszy zastąpić pojęciem ducha, a z kolei na pytanie, co to jest duch, nie dają jasnej odpowiedzi, poza – jak się wydaje – zasadą, że istotą ducha jest niematerialność. Inni z kolei porzucają to pojęcie duszy i ducha, tak czyni zazwyczaj współczesna psychologia. Dusza człowieka jest nieśmiertelna, odłącza się od ciała z chwilą jego śmierci, połączy się z powrotem w uwielbionym ciele ponownie przy powszechnym zmartwychwstaniu. Podstawą do tych konstatacji współczesnej psychologii jest obserwacja, że człowiek żyje w łonie matki (przed narodzeniem), potem rodzi się, jest niemowlęciem, dzieckiem, młodzieńcem, dziewczyną, osobą dojrzałą, stopniowo starzeje się, staje się starcem, a potem umiera. Stan psychiczny człowieka (rozum, wola, uczucia) stopniowo się rozwija. Współczesna nauka za źródło zjawisk psychicznych uznaje mózg (centralny i obwodowy układ nerwowy), zaś zjawiska psychiczne ujmuje jako funkcję wysoko zorganizowanej materii (jak to ujmuje filozofia). Dawniej upatrywano funkcję zjawisk psychicznych często w innych organach ciała, np. w sercu, w nerkach, w wątrobie. Rozwój współczesnej nauki rzucił na to nowy snop światła, upatrując psychikę jako funkcję mózgu (centralnego i obwodowego układu nerwowego). Istotą zjawisk psychicznych jest rozum, wola i uczucia. Nauka współczesna potwierdza fakt, że w mózgu człowieka nie ma organu o nazwie rozum, wola czy uczucia. W jaki sposób działa mózg, to na ten temat były i są obecnie różne teorie. Jedni przyjmują, że mózg działa jako całość. Drudzy poszczególnych funkcji psychicznych chcą dopatrywać się w poszczególnych częściach mózgu, poszczególnych płatach mózgowych odpowiedzialnych za poszczególne funkcje psychiczne człowieka. Mózg i sposób jego działania (podobnie jak całego układu nerwowego) nie jest jeszcze zbadany, nauka poczyniła dopiero pierwsze nieśmiałe kroki. W zasadzie cała nauka o mózgu jest dopiero przed nauką, w tym psychologii, neurologii, psychiatrii, teologii, filozofii. Nie mamy jeszcze dostatecznych narzędzi pomiarów funkcji psychicznych. Takie wynalazki jak zdjęcia rentgenowskie, eeg (elektroencefalograficzny zapis czynności mózgu), tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, istotnie przyczyniły się do zbadania mózgu i jego funkcji, ale jeszcze nie odkryły pełnej prawdy o mózgu i psychice człowieka, jest to dopiero początek nauki. Przyszłość dalsza lub bliższa zapewne przyniesie nowe odkrycia w zakresie mózgu i jego funkcjonowania. Wszystko w zasadzie jest dopiero przed nami, przed nauką. Można mówić o rozumie, woli i uczuciach. Rozum kieruje człowiekiem, jego zachowaniem, pod jego wpływem, kierunkiem wola podejmuje decyzje określonego zachowania). Wola polega na tym, że człowiek chce podjąć pewną decyzję woli (wybór jednego zachowania z kilku możliwych). Na wolę człowieka mogą wpływać motywy, pobudki, pod ich wpływem (w walce motywów - za i przeciw, dłuższej lub krótszej) człowiek wyraża wolę, że chce w określony sposób zachować się (decyzja woli). Rozum kieruje wolą i uczuciami. Decyzja woli powinna być rozumna, a nie irracjonalna (nieracjonalna). Rozum powinien kierować uczuciami, tak przynajmniej powinno być. Znamy jednak często sytuacje, gdy uczucia wymykają się spod kontroli rozumu, wtedy czynimy tak, jak mówią, dyktują nam uczucia, a nie tak, jak wskazywałby na to rozum. W nauce od wieków ścierają się dwa przeciwstawne stanowiska w teologii, filozofii i psychologii – teoria wolnej woli (przyjęta np. przez katolicyzm) oraz teoria braku wolnej woli (tak np. luteranizm czy kalwinizm, ten ostatni w nauce o predestynacji, przeznaczeniu człowieka). Nauka, zwłaszcza XIX i XX wieku przyjmowała w zasadzie determinizm, który wyklucza wolną wolę, a co za tym idzie powinien wykluczać odpowiedzialność moralną i prawną człowieka za swoje zachowanie (działanie lub zaniechanie), skoro są one zdeterminowane. Nauka II połowy XX wieku i początku XXI wieku skłania się raczej ku indeterminizmowi, który zakłada wolną wolę i odpowiedzialność moralną i prawną człowieka za swoje czyny, zachowanie (działanie lub zaniechanie). Osobiście opowiadam się za wolną wolą człowieka. Człowiek zawsze, nawet w sytuacjach krańcowych, ma wolność wyboru, np. A albo B, np. może odrzucić odwołanie swoich poglądów religijnych, teologicznych, filozoficznych, światopoglądowych, naukowych i ponieść konsekwencje prawne, moralne, społeczne, naukowe, zawodowe, łącznie z pozbawieniem, utratą życia, np. ukrzyżowaniem. Tak uczynił Chrystus (probatio crucis, dowód krzyżowy). Ta wolność będzie wtedy okupiona wysoką ceną, ale nie wyłącza to wolności. Wolność w sensie psychologicznym sprowadza się do wyboru jednego z dwóch lub z więcej możliwych zachowań (działania lub zaniechania), w tym dobra lub zła, człowiek może wybrać zło, a nie dobro. Wolność prawdziwa, moralna, prawna polega na wybraniu dobra, a odrzuceniu zła. Przykładowo w sensie psychologicznym człowiek może przyjąć lub odrzucić Boga, w sensie etycznym, moralnym prawdziwa wolność to wybór dobra, a nie zła, wybór zła zaprzecza prawdziwej wolności, jest fałszywą, nieprawdziwą wolnością, jest nadużyciem, zaprzeczeniem prawdziwej wolności. Przykładów takich można by mnożyć, np. człowiek może zabić albo nie zabić, ukraść albo nie ukraść rzecz, dobro materialne, scudzołożyć albo nie scudzołożyć, szanować albo nie szanować rodziców, przyjąć, mówić prawdę albo fałsz, pożądać albo nie pożądać, kochać albo nienawidzić, wierzyć albo nie wierzyć, przyjąć albo nie przyjąć określonej tezy, zachować albo nie zachować się w oznaczony sposób. Wybór zła (teoretycznie możliwy) jest moralnie - i powinien być prawnie - zakazany, np. nie wolno zabijać, kraść, cudzołożyć, kłamać, nie szanować rodziców. Każdy człowiek ma sumienie, które pozwala mu na wybór dobra, a odrzucenie zła, które mówi mu wewnętrznym głosem sumienia, co jest dobre lub złe. Wybór zła jest okupiony negatywnymi skutkami moralnymi, prawnymi, społecznymi itd., po prostu szkodzi, przynosi szkody majątkowe i niemajątkowe (moralne, krzywdę). Można powiedzieć, że prawo pozytywne (np. państwowe) nieraz zezwala lub nakazuje zło, ale takie prawo pozytywne (fałszywe) jest sprzeczne z prawem moralnym (prawdziwym) i nie obowiązuje, człowiek ma obowiązek prawny i moralny odmówić czynienia zła. Jest to przyjmowana przez wieki teoria prawa natury (prawa moralnego). Ustawodawstwa i praktyka oraz teoria prawa XIX, XX i XXI wieku państwowe realizują koncepcję prawa pozytywnego (pozytywizm prawny), które według zamierzeń ustawodawcy obowiązuje bez względu na to, czy jest ono zgodne czy sprzeczne z prawem moralnym. Przynosi to rozterki moralne, rodzi trudne decyzje, przynosi szkody majątkowe i niemajątkowe, czego przykładem są totalitaryzmy wieków, np. inkwizycja, faszyzm, komunizm, wojny, np. I i II wojna światowa, prześladowania. Jest to efekt tego, że prawo pozytywne odeszło od swoich korzeni: prawa moralnego, z którego powinno czerpać soki do życia. Jedynym prawdziwym prawem moralnym jest prawo Chrystusowe, nauka Chrystusa, Nowy Testament, prawo Boże. Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością, jest to miłość fizyczna, zmysłowa, co nie oznacza, że miłość fizyczna w relacjach kobiety i mężczyzny nie jest elementem istotnym (koniecznym) prawdziwej miłości. Miłość prawdziwa to decyzja rozumu, woli i uczuć oraz miłość fizyczna kobiety i mężczyzny (koniunkcja). Oba elementy (duchowy i fizyczny) są w tym typie miłości ujęte koniunkcyjnie, oba są konieczne, brak jednego z nich oznacza nieprawdziwą miłość kobiety i mężczyzny, która to prawdziwa miłość realizuje się w małżeństwie (ze względu na dobro małżonków, dzieci, rodziny, społeczeństwa, państwa). Człowiek ma pięć zmysłów: wzrok, słuch, smak, węch, dotyk. Zmysły mają także zwierzęta. Są to właściwości fizyczne, materialne, od zmysłów należy odróżnić rozum, wolę i uczucia. Mózg często podejmuje decyzje na podstawie danych, których dostarczają mu zmysły. Ale poważna część decyzji i woli nie jest zależna od zmysłów. To m.in. odróżnia człowieka od zwierząt i roślin. Życie seksualne człowieka (zmysły) jest kierowane przez mózg człowieka: rozum, wolę i uczucia, a tak w każdym razie powinno być. Istota seksu jest zatem nie w narządach płciowych człowieka (kobiety i mężczyzny), lecz w mózgu, który kieruje, a w każdym razie powinien kierować życiem seksualnym człowieka. To m.in. odróżnia człowieka od zwierząt i roślin (przyrody nieożywionej). Często zapomina się o tym w praktyce, podporządkowuje się wtedy zmysłom, zamiast kierować zmysłami. Pożądanie fizyczne (cielesne) występuje w życiu płciowym. Człowiek powinien panować nad zmysłami, pożądaniami, a nie kierować się tylko zmysłami, żądzami cielesnymi, pożądaniem cielesnym (lub pożądaniem rzeczy). Nie seks (pożądanie cielesne, doznania seksualne, cielesne) powinny kierować człowiekiem, lecz człowiek powinien kierować seksem. Seks powinien być kierowany przez rozum, wolę i uczucia. Wzrok jest zmysłem: np. widok, obrazy, pisma, pornografia, słuch: np. słowa, głosy, muzyka, dotyk: doznania seksualne bezpośrednie, węch, smak, to miłość czysto fizyczna, seks jest wtedy działaniem zmysłów, jeśli do niej sprowadza się miłość (do doznań seksualnych), to nie jest to prawdziwa miłość, lecz miłość fizyczna, gra zmysłów dotyku, wzroku, słuchu, węchu, smaku. Człowiek wzrokiem widzi obrazy, np. nagą kobietę lub mężczyznę, zdjęcia, pornografię, czyta pisma, np. pornograficzne, słyszy głosy, mowę erotyczną, dotyka ciała, smakuje, wącha, myśli erotyczne, podnieca się, te zmysły (pięć) przekazują dane drogą systemu nerwowego do mózgu, który podejmuje decyzję czysto zmysłową lub rozumną i dochodzi lub nie dochodzi do zbliżenia kobiety i mężczyzny. Jeśli człowiek nie kieruje zmysłami, to zmysły kierują nim, jest to wtedy miłość zmysłowa, fizyczna. 134. Miłość mężczyzny i kobiety, narzeczonej i narzeczonego, kochanków, męża i żony, dzieci i rodziców, rodzicielska, matki do córki, syna, ojca do syna i córki, miłość braci i sióstr (rodzeństwa), bratnia, siostrzana, dziadków do wnuków, dzieci do rodziców, dzieci do dziadków, miłość nauczyciela i ucznia, mistrza i ucznia, miłość sąsiadów, miłość ojczyzny, miłość społeczna, miłość przyrody, miłość do kwiatów, przysłowiowych róż, miłość zwierząt, miłość drzew, krzewów, roślin, miłość dziedzin nauki, np. poezji, literatury, literatury pięknej, sztuki, malarstwa, teatru, rzeźby, filmu, nauki, historii, geografii, wiedzy o społeczeństwie, biologii, fizyki, matematyki, chemii, medycyny, prawa, teologii, filozofii, socjologii, jakże różne i rozmaite są przedmioty i podmioty miłości, jest ona do różnych osób i dziedzin, przedmiotów, lecz zawsze ta sama, mająca tę samą istotę. Nie można często dać definicji miłości, ale zazwyczaj łatwo się ją poznaje, czuje, doświadcza, podobnie jak przeciwieństwo miłości – nienawiść, nieprzyjaźń, brak miłości. Miłości często nie można poznać rozumem, wydaje się nieracjonalna, irracjonalna, nierozsądna, lecz ona jest istotą życia, w nią trzeba wierzyć i nią trzeba żyć, ona jest esencją życia, czymś, co utrzymuje przy życiu, nadaje mu barw, kolorów, smaku, pozwala cieszyć się, radować. Nieraz mówi się, że miłość przypomina chorobę psychiczną, zadurzenie wzajemne w sobie, nie widzi się często wad osoby kochanej. Prawdziwa miłość nigdy nie ustaje, nie wygasa, także po śmierci istnieje, jest wieczna. 135. „31 Powiedziano też: Jeśli kto chce oddalić swoją żonę, niech jej da list rozwodowy. 32 A ja wam powiadam: Każdy, kto oddala swoją żonę - poza wypadkiem nierządu - naraża ją na cudzołóstwo; a kto by oddaloną wziął za żonę, dopuszcza się cudzołóstwa” (Ewangelia wg św. Mateusza, rozdz. 5, w. 31-32). „3 Wtedy przystąpili do Niego faryzeusze, chcąc Go wystawić na próbę, i zadali Mu pytanie: «Czy wolno oddalić swoją żonę z jakiegokolwiek powodu?» 4 On odpowiedział: «Czy nie czytaliście, że Stwórca od początku stworzył ich jako mężczyznę i kobietę? 5 I rzekł: Dlatego opuści człowiek ojca i matkę i złączy się ze swoją żoną, i będą oboje jednym ciałem. 6 A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało. Co więc Bóg złączył, niech człowiek nie rozdziela». 7 Odparli Mu: «Czemu więc Mojżesz polecił dać jej list rozwodowy i odprawić ją?» 8 Odpowiedział im: «Przez wzgląd na zatwardziałość serc waszych pozwolił wam Mojżesz oddalać wasze żony; lecz od początku tak nie było. 9 A powiadam wam: Kto oddala swoją żonę - chyba w wypadku nierządu - a bierze inną, popełnia cudzołóstwo. I kto oddaloną bierze za żonę, popełnia cudzołóstwo». 10 Rzekli Mu uczniowie: «Jeśli tak ma się sprawa człowieka z żoną, to nie warto się żenić». 11 Lecz On im odpowiedział: «Nie wszyscy to pojmują, lecz tylko ci, którym to jest dane. 12 Bo są niezdatni do małżeństwa, którzy z łona matki takimi się urodzili; i są niezdatni do małżeństwa, których ludzie takimi uczynili; a są i tacy bezżenni, którzy dla królestwa niebieskiego sami zostali bezżenni. Kto może pojąć, niech pojmuje!»” (Ewangelia wg św. Mateusza, rozdz. 19, w. 3-12). „2 Przystąpili do Niego faryzeusze i chcąc Go wystawić na próbę, pytali Go, czy wolno mężowi oddalić żonę. 3 Odpowiadając zapytał ich: «Co wam nakazał Mojżesz?» 4 Oni rzekli: «Mojżesz pozwolił napisać list rozwodowy i oddalić». 5 Wówczas Jezus rzekł do nich: «Przez wzgląd na zatwardziałość serc waszych napisał wam to przykazanie. 6 Lecz na początku stworzenia Bóg stworzył ich jako mężczyznę i kobietę: 7 dlatego opuści człowiek ojca swego i matkę 8 i złączy się ze swoją żoną, i będą oboje jednym ciałem. A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało. 9 Co więc Bóg złączył, tego człowiek niech nie rozdziela!» 10 W domu uczniowie raz jeszcze pytali Go o to. 11 Powiedział im: «Kto oddala żonę swoją, a bierze inną, popełnia cudzołóstwo względem niej. 12 I jeśli żona opuści swego męża, a wyjdzie za innego, popełnia cudzołóstwo».” (Ewangelia wg św. Marka, rozdz. 10, w. 2-12). „18 Każdy, kto oddala swoją żonę, a bierze inną, popełnia cudzołóstwo; i kto oddaloną przez męża bierze za żonę, popełnia cudzołóstwo” (Ewangelia wg św. Łukasza, rozdz. 16, w. 18). „17 A kobieta odrzekła Mu na to: «Nie mam męża». Rzekł do niej Jezus: «Dobrze powiedziałaś: Nie mam męża. 18 Miałaś bowiem pięciu mężów, a ten, którego masz teraz, nie jest twoim mężem. To powiedziałaś zgodnie z prawdą».” (Ewangelia wg św. Jana, rozdz. 4, w. 17-18). „10 Tym zaś, którzy trwają w związkach małżeńskich, nakazuję nie ja, lecz Pan: Żona niech nie odchodzi od swego męża! 11 Gdyby zaś odeszła, niech pozostanie samotną albo niech się pojedna ze swym mężem. Mąż również niech nie oddala żony. 12 Pozostałym zaś mówię ja, nie Pan: Jeśli któryś z braci ma żonę niewierzącą i ta chce razem z nim mieszkać, niech jej nie oddala! 13 Podobnie jeśli jakaś żona ma niewierzącego męża i ten chce razem z nią mieszkać, niech się z nim nie rozstaje! 14 Uświęca się bowiem mąż niewierzący dzięki swej żonie, podobnie jak świętość osiągnie niewierząca żona przez "brata". W przeciwnym wypadku dzieci wasze byłyby nieczyste, teraz zaś są święte. 15 Lecz jeśliby strona niewierząca chciała odejść, niech odejdzie! Nie jest skrępowany ani "brat", ani "siostra" w tym wypadku. Albowiem do życia w pokoju powołał nas Bóg” (1 List św. Pawła do Koryntian, rozdz. 7, w. 10-15). 136. „6 Połóż mię jak pieczęć na twoim sercu, jak pieczęć na twoim ramieniu, bo jak śmierć potężna jest miłość, a zazdrość jej nieprzejednana jak Szeol, żar jej to żar ognia, płomień Pański. 7 Wody wielkie nie zdołają ugasić miłości, nie zatopią jej rzeki. Jeśliby kto oddał za miłość całe bogactwo swego domu, pogardzą nim tylko”. (Pieśń nad Pieśniami rozdz. 8, w. 6,7, BT). 89. Wiek zawarcia małżeństwa 1. a) Celem małżeństwa jest prawdziwa miłość, czyli miłość fizyczna (stosunki fizyczne) i miłość duchowa (rozum, wola, uczucia) oraz prokreacja. Tak zazwyczaj, przynajmniej w prawie polskim oraz w doktrynie katolickiej ten problem się rozwiązuje. Jeśli tak, to wydaje się, że zdolność do zawarcia małżeństwa ma ten, kto jest zdolny do miłości fizycznej, czyli odbywania stosunków seksualnych między kobietą a mężczyzną oraz kto jest zdolny do miłości duchowej, ma w tym zakresie dojrzały rozum, wolę i uczucia (jak się wydaje stałe) oraz zdolny jest począć dziecko i urodzić (kobieta, mężczyzna; urodzić kobieta). b) Pozostając przy kanonach czysto naukowych (nauki) granice wieku, w którym małżonkowie mogą zawrzeć małżeństwo, są zatem wyznaczone przez możliwość odbywania stosunków płciowych, czyli dojrzałości biologicznej (fizycznej), która następuje u dziewczyny w wieku ok. 12 lat (pierwsza miesiączka), a u chłopca w wieku ok. 14 lat (pierwsza polucja). Taki byłby wiek biologiczny do zawarcia małżeństwa (ok. 12 lat dziewczyna, ok. 14 lat chłopiec). Tak było w czasie Chrystusa w Palestynie, gdzie kobiety wychodziły za mąż z reguły w wieku 12-14 lat, zaś chłopcy w wieku 14-16 lat, najpóźniej chłopcy w wieku 18 lat. Powstaje pytanie, dlaczego ma być odmiennie w Polsce w XXI wieku. Wystarczy wspomnieć ślub (12-letniej) św. Królowej Jadwigi z królem polskim Władysławem Jagiełłą (35 lat). Dlaczego ma być teraz inaczej w Polsce w XXI wieku. c) Oprócz dojrzałości biologicznej pozostając przy kanonach czysto naukowych (nauki) osoba (osoby) zawierające małżeństwo muszą mieć także zdolność psychologiczną (nie tylko biologiczną, tak jest właśnie w k.r.op. z 1964 r.). Chłopcy i dziewczynki (osoby) dojrzewają psychologicznie później niż biologicznie, wcześniej dziewczynki (o około 2 lata), później chłopcy (o około 2 lata). Muszą osoby te mieć dojrzałą zdolność psychologiczną do małżeństwa, czyli dojrzały rozum, wolę i uczucia, jak się wydaje stałe, a nie zmienne. Ustawodawca polski w k.r.op. obecnie obowiązującym przyjął tę granicę na 18 lat (ukończone) dla męża i żony, z możliwością obniżenia dla żony do lat 16 (ukończonych). Poprzednio (pierwotnie) k.r.op. z 1964 r. przewidywał dla męża wiek 21 lat (ukończonych), prawdopodobnie ze względu na obowiązek 2-letniej wtedy obowiązkowej służby wojskowej (po uzyskaniu pełnoletniości), choć tego wprost nie powiedział. Dla kobiety poprzednio (1964 r.) k.r.op. przewidywał takie same granice jak obecnie (18 ewentualnie za zgodą sądu 16 lat ukończonych). O dojrzałości psychologicznej (rozumie, woli, uczuciach) powinni wypowiadać się przede wszystkim psycholodzy, seksuolodzy, psychiatrzy, neurolodzy, ginekolodzy, teolodzy, etycy, prawnicy. Kodeks prawa kanoniczego (KPK) z 1983 r. w Kościele Katolickim przewiduje dolną granicę wieku dla małżonków – 14 lat dla kobiety (ukończone) i 16 lat dla mężczyzny (ukończone) (kan. 1083 KPK). Powstaje od razu pytanie, dlaczego KPK przyjmuje 14-16 lat, zaś k.r.op. polski z 1964 r. obecnie 18 – 18 lat (ewentualnie 16 – 18 lat). Wydaje się, że możliwe byłoby obniżenie granicy wieku w k.r.op. przynajmniej do wymogów KPK (14 – 16 lat). Niektóre systemy prawne i religijne obce (np. islam, Indie) przyjmują, że małżeństwo mogą także zawrzeć dzieci np. 7-letnie (najczęściej małżeństwa te kojarzą rodzice dzieci lub ich krewni bądź bliscy). Dziecko 7-letnie nie ma dojrzałości biologicznej (brak miesiączki u dziewczynek i polucji u chłopca w tym wieku – bezsporne). W Nowym Testamencie Chrystus wspomina o małżeństwie kobiety i mężczyzny, ale nigdzie nie jest określona dolna granica wieku. KPK jest tworem ludzkim, a nie Boskim (Chrystusa). Czy KPK jest mądrzejszy od Nowego Testamentu? Jeśli jest z nim sprzeczny (KPK z NT), to nie obowiązuje. Moc prawną ma Nowy Testament. d) Celem małżeństwa jest także zrodzenie potomstwa, dzieci. Czyli jak się wydaje, osoby te powinny być zdolne do poczęcia (miesiączka u dziewczynki i polucja u chłopca – około 12, 14 lat). Nadto logicznie biorąc dziewczynka (kobieta) powinna być zdolna do urodzenia dziecka, wydania dziecka na świat. Problemu tego nie ma u chłopca (z natury rzeczy). Czy dziewczynka 12- lub 14-letnia może urodzić dziecko. Czy nie umrze przy porodzie, czy nie odbije się to na jej zdrowiu fizycznym i psychicznym. Rzecz należy do nauki, w tym medycyny, głównie ginekologii, seksuologii, a także psychologii. 18- (ewentualnie 16-letnia) dziewczyna w prawie polskim jest zdolna urodzić dziecko. Aczkolwiek w nauce przyjmuje się często, że kobieta uzyskuje pełną zdolność biologiczną i psychologiczną w wieku ukończonych 20 lat (ukształtowanie się pełne jej systemu hormonalnego, hormonów płciowych itd.). Wydaje się, że tak długo 20 lat ukończonych dla kobiety i mężczyzny nie można czekać. e) Małżeństwo zakłada rodzinę (dzieci) i wspólnotę małżeńską. Powinno być zatem dojrzałe społecznie (materialnie) do zawarcia małżeństwa, w tym samodzielnego utrzymania rodziny (małżonków, dzieci). Wiąże się to z możliwością pracy, mieszkania, nauki mimo małżeństwa. Dojrzałość społeczną do zawarcia małżeństwa różne osoby uzyskują w różnym wieku. W Polsce często dopiero po ukończeniu studiów (25 lat), a często później (po dorobku) – 30, 35 roku życia. A często osoby (kobieta i mężczyzna) nawet do końca swego życia nie uzyskują dojrzałości społecznej (materialnej) do zawarcia małżeństwa, samodzielnego utrzymania rodziny (mieszkania, pracy itd.). Jest oczywiste, że ustawodawca w zasadzie nie bierze pod uwagę dojrzałości społecznej (materialnej), ale tę często w Polsce można uzyskać po ukończeniu 18 lat (szkoły średniej), czyli teoretycznie granica 18 lat spełnia wymóg dojrzałości społecznej (materialnej) do zawarcia małżeństwa (i założenia rodziny). Jest to już osoba pełnoletnia, może podjąć pracę bez ograniczeń prawnych (pełna zdolność do czynności prawnych). W razie obniżenia granicy wieku poniżej granicy pełnoletniości (w prawie polskim ukończone 18 lat) należałoby przyjąć, że małżonkowie ex lege, z mocy prawa stają się osobami pełnoletnimi mającymi pełną zdolność do zawarcia małżeństwa i pełną zdolność do czynności prawnych, bo bez tego małżeństwo jako instytucja m.in. majątkowa nie mogłaby istnieć (kwestia dokonywania m.in. czynności prawnych). Tak też czyni k.c. (art. 10) – co obecnie praktycznie dotyczy tylko kobiety (16 lat za zgodą sądu na zawarcie małżeństwa). f) Pozostając zatem przy dojrzałości biologicznej, psychologicznej i społecznej (materialnej) ustawodawca polski rozsądnie przyjął tu 18 lat przez kobietę i mężczyznę. W przypadku kobiety obniżenie tej granicy za zgodą sądu do ukończonych 16 lat. Nawet przy tych dywagacjach naukowych o dojrzałości biologicznej, psychologicznej i społecznej (materialnej) byłbym skłonny obniżyć tę granicę zdolności do zawarcia małżeństwa do ukończonych 14 lat przez kobietę i ukończonych 16 lat przez mężczyznę, czyli tak jak w KPK z 1983 r. Ale i wtedy za zgodą rodziców lub sądu byłbym skłonny przyjąć normę prawną, że granica ta może być obniżona do chwili dojrzałości biologicznej (miesiączka u dziewczyny, polucja u chłopca), czyli w warunkach polskich do około 12 lat dla dziewczyny (ukończone) i chłopca około 14 lat (ukończone). Byłbym za uzgodnieniem prawa z dojrzałością biologiczną (ok. 12 lat dla dziewcząt, ok. 14 lat dla chłopców – miesiączka, polucja). Powszechnie wiadomo, że na świecie, zwłaszcza na Zachodzie i w Polsce młodzież często podejmuje współżycie seksualne (dziewczęta i chłopcy) po osiągnięciu dojrzałości biologicznej (12 lat dla dziewcząt, 14 lat dla chłopców), nieraz powstają z tego powodu ciąże małoletnich (przed ukończeniem 18 lat). Trzeba by otworzyć drogę do możliwości zawarcia małżeństwa z chwilą dojrzałości biologicznej (12 – 14 lat, jak wyżej). Prawo nie może tłumić natury, silnego popędu seksualnego, zwłaszcza u młodzieży od 15 roku życia (po ukończeniu 14 lat). Intensywnie pracują wtedy hormony płciowe. Istna burza biologiczna, którą prawo nakazuje tłumić, opanowywać, gasić, gwałcić naturę przez samoopanowanie, wstrzemięźliwość płciową. Młodzież z reguły tego nie przestrzega i tak współżyje seksualnie w wieku np. 15 – 18 lat. Czas by to ucywilizować, dając możliwość zawarcia małżeństwa we wcześniejszym wieku (por. wyżej). Byłoby to moralne (zgodne z prawem moralnym), współżycie seksualne w małżeństwie kobiety i mężczyzny jest zawsze moralne. Byłoby to zgodne z prawem naturalnym, z naturą człowieka, biologią człowieka, prawo pozytywne nie powinno być sprzeczne z prawem naturalnym (wychodzi temu naprzeciw w znacznej mierze KPK, określając ten wiek na ukończonych 14 lat dla kobiety i ukończonych 16 lat dla mężczyzny). Dlaczego przynajmniej tyle nie mogłoby zrobić prawo państwowe, pozytywne, cywilne (np. prawo polskie). Poprzez prawo opanowalibyśmy moralnie i prawnie w poważnym stopniu moralność i prawność młodzieży. Nie jestem naiwny, że rozwiązałoby to cały problem współżycia seksualnego dziewcząt i chłopców oraz ich płciowości w okresie po dojrzałości biologicznej (12 lat dziewczyny, 14 lat ukończone chłopcy), bo stosunki przedmałżeńskie i pozamałżeńskie zawsze były, są i będą. Ale w poważnym stopniu uregulowalibyśmy prawnie kwestie płciowe, w tym stosunków fizycznych miedzy chłopcami i dziewczynami. Zdaję sobie sprawę, że zawarcie małżeństwa w tak młodym wieku (np. 12 – 14 lat albo 14 – 16 lat) byłoby problemem biologicznym, psychologicznym i społecznym (materialnym) z uwagi na brak pełnej dojrzałości biologicznej, psychologicznej i społecznej (materialnej) w tym wieku (12 – 14 lub 14 – 16 lat). Młodzież w tym okresie z reguły uczy się (szkoły podstawowe, gimnazjum – obowiązkowe, średnie, wyższe). Trzeba by tak zorganizować naukę, która jest naturalna w tym młodym wieku, aby uzgodnić ją z zawarciem małżeństwa, aby osoby „małoletnie” mogły uczyć się i funkcjonować jako małżonkowie (rodzina). Jest to w głównej mierze zadanie społeczeństwa (państwa) i ustawodawcy cywilnego (państwowego). Nie należałoby potępiać zawierania małżeństw w młodym wieku (12 – 14 ew. 14 – 16 lat), bo biologia ma swoje własne prawa (natury, człowieka), ale też nie należałoby zalecać zawierania małżeństwa w tym młodym wieku 12 – 14 lat ew. 14 – 16 lat i poczekać z decyzją zawarcia małżeństwa do chwili uzyskania „pełnoletniości” (18 lat ukończonych). Uważam, że dziewczyna po ukończeniu 14 lat, a chłopiec po ukończeniu 15 lat (15 – 16) są zdolni do zawarcia małżeństwa. Duża rola byłaby tu ich rodziców, bliskich, społeczeństwa i państwa, aby zagwarantować im prawnie i społecznie (materialnie) taką możliwość, kwestia mieszkania, pracy, możliwości nauki. W ogóle proces uczenia się wydłuża się w XX i XXI wieku do 25 roku (szkoła wyższa). Młodzież musi czekać co najmniej faktycznie z przyczyn materialnych (brak mieszkania, pracy, nauka) 10 lat (do 25 roku) na zawarcie małżeństwa, a często do 30, 35 roku - samodzielność materialna po studiach. Czy prawne i faktyczne ograniczenie zawarcia małżeństwa do 10, a nawet 15, 20 lat od osiągnięcia dojrzałości biologicznej do zawarcia małżeństwa, co następuje wcześnie, jest racjonalne, zgodne z prawem naturalnym, moralnym, naturą, biologią człowieka. Młodzież obecnie dojrzewa seksualnie wcześniej niż w przeszłości (I – XIX w.). A potem społeczeństwo narzeka, że młodzi nie przestrzegają moralności seksualnej i żyją dziewczęta i chłopcy w tym okresie fizycznie, nie zawierając małżeństwa (stosunki fizyczne przedmałżeńskie). Prawem nie stłumimy popędu seksualnego w młodym wieku, który jest silniejszy niż potem (po 20 roku życia), nie zmienimy biologii człowieka, praw natury i moralności (niemożność zawarcia małżeństwa przed ukończeniem pełnoletniości, ukończonych 18 lat). Na pewno także po obniżeniu granicy wieku do zawarcia małżeństwa i bez zabezpieczeń materialnych – społecznych młodych małżeństw nie rozwiążemy problemów seksualnych młodzieży (będą nadal stosunki płciowe przedmałżeńskie i pozamałżeńskie), ale w znacznym stopniu je ograniczymy, uregulujemy, i to będzie też wartością prawną, moralną, społeczną. Nie wiem, czy celowy jest długi okres nauki do 25 roku życia (studiów), a często i powyżej tego wieku (studia doktoranckie, podyplomowe, aplikacje, dalsze, inne kierunki studiów itd.). W chwili obecnej w XX i XXI wieku człowiek musi uczyć się przez całe życie. Czy potrzebne jest przeładowanie programów nauczania (podstawowego, gimnazjalnego, średniego, wyższego) zbędnymi wiadomościami, które z reguły mają charakter pamięciowy, informacyjny, ograniczający się do opanowania pewnego zasobu wiadomości, które z natury rzeczy zapomina się wkrótce, po kilku latach. Kto pamięta na studiach, czego uczył się w szkole średniej, np. z matematyki, fizyki, chemii, biologii, geografii itd. Być może cały proces nauczania, szkolnictwa młodzieży należałoby ograniczyć do niezbędnego (koniecznego) minimum, przy położeniu akcentu na problemowe nauczanie, nauczanie młodzieży na wszystkich stopniach szkoły w sposób problemowy, analityczny, nauczenie ucznia, studenta zasad logicznego myślenia, zdolności problemowego, analitycznego rozwiązywania zagadnień, a tego można nauczyć bardzo szybko (w ciągu kilku lat), nauczyć umiejętności samodzielnego, indywidualnego korzystania z dalszej (nieobowiązkowej) literatury, samodzielnego myślenia, uczenia się, studiowania. Czy potrzebne są np. w polskim szkolnictwie gimnazja, których za moich czasów nie było, szereg nauczycieli jest za zlikwidowaniem gimnazjów, jako niecelowych, zbędnych. Już w systemie oświaty uzyskalibyśmy kilka lat (3 lata). Czy potrzebna jest długa szkoła średnia i wyższa, czy nie można by ich skrócić, np. szkoły wyższej do 4 lat z 5-ciu, jak było za moich czasów na prawie, 1969-1973, a materiał był też obszerny. Czy nie można by skrócić studiów wyższych (magisterskich) do 3 lat. Wymagałoby to przeorganizowania całego szkolnictwa (podstawowego, gimnazjalnego, średniego, wyższego, po studiach – np. aplikacje itd.). Trzeba by tu wyjść z założenia, że obecnie człowiek uczy się przez całe życie, nauka rozwija się (np. medycyna, częste zmiany prawa itd.). Obowiązuje bowiem często niepisana zasada ustawicznego kształcenia. Przy takim założeniu można by znacznie skrócić system nauki obowiązkowej (od szkoły podstawowej do wyższej włącznie). Nie przeładowywać go wiedzą, informacją, lecz wyrobieniem umiejętności logicznego myślenia, problemowego, analitycznego rozwiązywania zagadnień, umiejętności samodzielnego myślenia, samodzielnego uczenia się. Najlepsze lata (od 7 do co najmniej 25 roku) życia młodzież spędza na nauce bez możliwości zawarcia małżeństwa z przyczyn prawnych lub materialnych (społecznych), w tym systemu nauczania. A młodzież ma swoje prawa biologiczne. Prawo nie może ich pomijać. Przez XIX wieków, w tym jeszcze na początku XX wieku, w tym na Zachodzie, zdolność do zawarcia małżeństwa pokrywała się w zasadzie z dojrzałością biologiczną do zawarcia małżeństwa, przekraczając ją na początku XX wieku o około 2 lata. Dziś ta dysproporcja między zdolnością biologiczną do zawarcia małżeństwa a zawarciem małżeństwa wynosi faktycznie ok. 10 lat (15 – 25 rok życia). Nie jest to ani racjonalne, ani moralne, ani zgodne z prawem naturalnym, naturą, biologią człowieka. Czas, aby z tego ustawodawca i państwo oraz społeczeństwo wyciągnęli stosowne wnioski, w tym m.in. na odcinku zdolności do zawarcia małżeństwa (a także zabezpieczenia mu możliwości funkcjonowania, środków materialnych). Czy małżeństwa obecne są trwalsze, zdrowsze, niż małżeństwa z poprzednich wieków (I – XIX), nawet z początków XX wieku. Sądzę, że nie, dawniej małżeństwo i rodzina były trwalsze, zdrowsze duchowo i moralnie oraz prawnie, nie było tylu patologicznych (anormalnych) zjawisk w świecie życia seksualnego (płci) oraz rodzinnego niż obecnie, np. rozwody, aborcja, sterylizacja, eutanazja, stosunki przedmałżeńskie i pozamałżeńskie, homoseksualizm, antykoncepcja sztuczna itd. Zamiast postępu moralnego, cywilizacyjnego, prawnego, społecznego, kulturalnego, rodziny, spraw seksualnych (płciowych) mamy nie postęp, lecz regres, cofanie się gwałtowne wstecz np. do aborcji (zabicie dziecka poczętego jest morderstwem), różnych rodzajów miłości fizycznej, która nie jest prawdziwą miłością. Czas przeorientować by systemy prawne, nauczania (szkolne), organizacji życia, materialne w tym względzie. Bo kryzys w zakresie seksualności i rodziny jest spowodowany wieloma czynnikami (jest wieloaspektowy). Nie sposób tego tu omawiać. Następuje proces dehumanizacji ludzkości, społeczeństwa, odczłowieczenia relacji międzyludzkich. Jakie z tego wyjście? – wieloaspektowe, w tym powrót życia społecznego, państwowego, prawnego, gospodarczego, małżeńskiego, obyczajowego, indywidualnego (osobowego) do prawdziwych wartości moralnych, które są zawarte w Nowym Testamencie, w nauce Chrystusa, w prawie Chrystusowym. Jest to system moralny sprawdzony przez XX wieków, dany przez Boga, i człowiek innego, lepszego nie wymyślił i nie wymyśli. Ilekroć społeczeństwa, państwa, osoby odchodziły od zasad chrześcijaństwa zawartych w Nowym Testamencie, nie realizowały ich, mimo że często uchodziły za chrześcijańskie (np. królestwa), to były anomalie społeczne, prawne, moralne, gospodarcze (ekonomiczne), np. wyzysk człowieka przez człowieka, ubogich przez bogatych, co było przez całe XX wieków, bo nauki Chrystusa, także społeczeństwa, państwa, osoby, które uchodziły za chrześcijańskie nie wprowadzały w życie, a Chrystus był obrońcą ubogich, potępiał bogaczy. Podział na biednych i bogatych był (niewolnictwo, feudalizm, kapitalizm, socjalizm) i jest współcześnie i nic nie zanosi się na to, aby był zlikwidowany, np. dziki, nieludzki kapitalizm w Europie Zachodniej i Wschodniej, bezrobocie, brak mieszkań, wyzysk ubogich, niegodziwe płace, nie pozwalające na utrzymanie nie tylko jednostki, ale i rodziny, neokolonializm ekonomiczny, ideologiczny, polityczny. Wyzysk i uciskanie ubogich przez bogatych (ubogich państw przez bogate państwa, kapitał obecnie często ma charakter ponadpaństwowy, międzynarodowy). Istotą prawa Chrystusowego, nauki Chrystusowej jest wolność. Nowy Testament oparty jest m.in. na takich podstawowych zasadach jak wolność, miłość, sprawiedliwość, wiara w Boga, pokora, godność – godność, honor, równość, ochrona ubogich, niewyzyskiwanie ubogich przez bogatych, zlikwidowania różnic społecznych (ubodzy – bogaci), opcja na rzecz ubogich (często mówi się, że jest to fikcja, utopia, nie jest to ani fikcja, ani utopia, trzeba ją tylko zrealizować, wprowadzić w życie). Odejście mieszkańców Ziemi od zasad Ewangelii, Nowego Testamentu, w tym Europy, budowanie przyszłości bez Ewangelii i bez Nowego Testamentu, bez nauki Chrystusowej, bez oparcia ustawodawstwa na prawie Chrystusowym, zanegowanie całego dorobku chrześcijaństwa przez okres dwudziestu wieków, budowa społeczeństwa, państwa bez Boga, bez oparcia go na prawdziwych wartościach ludzkich, wprost zwalczanie chrześcijaństwa wszelkimi możliwymi sposobami, wprost współczesny nowy ateizm znacznej części świata, np. Unii Europejskiej (jakby zastąpienie materializmu i ateizmu marksistowsko-leninowskiego, komunistycznego nową ateistyczną, bez Boga ideologią), nie prowadzi do dobrego, lecz do złego. Ziemia, w tym Europa, w tym Unia Europejska musi powrócić do swych korzeni chrześcijańskich, do Nowego Testamentu, jeśli chce przetrwać, na zasadach chrześcijańskich budowali wizje Unii Europejskiej jej twórcy, ojcowie. Czy wszystko było dobre w chrześcijaństwie przez XX wieków, z pewnością nie, samo chrześcijaństwo, a zwłaszcza duchowni i wyznawcy religii chrześcijańskiej oraz państwa i społeczeństwa chrześcijańskie, nie wprowadzali bowiem nauki Chrystusowej, prawa Chrystusowego, Nowego Testamentu, tego prawa Bożego w życie, a w każdym razie daleko ono było od ideałów nauki Chrystusa (niewolnictwo, feudalizm, kapitalizm, socjalizm), wyzysk człowieka przez człowieka, uciskanie ubogich przez bogaczy, kolonializm, wojny, inkwizycja, prześladowania religijne, braki wolności we wszystkich jej przejawach, niesprawiedliwość, brak równości we wszystkich jej przejawach, brak miłości (prawdziwej, indywidualnej, rodzinnej i społecznej), ucisk ludzi, jednostek, narodów, państw, kontynentów przez możnych tego świata, bogatych, silnych miał i wciąż ma miejsce. Następuje proces dehumanizacji człowieka (odczłowieczenia człowieka), życia społecznego, prawnego, moralnego, kulturalnego, gospodarczego (ekonomicznego). Masowo rozwija się aborcja – w XX wieku i na początku XXI wieku wielokrotnie więcej osób poczętych, lecz nie narodzonych zostało zabitych niż zginęło osób we wszystkich dotychczasowych wiekach od początku ludzkości we wszystkich wojnach razem wziętych. Rozwija się eutanazja, zwłaszcza osób starych, niepełnosprawnych. Rozwija się sterylizacja i to nawet całych narodów, ludów, grup społecznych. Jest prymat kapitału przed pracą, techniki nad kulturą. Świat mimo postępu cywilizacyjnego, technicznego, naukowego, zwłaszcza w XIX i XX wieku, cofnął się w zakresie rozwoju humanitarnego, kulturowego, ludzkiego, moralnego wstecz. Postęp nauki nie idzie w parze z postępem humanistyki (humanizmu), moralności. Świat (Ziemia) wyprodukował tyle środków, np. broni atomowej, biologicznej, chemicznej, że sam jest w stanie w drodze wojny lub nieświadomie przez wybuch bomby, bo komputery też nie są nieomylne, wysadzić się w powietrze jak beczka prochu, świat (Ziemia) siedzi na beczce prochu, która w każdej chwili może wybuchnąć i doprowadzić do zniszczenia totalnego Ziemi (życia biologicznego człowieka, roślin, zwierząt). Świat nie rozwija się ekologicznie, niszczy naturę. Na wyczerpaniu są bogactwa naturalne Ziemi (kopaliny), wskutek rabunkowej gospodarki. Zatruta jest ziemia, powietrze, woda, żywność, sami wytrujemy się. Na niespotykaną w dotychczasowej historii Ziemi jest skala walki z życiem poczętym i w fazie końcowej oraz niepełnosprawnych (aborcja niespotykana dotychczas, wprost apokaliptyczna, jak powiedziano, w ciągu XX wieku i początku XXI wieku wielokrotnie więcej na Ziemi zabito dzieci nienarodzonych, poczętych niż osób w ciągu całej historii ludzkości, w tym XX wieków zginęło na wszystkich wojnach. Zabicie dziecka poczętego jest morderstwem. Nie czyńcie tego. Masowo niszczy się życie nienarodzone (w jego wczesnej fazie, w drodze środków wczesnoporonnych, i w dalszych fazach) wskutek aborcji, zabójstwa dzieci nienarodzonych. Człowiek jest osobą z chwilą poczęcia, tj. połączenia komórki męskiej (plemnika) z komórką żeńską (jajem), powstaje zygota, embrion, który się stopniowo rozwija w łonie matki, w chwili poczęcia zapisane są w jego kodzie genetycznym wszystkie jego przyszłe cechy, funkcje (osoby). Jest to człowiek. Potwierdza to współczesna nauka (medycyna, biologia itd.). Ale aborcja rozwija się na niespotykaną w historii ludzkości skalę. Dokonuje się sterylizacji kobiet i mężczyzn. Masowo rozwija się antykoncepcja sztuczna. Chce się stopniowo w różnych krajach wprowadzić eutanazję i zabijanie ludzi starych oraz niepełnosprawnych. To ma być postęp cywilizacyjny. To wszystko ma być zgodne z humanistyką (humanizmem), nauką o człowieku. Następuje, jak powiedziano, proces dehumanizacji życia społecznego, kulturalnego, gospodarczego, moralnego, indywidualnego. Rozwija się miłość fizyczna, która nie jest prawdziwą miłością. Miłość prawdziwa kobiety i mężczyzny jest tylko w małżeństwie. Jest to miłość fizyczna i miłość duchowa: rozum, wola, uczucia. Propaguje się homoseksualizm, miłość fizyczną, „miłość” bez odpowiedzialności rodzicielskiej, propaguje się małżeństwa homoseksualne, jeszcze z możliwością adopcji dzieci i traktowania małżeństw homoseksualnych tak samo jak heteroseksualnych (między mężczyzną i kobietą). Olbrzymie masy ludzi żyją w nędzy, głodzie, umierają z powodu braku żywności, wody, środków utrzymania, chorób, AIDS. Nienaturalny styl życia mści się na społeczeństwach, np. AIDS wzięło początek z kontaktów homoseksualnych, tak ostatnio popieranych. A samo AIDS jest plagą ludzkości, że nie wspomnę o innych plagach. Homoseksualizm jest jedną z poważnych dróg szerzenia się AIDS. Brak moralności, życia zgodnego z naturą, prawem naturalnym, prawem moralnym mści się na ludzkości. Ludzkość sama na siebie gotuje sobie bicz Boży. Zdąża do samounicestwienia. Runął komunizm, jako system niemoralny, ateistyczny, fałszywy, niehumanitarny, nieekonomiczny, antyspołeczny, nieludzki, barbarzyński. Kapitalizm jest w ostrym kryzysie w chwili obecnej na całej Ziemi, zwłaszcza w Europie i Ameryce. Ma on dopiero 200 lat (od rewolucji francuskiej 1789 r.), a praktycznie 100 lat (od początku XX wieku). Nie jest powiedziane, że on przetrwa, że się nie załamie. Obecny kapitalizm jest antyludzki, prowadzi do wyzysku ubogich przez bogatych, przypomina żywcem dziki kapitalizm z początku XIX wieku, nie jest oparty na prawdziwych wartościach moralnych, jest antychrystusowy (w tym liberalizm ze swym relatywizmem moralnym, że wszystko jest względne, że nie ma prawd obiektywnych, że wszystko jest relatywne, dozwolone). Dokąd zmierza ludzkość? Czy nie do katastrofy humanitarnej, ludzkiej, moralnej, gospodarczej, społecznej, ekologicznej? Rzecz wymagałaby szerszego omówienia, co jest niemożliwe w tym szkicu. Wymagane jest przeorganizowanie całego życia społecznego, moralnego, prawnego, gospodarczego na całej Ziemi. Zgody państw, systemów ekonomicznych, społecznych, politycznych, prawnych, moralnych, religijnych, kulturowych, kontynentów, ludzkości w podstawowych sprawach. Ziemia jest rozbita na poszczególne państwa, bloki, kontynenty, systemy ekonomiczne, społeczne, prawne, kulturowe, religijne, moralne, które są często ze sobą sprzeczne, wzajemnie się zwalczają. W miejsce wojny politycznej, ekonomicznej, gospodarczej, moralnej, religijnej, światopoglądowej, kulturowej trzeba by wprowadzić pokój, zgodę, porozumienie. Wydaje świat corocznie ogromne środki na zbrojenia, na wojsko, a gdyby te środki przeznaczył na inne cele, np. likwidację nędzy, ubóstwa, głodu, rozwój społeczny – gospodarczy, to Ziemia mogłaby kwitnąć. Ziemia obecnie potrafi wyżywić całą ludzkość obecną i jeszcze więcej, trzeba by tylko sprawiedliwie dzielić bogactwa, dobra Ziemi, w miejsce wyzysku ubogich państw, kontynentów, ludzkości, jednostek przez bogatych – państwa, korporacje międzynarodowe, kapitał międzynarodowy, państwowy i prywatny wprowadzić równość, sprawiedliwy podział dóbr, żywności. Nędza i głód oraz śmierć głodowa i wojny są wyrzutem sumienia ludzkości XX i XXI wieku. W XX wieku przeżyliśmy I i II wojnę światową, dwa totalitaryzmy – faszystowski i komunistyczny. Ludzkość z tego nie wyciągnęła żadnych wniosków. Nadal np. w prawie panuje XIX- i XX-wieczny pozytywizm prawniczy, zamiast koncepcji prawa natury, prawa moralnego. Prawo pozytywne (ziemskie) powinno być zgodne z prawem moralnym (prawem naturalnym), nade wszystko z prawem Bożym zawartym w Nowym Testamencie. Społeczeństwa, państwa, kontynenty, bloki państw, bloki gospodarcze, ekonomiczne są tak skonfliktowane ze sobą, że nie widać szans na zjednoczenie ludzkości w imię wolności, sprawiedliwości, miłości, pokory i godności, godności i honoru, równości. Kto to może wprowadzić w życie. Prawdopodobnie nie jedno państwo, nie jeden kontynent, nie jeden system polityczny, ekonomiczny, społeczny, lecz wszystkie państwa, kontynenty, systemy społeczne, polityczne, gospodarcze, kulturowe, religijne. Nie widać na Ziemi państwa, organizacji, która mogłaby to wprowadzić w życie. Nie spełnia prawie w ogóle swej roli Organizacja Narodowe Zjednoczonych (ONZ). Może to uczynić tylko Pomazaniec Boga na Ziemi. Tylko w Mesjaszu jest ratunek dla Ziemi. 2. Prawo polskie ani prawo moralne nie określa górnej granicy wieku małżeństwa (można zawrzeć je aż do śmierci) ani różnicy wieku małżonków (może ona wynosić kilka, kilkanaście lub kilkadziesiąt lat). Wskazana jest mała różnica wieku między małżonkami (ta sama lub zbliżona), ale prawdziwa miłość wszystko to rozwiązuje. Ostatnio modne są małżeństwa mężczyzn (40- – 50-letnich) ustabilizowanych materialnie z młodymi kobietami (ok. 20 roku życia). Małżeństwo jest otwarte na poczęcie życia, czego nie można powiedzieć o stosunkach płciowych przed- i pozamałżeńskich. Nie są one wyrazem prawdziwej miłości. Mężczyzna i kobieta (małżonkowie) powinni być odpowiedzialni za rodzicielstwo. Uwzględniać powinni oni m.in. możliwość utrzymania i wychowania dzieci. Często jest tu egoizm małżonków, osoby bogate nie mają wcale lub tylko jedno dziecko. Osoby ubogie często mają wiele dzieci (rodziny wielodzietne), które są darem, dobrem dla społeczeństwa. Państwo i społeczeństwo powinno popierać, chronić rodziny, w tym wielodzietne, wszelkimi możliwymi sposobami – ekonomicznymi (gospodarczymi), społecznymi, socjalnymi, prawnymi, kulturowymi, moralnymi. Jest to w dobrze pojętym interesie państwa i społeczeństwa. Rodzina jest podstawową komórką społeczną. Dziecko jest owocem prawdziwej miłości. Nie jest ono niechciane. Nie jest ono intruzem. Jest ono darem, dobrem, szczęściem. 3. Zakaz stosunków pozamałżeńskich i przedmałżeńskich. W obu wypadkach, jest to miłość fizyczna, a nie miłość prawdziwa. 4. Jaki powiedziano uprzednio, człowiek od poczęcia (połączenia plemnika i jaja = zygota, embrion o całym kodzie genetycznym, który się potem tylko rozwija) jest osobą, człowiekiem, z wszystkimi tego konsekwencjami prawnymi i moralnymi oraz naukowymi. Aborcja to zniszczenie życia poczętego, np. po kilku godzinach. Zniszczenie samych plemników albo samego jaja – nie jest to aborcja, lecz antykoncepcja sztuczna (nie V, lecz VI przykazanie Dekalogu). 5. Ojciec i matka powinni kochać dziecko od poczęcia do urodzenia, ono to czuje. Ważne jest poczęcie z miłości, a nie używanie, urzeczowienie (odbija się to też na dziecku). 6. Młodzież powinna znać dni płodne i niepłodne i długości cyklu kobiety oraz naturalne metody planowania rodziny na długo przed zawarciem małżeństwa, a nie dopiero po zawarciu małżeństwa. 7. Aborcja szkodliwa jest dla zdrowia fizycznego i psychicznego matki, przyszłych jej dzieci, a także ojca. 8. Otwarcie małżeństwa na poczęcie dziecka (nie jest ono nigdy intruzem). 9. Okresy płodne i niepłodne. Małżonkowie powinni współżyć tylko w okresach niepłodnych, jeśli nie planują dzieci, poczęcia. Jeśli planują poczęcie, mogą żyć w okresach płodnych. Nie są one stuprocentowe. Aczkolwiek nauka może określić okresy płodne z dokładnością do 1 lub 2 dni (w zasadzie wynosi 3 dni), a z ostrożności kilka dni. 10. Odpowiedzialne rodzicielstwo – współżycie tylko w okresach niepłodnych, w okresach płodnych nie współżyć (wstrzemięźliwość płciowa). 11. Naturalne metody planowania rodziny (wykorzystanie okresów płodnych i niepłodnych) jest zgodne z naturą, biologią, prawem moralnym, jest ekologiczne. W pełni uznaje je Kościół Katolicki. 12. Zakazane są moralnie i prawnie środki aborcyjne (np. środki aborcyjne wczesnoporonne). Stosowanie ich w prawie polskim jest przestępstwem i bezprawne. Powinny być wycofane ze sprzedaży i obrotu. 13. Kościół Katolicki zakazuje sztucznej antykoncepcji. 14. Nieprawdą jest, że według Kościoła Katolickiego każdy stosunek małżonków powinien prowadzić do poczęcia dziecka. Ma być on otwarty na życie, które może się począć. 15. a) Rozum i wola powinny panować nad popędem seksualnym i uczuciami. b) Popęd seksualny i uczucia są w znacznym stopniu od rozumu i woli niezależne. Nad popędem seksualnym rozum i wola wcale nie mają władzy absolutnej. Wpływ ich tutaj jest mocno ograniczony. W teorii powinna panować teza a). W praktyce panuje teza b). Zdania w literaturze są podzielone (np. w teologii moralnej i etyce). W każdym razie należy unikać sytuacji rozpalenia popędu seksualnego (np. przez nieodpowiedzialne kontakty towarzyskie, np. różnego rodzaju przyjęcia towarzyskie, które mogą prowadzić do kontaktów seksualnych, tańce, które mogą roznamiętnić, korzystanie z pornografii). Czystość seksualna (wstrzemięźliwość) powinna prowadzić od myśli, przez słowa, obrazy, uczynki, zachowania. Powinna zaczynać się od wnętrza człowieka (nie pożądaj), bo tam ona się rodzi, powstaje. Trzeba nieczystość (pożądanie seksualne) opanować. Dobrze jest zająć się czymś pozytywnym (np. pracą, nauką, sportem, lekturą, czytaniem, oglądaniem poprawnej literatury, programów, poprawnego korzystania z Internetu). W środkach masowego przekazu (np. telewizji, Internecie, radiu, prasie, literaturze, widowiskach, teatrze) pełno jest erotyki, trzeba jej unikać, nie oglądać, nie czytać, nie myśleć o tym. Czas spędzać na zajęciach, a nie bezczynnie. Jest to trudne, ale możliwe. 16. Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością (np. autoerotyzm – masturbacja, homoseksualizm, zoofilia, stosunki fizyczne heteroseksualne między mężczyzną a kobietą przedmałżeńskie i pozamałżeńskie, stosunki fizyczne między małżonkami między którymi nie ma miłości duchowej, gdzie małżonka traktuje się jako przedmiot użycia, wyżycia się, przedmiot, a nie podmiot, bez miłości duchowej). Miłość prawdziwa kobiety i mężczyzny jest możliwa tylko w małżeństwie (miłość fizyczna i miłość duchowa: rozum, wola, uczucia), jest to koniunkcja, musi być spełniona łącznie, sama miłość fizyczna małżonków, bez miłości duchowej albo sama miłość duchowa małżonków, bez miłości fizycznej – nie jest prawdziwą miłością. Miłość prawdziwa jest wzajemna, oblubieńcza (obustronna, a nie tylko jednostronna – on i ona powinni kochać się wzajemnie, jeśli ona kocha, a on nie lub odwrotnie, to nie jest to prawdziwa miłość), jeśli kobieta i mężczyzna nie kochają się wzajemnie, nie powinni zawierać małżeństwa, bo ono się rozpadnie (np. gdy wygaśnie miłość fizyczna, wzajemna fascynacja seksualna). Miłość jest ofiarna, bezinteresowna, pragnie dobra obu stron, nie jest egoistyczna. Miłość jest płodna, otwarta na życie, na zrodzenie potomstwa, możliwe jest to tylko w małżeństwie, w prawdziwej miłości. Miłość jest odpowiedzialna (za drugiego małżonka i siebie, za dziecko, które może się począć w małżeństwie, za rodzinę). Jeśli on lub ona (małżonkowie) nie chcą dziecka, które się może począć lub poczęło, to znaczy, że miłość ta nie jest prawdziwa. Dziecko nie jest intruzem, dziecko nie może być niechciane. Dziecko jest owocem prawdziwej miłości, jest szczęściem, dobrem, darem oblubieńczej miłości. Dziecko może się począć tylko w małżeństwie. Małżeństwo jest instytucją do tego powołaną. Osoby rozpoczynające kontakty fizyczne przed zawarciem małżeństwa lub poza małżeństwem, muszą liczyć się z możliwością poczęcia dziecka, nie ma żadnych naturalnych ani sztucznych 100-procentowych środków antykoncepcyjnych, to jest pewnik naukowy, a co zrobią, jeśli pocznie się dziecko, aborcja jest wykluczona prawnie i moralnie, czy zawrą małżeństwo, które nie będzie w tej sytuacji dobrowolne, lecz wymuszone, czy dziecko ma być pozamałżeńskie, sierotą na całe życie, czy będziesz płacił alimenty, a musisz prawnie, czy jest to odpowiedzialna „miłość”, nie jest to ani odpowiedzialna, ani nie jest to prawdziwa miłość kobiety i mężczyzny, ta możliwa jest tylko w małżeństwie. 17. Stosunki analne i oralne są niezgodne z prawem natury oraz etyką (moralnością). Stosunki waginalne są zgodne z prawem natury i moralnością. 18. Płciowość jest darem natury i Boga. Jest ona dobra. Trzeba z niej korzystać zgodnie z moralnością oraz znać w tym zakresie naukę biologii i psychologii oraz seksuologii, stosownie do wieku. Należyte wychowanie seksualne należy w tym zakresie przede wszystkim do rodziców, Kościoła i szkoły oraz samych zainteresowanych. W sprawach seksualnych istnieje naturalny wstyd człowieka, który działa ochronnie, zabezpieczająco, ma charakter pozytywny. W małżeństwie (w prawdziwej miłości) on między małżonkami nie istnieje, jest on względem, w stosunku do osób trzecich, prawdziwa miłość w małżeństwie pochłania (absorpcja) wzajemny wstyd małżonków. 19. Chrystus był bardzo wyrozumiały dla grzechów nieczystości (miłosierny). Przebaczył cudzołożnicy i powiedział jej i ja cię nie potępiam, idź i nie grzesz więcej. Przebaczył grzechy jawnogrzesznicy opłakującej swe grzechy. Wyraźnie zakazał cudzołóstwa. Sam żył w stanie dziewiczym, bezżennym, czystości. Błogosławił nowożeńcom na weselu w Kanie Galilejskiej. W planie stwórczym kobieta i mężczyzna łączą się ze sobą i stanowią jedno ciało (fizyczne i duchowe) w małżeństwie. Co Bóg złączył, tego niech człowiek nie rozdziela. 20. Aborcja – „nie czyńcie tego!” „Zabicie dziecka poczętego jest morderstwem”. „Nie zbliżaj się do kobiety, a nie będzie problemu”. „Miłość fizyczna nie jest prawdziwa miłością”. „Pokutować”, nawracać się. „Pornografia?” . Nie. „(…) nie potępiaj”. 21. W literaturze brak teorii miłości. Nie ma nawet definicji miłości. Z literatury można jednak zrekonstruować zasadnicze jej cechy i pojęcie. Nauka nie zdefiniowała miłości, jest wiele teorii na jej temat, często zróżnicowanych, źle rozumianych, np. że miłość fizyczna jest prawdziwą miłością. Nie ma pogłębionych studiów nauki nad miłością, np. psychologii, seksuologii, medycyny, teologii, w tym moralnej, etyki, prawa. Tak jest w zasadzie w literaturze polskiej, nie inaczej jest w literaturze obcej. Temat czeka na opracowania monograficzne, pogłębione studia teoretyczne i praktyczne. Najczęściej przytacza się terminy obce – eros (grecki), amor (łaciński) na oznaczenie miłości fizycznej oraz agape (grecki, np. w Nowym Testamencie), caritas (łaciński) na oznaczenie miłości duchowej; w uproszczeniu rzecz biorąc. Nieraz wyróżnia się kilka, a nawet kilkanaście rodzajów miłości. Nie jest to przedmiotem niniejszej analizy. Miłość i odpowiedzialność. Miłość zakłada odpowiedzialność, w tym za mogące począć się życie (dziecko), za drugą osobę, za siebie, za rodzinę. Miłość i wolność. Miłość zakłada wolność. Nie ma miłości bez wolności. Nie ma wolności bez miłości. Miłość zakłada dobrowolność. Przymus (np. fizyczny, psychiczny, ekonomiczny) wyłącza miłość. Istotą prawa Chrystusowego, istotą nauki Chrystusowej - jest wolność. Człowiek ma prawo wyboru zachowania, w tym nawet między dobrem a złem. Wybór zła nie jest prawdziwą wolnością, jest to fałszywa wolność, jest to zło, a nie dobro. Wymienia się wiele rodzajów miłości, np. Boga, bliźniego, ojczyzny, rodziny, małżonków, społeczną. Jest rzeczą charakterystyczną, że wszystkie one mają charakter miłości duchowej, a nie miłości fizycznej. Nie ma większej miłości, jak oddać życie za przyjaciół swoich. Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością. Prawdziwą miłością na tle seksualnym między kobietą a mężczyzną jest tylko miłość małżonków (fizyczna – stosunki cielesne oraz miłość duchowa – rozum, wola i uczucia; koniunkcja). Małżeństwo jest instytucją prawną, moralną, religijną, społeczną, gospodarczą (ekonomiczną) od wieków, od początku ludzkości do tego powołaną. 22. Miłość, wolność, godność. 90. Miłość (w Wikipedii). „Miłość – uczucie[1], typ relacji międzyludzkich, zachowań, postaw[2]. Często jest inspiracją dla dzieł literackich lub malarstwa. Stanowi ważny aspekt psychologii, filozofii i religii, np. w chrześcijaństwie definiowana jest jako "dążenie bytu do dobra"[3], uważana jest za najważniejszą cnotę (1 Kor 13,13) oraz sens życia człowieka[4]. Spis treści 1 Etymologia 2 1.1 Język polski 3 2 Kwestie terminologiczne 4 2.1 Agape 2.2 Miłość chrześcijańska 2.3 Miłość dworska 2.4 Miłość erotyczna 2.5 Miłość platoniczna 2.6 Miłość romantyczna 2.7 Miłość własna 3 Miłość a małżeństwo 4 Teorie miłości 4.1 Konstruktywizm społeczny 4.2 Teorie psychologiczne 4.2.1 Psychologia ewolucyjna 4.2.2 Teoria miłości Sternberga 4.2.2.1 Intymność 4.2.2.1.1 Dynamika 4.2.2.2 Namiętność 4.2.2.2.1 Dynamika 4.2.2.3 Zaangażowanie 4.2.2.3.1 Dynamika 4.2.2.4 7 form miłości 4.2.2.5 Fazy związku 4.2.2.6 Wariant dynamiczny modelu Sternberga według B. Wojciszke 4.2.3 Model Ira Reiss 4.2.4 Teoretyczny model miłości Johna Lee 4.2.5 Koncepcja Bardisa 4.3 Teorie filozoficzne 4.3.1 Erich Fromm 4.3.2 Karol Wojtyła 4.3.2.1 Poziom zmysłowy 4.3.2.2 Poziom uczuć 4.3.2.3 Poziom ducha 5 Endokrynologia miłości 6 Zobacz też 7 Przypisy 8 Bibliografia Etymologia Język polski Rzeczownik miłość w tekstach z XIV i XV wieku miał znaczenie "litość, miłosierdzie", które równolegle występowało do sensu "łaskawość, łaska, przychylność". Wyraz pochodzi od prasłowiańskiego słowa milostь, którego sens ogólnosłowiański to ‘litość’. Ta dawna forma z kolei pochodzi od imiesłowu miły czasownika mijać. Pierwotnie zadiektywizowany miły oznaczał "godnego litości", a czasownik mijać w swej danej postaci mei niósł sens "mijać kogoś; przechodzić, nie atakując". Zatem dawny miły, czyli meilos to taki, którego "można minąć (spokojnie); przejść obok, nie dobywając broni".[5] Kwestie terminologiczne Pojęcie „miłość” jest trudne do jednoznacznej interpretacji. Zarówno posługiwali się nim filozofowie greccy i Kościół, i wielu innych. Agape Zobacz też: Pieśń nad pieśniami i Hymn o Miłości. Osobny artykuł: Agape. Agape (od (stgr.) ἀγάπη ) to rodzaj miłości bezinteresownej, opierającej się na altruizmie i duchowej więzi, często motywowanej religijnie. Nazywana jest także „miłością oddania”. • Agape w chrześcijaństwie to szczególny rodzaj bezwarunkowej miłości człowieka do Boga oraz miłości do drugiego człowieka ze względu na Boga. Miłość chrześcijańska Osobny artykuł: Miłość (chrześcijaństwo). Miłość dworska Tristan i Izolda W czasach średniowiecza małżonkowie w otoczeniu utrzymywali dystans uczuciowy wobec siebie, wszelkie czułości pomiędzy nimi były przedmiotem kpin – dla namiętności publicznej nie było w małżeństwie miejsca. Za to dochodziła ona do głosu, lirycznie wyidealizowana i mocno przesadzona, w dworskiej poezji miłosnej, której przedmiotem stawały się zamężne, nieosiągalne kobiety[6][7][8][9][10][11][12][13][14][15]. Miłość dworska (fin' amors, minne) – tematyka miłości idealnej, choć pojawiająca się już wcześniej, była przez długi czas uważana za wkład trubadurów w europejską literaturę. Współczesne określenie "dworska miłość", które po raz pierwszy pojawiło się pod koniec XIX wieku, jest uproszczeniem zjawiska i powinno być postrzegane przez pryzmat średniowiecznej koncepcji miłości i małżeństwa. Fin' amors nie jest tylko zjawiskiem literackim, ale istotnym elementem kultury w ówczesnym społeczeństwie. Miłość jest sposobem, by się doskonalić. Obejmuje tęsknotę, sekret, oświecenie, a także maniakalne zmiany nastrojów. Szczególną cechą miłości u trubadurów jest nacisk na jej społeczne i osobiste korzyści. Dworski charakter miłości powoduje specyficzną relację między kochankiem a jego otoczeniem: musi być dyskretny oraz wierny zasadzie decorum – cechy typowe dla kultury, do i dla której się wypowiada. Idealna miłość jest także interesująca ze względu na swoją złożoność, napięcie, oksymorony i kontrasty: sacrum – profanum, szlachetne– obsceniczne, idealizm – realizm, rozstanie – złączenie. Pozornie jej koncepcja sprzeciwia się religii – pochwała pożądania można przecież przeciwstawić wiecznej miłości chrześcijańskiej lub caritas. Ekstatyczna miłość, wychwalająca wartość jednostki, jest jednak analogiczna do miłości, którą opisywało wielu XII-wiecznych wyznawców (m.in. Bernard z Clairvaux). Jednocześnie interesujące jest zestawienie mocy przypisywanej kobietom w wielu pieśniach trubadurów z ograniczeniami na nie nakładanymi w rzeczywistości. Tworzy się wyidealizowany obraz kobiet na tle ich podporządkowania w społeczeństwie. Kobiety-trubadurki, tzw.trobairitz, były niewielką grupą należącą do arystokracji, działającą w latach 1170-1260; zachowało się, według różnych źródeł, od 23 do 46 tekstów – w porównaniu z ponad 2500 tekstami autorstwa mężczyzn. Z imienia znanych jest niewiele – należą do nich m.in. Comtessa de Dia oraz Castelloza. Zobacz też: Tristan i Izolda i Sonety do Laury. Miłość erotyczna Amor (Kupid, Eros) jest alegoriąmiłości w sztuce • Eros (gr., łac. Amor) – miłość twórcza, kreatywna lub romantyczna, w której dominującą rolę odgrywa sentyment, tęsknota, oczarowanie, pragnienie coraz większej pełni. • Sexus – miłość zmysłowa, realizująca się w zbliżeniach płciowych, oparta na wzajemnym pożądaniu; najczęściej ma swój początek w zakochaniu. Miłość platoniczna Osobny artykuł: Miłość platoniczna. Miłość wzniosła, wyidealizowana, wolna od seksu i zmysłowości, przyjacielska, bezinteresowna, lojalna i wierna. Stanowi motyww literaturze i sztuce od czasów renesansu. Koncepcja miłości platonicznej wywodzi się z pism Platona (w szczególności z jego Uczty). Współczesne znaczenie ma jednak niewiele wspólnego z pierwowzorem. U Platona miłość byłą drogą wiodącą ku wyższym formom poznania, od miłości cielesnej, w szczególności homoseksualnej, ku poznaniu ideom dobra i piękna. W okresie renesansu, starano się pogodzić nauki Platona z chrześcijaństwem, które potępiało homoseksualizm. Doprowadziło to do reinterpretacji Platona, początkowo przez włączenie w tę koncepcję również miłości heteroseksualnej, a następnie poprzez wypracowanie pojęcia miłości platonicznej, jako miłości czysto duchowej[16]. Miłość romantyczna Osobny artykuł: Miłość romantyczna. Miłość własna Osobny artykuł: Miłość własna. Miłość a małżeństwo Przez wiele wieków miłość nie wpływała bezpośrednio na losy założenia rodziny. W Europie preindustrialnej znaczenie małżeństwa polegało zazwyczaj na połączeniu własności i umacnianiu pozycji społecznej rodziny – tzw. „małżeństwo z rozsądku” stanowiło wówczas pewien standard postępowania, i niewiele było w nim miejsca dla miłości. Jednakże ostatnich kilkadziesiąt lat XX wieku pokazuje, że charakter więzi małżeńskiej uległ znacznej zmianie i współcześnie małżeństwo jest w większym stopniu oparte na wzajemnym uczuciu małżonków. Upowszechnił się zwyczaj zawierania małżeństw tylko na podstawie przesłanek emocjonalnych. Można nawet pokusić się o stwierdzenie, że miłość w społeczeństwach industrialnych odnalazła swoją ukrytą moc – stała się źródłem decyzji o utworzeniu rodziny, a więc kolejnej po małżeństwie podstawowej instytucji społecznej. Również w społeczeństwach postindustrialnych, mimo rozlicznych zjawisk osłabiających kondycję wszelkich sformalizowanych związków międzyludzkich, miłość poszukuje swojego słusznego miejsca w małżeństwie i znacząco pomaga w wyborze współmałżonka. W świecie coraz bardziej zawiłych reguł porządku społecznego, mężczyzna i kobieta z pomocą miłości dobierają się wzajemnie i następnie łączą w pary – w sytuacji kiedy nie pomoże im już ani ich najbliższa rodzina ani swat. Teorie miłości Konstruktywizm społeczny W świetle teorii konstruktywistycznych miłość, tak jak rozumieją ją Europejczycy i Amerykanie, istnieje jedynie w zachodniej rzeczywistości społecznej i dla wielu mieszkańców naszej planety jest ona po prostu obca – to bardzo charakterystyczny „konstrukt” społeczny, ukształtowany w długiej historii kultury euroamerykańskiej. Instytucja społeczna spełniająca pewne cele społeczne – to społeczna iluzja, swoista utopia konsumpcyjna i współczesna postreligia[17]. W myśl konstruktywizmu nie ma innej rzeczywistości niż kulturowa i w związku z tym nie ma innej miłości od tej, która jest produktem społeczeństwa. W myśl konstruktywistycznych teorii miłości, uczucie to nie jest niczym więcej, jak tylko społecznym scenariuszem, iluzją misternie utkaną po to, by podtrzymać strukturę społeczną w „należytym porządku”, rytuałem i wdrukowanym w umysły schematem poprawnego postępowania w zakresie fizycznej reprodukcji. Miłość w wersji europejskiej jest zjawiskiem w świecie wyjątkowym i niespotykanym nigdzie tam, gdzie nie ma telewizorów i rozwiniętego kapitalizmu, narzucających Europejczykom społecznie uzgodniony scenariusz postępowania w seksie. Miłość wydaje się jedyną rzeczą prawdziwie mistyczną w kulturze ponowoczesnej, w której wszystko już stało się nudne, bo zdemistyfikowane. Miłość jest tak „niezwykła”, „pasjonująca”, „metafizyczna” i „nie da się jej wyrazić słowami” dlatego, że taki jej scenariusz akurat obowiązuje. Taką właśnie miłością karmi się Hollywoodzki film, i repertuar pop-szansonistek, które gdyby miłosny mit nie istniał nie miały by o czym śpiewać. Taka właśnie miłość ukazuje najpełniej swoje współczesne konsumpcyjne i kiczowate oblicze w Święto Zakochanych (Dzień Świętego Walentego). Nieprzewidywalność i ekstatyczność miłości erotycznej nie jest tak nieprzewidywalna, ani tak ekstatyczna jak się ludziom wydaje. Przeciwnie w pełni poddaje się kontroli społecznej i społecznym regułom, jest symbolicznym kodem komunikacji, co powoduje, że jest przez to funkcjonalna – służy wyraźnie określonym celom społecznym. Musi być wszechogarniająca i nieprzezwyciężalna, niczym siły nadprzyrodzone, aby jednostki czuły się zmuszone do założenia „podstawowej komórki społecznej” i płodzenia potomstwa zgodnie z panującymi w danej kulturze wzorcami. Musi być taka, aby ci, którzy kochają nie mieli innego wyjścia, aby ich wybory seksualne były społecznie przewidywalne. Społeczeństwo w drodze internalizacji uczy postaw i wartości, tego jak taka nieprzewidywalność miłości ma w praktyce wyglądać. Innymi słowy miłość romantyczna to ukształtowana w procesie historycznym „fanaberia” kultury euroamerykańskiej. Kulturowej genezy miłości erotycznej dowodzi choćby jej historyczna zmienność. Korzenie współczesnej postaci miłości erotycznej sięgają daleko w przeszłość i prowadzą na Półwysep Arabski gdzie muzułmańscyBeduini na długo przed Europejczykami sławili rozkosze miłości w swych pieśniach. Ich obyczaje cechowała daleko posunięta tolerancja dla swobody seksualnej, co poskutkowało tym, że w tej swobodnej atmosferze narodziła się idea, wedle której dwoje ludzi może tak kochać siebie nawzajem, iż przestaje ich obchodzić cały świat[18]. Wynalazek muzułmański został w drodze radykalizacji religii islamskiej odrzucony jednak wzorzec płomiennych uczuć, podpatrzony u arabskich najeźdźców w Hiszpanii[19], zmodyfikowali nieco francuscy trubadurzy i rycerze (arabskie słowo tarab oznacza muzykę i podobno od niego bierze swój źródłosłów termin „trubadur”). Nie jest więc chyba przesadą w tym kontekście stwierdzenie, że miłość wymyślili Guilhelm z Akwitanii, Jaufre Rudel, Bertran de Born, Arnaud Daniel, Pere Vidal, Peire Cardenal, Bernart de Ventadorn, Arnaud de Maruelh i Marcabru. Zrobili to w przeciągu trzech wieków, XI, XII i XIII, w ogarniętej religijną pasją, podzielonej na księstwa zachodniej Europie[20]. Byli trubadurami, a więc nadwornymi pieśniarzami wynoszącymi pod niebiosa w erotycznych balladach walory swoich dam serca, niedostępnych im fizycznie i oddzielonych od nich z racji wysokości urodzenia[21]. Ich zajęciem stało się zatem, z konieczności „miłowanie z oddali”, którego wzór przetrwał po dziś dzień w niezrozumiałym dla przedstawicieli wielu innych kultur zamiłowaniu Europejczyków do „niespełnionych kochanków” i „niespełnionej miłości”. Średniowieczni śpiewacy podchwycili najpierw arabskie pieśni, potem niesione w nich miłosne innowacje, jednak feudalna struktura społeczna, surowośćchrześcijańskich reguł postępowania oraz chrześcijańska doktryna umiłowania Boga[22] dała w efekcie nie miłość swawolną i nieskrępowaną, ale niezwykłą krzyżówkę w postaci „miłości niespełnialnej”. Europejczycy podchwycili w szczególności dwa spośród arabskich wynalazków. Pierwszy to idealizacja kobiet, drugi istotniejszy – to idea „komunii dusz” zakochanych. Ciało ludzkie było w średniowieczu w niewielkim poważaniu, było niczym proch, szybko niszczało poddawane nieuleczalnym wówczas chorobom, ginęło na wojnach, a czasem nawet starzało się, co musiało poskutkować oderwaniem miłości od człowieczej, niedoskonałej cielesności. Komunia dusz dwojga zakochanych, ich transcendentne spotkania korespondowały blisko z pośmiertnym spotkaniem z Chrystusem. W efekcie mamy dziś do czynienia z taką koncepcją miłości, w której uznaje się jej „transcendentalną naturę”. „Prawdziwa miłość” jest tym samym w społecznym przekonaniu ponadnaturalna. Niekoniecznie jednak za jej kształt odpowiadają tylko i wyłącznie oszołomieni na odległość urokiem swoich dam bardowie, błędni rycerze i niespełnieni kochankowie w rodzaju Abelarda i Heloizy. Historia społeczna próbuje przekonać, że do średniowiecznej spuścizny w dziedzinie obyczajowości seksualnej każde następne pokolenie aż do rozkwitu ery kapitalistycznej dodawało kolejne elementy. Miłość jest więc ukształtowanym w specyficznych warunkach historycznym tworem kulturowym, efektem nakładania się „kolejnych warstw” na koncepcję komunii dusz: idei poetów romantycznych czy dobrodziejstw i sprzeczności kapitalistycznego systemu gospodarczego. Księżycowo-randkowy scenariusz funkcjonuje w kulturze zachodniej od całkiem niedawna, ale już stał się na tyle dominujący, by przeciętny Amerykanim czy Francuz przekonani byli o jego naturalności i odwieczności. Określenie dating, czyli umawianie się na randki, zostało użyte po raz pierwszy dopiero w roku 1896 i nie od razu randka musiała oznaczać kontemplację księżyca. Wszystkie atrybuty romantycznego spotkania „zakochanych”, a więc wieczorny spacer, spoglądanie w gwiazdy, romantyczna kolacja przy świecach, Taniec towarzyski czy bukiet czerwonych róż były stopniowo dodawane do repertuaru randki, a w pełnej wersji romantyczna konwencja miłości, taki banalny romantyzm, zwany często opcją księżyca i róż, pojawił się dopiero po drugiej wojnie światowej w Stanach Zjednoczonych. Skoro celem spotkania był dobór małżeński, to nie może dziwić, że interakcje odbywały się w otoczce podobnych, jeśli nie takich samych rekwizytów. Z czasem tylko takie rekwizyty i tylko taki schemat zostały społecznie uznane za romantyczne. Konstruktywiści negują również i realność (obiektywne istnienie i naturalne pochodzenie) emocji jakie taka podksiężycowa sytuacja może wywołać. Syndrom niespania i niejedzenia, który endokrynolodzy uważają za efekt wydzielania się amfetaminopodobnejfenyloetyloaminy u ludzi pozostających w stanie zakochania to jedynie oznaka nadążania jednostki za kulturowym wzorcem przeżywania miłosnego zauroczenia. Kto może jeść i spać, w myśl kultury zachodniej, nie kocha prawdziwie. Dlatego również emocje generowane podksiężycowym spacerem są wytworzone społecznie, identycznie jak sytuacja randki[23]. Tak więc miłość erotyczna to ukształtowana w długiej historii kultury euroamerykańskiej instytucja społeczna, w ramach której doznania seksualne wepchnięte są w tryby wystandaryzowanych, powtarzalnych i schematycznych rytuałów z ciągle tym samym zasobem rekwizytów, słów i trików do wykorzystania. Ulrich Beck pisze, że w ponowoczesnych, postkapitalistycznych, zlaicyzowanych społeczeństwach to właśnie miłość erotyczna zajmuje miejsce religii. Miłość sama stała się tutaj swego rodzaju postreligią czy też wszechobowiązującą ideologią – zastąpiła bowiem Boga, marksizm czy wiarę w rynek. Pozostając społeczną fikcją, jest ważna, bo teraz to właśnie ona wskazuje cele[24]. Niewątpliwie skutkiem ubocznym oparcia współczesnych związków małżeńskich na miłości jest wysoki wskaźnik rozwodów. Wzorzec romantycznej miłości rozpowszechniają media – tym samym dając do zrozumienia, że romantyczna miłość to coś, co może przydarzyć się każdemu. Miłość ma w tym sensie potencję czegoś, co może się wydarzyć w przyszłości, i do czego, z racji przyjemności, która jest w miłość wbudowana należy za wszelką cenę dążyć (czego kosztem są ustawiczne procesy budowania i zrywania związków). Stąd tęsknota za wielką, wieczną miłością i w jej imieniu, nieustanne poszukiwania, które rozbijają związek za związkiem. Mimo, że panuje przekonanie, że małżeństwo oparte na miłości powinno być „wieczne”, gdy tylko „coś się zepsuje”, natychmiast dochodzi do zrywania więzi[25][26]. Dążenie do realizacji potrzeby romantycznej miłości, która – kiedy się wydarza – słabo też koresponduje z dążnością do samorealizacji i jednostkowej autonomii, ponieważ uzależnia od drugiego człowieka. Teorie psychologiczne Psychologia ewolucyjna Psycholodzy ewolucyjni dowodzą, że miłość erotyczna pojawiła się u ludzi by pełnić kluczową rolę w procesie doboru naturalnego[27]. Teoria miłości Sternberga intymność (bliskość) zaangażowanie namiętność (pasja) Według Roberta Sternberga[28] miłość można opisać przy pomocy trzech zasadniczych składników. Są to namiętność(pasja), intymność (bliskość) i decyzja/zobowiązanie (zwana też tu za B. Wojciszke zaangażowaniem). Cechy ulegają ciągłej przemianie w czasie trwania związku. Intymność[edytuj | edytuj kod] Intymność, czyli bliskość, to wszelkie pozytywne uczucia i działania wzmagające przywiązanie partnerów. Według Sternberga, na tak pojmowaną intymność składają się: • pragnienie dbania o dobro partnera, • przeżywanie szczęścia w obecności partnera i z jego powodu, • szacunek dla partnera, • przekonanie, że można na niego liczyć w potrzebie, • wzajemne zrozumienie, • wzajemne dzielenie się przeżyciami i dobrami duchowymi i materialnymi, • dawanie i otrzymywanie uczuciowego wsparcia, • wymiana intymnych informacji, • uważanie partnera za ważny element własnego życia; Emocje składające się na intymność są w dużej mierze wynikiem komunikacji między partnerami i rozumienia potrzeb osoby kochanej. Dynamika W początkach miłości intymność jest niska, rośnie ona stopniowo wraz z czasem trwania związku i jeszcze wolniej opada po osiągnięciu swego maksimum. Namiętność Namiętność to przeżywanie silnych emocji zarówno pozytywnych jak i negatywnych. Gdy intensywność namiętności jest wysoka, przeżywa się takie emocje jakpożądanie, radość, podniecenie, tęsknotę, zazdrość, niepokój. Stanom tym towarzyszy silna motywacja do połączenia się z obiektem miłości, fizycznej bliskości, kontaktów seksualnych. Często miłość utożsamiana jest z namiętnością. Dynamika W początkowym etapie zakochiwania się namiętność jest bardzo silna i niepodatna na świadome kierowanie. Na to, czy w danym związku jest namiętność czy jej nie ma, nie mamy wpływu. Tak jak szybko namiętność rośnie, tak samo szybko spada i choć jest to fakt nieunikniony, spadek namiętności nie jest równoznaczny z końcem miłości. Zaangażowanie Zaangażowanie (decyzja/zobowiązanie) w utrzymanie związku to wszelkie działania mające na celu przekształcenie miłości w trwały związek. Jest to świadoma decyzja co do tego, czy chcemy zostać w danym związku, czy jest on dla nas satysfakcjonujący. Jest to więc składnik miłości, którego nasilenie sami kontrolujemy. Silne zaangażowanie może być czynnikiem skutecznie podtrzymującym dany związek. W parach zadowolonych z małżeństwa, zaangażowanie jest zazwyczaj najsilniejszym składnikiem podtrzymującym uczucie miłości w danym związku. Dynamika Wraz z początkiem miłości, gdy dwoje ludzi decyduje się na bycie razem, zaangażowanie stopniowo rośnie. Gdy osiągnie ono swój maksymalny poziom, to zazwyczaj utrzymuje się na nim do końca trwania związku. 7 form miłości INTYMNOŚĆ ZAANGAŻOWANIE NAMIĘTNOŚĆ Miłość Doskonała Miłość Partnerska INTYMNOŚĆ + ZAANGAŻOWANIE lubienie miłość pusta zadurzenie miłoś niedorzeczna ZAANGAŻOWANIE + NAMIĘTNOŚĆ Według Sternberga: • lubienie: bliskość, ale bez zaangażowania czy namiętności. • zadurzenie: namiętność bez zaangażowania czy bliskości. • pusta miłość: zaangażowanie bez namiętności czy bliskości. • romantyczna miłość: bliskość i namiętność, ale bez zaangażowania. • niedorzeczna miłość: zaangażowanie i namiętność, ale bez intymności. • partnerska miłość: zaangażowanie i bliskość, ale bez namiętności. • miłość doskonała: zaangażowanie, bliskość i namiętność. Fazy związku Poszczególne fazy związku według Sternberga[29]: 1. Faza zakochania Zaczynają rozwijać się trzy składniki, przy czym najsilniej przybiera na sile namiętność. Pojawią się symptomy charakterystyczne dla miłości. 2. Faza romantycznych początków Charakteryzuje się wzrostem intymności. Jest zazwyczaj krótkotrwała. Rozbudzeni namiętnością partnerzy zaczynają częściej się spotykać, rozmawiać o sobie, lepiej się poznawać, efektem tego jest wzrost intymności. Pojawia się także decyzja co do utrzymania związku i przechodzi on w fazę trzecią. 3. Faza związku kompletnego Występują tu wszystkie trzy składniki, co zazwyczaj wiąże się z podjęciem decyzji o ślubie, zamieszkaniu razem, a więc decyzji co do trwania danego związku. Jest to faza najbardziej zadowalająca dla partnerów, a także najbardziej nasycona emocjami. Osiągają oni najwyższy stopień intymności. Podobnie teraz ich zobowiązanie jest bardzo mocne. Koniec tej fazy jest jednoznaczny z nieuchronnym końcem namiętności. Nagłe osłabnięcie namiętności wyznacza wejście w fazę czwartą. 4. Faza związku przyjacielskiego Jest pozbawiona składnika namiętności, który jeśli był utożsamiany z samą miłością, może oznaczać, że w danym związku miłość wypaliła się. Dla wielu ludzi wejście w fazę związku przyjacielskiego oznacza najbardziej satysfakcjonujący okres dla ich związku. Uwzględniając fakt, że w fazie tej dominuje zaangażowanie, które jest zależne od naszej woli, jak i intymność, która tylko po części także jest od niej zależna, możemy stwierdzić, że przedłużenie tej fazy jest zależne od woli obojga partnerów. Problemem może być dla nich podtrzymanie intymności na wysokim poziomie, a więc wzajemne zaufanie, lubienie się, chęć pomagania i otrzymywania pomocy. Jeśli nie uda się podtrzymać intymności, związek przechodzi w ostatnią z faz. 5. Faza związku pustego Jedynym składnikiem podtrzymującym związek jest zaangażowanie, więc należy się liczyć z możliwością, że któryś z partnerów zapragnie zmiany i zrezygnuje z dalszego trwania takiego związku. Jest to faza, która nie musi pojawić się w związku, o ile partnerom uda się podtrzymać intymność. Jednak w momencie spadku intymności, zaangażowanie może również podtrzymywać dany związek z równie dobrym rezultatem. Jeżeli dochodzi do tej fazy najczęściej związek przechodzi w fazę szóstą. 6. Rozpad związku Wariant dynamiczny modelu Sternberga według B. Wojciszke Wariant dynamiczny modelu miłości Sterneberga według B. Wojciszke, 2010 (modyfikacja J. A. Kowalski, 2011) B. Wojciszke badał dynamikę miłości, jej przebieg, cykliczne zmiany jej postaci i intensywności. Okazuje się, że każdy z głównych komponentów miłości ma swoją własną dynamikę, w dużym stopniu niezależną od dynamiki pozostałych elementów. Nakładając na siebie wykresy typowej dynamiki zmian trzech komponentów miłości, autor wyróżnia 5 jej faz. W każdej z tych faz dominuje inna postać miłości, a nazwy poszczególnych faz przypominają typy miłości przewidziane w teoretycznym modelu Sternberga. Punktem wyjścia w miłości jest – zdaniem B. Wojciszke – najczęściej nagły przypływ erotycznego zainteresowania jakąś osobą, czyli zakochanie. Odwzajemniona namiętność prowadzi do stopniowego nasilania się wzajemnych kontaktów oraz do wprowadzania do relacji miłosnej coraz większej dawki intymności. Związek wchodzi w fazę romantycznych początków. Jeśli partnerzy zaangażują się emocjonalnie, dojdą do przekonania, że związek powinien być kontynuowany, to tworzą związek kompletny. Wygaśnięcie namiętności prowadzi do związku przyjacielskiego, którego podstawą pozostaje intymna bliskość oraz poczucie wspólnoty. Zanik intymności u takiej pary prowadzi z kolei do tak zwanego związku pustego, w którym partnerów łączy już tylko wspólnota pewnych celów życiowych. Wycofanie zaangażowania jednej ze stron oznacza rozpad związku[30]. Model Ira Reiss Spełnianie się osobowości i realizacja potrzeb Zrozumienie Wzajemne uzależnienie Ujawnienie siebie Model ten[31] polega na założeniu, że w procesie miłości poszczególne składniki wpływają na siebie wzajemnie w zależności od stopnia nasilenia pozostałych komponentów. Ewolucja związku jest metaforą obrotu koła. 1. Zrozumienie 2. Wzajemne uzależnienie 3. Ujawnienie siebie 4. Spełnianie się osobowości i realizacja potrzeb Teoretyczny model miłości Johna Lee John Lee wyodrębnił sześć typów miłości[32]. Jednostkę może charakteryzować bądź jeden z typów miłości, bądź też może reprezentować ich kombinację. Lee wyróżnił trzy typy podstawowe (pierwotne) i trzy pochodne (wtórne). Do podstawowych zaliczamy: • storge Miłość zrównoważona, czuła, przyjacielska w której partnerów silnie łączy intymność i założenie, że bez względu na wszystko zostaną przyjaciółmi. Intymność fizyczna pojawia się później i rzadko, jeśli wystąpi, staje się źródłem radości. Miłość tego typu porównać można do miłości między rodzeństwem. Najważniejsze jest by być z partnerem duchowo i jako jego najlepszy przyjaciel. Dla tego typu miłości drobne przeszkody są do pokonania. Nawet czasowe rozłąki nie stanowią dla niej problemu. • eros Miłość eros jest odpowiednikiem miłości romantycznej. Charakterystyczne dla tego typu miłości jest zafascynowanie kochaną osobą. Osoby prezentujące ten typ wierzą w miłość od pierwszego wejrzenia i jest to wręcz pożądane by w taki właśnie sposób zakochać się i stworzyć związek doskonały, w którym miłość będzie wieczna. Partnerzy pragną być do siebie podobni, jak najwięcej czynności wykonywać wspólnie. Charakterystyczny też jest silny pociąg fizyczny, dlatego też dość wcześnie uwzględniany jest element seksualności. Partnerom zależy na tym, by drugiej osobie dostarczać jak największej ilości przyjemności, w tym także w sferze seksu. • ludus Ludus traktuje miłość jako zabawę. W grze tej polega głównie na tym by zwyciężyć, a więc wykazać się większymi zdolnościami, dowieść swej wyższości nad partnerem. Seks w takim związku, to forma zaspokojenia jedynie własnych przyjemności. Jeśli w sferze seksualnej wystąpią jakieś problemy, to zamiast starać się je rozwiązać, przedstawiciele tego typu miłości poszukają raczej nowego partnera. W wyrażaniu ludus nierzadko obserwuje się koncentrację na własnej osobie. Typy te łączą się z sobą i tworzą: • manię (jako kombinację eros i ludus), Miłość maniakalna jest intensywna i obsesyjna, często myśl o partnerze jest przyczyną ciągłego lęku przed jego utratą. Polega na stałej potrzebie podtrzymywania uczuć i uwagi przez partnerów, a także nieustannego rozpraszania wątpliwości co do wierności i zaangażowania. • pragmę (ludus i storge), Pragma to miłość praktyczna. Przedstawiciele tego typu inwestują w miłość. Jest to dla nich kalkulacja zysków i strat jakie mogą osiągnąć angażując się w dany związek. Związek jest możliwy tylko z partnerem, który odpowiada tak kochającym osobom ze względu na pochodzenie i warunki życiowe. • agape (eros i storge). Miłość agape jest miłością ofiarną, pełną poświęcenia i troski o drugą osobę. W miłości tej łatwo zapomina się o sobie myśląc o szczęściu partnera. Jest to moralny ideał miłości w etyce chrześcijańskiej jak i innych religii. Oznacza troskę o osobę kochaną bez oczekiwania czegokolwiek w zamian. Badania Lee wykazały, że do miłości pragmatycznej i storgicznej bardziej skłonne są kobiety niż mężczyźni, którzy z kolei manifestują styl erotyczny i ludyczny. Lee porównywał te sześć typów miłości z paletą barw: "Tak jak wszystkie kolory pochodzą od trzech podstawowych, tak wszystkie style miłości dadzą się wyprowadzić z trzech podstawowych stylów". Koncepcja Bardisa[edytuj Bardis zakłada istnienie trzech rodzajów potrzeb[32]: • potrzeby fizyczne • potrzeby psychologiczne • potrzeby społeczne Gdy partnerzy zaspokajają swoje potrzeby w równej mierze i na wysokim poziomie miłość jest kompletna. Gdy potrzeby zaspokajane są na niskim poziomie, bądź tylko niektóre z nich, miłość jest niepełna. Uwzględniając siłę zaspokajania określonych potrzeb, Bardis podzielił miłość na trzy typy: • typ Orfeusza i Eurydyki Potrzeby fizyczne, psychologiczne i społeczne są dostrzegane przez każdego z partnerów i zaspokajane na równym, zadowalającym poziomie. Jest to miłość silna, dająca satysfakcję obu stronom. • typ Zeusa To miłość niepełna. Charakteryzuje się przecenianiem potrzeb fizycznych przez jednego lub obydwoje partnerów z równoczesnym niedocenianiem potrzeb niefizycznych. • typ Penelopy Miłość Penelopy jest również odmianą miłości niepełnej. Nadmiernie cenione są potrzeby niefizyczne, zaś niedoceniane zostają potrzeby fizyczne. Teorie filozoficzne Erich Fromm Erich Fromm uważał[33], że miłość jest sztuką. Aby nauczyć się kochać, człowiek musi postępować z miłością tak, jak z każdym innym rodzajem sztuki, jak na przykład zmalarstwem czy muzyką. Najpierw powinien opanować teorię, a później zająć się częścią praktyczną. Miłość jest aktywną siłą drzemiącą w człowieku. Trzeba więc nauczyć się ją wyzwalać, a osiągnąć to można przez działanie. Nie jest miłością branie, bycie kochanym; prawdziwa, dojrzała miłość polega na obdarzaniu nią innych, co jest równoznaczne z czynnym aktem dawania innym siebie samego. Przez czynną, dojrzałą miłość Fromm rozumiał: • Dawanie siebie innym; gdy więcej radości czerpie się z dawania niż brania. • Gdy drugi człowiek, obdarzany uczuciem, budzi głębokie i żywe zainteresowanie; zachowaniem powinna kierować troska o dobro tej osoby. • Odpowiedzialność za zaspokajanie potrzeb osoby kochanej, w tym głównie potrzeb psychicznych. • Poszanowanie dla odmienności drugiego człowieka, pozwalanie na rozwój jego indywidualności. • Staranie, by jak najlepiej poznać osobę kochaną. Fromm wyróżnił miłość braterską, matczyną, miłość samego siebie, miłość Boga i miłość erotyczną. Przez tą ostatnią rozumiał miłość opartą na zespoleniu z drugim człowiekiem jako nie tylko uczucie, ale też decyzje, obietnice. Na miłość erotyczną składa się zakochanie i czynnik świadomy, a więc decyzja, by być z drugą osobą, poświęcać jej uwagę i troskę. Karol Wojtyła K. Wojtyła w swojej analizie psychologicznej miłości między mężczyzną i kobietą, zawartej w książce Miłość i odpowiedzialność (1960), ukazał jej rozwój: od poziomu zmysłowego poprzez uczucia do miłości duchowej. Pełnia miłości jest integracją tych trzech poziomów. Poziom zmysłowy Zazwyczaj miłość rodzi się na podłożu popędu seksualnego. W bezpośrednim zetknięciu się mężczyzny i kobiety zawsze zachodzi jakieś wrażenie zmysłowe, do którego często dołącza się wzruszenie, gdyż reprezentują oni dla siebie wzajemnie pewną wartość. Wzruszenie może być także spowodowane wartościami duchowymi, jednak zazwyczaj w przypadku bezpośredniego spotkania kobiety i mężczyzny przeważa wzruszenie wartościami podpadającymi pod zmysły. Można mówić o przeżyciu piękna, np. piękna ciała. Piękno jest zasadniczo przedmiotem poznania kontemplacyjnego, wywołuje w człowieku radość, którą Augustyn z Hippony określał mianem frui, nie ma więc charakteru używania, czyli konsumpcyjnego. Zmysłowość jednak, która budzi się pod wpływem wartości seksualnej drugiej osoby, ma charakter bardziej skłonny do używania. Dlatego właściwie przeszkadza ona w przeżyciu piękna. Ciało kobiety dla zmysłowości mężczyzny jawi się przede wszystkim "jako przedmiot użycia". Ponieważ ta reakcja zmysłowości jest spontaniczna, odruchowa, nie można mówić, że jest moralnie zła, jest poniekąd naturalna. Jednak osoba ludzka nie może być przedmiotem użycia, dlatego reakcja sumienia na poruszenia zmysłowości jest czymś łatwo zrozumiałym. Nie można też zmysłowości, jako takiej, nazywać jeszcze miłością, choć jest ona tworzywem oblubieńczej miłości małżeńskiej. Może jednak równie dobrze stać się przeciwieństwem miłości, gdyż jest zupełnie ślepa na osobę a zwraca się wszędzie tam, gdzie "pojawi się możliwy przedmiot użycia". Przedmiot ten może być dostarczony przez zmysły zewnętrzne, np. dotyk, wzrok ale może też go dostarczyć wyobraźnia czy pamięć. Można zatem nawiązać kontakt z "ciałem" osoby fizycznie nieobecnej. Poziom uczuć Wzruszenie związane ze spotkaniem mężczyzny i kobiety, oprócz poziomu zmysłowego ukierunkowanego ku przeżyciu wartości ciała jako przedmiotu użycia, może być doświadczane na poziomie uczuć. Przedmiotem przeżycia emocjonalnego będzie wtedy "męskość", wywołująca wrażenie "siły" i "kobiecość", wraz ze swym "wdziękiem". Reakcja uczuciowa jest podobna do zmysłowej w postawie, ale różni się co do treści. Jednak uczuciowość – która wyraża się poprzez czułość – nie jest konsumpcyjna, wydaje się być wolna od pożądania w tym znaczeniu, co zmysłowość. Jest w niej natomiast pragnienie bliskości i zbliżenia, a równocześnie wyłączności i intymności. Z tego względu często utożsamia się ją mylnie z miłością duchową. Istnieje pewna rozbieżność psychologiczna między mężczyzną i kobietą co do ich udziału w tej miłości: mężczyzna jest bardziej zmysłowy, kobieta jest bardziej uczuciowa. Jest ona skłonna do uznania jeszcze za przejaw miłości uczuciowej tego, w czym mężczyzna już uświadamia sobie wyraźnie działanie zmysłowości oraz chęci użycia. Ta większa zdolność mężczyzn do obiektywizacji wiąże się z ich większą odpowiedzialnością za kształt miłości. Na tym poziomie często dochodzi do idealizacji drugiej osoby, uczucie każe "wkładać" w osobę ukochaną wiele wartości, których ona sama w sobie nie musi koniecznie posiadać. Konsekwencją tego jest później rozczarowanie, a czasem wręcz nienawiść. Poziom ducha To nie ciało i zmysły są zasadniczą treścią miłości, jest ona zawsze jakąś sprawą wnętrza i ducha. Wolna wola jest tą "ostatnią instancją", bez której miłość nie ma w sobie pełnej osobowej wartości. Miłość potrzebuje wolności, ta zaś możliwa jest jedynie dzięki prawdzie. Pożądanie zmysłowe oraz zaangażowanie uczuciowe mają swoją wewnętrzną prawdziwość. Jest to jednak prawda subiektywna, zależna od danej osoby doświadczającej doznań i uczuć. Jest ona oczywiście potrzebna, miłość wymaga jednak także prawdy obiektywnej. Dotrzeć do niej można w drodze analizy etycznej[34]. Prawda obiektywna domaga się przede wszystkim rozpoznania i afirmacji wartości osoby. Wartość ta jest różna względem wartości wrodzonych lub nabytych, które tkwią w osobie, jak np. jej zdolności, cechy charakteru, piękno fizyczne itp. Różni się też od wartości seksualnej, gdyż płeć jest tylko właściwością osoby, a nie całą osobą. Tak rozumiana wartość osoby jest uprzednia wobec wszystkich innych jej wartości. Uczucie – skupiające się tak mocno wokół "kobiecości" i "męskości" – jeśli nie jest zintegrowane z afirmacją osoby, może się z czasem wyczerpać w świadomości emocjonalnej tak mężczyzny, jak i kobiety[35]. Endokrynologia miłości Stan zakochania wiąże się z podwyższonym poziomem fenyloetyloaminy (PEA) i dopaminy, powstaniem nowych pętli neuronalnych oraz reakcjami fizjologicznymi na osobę, w której jesteśmy zakochani takimi jak pocenie się dłoni, przyśpieszone bicie serca (wynik działania adrenaliny). Te same reakcje wywołuje strach i stres. W nieco ponad połowie przypadków poziomy hormonów wracają do normy w ciągu 3-8 lat (choć mogą również wcześniej) od momentu podwyższenia. W pozostałych przypadkach pojawia się nowy stan równowagi, za który odpowiada oksytocyna, wazopresyna i serotonina, a który można określić jako przywiązanie. Ponadto: • testosteron odpowiada u obydwu płci za pożądanie seksualne, • dopamina odpowiada u obydwu płci za "uskrzydlenie", • oksytocyna u kobiet odpowiada za uczucia bliskości i przywiązania – jest ona wydzielana m.in. w trakcie orgazmu, przy porodzie, przy karmieniu piersią, • wazopresyna odpowiada za bliskość i przywiązanie u mężczyzn. Zobacz też • choroba z miłości • metta Przypisy 1. Miłość, w: Włodzimierz Szewczuk (red.), Encyklopedia Psychologii, Warszawa 1998, s. 250 2. Felix M. Bernardo, Erica Owens, Love, w: Edgar F. Borgatta, Rhonda Montgomery(eds.), Encyclopedia of Sociology. Vol. 3, New York, 2000. 3. Arkadiusz Gudaniec: Miłość. W: Powszechna Encyklopedia Filozofii. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2000. [dostęp 12.05.2014]. 4. KKK 218-221, 599-618, 1749-1775, 1822-1829, 2083, 2093-2094, 2196. 5. artykuł F. Sławskiego Miły, miłość. „Język Polski” LXXX (2000), z. 1-2, s. 1-9 6. Michael Mary: Pięć kłamstw w sprawach seksu i miłości. Kraków: Wydawnictwo inter esse, 2003, s. 36. 7. Waldemar Kuligowski: Miłość na Zachodzie. Historia antropologiczna. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2004, s. 127,128, 136. Cytat: Dzieje Tristana i Izoldy nie przepuszczają żadnej okazji, żeby poniżyć postać męża, żeby zohydzić instytucję związku małżeńskiego. Pochwalne peany dotyczą w tym wypadku wyłącznie tych, którzy kochają poza małżeństwem, a nawet wprost wbrew niemu...Nie od rzeczy będzie wspomnieć w tym miejscu o tym, że ówczesne związki małżeńskie częściej były efektem ekonomicznej lub politycznej umowy niż gry emocji, przepłakanych nocy i uskrzydlonych poranków. Małżeństwa podobnie jak wojny, traktowano jako sprawy mężczyzn, ich prestiżu, ich władzy i strategii rodowo-krewniaczych. Kobieca wola mogła w tym względzie przejawiać się jedynie w odmowie: poświęceniu swojego dziewictwa Bogu lub ucieczce, nadzwyczaj jednak rzadkiej formie nieposłuszeństwa…Ci wszyscy, którzy szydzili z małżeństwa zapełniając swój czas i umysły poezją cudzołóstwa w jednym, zgoła niewinnym, punkcie zachowywali prawdziwe skrupuły. 8. Diane Ackerman: Historia naturalna miłości. Warszawa: Książka i wiedza, 1997, s. 80. Cytat: W średniowieczu małżeństwo miało niewiele wspólnego z miłością i wzajemnym pożądaniem. Było umową handlową. Mężczyźni wymieniali się kobietami zgodnie ze starannie kreślonymi liniami pokrewieństwa. Dotyczyło to zwłaszcza małżeństw królewskich, służących zawieraniu przymierzy, łączeniu majątków, zdobywaniu pozycji i władzy. Kobieta mogła odmówić ręki mężczyźnie, który budził jej odrazę, lub potajemnie dać się porwać ukochanemu, zwykle jednak godziła się na ślub, ponieważ w tej sprawie nie miała właściwie wyboru. 9. Diane Ackerman: Historia naturalna miłości. Warszawa: Książka i Wiedza, 1997, s. 67-68. Cytat: ...w tradycji chrześcijańskiej miłość erotyczna oznaczała niebezpieczeństwo, była niczym wrota, za którymi ziała otchłań piekła. Nie zalecano jej nawet małżonkom. Mężczyzna mógł całować, tulić i pieścić żonę – pod warunkiem, że nie czynił tego z przyjemnością. Żądzę seksualną uważano za zjawisko normalne i akceptowaną ją, ale nie aprobowano namiętności. Mąż, który darzył małżonkę zbytnią namiętnością erotyczną dopuszczał się występku. Małżonkowie powinni żyć niczym darzący się sympatią i zgodni wspólnicy w interesach, którzy przy okazji płodzą dzieci. Idea wszechogarniającej miłości zadomowiła się gdzie indziej.... 10. Krystyna Starczewska: 'Wzory miłości w kulturze zachodu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 92-94. Cytat: …instytucja małżeństwa funkcjonowała w powszechnej świadomości tej epoki jako religijno-prawne usankcjonowanie posiadania "na własność" współmałżonka (w praktyce zaś jako gwarancja "prawa własności" męża wobec żony), narzucając mu "obowiązek cierpienia jego woli". Wzór patriarchalnej miłości małżeńskiej z samej swej istoty był więc przeciwieństwem zasad, na których opierał się wzór miłości dworskiej...ze strony kleru padła klątwa na wszystko, co jest miłością [dworską]...lecz w praktyce otoczona czcią miłosną ["dworu"]...dama współżyła jednak seksualnie ze swym mężem, dla którego była małżeńską "własnością". 11. Kaari Utrio: Córki Ewy. Historia kobiety europejskiej. Warszawa: Wydawnictwo 69, 1998, s. 58. Cytat: miłość rycerska nie ma nic wspólnego z małżeństwem: „Miłość nie może sprawować władzy nad dwojgiem ludzi, których łączy małżeństwo”. Związek małżeński służył przecież interesom politycznym i ekonomicznym, nikt nawet nie zakładał, że małżonkowie powinni znaleźć w nim zaspokojenie pod względem uczuciowym. Mąż miał dotąd prawo swobodnie kierować swe uczucia w stronę kochanki lub nałożnicy. 12. Maria Bogucka: Gorsza płeć. Kobieta w dziejach Europy od antyku po wiek XXI. Warszawa: Wyd. Trio, 2006, s. 84. Cytat: Czy istniała miłość w małżeństwie zawieranym przez rodziny, w wyniku interesów dynastycznych lub rodzinnych? Miłość dworska, opiewana przez trubadurów, rozgrywała się poza rodziną, była też miłością platoniczną, bardziej kanwą dla literatury niż zjawiskiem realnym. Istniała jednak w średniowieczu także miłość z krwi i kości, spełniająca się w zmysłowej formie. Przykładem takiej miłości jest związek Heloizy i Abelarda, tak samo sławny jak historia legendarnych Tristana i Izoldy. I tu jednak w obu przypadkach mamy do czynienia z miłością poza małżeństwem. 13. Maria Bogucka: Gorsza płeć. Kobieta w dziejach Europy od antyku po wiek XXI. Warszawa: Wyd. Trio, 2006, s. 84-86. Cytat: O tym jak wyglądały związki matrymonialne od strony uczuciowe informują nas niezbyt obfite źródła– korespondencja, testamenty, czasem zapiski kronikarskie. Wyłania się z nich miłość małżeńska mniej burzliwa niż literackie opisy, bardziej roztopiona w troskach dnia powszedniego. Niewątpliwie istniała w niektórych przynajmniej małżeństwach, rodząc się w toku wspólnych zabiegów o pomnażanie majątku, wychowanie dzieci, wzajemne troski o zdrowie. Bywały zresztą małżeństwa zawierane z uczucia, czasem potajemnie, bez wiedzy i zgody rodziców, krewnych, seniora…samowolne małżeństwo z uczucia mogło być dla kobiety kosztowne, niewiele też niewiast decydowało się na rzucenie wyzwania rodzinie, prawu, obyczajowi. Jeszcze gorszy los czekał kobietę, która zdecydowała się na związek pozamałżeński, a jednak było ich stosunkowo dużo i to we wszystkich grupach społecznych. Zwłaszcza częste były tego typu nielegalne związki wśród duchownych… W niektórych średniowiecznych stadłach żarliwość religijna żony, jej skłonności do ascezy utrudniały zadzierzgnięcie silniejszych (z dzisiejszego punktu widzenia) więzi emocjonalnych. 14. Jacques Le Goff i Nicolas Truong: Historia ciała w średniowieczu. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik, 2006, s. 83. Cytat: Zabrzmi to morze brutalnie i przesadnie, ale średniowiecze niewątpliwie nie znało tego, co nazywamy miłością. To słowo jest nawet pejoratywne. Amor oznacza namiętność niszczącą i dziką. Chętniej używać się będzie określenia caritas, ma ono bowiem związek z pobożnością implikującą jakąś wrażliwość względem bliźniego (najczęściej ubogiego lub chorego), lecz jest wyzbyte wszelkich konotacji seksualnych. Co prawda trubadurzy opiewają fin'amors, tę wyrafinowaną miłość dworską, gdyż narodziła się na feudalnych dworach Prowansji. Jednak deprecjacja amor na rzecz caritas nie ulegnie zmianie. Co nie znaczy, iżby mężczyźni i kobiety w średniowieczu nie znali porywów serca czy cielesnych igraszek, by nie wiedzieli, co to rozkosz ciała i przywiązanie do osoby ukochanej; tylko tyle, że miłość, uczucie nowoczesne, nie było fundamentem społeczeństwa średniowiecznego. 15. Jacques Le Goff (z Dominique Simonnet, Jean Courtin, Paul Veyne, Jacques Solé, Mona Ozouf, Alain Corbin, Ann-Marie Sohn, Pascal Bruckner, Alice Ferney: Najpiękniejsza historia miłości. Warszawa: Wydawnictwo Cyklady, 2004, s. 46-47. Cytat: Jacques Le Goff:-...Wspólnie z Georges’em Duby, wybitnym mediewistą zadawaliśmy sobie częste pytanie: czy dworna miłość naprawdę istniała? Czy nie była jedynie urojeniem?...Dominique Simonnet: -...ci wszyscy wojujący rycerze, marzący o swoich ukochanych, te deklaracje wierności składane na klęczkach podczas turniejów...Czyżby więc wszystko to było tylko literaturą? Jacques Le Goff: -Istotnie gotów jestem tak sądzić. To co wiemy o obyczajach tej epoki, jest dość odmienne i nie pasuje do obrazu „kurtuazyjnych” manier w stosunkach pomiędzy kobietą i mężczyzną. 16. Lorenzo Casini: Renaissance Philosophy. W: Internet Encyclopedia of Philosophy. 2012. [dostęp 5.09.2013].(ang.) 17. Tomasz Szlendak: Architektonika romansu. O społecznej naturze miłości erotycznej.. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2002, s. 125-172. 18. Theodore Zeldin: Intymna historia ludzkości (Rozdział 5, Jak powstają nowe wzory miłości). Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 1998, s. 89. Cytat: Beduini koczujący na arabskiej pustyni (…) nie cenili namiętnej miłości. (…) Drwili z mężczyzny, który zbyt silnie manifestował miłość do żony. Taka postawa dominuje w większości krajów w różnych okresach. (…) Niemniej jednak Beduini dopuszczali poufałość pomiędzy płciami a na swobodę obyczajów pozwalała etykieta. Kobieta i mężczyzna mogli powiedzieć sobie niemal wszystko. I w tej swawolnej atmosferze narodziła się niezwykła idea, wedle której dwoje ludzi może tak kochać się nawzajem, iż przestaje ich obchodzić cały świat. 19. Armand de la Croix: Życie erotyczne w średniowieczu. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, s. 46. Cytat: Swoje tak wczesne przebudzenie (…) zmysłowość prowansalska zawdzięcza cywilizacji muzułmańskiej Hiszpanii (…) Feudałów Langwedocji zaczęły stopniowo kusić pewne tematy rozwijane w kręgach arabskiej arystokracji w Andaluzji. W efekcie XI i XII stulecia stają się świadkami narodzin, najpierw we Francji, a następnie w całej Europie, kultury w języku potocznym (...) Właściwym rycerstwu (…), które starało się w ten sposób potwierdzić swą siłę, a także przymioty, odmienne od ludzi Kościoła (…) czy prostego ludu (…) Stąd wywodzi się inne znaczenie terminu fin’amor: miłość dworna, ponieważ godna tylko dworów feudalnych. Sprawą zasadniczą jest jednak ustalenie, jakie nowe zabarwienie nadaje sztuka trobar wierzeniom pochodzącym z podłoża przedchrześcijańskiego i z tematyki zaczerpniętej z poezji arabskoandaluzyjskiej: w jaki sposób fin’amor odnosi się do spuścizny, która dociera do niej z głębi wieków, i jak pozyskuje ją ze wspanialej cywilizacji Al-Andalus. To przecież w dużej mierze za pośrednictwem hiszpańskich Arabów zostało nam przekazane dziedzictwo hellenistyczne; jak się wydaje, poeci andaluzyjscy pojmują erotyzm w kategoriach bliskich takim filozofom greckim, jak Platon: miłość przechodzi z jednego ciała do drugiego i jest uczuciem, które pozwala wznieść się do świata duchowego. 20. Claudie Duhamel-Amado Genevieve Brunel-Lobrichon: Życie codzienne w czasach trubadurów. Poznań: Wydawnictwo Moderski i S-ka, 2000. 21. Waldemar Kuligowski: Miłość na Zachodzie. Historia antropologiczna. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2004, s. 119, 121. Cytat: Wydarzeniem prawdziwie niesłychanym (…) jest zatem pojawienie się takiego rodzaju mężczyzn, dla których kobieta nie była uosobieniem potencjalnego zła, ale osobą najważniejszą, jedyną na świecie, niepowtarzalną, godną szczerego podziwu, czci, miłości. Równie niezwykle jest i to, że mężczyźni ci nie przemawiali już nie znoszącym sprzeciwu językiem wojowników i władców, ale posłużyli się wielce ulotną metaforą poezji. Oto bowiem we wczesnych wiekach średnich w kręgach dworskich rozpowszechniła się oryginalna poezja trubadurów, wędrownych poetów-pieśniarzy. Jej powstanie nijak nie daje się sprowadzić do rzędu jeszcze jednego drobnego epizodu z historii literatury, ale przybiera znamiona jednej z najważniejszych idei miłości powstałych w kręgu zachodniej kultury. (…) Otóż minne – idea miłości do kobiety, uwielbienia jej, traktowania jej jako osoby wyższej od siebie – stworzona została przez mężczyzn. Przez mężczyzn, pamiętajmy o tym, wychowanych w wybitnie patriarchalnej kulturze XII wieku. (…) Skąd wszelako wzięli się ci mężczyźni? Przecież miłość dworna była w istocie sprzeczna z ówczesną mentalnością rycerską; przecież „zakochany musiał chyba wyglądać śmiesznie wśród tych wojowników (…) Zapewne odpowiedzi na to pytanie nie odnajdziemy nigdy, historycy bowiem do dzisiaj nie dopracowali się żadnej pewnej wykładni mówiącej jednoznacznie o źródłach minne. 22. Waldemar Kuligowski: Miłość na Zachodzie. Historia antropologiczna. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2004, s. 133. Cytat: Trubadurzy osadzeni byli, rzecz jasna, w kulturze chrześcijańskiej, ale wiele z głoszonych przez nich idei kłóciło się z jej dogmatami. Władze kościelne nieodmiennie potępiały dworną miłość, która nie wskazywała na żadne istotne związki łączące uwielbienie kobiety z istnieniem Boga. Ukochanie jednej osoby przeczyło przykazaniu miłości każdego bliźniego, a „świętość” kochanków była dla średniowiecznego chrześcijaństwa koncepcją nazbyt jeszcze brawurową. Fin amor występowała jawnie przeciw uświęconemu i nienaruszalnemu sakramentowi małżeństwa. 23. Tomasz Szlendak: Architektonika romansu. O społecznej naturze miłości erotycznej. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2002, s. 159. Cytat: Eva Illouz przeprowadzając rozmowy z amerykańskimi dziewięcio i dziesięciolatkami zauważyła, że niemal wszystkie są doskonale zorientowane jak ma wyglądać idealna randka. Wiedziały, że musi się odbywać we francuskiej restauracji (...), że na stole mają stać świece i że ma być „romantycznie”, cokolwiek to dla dziesięciolatki znaczy. Trudno przewidzieć, żeby tak młode amerykanki znały randkę z autopsji. 24. Ulrich Beck: Ziemska religia miłości („Res Publica Nowa” Nr 7-8). 1996, s. 35-39. 25. Denis de Rougemont: Miłość a świat kultury zachodniej. Poznań: Instytut Wydawniczy PAX, 1999, s. 8. Cytat: Moim głównym zamiarem było nakreślenie nieuniknionego konfliktu między namiętnością i małżeństwem w kulturze zachodniej (…) siedmioletni pobyt w Ameryce unaocznił mi, że mit miłości – zdegradowany do wymiarów romansu – bynajmniej nie zużył się; film rozprzestrzenia go na cały świat, a statystyki rozwodowe pozwalają wymierzyć jego rozmiar. Jeśli nasza cywilizacja ma przetrwać, musi dokonać wielkiej rewolucji obyczajowej, musi uznać, że małżeństwo, od którego zależna jest cała struktura socjalna, to coś bardziej ważkiego niż miłość, którą się tak kultywuje. Cywilizacja wymaga innych podstaw niż piękny gorączkowy szał. 26. Denis de Rougemont: Miłość a świat kultury zachodniej. Poznań: Instytut Wydawniczy PAX, 1999, s. 219. Cytat: Żadna inna znana cywilizacja w ciągu siedmiu tysięcy lat, które ogarniamy historycznym spojrzeniem, nie nadawała „miłości” zwanej „romansem” takiego powszechnego rozgłosu. Uczestniczą w nim ekrany kin, plakaty reklamowe, teksty literackie, ogłoszenia prasowe, piosenki i obrazy, potoczna moralność i to, co jej się przeciwstawia. Żadna inna cywilizacja nie usiłowała z równie naiwnym przekonaniem skojarzyć małżeństwa z „miłością”, w owym uproszczonym rozumieniu tego pojęcia, i oprzeć jednego na drugim. 27. Robert Wright: Moralne zwierzę. Dlaczego jesteśmy tacy, a nie inni: Psychologia ewolucyjna a życie codzienne. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003, s. 59. Cytat: Dobór naturalny „uwzględnił”, jak się zdaje, (…) rachunek kosztów oraz zysków i przekształcił go w uczucie, a konkretnie w miłość. Nie chodzi wyłącznie o miłość do dziecka – aby mężczyzna i kobieta mogli stworzyć trwały związek rodzicielski, muszą najpierw odczuć silne wzajemne zauroczenie. Mężczyźni i kobiety zakochują się w sobie, czasem na bardzo długo, dlatego, że z genetycznego punktu widzenia opłaca się mieć dwoje rodziców, którym zależy na dobru dziecka. Do niedawna twierdzenie takie zakrawało na herezję. Uważano, że „miłość romantyczna” jest wytworem kultury Zachodu. Znane są kultury, w których wybór partnera nie ma nic wspólnego z uczuciem, a do seksu nie przywiązuje się emocjonalnej wagi. Ostatnio jednak antropolodzy, pomni na darwinowską logikę rządzącą międzyludzkimi związkami podają te relacje w wątpliwość. 28. za: Turner J.S., Helms D.B. (1999) Rozwój człowieka 29. za: Wojciszke B. (1998). Psychologia miłości. Intymność. Namiętność. Zaangażowanie. 30. B. Wojciszke: op. cit.. s. 23-36. 31. za: Helms D.B., Turner J.S. (1999) Rozwój człowieka 32. za: Rostowski J. (1987). Zarys psychologii małżeństwa 33. za: Fromm E. (1971). O sztuce miłości 34. K. Wojtyła: Analiza psychologiczna miłości. s. 92-106. 35. K. Wojtyła: Analiza etyczna miłości. s. 109-111. Bibliografia D. Buss: Ewolucja pożądania. E. Fromm: O sztuce miłości. 1971. P. Grimal: Miłość w starożytnym Rzymie. Warszawa: PIW, 2005. ISBN 83-06-02945-3. D.B. Helms, J.S. Turner: Rozwój człowieka. 1999. J. A. Kowalski: Homo eroticus. Opole: Wydawnictwo IBS, 2011. ISBN 978-83-931776-0-8. J. Rostowski: Zarys psychologii małżeństwa. 1987. Bogdan Wojciszke Psychologia miłości. Intymność. Namiętność. Zaangażowanie, 1998 Krystyna Starczewska Wzory miłości w kulturze zachodu K. Wojtyła: Analiza psychologiczna miłości, Analiza etyczna miłości. W: Tenże: Miłość i odpowiedzialność. Lublin: TN KUL, 1982, s. 92-106, 106-125. Kategoria: Miłość Hasło „Miłość” s. 424-451 cytowane za Wikipedią, data odczytu 8 IV 2015. , 91. Kodeks etyczny Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego Preambuła Seksualność stanowi jedną z podstawowych sfer funkcjonowania człowieka, co uzasadnia prowadzenie badań naukowych, świadczenie pomocy medycznej, terapeutycznej i psychologicznej oraz edukację w tym zakresie. W centrum zainteresowania seksuologii jako profesji i dyscypliny naukowej leży zdrowie seksualne człowieka Pomimo istnienia różnorodnych perspektyw regulacji życia seksualnego człowieka, zdrowie seksualne w seksuologii powinno być wyznaczane wyłącznie na podstawie norm klinicznych. W swojej działalności zawodowej seksuolog powinien zawsze respektować podstawowe wartości zawarte w rekomendowanej przez WHO Powszechnej deklaracji praw człowieka oraz w Deklaracji praw seksualnych. Naczelną wartością w działalności terapeutycznej, badawczej i edukacyjnej seksuologa jest dobro człowieka które wymaga zachowania szacunku dla jego godności, autonomii, prawa do podejmowania decyzji zgodnie z indywidualnym systemem wartości, prawa do prywatności i intymności oraz ochrony osób szczególnie narażonych na wykorzystanie. Seksuolog powinien być świadomy szczególnej wrażliwości sfery seksualnej człowieka, a także swojej przewagi w relacji terapeutycznej, wynikającej z wiedzy, znajomości technik i kompetencji interpersonalnych, co powinno znaleźć wyraz w przykładaniu wagi do przestrzegania norm etyki zawodowej oraz w poczuciu odpowiedzialności za skutki prowadzonej terapii, badań naukowych i promocji zdrowia seksualnego, a także działalności dydaktycznej. I. Zasady ogólne 1. Seksuolog w swojej działalności zawodowej zobowiązany jest do rzetelnego informowania na temat swojego wykształcenia, kompetencji i doświadczenia zawodowego. Nie może stwarzać lub tolerować nieprawdziwych, nieadekwatnych czy nieścisłych informacji na ten temat. 2. W obszarze swojej aktywności zawodowej seksuolog powinien znać i respektować aktualne wyznaczniki normy i patologii seksualnej wypracowane na gruncie seksuologii. 3. Seksuolog powinien znać i respektować granice swoich kompetencji zawodowych. Jest zobowiązany do aktywnego angażowania się w proces doskonalenia swoich kompetencji zawodowych we wszystkich ich wymiarach, to jest wiedzy, umiejętności i postaw. 4. Seksuolog powinien kierować się dobrem pacjenta. Jeśli uzna, że jego kompetencje nie są wystarczające do udzielenia pomocy pacjentowi, powinien go o tym poinformować i skierować na konsultację do innego specjalisty. 5. Seksuolog jest zobowiązany do kontrolowania czynników zawodowych i osobistych mogących negatywnie wpływać na jego kompetencje zawodowe oraz do aktywnego przeciwdziałania tym czynnikom. Powinien być świadomy swojego wpływu na innych i dlatego jego praca powinna podlegać w jego grupie zawodowej nadzorowi merytorycznemu obejmującemu w niezbędnych sytuacjach superwizję. 6. Seksuolog dba o swój dobrostan psychofizyczny, w tym także seksualny. 7. Seksuolog nie może usiłować wywierać na społeczeństwo bądź poszczególne osoby wpływu innego niż wynikający z jego roli zawodowej. 8. Seksuolog ma prawo do autonomii w zakresie prywatnych przekonań światopoglądowych i moralnych, także w sferze seksualności człowieka, nie może jednak wykorzystywać swojego zawodu dla ich uwiarygodniania czy propagowania ani pozwolić, aby miały one wpływ na jego działalność zawodową. 9. Seksuolog nie może angażować się w działania oparte na stereotypach czy uprzedzeniach jest zobowiązany jest do aktywnego propagowania zgodnych z aktualnym stanem wiedzy informacji na temat seksualności człowieka. 10. Seksuolog w swojej praktyce zawodowej nie może dyskryminować innych ze względu na ich indywidualne właściwości, takie jak płeć, wiek, stan zdrowia, niepełnosprawność, narodowość, wyznawana religia czy poglądy polityczne wszelkie aspekty ich życia seksualnego oraz inne właściwości. II. Seksuologia kliniczna 11. Świadcząc pomoc seksuologiczną, seksuolog powinien posługiwać się metodami i technikami wartościowymi z perspektywy współczesnego stanu wiedzy i odpowiednio zweryfikowanymi w zakresie ich skuteczności i bezpieczeństwa. 12. Przed udzieleniem pomocy terapeutycznej seksuolog powinien zawrzeć z pacjentem kontrakt precyzujący niezbędne kwestie związane z leczeniem. Kiedy nie jest to możliwe kontakt zawiera się z opiekunem prawnym. 13. Seksuolog powinien respektować prawo swoich pacjentów do aktywnego uczestnictwa w procesie decyzyjnym dotyczącym wdrażanych oddziaływań terapeutycznych. Dobrowolna świadoma zgoda pacjenta powinna mieć znaczenie w kwestii rozpoczęcia leczenia oraz stosowania poszczególnych metod i technik terapeutycznych. 14. Seksuolog powinien podjąć próby uzyskania dobrowolnej świadomej zgody także od osób przymusowo kierowanych na leczenie. 15. Prowadząc leczenie osób przymusowo kierowanych przez wymiar sprawiedliwości na terapię, seksuolog powinien dążyć do zachowania swojej autonomii jako klinicysty, kierując się wiedzą naukową, doświadczeniem klinicznym oraz etyką swojego zawodu. W sytuacjach konfliktowych powinien dokonywać odpowiedniego zrównoważenia między dobrem i prawami pacjenta a bezpieczeństwem społeczeństwa. 16. Seksuolog jest zobowiązany do szczególnej ostrożności i staranności przy angażowaniu się w leczenie mogące mieć daleko idące skutki dla życia pacjenta. 17. Seksuolog powinien się upewniać co do tego, czy jakiś element jego oddziaływań terapeutycznych nie godzi w godność, intymność, relacje osobiste, przekonania czy jakiekolwiek inne istotne dla pacjenta wartości. 18. Seksuolog nie powinien się zgadzać na angażowanie się swoich pacjentów w kontakty seksualne w jego obecności. Nie wolno mu także wymagać od pacjentów rejestrowania i prezentowania mu ich aktywności seksualnej. Dla celów diagnostycznych lub terapeutycznych dopuszcza się analizę materiałów o treści seksualnych dotyczących pacjenta. 19. Seksuolog nie powinien zalecać stosowania metod treningowych wymagających zaangażowania obojga partnerów w razie braku zgody któregokolwiek z nich. 20. Skorzystanie z usług surogatów terapii seksualnej (partnerów zastępczych) powinno być całkowicie uzależnione od dobrowolnej świadomej zgody pacjenta. Rolą seksuologa w tym kontekście powinno być zapewnienie pacjentowi wsparcia informacyjnego oraz kontrolowanie jego dobrostanu. 21. Seksuolog powinien dbać o zachowanie właściwych granic i ról w relacji terapeutycznej. Relacja terapeutyczna nie powinna być łączona z relacjami osobistymi, towarzyskimi i zawodowymi. 22. Z uwagi na szczególny charakter pomocy seksuologicznej seksuolog powinien zachowywać szczególną ostrożność w kontekście dotyku w terapii. 23. Seksuolog nie może się angażować w jakiekolwiek formy kontaktów seksualnych ze swoimi pacjentami. Powinien również rozumieć i respektować przeciwwskazania dotyczące podejmowania takich kontaktów z byłymi pacjentami oraz z bliskimi swoich pacjentów. 24. Seksuolog jest zobowiązany do zachowania w tajemnicy wszystkich informacji dotyczących pacjenta, o jakich dowiedział się w trakcie wykonywania zawodu. Tajemnicą zawodową objęte są także informacje uzyskane w trakcie wykonywania zawodu których ujawnienie naruszyłoby prywatność innych osób. Seksuolog jest zobowiązany zadbać o bezpieczeństwo przechowywanych danych. Uchylenie tajemnicy zawodowej może mieć miejsce tylko w sytuacjach, gdy pacjent stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia swojego lub innych oraz w sytuacjach przewidywanych przez prawo. W takich przypadkach seksuolog może ujawnić informacje objęte tajemnicą zawodową tylko wobec uprawnionych do tego osób i/lub instytucji. 25. Prowadząc leczenie osoby poniżej 16 r.ż., lub osoby ubezwłasnowolnionej seksuolog powinien uzyskać zgodę jej opiekuna ustawowego. 26. Prowadząc leczenie osób niepełnoletnich, seksuolog powinien respektować prawa pacjenta w tym samym stopniu, jak w przypadku osób dorosłych. 27. Oferowanie pacjentom możliwości nabycia akcesoriów seksualnych może być podyktowane wyłącznie czynnikami klinicznymi. Czerpanie przez seksuologa korzyści finansowych z takiej działalności jest nieetyczne. 28. Rejestrowanie pacjentów za pomocą kamery lub aparatu fotograficznego w trakcie sesji jest możliwe tylko po uprzednim uzyskaniu od nich zgody pisemnej lub jej ekwiwalentu. Rejestracja pacjentów niepełnoletnich i ubezwłasnowolnionych wymaga dodatkowej zgody ich opiekunów prawnych. III. Diagnostyka seksuologiczna i opiniowanie sądowo-seksuologiczne 29. Przystępując do badań diagnostycznych, seksuolog powinien jasno sprecyzować ich cel i zakres oraz poinformować o tym osobę badaną. Warunkiem przeprowadzenia badania diagnostycznego jest uzyskanie dobrowolnej świadomej zgody pacjenta lub opiekuna prawnego osoby ubezwłasnowolnionej. 30. Seksuolog powinien posługiwać się naukowo zweryfikowanymi metodami diagnostycznymi, do których stosowania ma niezbędne kwalifikacje. Badania diagnostyczne powinien prowadzić w sposób rzetelny, zachowując przy tym bezstronność i obiektywność. 31. Seksuolog powinien prowadzić badania diagnostyczne z poszanowaniem godności, intymności i komfortu osoby badanej. 32. Badanie fizykalne może być prowadzone tylko przez seksuologa z wykształceniem medycznym. Zasady badania fizykalnego dla seksuologów precyzowane są przez odpowiednie zalecenia krajowego konsultanta do spraw seksuologii. 33. Stosowanie narzędzi wymagających specjalistycznej wiedzy psychologicznej jest dopuszczalne tylko przez seksuologa z wykształceniem psychologicznym. 34. Przebieg badania oraz wszystkie jego wyniki objęte są tajemnicą zawodową. 35. Tajemnica zawodowa jest ograniczona w kontekście badań sądowo-seksuologicznych. W takich przypadkach seksuolog powinien jednak zadbać o to, aby informacje objęte tajemnicą zostały udostępnione tylko i wyłącznie uprawnionym do tego organom. 36. Seksuolog występujący w roli biegłego powinien zdawać sobie sprawę z tego, że wydana przez niego opinia może w znacznym stopniu wpłynąć na losy opiniowanego. Dlatego też zobowiązany jest on do szczególnie starannego wykonywania swoich obowiązków i ostrożności w wydawaniu opinii. IV. Badania naukowe w seksuologii 37. Projekty badań naukowych w zakresie seksualności muszą być zaakceptowane przez odpowiednią komisję bioetyczną pod kątem ich zgodności z obowiązującymi zasadami etycznymi prowadzenia badań z udziałem człowieka. 38. Seksuolog prowadzący badania w zakresie seksualności powinien mieć świadomość szczególnie intymnego charakteru tej sfery życia człowieka. Zobowiązany jest do uzyskiwania dobrowolnej świadomej zgody osób badanych, respektowania ich prawa do anonimowości, poufności, prywatności, prawa do rezygnacji z udziału w badaniu, a także poszanowania ich autonomii. 39. Przed uzyskaniem zgody na udział w badaniu naukowym seksuolog jest zobowiązany do przedstawienia uczestnikom dokładnych informacji na temat celu i przebiegu badania oraz przewidywanych skutków. Rejestracja zachowania uczestników (dokumentacja filmowa, fotograficzna, dźwiękowa, obserwacja ukryta) wymaga uzyskania specjalnej zgody. 40. Seksuolog powinien zdawać sobie sprawę z tego, że zróżnicowane opinie i postawy społeczne wobec seksualności człowieka mogą wpływać na rzetelność jego pracy badawczej. Na każdym etapie prowadzonych przez siebie badań powinien dążyć do obiektywności i bezstronności. V. Przekazywanie wiedzy o seksualności człowieka i promocja zdrowia seksualnego 41. Seksuolog jest zobowiązany do przekazywania informacji na temat seksualności i zdrowia seksualnego na podstawie aktualnego stanu wiedzy. 42. W działaniach edukacyjnych seksuolog powinien zachowywać jak największy stopień obiektywności. Ma prawo do krytycznego ustosunkowania się do przekazywanych treści, jednak nie powinien wydawać prywatnych opinii wynikających z własnego światopoglądu. 43. Prezentując przypadki kliniczne konkretnych pacjentów, seksuolog jest zobowiązany do poszanowania ich godności i autonomii. W żadnym wypadku nie wolno mu ujawniać danych personalnych pacjentów lub jakichkolwiek informacji, które umożliwiłyby ich identyfikację. 44. Podstawowym celem wszelkich wystąpień zawodowych seksuologa jest promowanie zdrowia seksualnego, dlatego powinien on unikać działań o charakterze autopromocyjnym. Powinien również pamiętać, że każde jego wystąpienie buduje reputację zawodu seksuologa. VI. Środowisko zawodowe seksuologów 45. Seksuolog powinien kształtować i pielęgnować dobre obyczaje w obrębie swojej grupy zawodowej. 46. Seksuolog powinien okazywać szacunek innym seksuologom oraz zachowywać powściągliwość w ocenie ich kompetencji i aktywności zawodowej. Szacunek i nieprzekraczanie granic kompetencyjnych powinny również cechować relacje seksuologów z przedstawicielami innych dyscyplin naukowych. 47. Seksuolog mający informacje lub wysoce uprawdopodobnione przypuszczenia na temat błędów, jakich dopuścił się jego kolega po fachu w sferze jego aktywności zawodowej, powinien podjąć stosowną interwencję bezpośrednio u tej osoby w celu wyeliminowania i naprawienia tych błędów. W sytuacji gdy jest to nieskuteczne lub niemożliwe bądź gdy popełniane przez innego seksuologa błędy znacznie narażają dobro innych osób lub podważają jego zdolność do wykonywania zawodu, seksuolog powinien zawiadomić o sprawie nadzór specjalistyczny bądź Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego. 48. Seksuolog powinien zachować szczególną ostrożność w formułowaniu opinii o działalności zawodowej innego seksuologa, w szczególności nie powinien publicznie dyskredytować go w jakikolwiek sposób. 49. Seksuolog w swojej aktywności zawodowej powinien uwiarygodniać naczelne wartości tej profesji. Zatrudniając inne osoby bądź stojąc na czele specjalistycznego zespołu, jest zobowiązany zaznajamiać wszystkich pracowników z zasadami etycznymi tego zawodu. 50. Seksuolog powinien w miarę możliwości zapewniać wsparcie innym przedstawicielom tego zawodu. 51. Seksuolog ma prawo oczekiwać wynagrodzenia za wykonywaną przez siebie pracę. Powinien jednak dokładnie ustalać wszelkie warunki wynagrodzenia jeszcze przed rozpoczęciem pracy. 52. Seksuolog powinien respektować zasady uczciwej konkurencji, nie wolno mu wprowadzać w błąd potencjalnych odbiorców usług ani wykorzystywać pacjentów do reklamy. 53. Seksuolog jest zobowiązany zachowywać standardy etyczne także w swoim postępowaniu wobec osób przygotowywanych do tego zawodu. VII. Postanowienia końcowe 54. Zasady Kodeksu etyki zawodowej seksuologa obowiązują wszystkich polskich seksuologów i osoby kształcące się w tym zawodzie. Kodeks Etyczny PTS został opracowany na podstawie propozycji autorstwa przez prof. Alicję Przyłuską-Fiszer, mgr Jarosława Stusińskiego i prof. Zbigniewa Lew-Starowicza (Lew-Starowicz, Przyłuska-Fiszer i Stusiński, 2015). Po dalszym opracowaniu i wprowadzeniu zmian przez Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego oraz konsultacji projektu z Członkami PTS oraz wprowadzeniu napływających uwag projekt Kodeksu został poddany dyskusji na Walnym Zgromadzeniu Członków Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego 19.11.2016 r. Walne Zgromadzenie PTS wyraziło zgodę na przyjęcie Kodeksu przez Zarząd po wprowadzeniu uzgodnionych zmian. Ostateczną wersję Kodeksu Etycznego Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego przyjęto 03.03.2017 r. Tekst „Kodeksu etycznego Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego” jest na stronach internetowych „pts-seksuologia.pl” data odczytu 25 III 2019 r., jak też w kwartalniku naukowym „Przegląd Seksuologiczny 2016, z. 4, s. 47-50 (nr 48). Bibliografia (wybór) (zawiera tylko wybrane książki i niektóre artykuły naukowe w języku polskim) 1. 1001 aforyzmów dla zakochanych, wybór i oprac. Joanna Bałazy, Katowice 1997, Videograf II, ss. 156. 2. 1001 aforyzmów dla zakochanych, wybór i oprac. Joanna Bałazy, wyd. 2 zm., Katowice 1999, Videograf, ss. 139. 3. 1001 aforyzmów erotycznych, wybór i opracowanie Wiesława i Marek Kamieńscy, wyd. 2, Katowice 1999, „Videograf II”, ss. 174. 4. 1920 – Wojna i miłość, red. Joanna Grześkowiak-Stepowicz, Warszawa 2011, G+J Gruner + Jahr Polska, ss. 223. 5. 1920: wojna i miłość, reż. Maciej Migas, Warszawa 2011, Telewizja Polska. 6. 50 pytań i odpowiedzi o aborcji, wyd. 2, Kraków 2004, Stowarzyszenie Kultury Chrześcijańskiej im. Ks. Piotra Skargi, ss. 48. 7. A jeśli miłość – co to jest takiego: antologia poezji miłosnej: (opracowanie szkolne), wybór wierszy i wstęp Bogdan Zeler; dobór cytatów Krystyna Heska-Kwaśniewicz, Bogdan Zeler, Katowice 1999, „Książnica”, ss. 204. 8. Abbott Elizabeth, Historia celibatu, Wrocław 2003, Wydawnictwo Dolnośląskie, ss. 484. 9. ABC dojrzewania: poradnik dla nastolatków, tł. Małgorzata Grygierowska-Augustynowicz, Janki k. Warszawy 2007, Agencja Wydawnicza Jerzy Mostowski, ss. 192. 10. AbdElAal Mona, Jodko Aleksandra, Kokoszka Andrzej, Ocena korzystania z treści seksualnych dostępnych w internecie przez osoby cierpiące na schizofrenię. Doniesienia wstępne z anonimowych badań kwestionariuszowych, SP 2008 (t. 6), nr 1, ss. 21-25. 11. Abela Andrew V., Capizzi Joseph E., red., Etyka i biznes. Katechizm dla przedsiębiorców, Kielce 2018, Wydawnictwo „Jedność”, ss. 207. 12. Abu-Rub Haithem, Zabża Beatam, Status kobiety w islamie, Wrocław 2002, Muzułmańskie Stowarzyszenie Kształtowania Kulturalnego w RP, Światowe Zgromadzenie Młodzieży Muzułmańskiej, ss. 280. 13. Acerman Robert J., Złote myśli dla męża, Warszawa 2000, ss. 160. 14. Acerman Robert J., Złote myśli dla żony, Warszawa 2000, Bis, ss. 160. 15. Ackerman Diane, Historia naturalna miłości, Warszawa 1997, „Książka i Wiedza”, ss. 367. 16. Adamczewski Witold, Małżeństwo we współczesnych konkordatach, Warszawa 1999, Kontrast, ss. 422. 17. Adamczyk Sławomir, Przygotowanie do małżeństwa w warunkach Kościoła w Polsce, Sandomierz 2001, Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 384. 18. Adamiecka-Sitek Agata i Buchwald Dorota, red., Inna scena: ciało, płeć, pożądanie: tożsamość seksualna i tożsamość płci w polskim dramacie i teatrze, Warszawa 2008, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, ss. 270. 19. Adamkiewicz Marian, Zagrożenie AIDS a antykoncepcja – tylko jaka?, Warszawa 1991, Fundacja Ochrony Kobiety. Gabinet Diagnostyki Ginekologicznej ADAMED, ss. 61. 20. Adamowicz Leszek i inni, Kanoniczno-liturgiczne aspekty zawierania małżeństw mieszanych i im podobnych, Warszawa 2014, Prymasowskie Wydawnictwo Gaudentinum, ss. 146. 21. Adams Barry, List od Ojca: Boży przekaz miłości dla Ciebie, Warszawa 2011, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 124. 22. Adams James N., Seksualizmy łacińskie, Kraków 2013, Wydawnictwo Homini, Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec, ss. 350. 23. Adams James N., Seksualizmy łacińskie, Kraków 2013, Wydawnictwo Homini, ss. 350. 24. Adamski Franciszek red., Miłość, małżeństwo, rodzina, Kraków 2009, Petrus, ss. 328. 25. Adamski Franciszek red., Miłość, małżeństwo, rodzina, wyd. 2, Kraków 1981, WAM, ss. 548. 26. Adamski Franciszek, Koncepcje modelowe małżeństwa i rodziny w ujęciu międzypokoleniowym, Lublin 1976, TN KUL, ss. 77-91, nadbitka: Roczniki Nauk Społecznych, t. 4. 27. Adamski Franciszek, Konflikty małżeńskie i ich źródła na łamach „Kobiety i Życia”, Kraków 1978, Ośrodek Badań Prasoznawczych, ss. 23-32, nadbitka: Zeszyty Prasoznawcze, R. 19, nr 1 (75). 28. Adamski Franciszek, Małżeństwo i rodzina: analizy socjologiczne, Lublin 1980, RW KUL, ss. 154. 29. Adamski Franciszek, Młodzi przed ślubem: koncepcje modelowe małżeństwa i rodziny w świadomości nepturientów, Lublin 1977, ss. 131-243, nadbitka z „Rocznika Nauk Społecznych”, t. 5, 1977. 30. Adamski Franciszek, Modele małżeństwa i rodziny a kultura masowa, Warszawa 1970, PWN, ss. 303. 31. Adamski Franciszek, Modele małżeństwa i rodziny w kulturze masowej, Wrocław 1968, PAN, Instytut Filozofii i Socjologii, ss. 93-109, nadbitka Studia Socjologiczne 1968, 2, (29). 32. Adamski Franciszek, Rodzina między sacrum a profanum, Poznań 1987, Pallottinum, ss. 141. 33. Adamski Franciszek, Sekularyzacja i rodziny: sakralizacja małżeństwa naturalnego, Warszawa 1984, Komitet Socjologii PAN, Instytut Studiów Politycznych, ss. 205-215, nadbitka z: Kultura i Społeczeństwo, R. 28, nr 3, 1984. 34. Adamski Franciszek, Socjologia małżeństwa i rodziny: wprowadzenie, Warszawa 1982, PWN, ss. 324. 35. Adamski Franciszek, Socjologia małżeństwa i rodziny: wprowadzenie, wyd. 2, Warszawa 1984, PWN, ss. 333. 36. Adamski Franciszek, Socjologia małżeństwa i rodziny: wprowadzenie, Warszawa 1982, PWN, ss. 324, 1984, wyd. 2, ss. 333. 37. Adamski Jerzy, Modele miłości i wzory człowieczeństwa: szkice z literatury włoskiej, Kraków 1974, Wydawnictwo Literackie, ss. 175. 38. Adamski Michał, Miłość która się spóźnia, Poznań 2012, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów w Drodze, ss. 107. 39. Aforyzmy miłosne, wybór i oprac. Jacek Illg, Katowice 2004, Videograf II, ss. 191. 40. Aforyzmy o miłości, t. 6, Tamar [pseud.] Tadeusz Józef Maryniak [nazwa], wstępem opatrzył Zbigniew Kresowaty, Warszawa 2015, TAMAR Tadeusz Józef Maryniak, ss. 186. 41. Agenda Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego (luterańskiego), cz. 2, t. 2, Zawarcie małżeństwa, jubileusz małżeński, [oprac. Synodalna Komisja ds. Liturgiki i Muzyki Kościelnej; red. Bożena Giemza], Dzięgielów, Wydawnictwo „Warto” Centrum Misji i Ewangelizacji Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP, ss. 102. 42. Akrobatyka małżeństwa [Film]: konferencje dla małżeństw i narzeczonych, Adam Szustak, Kraków 2015, Fundacja „Malak”, 5 dysków optycznych (7 godz. 5 min 59 sek), dźwięk, kolor + książka, ss. 9. 43. Alagor Krystyna, Andropauza i menopauza: (według medycyny chińskiej), Radom 2002, W. A. Alagor, ss. 80. 44. Alberoni Francesco, Kocham cię, Warszawa 1999, PIW, ss. 355. 45. Albisetti Valerio, Ból milości. Jak radzić sobie z problemami życia uczuciowego, Kielce 1998, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, ss. 127. 46. Albisetti Valerio, Czuć się dobrze razem: jak kierować dynamiką małżeństwa, wyd. 2 zm., Kielce 2007, Wydawnictwo Jedność, ss. 178. 47. Albisetti Valerio, Czuć się dobrze razem: jak kierować dynamiką małżeństwa, Kielce 2005, Wydawnictwo Jedność, ss. 178. 48. Albisetti Valerio, Kochać mimo wszystko, Kraków 2002, Wydawnictwo „M”, ss. 36. 49. Albisetti Valerio, O miłości: jak przeżyć razem całe życie, Kielce 1999, „Jedność”, ss. 151. 50. Albisetti Valerio, O miłości: jak przeżyć razem całe życie, wyd. 3 zm., Kielce 2007, Wydawnictwo Jedność, ss. 152. 51. Albisetti Valerio, Szczęśliwi mimo wszystko, Kielce 2011, Wydawnictwo Jedność, ss. 231. 52. Albisetti Valerio, Terapia miłości małżeńskiej: jak radzić sobie z problemami życia razem, Kielce 1999, Jedność, ss. 192. 53. Albisetti Valerio, Terapia miłości małżeńskiej: jak radzić sobie z problemami życia razem, wyd. 3 zm., Kielce 2006, Wydawnictwo „Jedność”, ss. 192. 54. Albisetti Valerio, Vademecum człowieka spełnionego czyli Jak mądrze kształtować swoje życie, Kielce 2011, Wydawnictwo Jedność, ss. 139. 55. Albisetti Valerio, Wolni, aby kochać, Kielce 2013, Wydawnictwo Jedność, ss. 216. 56. Albrechcińska-Oleksiuk Maria, Milczenie dzieci – ofiar wykorzystywania seksualnego, PS 2006, nr 3, ss. 5-18. 57. Alchtek Albert, Deligdisch Liane, Ginekologia dziecięca, Wrocław 2013, Elsevier Urban & Partner, ss. 526. 58. Alcorn Randy, Harris Joshua, Zasada czystości – czystość seksualna w świecie pełnym pożądliwości, Gorzów Wielkopolski 2006, W Wyłomie, ss. 200. 59. Alfons Maria de Liguori, Umiłowanie Jezusa Chrystusa w życiu codziennym, wyd. 3 zm. i popr., Kraków 2010, Wydawnictwo Homo Dei, ss. 215. 60. Alichniewicz Anna i Szczęsna Anna, Chyrowicz Barbara i inni, red., Dylematy bioetyki, Łódź 2001, Zakład Etyki i Filozofii Medycyny Akademii Medycznej, ss. 241. 61. Alichniewicz Anna, Filozofia i bioetyka: materiały dydaktyczne dla studentów kierunku biotechnologia medyczna specjalność biotechnologia medyczna, Łódź 2010, Uniwersytet Medyczny, ss. 44. 62. Alighieri Dante, Boska komedia, BN, Ossolineum. 63. Alimenty, Jacek Ignaczewski, Małgorzata Karcz, Wojciech Maciejko, Warszawa 2014, wyd. 3, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 642. 64. Almer Robert, Prawdziwa miłość, Raszyn 2000, Almer, ss. 106. 65. Alméras Henryk d`, Małżeństwo u różnych narodów, Warszawa, nakł. Gebethnera i Wolffa, Kraków, G, Gebethner i Sp., 1904, ss. 157. 66. Alter Robert Mark, Dobry mąż, udane małżeństwo, Warszawa 2008, Świat Książki, ss. 351. 67. Ameiss Bill, Graver Jane, Miłość, seks i Bóg, Poznań 2005, Księgarnia Św. Wojciecha, ss. 115. 68. Amen Daniel G., Seks zaczyna się w mózgu: 12 lekcji które udoskonalą twoje życie miłosne, Konstancin-Jeziorna 2010, Wydawnictwo Medicum, ss. 349. 69. Amorth Gabriele, Ojciec Pio: wiara, cierpienie, miłość, wyd. 4, Kraków 2013, Wydawnictwo Księży Sercanów, ss. 132. 70. Anapol Deborah, Poliamoria: miłość i intymność z wieloma partnerami i partnerkami, Warszawa 2013, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 383. 71. Andersen Svend, Wprowadzenie do etyki, Warszawa 2003, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, ss. 303. 72. Anderson Carl A, Cywilizacja miłości: co każdy katolik może zrobić, by zmienić świat, Kraków 2009, Wydawnictwo św. Stanisława BM, ss. 227. 73. Anderson Carl A., Granados José, Wezwani do miłości: wprowadzenie do teologii ciała Jana Pawła II, Warszawa 2011, Centrum Myśli Jana Pawła II, ss. 242. 74. Andrologia, Lublin 1995, Ginekologia Polska, ss. 175. 75. Andrologia, Marian Semczuk, Maciej Kurpisz, Warszawa 2006, wyd. II uaktual., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 496. 76. Andrzejewska Anna, Dzieci i młodzież w sieci zagrożeń realnych i wirtualnych: aspekty teoretyczne i empiryczne, Warszawa 2014, Difin, ss. 272. 77. Andrzejewska Anna, Patologie moralne w sieci, Warszawa 2009, Fundacja Pedagogium, Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, ss. 105. 78. Andrzejewski Anna, Dzieci i młodzież w sieci zagrożeń realnych i wirtualnych: aspekty teoretyczne i empiryczne, Warszawa 2014, Difin, ss. 272. 79. Andrzejuk Artur, Metafizyka obecności: wstęp do teorii relacji osobowych, Warszawa 2012, Wydawnictwo UKSW, ss. 508. 80. Angot Christine, Kazirodztwo, Warszawa 2005, W.A.B., ss. 190. 81. Anonim z Erfurtu, Traktat o doskonałej miłości, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, Instytut Filologii Klasycznej UW, ss. 62. 82. Antecka Jolanta, Buyko Małgorzata, Teodora, moja miłość: życie codzienne Jana i Teodory Matejków, Olszanica 2014, Bosz, ss. 127. 83. Antologia: miłość niejedno ma imię, Katowice 2008, Miejski Dom Kultury „Południe”, ss. 138. 84. Anzenbacher Arno, Wprowadzenie do etyki, Kraków 2008, WAM, ss. 323. 85. Aquilina Mike, Miłość w drobiazgach: historie z życia rodzinnego, Kraków 2010, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, ss. 201. 86. Arabi Ibn, Traktat o miłości, Warszawa 2010, PWN, ss. 216. 87. Aramini Michele, Bioetyka dla wszystkich, Kraków 2011, Wydawnictwo eSPe, ss. 337. 88. Aresin Lykke, Starke Kurt, Erotyka od A do Z, red., Katowice 2007, Wydawnictwo „Książnica”, ss. 405. 89. Aresin Lykke, Starke Kurt, Leksykon erotyki, Wydawnictwo „Książnica”, 1998, b.m.w., ss. 423. 90. Argov Sherry, Dlaczego mężczyźni poślubiają zołzy, Warszawa 2016, Burda Publishing Polska, ss. 190. 91. Aros Claudio, Co może dla nas zrobić psychologia. Przewodnik, Warszawa 2011, wyd. 1, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 219. 92. Arterburn Stephen, Gdy miłość nie wystarcza: poradnik dla rodziców, Lublin 1993, Pojednanie, ss. 188. 93. Arthur Kay, Szczęśliwe małżeństwo: kurs na temat jedności w małżeństwie, Ustroń 1999, Wydawnictwo Koinonia, ss. 184. 94. Arystoteles, Etyka nikomachejska, Warszawa 2008, PWN. 95. Ash Christopher, Złączeni przez Boga i dla Boga: jak sprawić, aby twój związek był najlepszy z możliwych, Kraków 2009, WAM, ss. 172. 96. Ashley Benedict M., Żyć prawdą w miłości. Biblijne wprowadzenie do teologii moralnej, Poznań 2008, Wydawnictwo „W drodze”, ss. 659. 97. Ashton Jennifer, Ściągawka z dojrzewania: co chciałbyś wiedzieć o swoim ciele, ale wstydzisz się zapytać, Warszawa 2011, Świat Książki, ss. 263. 98. Asnyk Adam, Miłość i kwiaty, wybrał Mieczysław Kozłowski, Kraków 1997, ss. 110. 99. Aszyk Piotr red., Bioetyka: naglące pytania, Warszawa 2005, Wydawnictwo Rhetos, ss. 210. 100. Augustyn Józef (red.), Duchowość kobiety, Kraków 2009, Wydawnictwo WAM, ss. 230. 101. Augustyn Józef (red.), Duchowość mężczyzny, Kraków 2008, Wydawnictwo WAM, ss. 263. 102. Augustyn Józef red., Sztuka relacji międzyludzkich: miłość, małżeństwo, rodzina, Kraków 2014, WAM – Księża Jezuici, ss. 584. 103. Augustyn Józef, Celibat: aspekty pedagogiczne i duchowe, Kraków 2009, wyd. 2, ss. 264. 104. Augustyn Józef, Homoseksualizm a miłość, Kraków 1997, WAM, ss. 157. 105. Augustyn Józef, Integracja seksualna. Przewodnik w poznawaniu i kształtowaniu własnej seksualności, Kraków 1993, Wydawnictwo „M”, ss. 247. 106. Augustyn Józef, Integracja seksualna. Przewodnik w poznawaniu i kształtowaniu własnej seksualności, Kraków 2012, Wydawnictwo WAM, ss. 280. 107. Augustyn Józef, Integracja seksualna: przewodnik w poznawaniu i kształtowaniu własnej seksualności, wyd. 3, Kraków 1998, WAM, ss. 276, 1999, wznowienie. 108. Augustyn Józef, Integracja seksualna: przewodnik w poznawaniu i kształtowaniu własnej seksualności, wyd. 5, Kraków 2009, WAM, ss. 276. 109. Augustyn Józef, Integracja seksualna: przewodnik w poznawaniu własnej seksualności, wyd. 4, Kraków 2004, WAM, ss. 276. 110. Augustyn Józef, Miłość w życie ludzkim, Kraków 1992, WAM, ss. 56. 111. Augustyn Józef, O miłości i akceptacji, Kraków 2004, Wydawnictwo WAM, ss. 227. 112. Augustyn Józef, O miłości, małżeństwie i rodzinie, Kraków 2014, Wydawnictwo M, ss. 193 + płyta CD. 113. Augustyn Józef, O miłości, małżeństwie i rodzinie: poradnik, pytania i odpowiedzi, Kraków 2008, WAM, ss. 200. 114. Augustyn Józef, O miłości, małżeństwie i rodzinie: poradnik, pytania i odpowiedzi, Kraków 2014, Wydawnictwo „M”, ss. 194 + CD. 115. Augustyn Józef, O uczuciach i innych trudnych ludzkich sprawach: poradnik – pytania i odpowiedzi, Kraków 2008, wyd. 2, ss. 214, Kraków 2013, ss. 213, Wydawnictwo „M”. 116. Augustyn Józef, O życiu duchowym i o modlitwie: poradnik, pytania i odpowiedzi, Kraków 2008, Wydawnictwo „M”, ss. 208. 117. Augustyn Józef, Ojcostwo. Aspekty pedagogiczne i duchowe, Kraków 2009, Wydawnictwo WAM, ss. 424. 118. Augustyn Józef, Przewodnik po ojcostwie, Kraków 2003, wyd. 2, Wydawnictwo WAM, ss. 89. 119. Augustyn Józef, Przewodnik po rozterkach młodości, Kraków 2005, Wydawnictwo WAM, ss. 101. 120. Augustyn Józef, Sakrament małżeństwa: mały poradnik dla narzeczonych i młodych małżonków, Kraków 2008, Wydawnictwo M, ss. 115. 121. Augustyn Józef, Sakrament małżeństwa: mały poradnik dla narzeczonych i młodych małżonków, Kraków 2015, Wydawnictwo Homo Dei, ss. 113. 122. Augustyn Józef, Sakrament małżeństwa: mały poradnik dla narzeczonych i młodych małżonków, Kraków 2011, Wydawnictwo „M”, ss. 114. 123. Augustyn Józef, Spragnieni miłości, Kraków 2005, WAM, ss. 143. 124. Augustyn Józef, Świat naszych uczuć. Mały przewodnik w poznawaniu i kształtowaniu ludzkich uczuć, Kraków 2010, wyd. II rozszerzone, Wydawnictwo „M”, ss. 165. 125. Augustyn Józef, Trud i zmaganie, miłość i szczęście [Dokument dźwiękowy]: skupienie rekolekcyjne o miłości samego siebie, Kraków 2012, WAM – Studio Inigo, 1 płyta CD (4 godz. 33 min), digital, stereo. 126. Augustyn Józef, W miłości nie ma lęku, Kraków 2013, Wydawnictwo eSPe, ss. 183. 127. Augustyn Józef, W trosce o czyste sumienie, Częstochowa 2019, Edycja Świętego Pawła, ss. 87. 128. Augustyn Józef, Wychowanie do czystości i do celibatu kapłańskiego, Kraków 2000, Wydawnictwo „M”, ss. 394. 129. Augustyn Józef, Wychowanie do integralności seksualnej, Kraków 1994, Wydawnictwo „M”, ss. 317. 130. Augustyn Józef, Wychowanie seksualne w rodzinie i w szkole: cele, zasady, metody, Kraków 1999, wyd. 3 uzup. 2008, Wydawnictwo WAM, ss. 134. 131. Augustyn św., Pisma świętego Augustyna o małżeństwie i dziewictwie: przekład i komentarz, red. Augustyn Eckmann, Lublin 2003, TN KUL, ss. 390. 132. Augustyn, Podręcznik dla Wawrzyńca, czyli o wierze, nadziei i miłości, w: Pisma katechetyczne, Warszawa 1952, PAX. 133. Augustyn, Wyznania, BN, Ossolineum. 134. Austen Jane, Duma i uprzedzenie. 135. Auzenet Dominique, 13 słów o miłości, Kraków 2003, eSPe, ss. 158. 136. Auzenet Dominique, 13 słów o miłości, wyd. 2, Kraków 2008, ss. 197. 137. Avanti Gigi, Kraina miłości: przewodnik dla zakochanych, narzeczonych i młodych małżeństw, Kraków 2001, WAM, ss. 241. 138. Avanti Gigi, Nie tylko seks: integralne spojrzenie na miłość, Kielce 2006, Wydawnictwo Jedność, ss. 157. 139. Avanti Gigi, Pobieramy się!: siedem spotkań przygotowujących do sakramentu małżeństwa, Kielce 2003, Jedność, ss. 134. 140. Avila Alexandra, Typy miłości, Poznań 2007, Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 325. 141. Baaras Conrad, Psychologia miłości i seksualności, Poznań 2003, W drodze, ss. 105. 142. Baars Conrad, Psychologia miłości i seksualności, Poznań 2003, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów „W Drodze”, ss. 105. 143. Babik Marek red., Zachowania seksualne uczniów na terenie szkoły, Kraków 2009, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna, Ignatianum, Wydawnictwo WAM, ss. 175. 144. Babik Marek, Słownik biblijny – małżeństwo, rodzina, seksualność, Kraków 2009, Wydawnictwo WAM, ss. 244. 145. Babik Marek, Współżycie seksualne w nauczaniu biblijnym, Kraków 2003, Wydawnictwo WAM, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „IGNATIANUM”, ss. 179. 146. Bacharan Nicole, Simonnet Dominique, O miłości, Warszawa 2009, Oficyna Naukowa, ss. 115. 147. Baczała Ditta, Niepełnosprawność intelektualna a kompetencje społeczne, Toruń 2012, UMK, ss. 264. 148. Baczyński Krzysztof Kamil, Kiedy się miłość śmiercią stała…: wiersze wybrane, wybór i koment. Wiesław Budzyński, wyd. 3, Warszawa 1997, Wydawnictwo Antyk Marcin Dybowski, ss. 237. [1357] 149. Baczyński Krzysztof Kamil, Kiedy się miłość śmiercią stała…: wiersze wybrane, wybór i koment. Wiesław Budzyński, wyd. 4 uzup., Warszawa 1999, PIW, ss. 245. [1369] 150. Baczyński Krzysztof Kamil, Kiedy się miłość śmiercią stała…: wiersze wybrane, wybór i koment. Wiesław Budzyński, wyd. 5, Warszawa 2004, ss. 245. [1404] 151. Baczyński Krzysztof Kamil, wybór i koment. Wiesław Budzyński, Kiedy się miłość śmiercią stała…, wiersze wybrane, Warszawa 1993, Interlibro, ss. 246. [1332] 152. Badeni Joachim, Kobieta i mężczyzna. Boska miłość - z o. Joachimem Badenim OP rozmawia Sylwester Szefer, Kraków 2007, Wydawnictwo AA, ss. 158. 153. Badeni Joachim, O kapłaństwie, celibacie i małżeństwie z rozsądku, z Joachimem Badenim rozmawia Alina Petrowa-Wasilewicz, Kraków 2008, Wydawnictwo M, ss. 171. 154. Bader Michael, Męska seksualność: dlaczego zarówno kobiety jak i mężczyźni jej nie rozumieją, Bydgoszcz 2010, Oficyna Wydawnicza „Branta:”, ss. 182. 155. Badinter Elisabeth, Historia miłości macierzyńskiej, Warszawa 1998, Oficyna Wydawnicza Volumen, Liga Republikańska, ss. 276. 156. Badinter Elisabeth, Konflikt: kobieta i matka, Warszawa 2013, WN PWN, ss. 216. 157. Badowska Katarzyna, „Godzina cudu”: miłość i erotyzm w twórczości Stanisława Przybyszewskiego, Łódź 2011, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ss. 303. 158. Bagan-Kurluta Katarzyna, Sprawy rodzinne w polsko-brytyjskim obrocie prawnym, Białystok 2012, Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie, ss. 274. 159. Baggini Julian, Fosl Peter S., Przybornuik etyka. Kompendium metod i pojęć etycznych, Warszawa 2010, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 358. 160. Baier A. C. i inni, Filozofia moralności: wina, kara, wybaczenie, Warszawa 2000, Fundacja Aletheia, ss. 580. 161. Bajda Jerzy, Moralna ocena antykoncepcji a przerywanie ciąży, Gdańsk 1996, Human Life International, ss. 47. 162. Bajda Jerzy, Powołanie małżeństwa i rodziny, Łomianki 2010, Wydział Studiów nad Rodziną UKSW, Fundacja „Pomoc Rodzinie”, ss. 405. 163. Bajki pełne miłości, Warszawa 2014, Burda Publishing Polska, ss. 126. 164. Bajszczak Katarzyna, Szarras-Czapnik Maria, Słowikowska-Hilczer Jolanta, Zaburzenia rozwoju płci – nowa nomenklatura oraz wytyczne w postępowaniu terapeutycznym, SP 2014 (t. 12), nr 2, ss. 74-80. 165. Bakalczuk Szymon, Bakalczuk Grzegorz, Jakiel Grzegorz, Menopauza a zaburzenia seksualne kobiet, SP 2005 (t. 3), nr 2, s. 74-76. 166. Baker Mark W., Jezus największy terapeuta wszech czasów: psychologiczne przesłanie Ewangelii, Warszawa 2010, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 311. 167. Baker Mark W., Najlepszy z psychologów: Jezus i mądrość duszy, Warszawa 2003, „Świat Książki”, ss. 258. 168. Baker Robin, Seks w przyszłości: spotkanie pierwotnych popędów z technologią jutra, Poznań 2002, Rebis, ss. 367. 169. Baker Robin, Wojny plemników: niewierność, konflikt płci oraz inne batalie łóżkowe, Poznań 2000, Dom Wydawniczy „Rebis”, wyd. 1, ss. 377, 2004 (wyd. 1, dodr.), wyd. 2 popr., 2009, ss. 386, wyd. 2 (dodr.), 2013, ss. 386. (140) 170. Baker Robin, Wojny plemników: niewierność, konflikt płci oraz inne batalie łóżkowe, Poznań 1999, „Rebis”, ss. 377. 171. Baker Robin, Wojny plemników: niewierność, konflikt płci oraz inne batalie łóżkowe, Poznań 2000, Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 377, 2004, wyd. 1 (dodr.). ss. 377. 172. Baker Robin, Wojny plemników: niewierność, konflikt płci oraz inne batalie łóżkowe, wyd. 2 popr., Poznań 2009, Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 386. 173. Baker Robin, Wojny plemników: niewierność, konflikt płci oraz inne batalie łóżkowe, wyd. 2 popr. (dodr.), Poznań 2013, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 386. 174. Bakos Susan Crain, Kobiety: czego naprawdę potrzebują?, Wrocław 1996, Astrum, ss. 223. 175. Bakos Susan Crain, Księga orgazmu, Warszawa 2008, Muza, ss. 160. 176. Bakos Susan Crain, Niezawodne sposoby osiągania orgazmów: niezawodna technika pętli orgazmów, Warszawa 2012, Dom Wydawniczy Bellona, ss. 143. 177. Bakos Susan Crain, Sex rozkoszy każdego dnia: inspirujące techniki i zabawy erotyczne, by cieszyć się wspaniałym seksem!, Warszawa 2011, Hachette Polska, ss. 440. 178. Bakos Susan Grain, Księga seksu: przewodnik erotyczny, Warszawa 2007, Muza, ss. 255. 179. Bakuła Hanna, Izdebski Zbigniew, Seks. Teoria i praktyka, Warszawa 2017, Edipresse, ss. 215. 180. Bal Jerzy red. nauk., Biologia molekularna w medycynie: elementy genetyki klinicznej, wyd. 3 zm., 1 dodr., Warszawa 2013, WN PWN, ss. 476. 181. Balcerzak-Paradowska Bożena, Uwarunkowania stabilizacji materialnej młodych małżeństw, Warszawa 1979, IPiSS, ss. 107. 182. Baldo Elisabetta, Już dłużej nie wytrzymam!: realne spojrzenie na kryzys małżeński, Kielce 2006, ss. 127. 183. Baldwin David S., Sally C. Thomas, Depresja a zaburzenia seksualne, Gdańsk 2000, Via Medica, ss. 74. 184. Baldwin Dorothy, Zdrowie seksualne mężczyzn, Warszawa 1993, Oficyna Wydawnicza Kom-Pakt, ss. 291. 185. Balestro Pierro, Jak wyrażać miłość?: gesty, słowa, pieszczoty, Kraków 2008, Wydawnictwo eSPe, ss. 227. 186. Balsam dla duszy chrześcijańskiej: jeszcze więcej opowieści otwierających serca i kojących dusze, zebranych i spisanych przez Jacka Canfielda i in., Poznań 2000, Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 276. 187. Balsam dla duszy samotnej czyli Opowieści o miłości, ku pokrzepieniu dla samotnych, rozwiedzionych i owdowiałych, zebrane i spisane przez Jacka Canfielda i innych, Poznań 2001, Rebis, ss. 418. 188. Balsam dla duszy zakochanej czyli Opowieści o miłości i związkach między ludźmi, zebrane i spisane przez Jacka Canfielda, Poznań 2002, „Rebis”, ss. 270. 189. Balsam dla duszy zakochanej czyli Opowieści o miłości i związkach między ludźmi, zebrane i spisane przez Jacka Canfielda i innych, wyd. 1 (dodr.), Poznań 2006, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 270. 190. Balsam dla duszy zakochanej czyli Opowieści o miłości i związkach między ludźmi, zebrane i spisane przez Jacka Canfielda, wyd. 2, Poznań 2009, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 268. [2456] 191. Balthasar Han Urs von, Wiarygodna jest tylko miłość, Kraków 1997, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 114. 192. Balthasar Hans Urs von, Serce świata, Kraków 2003, WAM, ss. 156. 193. Balthasar Hans Urs von, Wiarygodna jest tylko miłość, wyd. 2, Kraków 2002, WAM, ss. 133. 194. Balzac Honoriusz, Blaski i nędze życia kurtyzany, Warszawa 1962, PIW, ss. 618. 195. Balzac Honoriusz, Ojciec Goriot. 196. Balzac Honoriusz, Stracone złudzenia; Blaski i nędze życia kurtyzany, Warszawa 1955, Czytelnik, ss. 895. 197. Bałucki Michał, Grube ryby. 198. Banacci Mary Beth, Sex miłość i kościół czyli To wszystko o co zawsze chcieliście zapytać, Kraków 2009, Wydawnictwo eSPe, ss. 265. 199. Banasiak-Parzych Beata, Depresja poporodowa: kobieta, małżeństwo, rodzina, Warszawa 2008, Kołdruk, ss. 108. 200. Banaszak Bogusław, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej – komentarz, Warszawa 2012, wyd. 2, Wydawnictwo C.H. Beck, ss. 1176. 201. Bancroft John, Seksualność człowieka, redakcja wydania I polskiego: Zbigniew Lew-Starowicz, Aleksandra Robacha, Wrocław 2011, Elsevier Urban & Partner, ss. 545. 202. Baniak Józef, Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży gimnazjalnej na tle kryzysu jej tożsamości osobowej: studium socjologiczne, Kraków 2010, Zakład Wydawniczy „Nomos”, ss. 296. 203. Banot Aleksandra E., Pokój z widokiem na ogród: miłosne fantazmaty w prozie Elizy Orzeszkowej, Bielsko-Biała 2011, Akademia Techniczno-Humanistyczna, ss. 179. 204. Baran Andrzej (red.), Duchowość Europy zakorzeniona w miłości, Warszawa 2007, Wydawnictwo UKSW, ss. 271. 205. Baran Dorota, Czernikiewicz Wiesław, Psychoterapia grupowa preferencyjnych sprawców czynów pedofilnych w nurcie poznawczo-behawioralnym, SP 2017 (t. 15), nr 1, ss. 17-26. 206. Baranowski Włodzimierz, Lew-Starowicz Zbigniew, Radziszewski Piotr, red., Seks u ludzi biznesu: funkcje i dysfunkcje seksualne w nowej grupie pacjentów, Milanówek 2011, ER Investment, ss. 231. 207. Baranowski Zygmunt, Małżeństwo, Poznań 1956, Księgarnia św. Wojciecha, ss. 100. 208. Baranowski Zygmunt, Małżeństwo, Warszawa 2003, Te Deum, ss. 92. 209. Barański Piotr i inni, Kłopoty z seksem w PRL: rodzenie nie całkiem po ludzku, aborcja, choroby, odmienności, Warszawa 2012, Wydawnictwa UW, Instytut Pamięci Narodowe, ss. 362. 210. Barbaro Bogdan de, I jak tu się dogadać?! Z profesorem Bogdanem de Barbaro rozmawia Danuta Kondratowicz, Kraków 2018, Wydawnictwo Literackie, ss. 263. 211. Barclay William, 17 tomów komentarzy do Nowego Testamentu (niektóre tomy w kilku częściach), w latach 1977-1987, Warszawa, Wydawnictwo „Słowo Prawdy”, wydane w języku polskim (tłumaczenie z angielskiego). Nie ma komentarzy tego autora do Starego Testamenu (nie napisane). 212. Barczyk-Nessel Angelika red. nauk., Społeczny kontekst życia w okresie senioralnym, Mysłowice 2013, Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna imienia Augusta Hlonda, ss. 114. 213. Bardel Michał, Mocna jak śmierć: zagadnienie miłości w antropologii Franza Rosenzweiga, Kraków 2001, Universitas, ss. 113. 214. Bardski Krzysztof, Język grecki Nowego Testamentu. Podręcznik, Warszawa 2013, wyd. 5 zrewidowane i poprawione, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 85. 215. Bardski Krzysztof, Pokarm i napój miłości: symbolizm w ponaddosłownej interpretacji Biblii w Tradycji Kościoła, Vocatio, Warszawa 2004, ss. 420. 216. Bardzo Cię kocham [wybór i oprac. Jozafat R. Gohly], Joanna Beretta Molla, Wrocław 2010, Franciszkańskie Wydawnictwo św. Wojciecha, ss. 16. 217. Barjot Frigide, Jak wychować męża, Warszawa 2008, Hachette Livre Polska, ss. 184. 218. Barnard Jean, Od biologii do etyki: nowe horyzonty wiedzy: nowe obowiązki człowieka, Warszawa 1994, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 195. 219. Barnes Robert i Rosemary, Jak zbudować trwałe małżeństwo, Warszawa 2008, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 303. 220. Barnes Robert G. i Rosemary, Wielkie oczekiwania seksualne, Warszawa 2008, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 267. 221. Barnes Robert i Rosemary, Nasze małżeństwo potrzebuje lekarstwa, Warszawa 2009, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 295. 222. Barnes Robert i Rosemary, Wielkie oczekiwania seksualne, Warszawa 2008, Oficyna Wydawnicza : „Vocatio”, ss. 267. 223. Bartel Hieronim, Embriologia, wyd. V rozszerzone i uzupeł., Warszawa 2012, Wydawnictwo PZWL, ss. 738. 224. Barthes Roland, Fragmenty dyskursu miłosnego, Warszawa 1999, KR, ss. 349. 225. Barthes Roland, Fragmenty dyskursu miłosnego, Warszawa 2011, Wydawnictwo „Aletheia”, ss. 376. 226. Bart-Kozłowski Maksymilian, Kobieta, miłość i słowa: wybór wierszy miłosnych, Warszawa 2012, Warszawska Firma Wydawnicza, ss. 96. 227. Bartlett Sarah, Feng shui dla zakochanych: co powinniśmy zmienić w naszym otoczeniu by zapewnić sobie szczęście w miłości, Warszawa 2000, Amber, ss. 174. 228. Bartnik Aleksandra, Cichowska Agnieszka, Psychospołeczne następstwa wczesnej inicjacji seksualnej, PS 2015, nr 41, ss. 2-6 (2015, nr 1). 229. Bartnik Czesław, Prawda i wolność, Lublin 2005, Dzieła zebrane, XL, ss. 345. 230. Bartoszek Antoni, Seksualność osob niepełnosprawnych, Studium teologicznomoralne, Studia i Materiały Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Katowice 2009, Księgarnia św. Jacka, ss. 411. 231. Bartoś Tadeusz, Tomasza z Akwinu teoria miłości: studium nad Komentarzem do księgi „O imionach Bożych”, Pseudo-Dionizego Areopagity, Kraków 2004, Homini, ss. 238. 232. Basadonna Giorgio, Kochamy cię czyli pragnę twojego dobra: wychować serce do miłości, Kraków 1997, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 161. 233. Basiaga Jan, Zawodowa miłość: o opiece nad dziećmi w pogotowiach ratunkowych, Warszawa 2014, Wydawnictwo Akademickie Żak, ss. 452. 234. Basińska Krystyna i Halasz Jacek, Etyka w medycynie – wczoraj i dziś: wybrane zagadnienia, Kraków 2013, Impuls, ss. 372. 235. Basiuk Tomasz, Ferens Dominika, Sikora Tomasz, red., Lizurej Marzena współpr., Parametry pożądania: kultura odmieńców wobec homofobii, Kraków 2006, Universitas, ss. 267. 236. Basiuk Tomasz, Ferens Dominika, Sikora Tomasz, red., Odmiany odmieńca: mniejszościowe orientacje seksualne w perspektywie gender, Katowice 2002, Śląsk, ss. 219. 237. Bassi Gianni, Zamburlin Rossana, Komunikacja w małżeństwie: jak być razem?: bliskość, intymność, seksualność, Kraków 2003, eSPe, ss. 114. 238. Bastyra Judy, Zmysłowy seks: Czego naprawdę pragną kobiety i mężczyźni, Warszawa 2005, Muza, ss. 160. 239. Basu Manjusri, Kamasutra: mądrość dla kobiet, Warszawa 2010, Wydawnictwo Sekret, Wydawnictwo Bellona, ss. 64. 240. Basu Manjusri, Kamasutra: wiedza dla narzeczonych, Warszawa 2010, Wydawnictwo Sekret, Wydawnictwo Bellona, ss. 64. 241. Baszak Ewa, Kontakty między płciami w świecie muzułmańskim, SP 2004 (t. 2), nr 2, ss. 71-74. [44cz] 242. Baszak Ewa, Współżycie seksualne w kulturze islamu, SP 2003 (t. 1), nr 1, ss. 35-38. 243. Baszak-Radomańska Ewa, Jantos Marek, Wulwodynia – stan wiedzy na 2017 rok, SP 2017 (t. 15), nr 1, ss. 27-33. 244. Baszak-Radomańska Ewa, Komentarz do artykułu „Wiedza kobiet na temat mięśni dna miednicy” Dagny Kocur, opublikowanego w Seksuologii Polskiej 2016; 14 (1): 44-51- SP 2017 (t. 15), nr 1, ss. 37-38. 245. Baszak-Radomańska Ewa, Sobkowicz Jolanta, Seks w stałym związku, Lublin 2011, Drukarnia AKAPIT, ss. 279. 246. Bataille Georges, Historia erotyzmu, 2008, ss. 256. 247. Bator Joanna i Wieczorkiewicz Anna red., Ucieleśnienie II: płeć między ciałem i tekstem, Warszawa 2008, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, ss. 382. 248. Baum Ewa, Komórki macierzyste jako bioetyczny problem współczesnej medycyny, Poznań 2010, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego, ss. 103. [4486] 249. Bauman Zygmunt, Etyka ponowoczesna, Warszawa 1996, WN PWN, ss. 350. 250. Bauman Zygmunt, Razem osobno, wyd. 3, Kraków 2005, Wydawnictwo Literackie, ss. 307. 251. Bączek Robert, Duchowość małżeństwa i rodziny w nauczaniu biskupa Stanisława Stefanka, Warszawa 2013, Instytut Papieża Jana Pawła II, ss. 394. 252. Bądźmy romantyczni 14 lutego – co winniśmy wiedzieć o walentynkowych tradycjach [opracował zespół Wydawnictwa], Elbląg 1998, Janusz Hochleitner, ss. XVI. 253. Bądźmy świadkami miłości: zeszyt formacyjny dla młodzieży, autor Andrzej Sochal, Warszawa 2009, Fundacja „Pro Caritate”, ss. 54, Caritas, ss. 54. 254. Bechtel Stefan, Zdrowie i seks. Poradnik encyklopedyczny, Warszawa 1998, Diogenes, Świat Książki, ss. 431. 255. Beciński Franciszek, Wesele na Kujawach, Włocławek, Dobrzyńsko-Kujawskie Towarzystwo Kulturalne, Radziejów, Towarzystwo Miłośników Kujaw, 1996, ss. 123. 256. Beck Charlotte Joko, Zen na co dzień: miłość i praca, Bielsko-Biała 2005, ELAY Sławomir Piela, ss. 216. 257. Beck Lester F., O dojrzewaniu seksualnym, wyd. 5 rozsz., Warszawa 1969, Wiedza Powszechna, ss. 143. 258. Beck Lester F., O doświadczeniu seksualnym, wyd. 6, Warszawa 1973, Wiedza Powszechna, ss. 135. 259. Beck Ulrich, Beck-Gemsheim Elisabeth, Całkiem zwyczajny chaos miłości, Wrocław 2013, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, ss. 249. 260. Beck Ulrich, Beck-Gemsheim Elisabeth, Miłość na odległość: modele życia w epoce globalnej, Warszawa 2013, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 292. 261. Becker Gregor, Manifest zaintegrowanej bio-etyki…, Kraków EJB, 2011 ss. 31. 262. Bednarkowa Wiga, Jak konceptualizują MIŁOŚĆ siedemnastoletni uczniowie?: analiza wypowiedzi w świetle semantyki kognitywnej, Częstochowa 2003, Wydawnictwo WSP, ss. 133. 263. Bednarski Feliks Wojciech, Miłość narzeczeńska i małżeńska w świetle filozofii św. Tomasza z Akwinu, Londyn 1958, Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas”, ss. 128. 264. Beer Ulrich, A jednak miłość…, Ossolineum 1991, ss. 200. 265. Beer Ulrich, Małżeńskie gry wzajemne; nie ma zwycięzców!, Warszawa 2005, BestPress, ss. 104. 266. Beer Ulrich, Miłość potrafi leczyć: dusza i seks, terapia pieszczotą, radość życia przywraca zdrowie, właściwy partner to lekarstwo na samotność, Warszawa 2002, Klub dla Ciebie, ss. 220. 267. Beethoven: księżycowa Julia, napisał Wacław Panek, Wołomin 2000, Wydawnictwo Polskie, ss. 32. 268. Beisert Maria (red.), Seksualność w cyklu życia człowieka, wyd. 2 zm., Warszawa 2007, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 259. 269. Beisert Maria, Kazirodztwo. Rodzice w roli sprawców, Warszawa 2008, wyd. 2, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, ss. 217. 270. Beisert Maria, Kazirodztwo: rodzice w roli sprawców, Warszawa 2004, Wydawnictwo Naukowe Scholar, ss. 217. 271. Beisert Maria, Kazirodztwo: rodzice w roli sprawców, wyd. 2, Warszawa 2008, Wydawnictwo Naukowe Scholar, ss. 217. 272. Beisert Maria, Pedofilia. Geneza i mechanizm zaburzenia, Sopot 2012, GWP, ss. 374. 273. Beisert Maria, Seks twojego dziecka, Poznań 1991, Zakład Wydawniczy - K. Domke, ss. 222. (676) 274. Beisert Maria, Wykorzystywanie seksualne – warunki powstania traumy, SP 2003 (t. 1), nr 2, ss. 83-90. [49] 275. Belowska-Bień Kinga, Zdrojewicz Zygmunt, Całowanie – fakty i mity, PS 2012, nr 1, ss. 23-26. 276. Bełch Stanisław, Katechizm małżeński, Londyn 1963, Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas”, ss. 63. 277. Bender Jo Ann, Lebensborn: życie i miłość w III Rzeszy, Warszawa 2013, Bellona, ss. 382. 278. Benedykt XVI, Joseph Ratzinger, oprac. Elio Guorriego, Miłości można się nauczyć: małżeństwo i rodzina na drodze życia, Warszawa 2013, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 196. 279. Benedyktonowicz Witold, Co powinniśmy czynić. Zarys ewangelickiej etyki seksualnej, Warszawa 1993, Chrześcijańska Akademia Teologiczna, ss. 277. 280. Benner David G., Poddać się miłości: jak odnaleźć w sobie zdolność do kochania i bycia kochanym, Kraków 2009, Wydawnictwo Esprit, ss. 131. 281. Bennett Art i Laraine, Temperament jakim Bóg obdarzył twojego współmałżonka, Częstochowa 2012, Edycja Świętego Pawła, ss. 191. 282. Bennett Marisa, Pięćdziesiąt twarzy przyjemności, Bielsko-Biała 2012, Pascal, ss. 141. 283. Bennewicz Maciej, Miłość toksyczna, miłość dojrzała: coaching relacji, Warszawa 2016, Burda Publishing Polska, ss. 241. 284. Bennewicz Maciej, Miłość toksyczna, miłość dojrzała: coching relacji, Warszawa 2011, G+J Gruner + Jahr Polska, ss. 250. 285. Bennewicz Maciej, Seks trujący, seks doskonały: coaching relacji, Warszawa 2011, G+J Gruner + Jahr Polska, ss. 375. (762) 286. Bensch Teodor, Wpływ chorób umysłowych na ważność umowy małżeńskiej w prawie kanonicznem, Lublin 1936, Towarzystwo Naukowe KUL, ss. 310. 287. Ben-Ze`Ev Ahron, Miłość w sieci: Internet i emocje, Poznań 2005, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 335. 288. Benzoni Juliette, W łożnicach królów, Warszawa 1994, Iskry, ss. 289. 289. Benzoni Juliette, W łożnicach królów, Warszawa 2013, Świat Książki, ss. 309. 290. Ber Ulrich, A jednak miłość…: odkrycie wierności i czułości, Wrocław 1991, Ossolineum, ss. 199. 291. Berecz John Michael, Wszystkie kobiety prezydentów: seks w cieniu Białego Domu od Trumana do Clintona, Wrocław 2003, „Panteon”, ss. 365. 292. Berek Magdalena, Sprawozdanie z II Międzynarodowej Konferencji „Rehabilitacja Seksualna. Seksualność bez barier i uprzedzeń”, PS 2017, nr 50, ss. 51-55 (2017, nr 2). 293. Bereśniewicz Maria, Bibliografia miłości: addendum do Słownika bibliograficznego języka polskiego, Warszawa 2001, UW, Instytut Lingwistyki Stosowanej, ss. 89. 294. Berger Alexandra, Ketterer Andrea, Kochanka doskonała: co kobiety powinny wiedzieć o seksie, Katowice, Chorzów 2005, Videograf II, ss. 391. 295. Berger Alexandra, Ketterer Andrea, Miłość idealna: poradnik do zakochanych, Katowice 2005, Videograf, ss. 368. 296. Berger Alexandra, Ketterer Andrea, Miłość z fantazją: wszystko, co potrzebne, żeby miłość kwitła, Warszawa 2004, Muza, ss. 160. 297. Berger Alexandra, Ketterer Andrea, Tajemnice miłości czyli Co kobiety powinny wiedzieć o seksie, Katowice, Chorzów 2008, ss. Wideograf II, ss. 266. 298. Bergeret-Amselek Catherine, Kobieta na półmetku: seksualność i relacje z partnerem w okresie menopauzy: zerwać z tabu i żyć twórczo, Warszawa 2007, Klub dla Ciebie, ss. 221. 299. Bergmann Wolfgang, Sztuka rodzicielskiej miłości, Kraków 2012, WAM, ss. 252. [2369] 300. Bergner Daniel, Czego pragną kobiety?: o kobiecym pożądaniu w przełomowych badaniach seksuologów, Laurum, MT Biznes, ss. 213. 301. Berill Norman John, Karp Gerald, Biologia rozwoju, Warszawa 1983, PWN, ss. 733. 302. Berkowitz Bob, Jego sekretne życie: seksualne fantazje mężczyzn, Warszawa 1997, Jacek Santorski, ss. 223. 303. Berkowitz Bob, Yager-Berkowitz Susan, Bezseksowny mąż: co zrobić, gdy mu do miłości chęci nie staje: poradnik dla żon i kochanek, Warszawa 2009, Bellona, ss. 243. 304. Bernard z Clairvaux św., O miłowaniu Boga, Kraków 1991, WAM, ss. 93. 305. Berne Eric, Seks i kochanie, Warszawa 1994, Książka i Wiedza, ss. 247. 306. Berry Jason i Renner Gerald, Śluby milczenia: nadużywanie władzy za pontyfikatu Jana Pawła II, Warszawa 2012, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 445. 307. Berry Robert James, Bóg i biolog: wiara a nauki przyrodnicze, Kraków 2005, WAM, ss. 198. 308. Berzin Alexander, Wprowadzenie do buddyjskiej etyki seksualnej. Uprawianie seksu z cudzym partnerem, Włochy 1995. 309. Besala Jerzy, Barbara Radziwiłłówna, Warszawa 2007, Świat Książki, ss. 238. 310. Besala Jerzy, Miłość i polityka: słynne pary w dziejach, Warszawa 2012, Bellona, ss. 302. 311. Besala Jerzy, Miłość i strach. Dzieje uczuć kobiet i mężczyzn, t. I, ss. 191, t. II, ss. 436, Poznań 2010, t. III, ss. 513, wyd. I, Poznań 2011, Zysk i S-ka Wydawnictwo. 312. Besala Jerzy, Miłość i strach. Dzieje uczuć kobiet i mężczyzn. Wiek XVI-XVIII, Uwolnienie i konsumpcja żądz, t. 4, Poznań 2014, wyd. 1, Zysk i S-ka, ss. 514. 313. Besala Jerzy, Miłość i strach: dzieje uczuć kobiet i mężczyzn, t. 1, Poznań 2010, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 491. 314. Besala Jerzy, Miłość i strach: dzieje uczuć kobiet i mężczyzn, t. 2, Cywilizacje starożytne, Poznań 2010, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 455. 315. Besala Jerzy, Miłość i strach: dzieje uczuć kobiet i mężczyzn, t. 3, Chrześcijański feudalizm i islamskie haremy, Poznań 2012, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 512. [1676] 316. Besala Jerzy, Miłość i strach: dzieje uczuć kobiet i mężczyzn, t. 5, Od romantyzmu do ponowoczesności, Poznań 2016, Zysk i S-ka, ss. 364. 317. Besala Jerzy, Miłość i strach: dzieje uczuć kobiet i mężczyzn, t. 4, Wiek XVI-XVIII, Uwolnienie i konsumpcja żądz, Poznań 2014, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 514. 318. Besala Jerzy, Miłość tyranów, Warszawa 2013, Wydawnictwo Czerwone i Czarne, ss. 280. 319. Besala Jerzy, Zygmunt Stary i Bona Sforza, Poznań 2012, Wydawnictwo Zysk i S-ka, ss. 730. 320. Best Otto F., Historia pocałunku, Warszawa 2003, Muza, ss. 460. 321. Beukelaer Éric de, Poznaj swoją seksualność, Warszawa 2008, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 105. 322. Beverley Jo, Małżeństwo z rozsądku, Warszawa 2005, Bis, ss. 351. 323. Bezenac Agnes i Salem de, Malutkie myśli o… miłości, Pelplin 2016, Wydawnictwo „Bernardinum”, ss. 32. 324. Biader Gabriella, Kocha nie kocha: 33 pytania do Boga, Kraków 2009, WAM, ss. 173. 325. Białas Marcin i Ruszkiewicz Dorota red. nauk., Oblicza miłości w pedagogice, Łódź 2007, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej, ss. 263. 326. Białecka Bogna, Nadolna Beata, Miłość i autorytet: jak wychowywać dzieci po chrześcijańsku, Kraków 2014, Wydawnictwo eSPe, ss. 364. 327. Białek Ewa D., Miłość ma wiele imion: refleksje o miłości, Warszawa 2011, Instytut Psychosyntezy, ss. 154. 328. Biały Stanisław, Wybrane zagadnienia bioetyki, Olecko 2006, Wydawnictwo Wszechnicy Mazurskiej Acta Universitatis Masuriensis, ss. 397. 329. Bianchi Enzo, Miłość zwyciężą śmierć, Kraków 2008, Wydawnictwo eSPe, ss. 241. 330. Bianchi Paolo, Kiedy małżeństwo jest nieważne?: poradnik dla duszpasterzy, konsultantów i wiernych, Kraków 2010, Wydawnictwo M, ss. 332. 331. Bianco Enzo, 365 myśli o wierze i miłości: krótkie sentencje na temat sposobu życia jako ludzi i chrześcijan, Warszawa 1994, Wydawnictwo Salezjańskie, ss. 32. 332. Bibby Harold Cyril, Wychowanie seksualne, PZWL, Warszawa 1961, ss. 311. 333. Biblia a moralność. Biblijne korzenie postępowania chrześcijańskiego, Papieska Komisja Biblijna, Kielce 2009, wyd. VERBUM, ss. 232. 334. Biblia Brzeska - Nowy Testament, Bielsko-Biała, Wydawnictwo DUCH CZASÓW, b.r.w., ss. 275. 335. Biblia Brzeska 1563 [Stary i Nowy Testament], Clifton – Kraków 2003, ss. 1130 + Księgi Apokryfa ss. 221. 336. Biblia dla każdego – Nowy Testament. Tekst – komentarz – ilustracje, Gianfranco Ravasi, redakcja naukowa wydania polskiego – Waldemar Chrostowski, Jan Nowak, Henryk Witczyk, t. 1, Ewangelia wg św. Mateusza, Ewangelia w Ewangelia wg św Marka, Ewangelia wg św Łukasza, Ewangelia wg św Jana, Dzieje Apostolskie, Kielce 2007, Wydawnictwo Jedność, ss. 464. 337. Biblia dla każdego – Nowy Testament. Tekst – komentarz – ilustracje, Gianfranco Ravasi, redakcja naukowa wydania polskiego – Waldemar Chrostowski, Jan Nowak, Henryk Witczyk, t. 2, Ewangelia wg św. Mateusza, Ewangelia w Ewangelia wg św Marka, Ewangelia wg św Łukasza, Ewangelia wg św Jana, Dzieje Apostolskie, Kielce 2007, Wydawnictwo Jedność, ss. 464. 338. Biblia dla każdego - Stary Testament. Tekst – komentarz – ilustracje, Gianfranco Ravasi, redakcja naukowa wydania polskiego - Henryk Witczyk, t. 1, Księga Rodzaju, Księga Wyjścia, Kielce 1995, Wydawnictwo Jedność, ss. 336. 339. Biblia dla każdego - Stary Testament. Tekst – komentarz – ilustracje, Gianfranco Ravasi, redakcja naukowa wydania polskiego - Henryk Witczyk, t. 3, Księga Sędziów, Księga Samuela, Pierwsza Ksiega Królewska, Druga Księga Królewska, Księga Jozuego, Kielce 1995, Wydawnictwo Jedność, zezyty 1-11, ss. 382. 340. Biblia dla każdego - Stary Testament. Tekst – komentarz – ilustracje, Gianfranco Ravasi, redakcja naukowa wydania polskiego – Waldemar Chrostowski, Jan Nowak, Henryk Witczyk, t. 4, Pierwsza Ksiega Kronik, Druga Księga Kronik, Księga Ezdrasza, Ksiega Nehemiasza, Ksiega Tobiasza, Księga Judyty, Księga Estery, Pierwsza Księga Machabejska, Druga Księga Machabejska, Kielce 1995, Wydawnictwo Jedność, zeszyty 1-13. ss. 434. 341. Biblia dla każdego - Stary Testament. Tekst – komentarz – ilustracje, Gianfranco Ravasi, redakcja naukowa wydania polskiego - Waldemar Chrostowski, Jan Nowak, Henryk Witczyk, t. 5, Księga Hioba, Księga Psalmów, Kielce 2002, Wydawnictwo Jedność, ss. 328. 342. Biblia dla każdego - Stary Testament. Tekst – komentarz – ilustracje, Gianfranco Ravasi, redakcja naukowa wydania polskiego – Waldemar Chrostowski, Jan Nowak, Henryk Witczyk, t. 6, Księga Przysłów, Ksiega Koheleta, Pieśń nad Pieśniami, Księga Mądrości, Mądrość Syracha, Kielce 2003, Wydawnictwo Jedność, ss. 330. 343. Biblia dla każdego - Stary Testament. Tekst – komentarz – ilustracje, Gianfranco Ravasi, redakcja naukowa wydania polskiego – Waldemar Chrostowski, Jan Nowak, Henryk Witczyk, t. 7, Księga Izajasza, Księga Jeremiasza, Lamentacje, Księga Barucha, Kielce 2004, Wydawnictwo Jedność, ss. 396. 344. Biblia dla każdego – Stary Testament. Tekst – komentarz – ilustracje, Gianfranco Ravasi, redakcja naukowa wydania polskiego - Henryk Witczyk, t. 2, Księga Kapłańska, Księga Liczb, Księga Powtórzonego Prawa, Księga Jozuego, Kielce 1995, Wydawnictwo Jedność, ss. 336. 345. Biblia dla każdego Stary Testament. Tekst – komentarz – ilustracje, Gianfranco Ravasi, redakcja naukowa wydania polskiego – Waldemar Chrostowski, Jan Nowak, Henryk Witczyk, t. 8, Księga Ezechiela, Księga Daniela, Księga Ozeasza, Księga Joela, Księga Amosa, Ksiega Abdiasza, Ksiega Jonasza, Księga Micheasza, Księga Nahuma, Księga Habakuka, Księga Sofoniasza, Księga Aggeusza, Księga Zachariasza, Księga Malachiasza, Kielce 2007, Wydawnictwo Jedność, ss. 380. 346. Biblia Ekumeniczna z księgami deuterokanonicznymi, Warszawa 2018, Towarzystwo Biblijne, ss. 2408. 347. Biblia Jerozolimska, Poznań 2006, Wydawnictwo Pallottinum, ss. 1803. 348. Biblia to jest całe Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu z hebrajskiego i greckiego języka na polski przetłumaczona) [Biblia Gdańska], ss. 984. 349. Biblia to jest Pismo Święte Starego i Nowego Przymierza, przekład z języka hebrajskiego, aramejskiego i greckiego, Poznań 2016, Ewangeliczny Instytut Biblijny, ss. 1525. 350. Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 r. (transkrypcja typu „B” oryginalnego tekstu z XVI wieku i wstępy Janusz Frankowski, w : Prymasowska Seria Biblijna), wyd. 8, Warszawa 2013, Oficyna Wydawnicza VOCATIO, ss. 2426. 351. Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 r. Transkrypcja typu „B” oryginalnego tekstu z XVI wieku i wstępy, Janusz Frankowski (red. naukowa i wstępy), Warszawa 2000, wyd. 5, PSB, ss. 2426. 352. Biblia. 353. Bidzan Mariola Nastoletnie rodzicielstwo: perspektywa psychologiczna, Gdańsk 2013, Harmonia Universalis, ss. 303. 354. Bidzan Mariola, Psychologiczne aspekty niepłodności, Kraków 2006, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 135. 355. Bidzan Mariola, Nastoletnie matki: psychologiczne aspekty ciąży, porodu i połogu, Kraków 2007, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 97. 356. Bidzan Mariola, Niepłodność w ujęciu bio-psycho-społecznym, wyd. 2 popr. i rozsz., Kraków 2010, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 215. 357. Biegeleisen Henryk, Wesele, Lwów 1928, nakł. Instytutu Stauropigjańskiego, ss. 511. 358. Biel Stanisław, Miłość w dziesięciu słowach: gdy ludzkie słowa zamieniają się w głaz, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, Kraków 2014, ss. 269. 359. Biel Stanisław, Ścieżkami wiary i miłości: medytacje biblijne, Kraków 2008, WAM, ss. 182. 360. Biela Józef, Prawda i miłość, Rzym 1979, ss. 59. 361. Bielawska-Batorowicz Eleonora red., Z zagadnień psychologii prokreacyjnej, Lublin 1993, Redakcja Wydawnictw KUL, ss. 104, 1992, 164. 362. Bielawska-Batorowicz Eleonora, Psychologiczne aspekty prokreacji, Katowice 2006, „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe, ss. 478. 363. Bielawski Maciej, Mikroteologie, Kraków 2009, Wydawnictwo Homini, ss. 237. 364. Bielecki Leonard reż. i producent filmów; opracow. materiałów pomocniczych Jacek Zjawin, Seksualność [Film]: bardzo krótkie rozmowy o bardzo ważnych sprawach, Poznań 2014, Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha, 1 dysk optyczny (53 min), dźw., kolor. 365. Bielicka Izabela, Miłość macierzyńska pod mikroskopem, Warszawa 1967, PZWL, ss. 163. 366. Bieniok Henryk, Zażywaj miłości ku zdrowotności czyli Sztuka kochania w polskich przysłowiach i powiedzeniach ludowych, Katowice 2004, Wydawnictwo HIT-HABE, ss. 176. 367. Bienville M.-D.-T. de, Nimfomania czyli Traktat o szale macicznym w którym objaśnia się, równie klarownie jak metodycznie, początki i postępy tej okrutnej choroby tudzież omawia się rozmaite jej przyczyny; następnie zaleca się sposoby postępowania oraz najbardziej wypróbowane w jej leczeniu specyfiki, Gdańsk 2015, Wydawnictwo Słowo/Obraz/Terytoria, ss. 199. 368. Bieńko Mariola, Przyjaźń małżeńska: studium doświadczeń życiowych warszawskich inteligentów, Warszawa 2001, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, ss. 319. 369. Biernacka Ewa opracowanie, We władzy hormonów, Warszawa 2015, ZPR Media, ss. 96. 370. Biernat Tomasz, Sobierajski Paweł, Młodzież wobec małżeństwa i rodziny: raport z badań, Toruń 2007, Wydawnictwo UMK, ss. 145. 371. Biesaga Tadeusz red., Bioetyka personalistyczna, Kraków 2006, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 368. 372. Biesaga Tadeusz red., Bioetyka polska, Kraków 2004, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 349. 373. Biesaga Tadeusz red., Podstawy i zastosowania bioetyki, Kraków 2001, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 174. 374. Biesaga Tadeusz red., Systemy bioetyki, Kraków 2003, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 234. 375. Biesaga Tadeusz, Podstawy etyki i bioetyki, Kraków 2016, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, ss. 558. 376. Biesaga Tadeusz, Spór o podstawy etyki medycznej, Krakow 2014, Wydawnictwo UJP II, ss. 378. 377. Bilewicz Jan, Czystość przedmałżeńska: kilka intymnych listów do dziewcząt i chłopców, Poznań 2009, Wydawnictwo Agape, ss. 77. 378. Bilewicz Jan, Radość czystej miłości, Kraków 1995, Polskie Towarzystwo Teologiczne, Wydawnictwo Unum, ss. 72. 379. Bilikiewicz Tadeusz, Imieliński Kazimierz (red.), Seksuologia kliniczna, Warszawa 1978, PZWL, ss. 654. 380. Bilikiewicz Tadeusz, Klinika nerwic płciowych, wyd. 3 uzup., Warszawa 1960, PZWL, ss. 130. 381. Bilikiewicz Tadeusz, Klinika nerwic płciowych, wyd. 3 uzupeł., Warszawa 1960, PZWL, ss. 130, wyd. 4 uzupeł., 1969, ss. 130. (167) 382. Billings Evelyn L., Billings John J., Cattarinich Maurice, Atlas metody owulacji Billingsa: obraz śluzu w czasie płodności i niepłodności, Poznań 1998, Pallottinum, ss. 127. 383. Billings John J., Dar życia i miłości, Katowice 1991, Księgarnia św. Jacka, ss. 44. 384. Binet-Valmer, Miłość Marii Walewskiej polskiej małżonki Napoleona, t. 1-2, Warszawa 1929, Stanisław Cukrowski, ss. 118, 104. 385. Bioetyczne problemy inżynierii genetycznej: materiały na III Krajową konferencję z cyklu Nauka na przełomie wieków, 5 czerwca 2000 roku, Szczecin 2000, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, ss. 20. 386. Bioetyka a prawa człowieka: wybór materiałów międzynarodowych, wstęp, tł. i oprac. Tadeusz Jasudowicz, Toruń 1997, Wydawnictwo Comer, ss. 57. 387. Bioetyka i Prawo, Ośrodek Bioetyki i Medycznego Prawa przy Naczelnej Izbie Lekarskiej, Warszawa 1997-. 388. Bioetyka katolicka, Kościół o metodzie in vitro, ss. 16. Bezpłatny dodatek przygotowany przez redakcje kilku czasopism katolickich: „Gościa Niedzielnego”, „Niedzieli”, „Przewodnik Katolicki”, „Tygodnik Powszechny”, „Źródło”, „Idziemy”, ekai.pl, 2009 r. 389. Bioetyka, Radom 2006, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne – Polwen, ss. 128. 390. Bioetyka. Anatomia sporu, Chyrowicz Barbara, Kraków 2015, Wydawnictwo „Znak”, ss. 410. 391. Bioetyka. Osoba w labiryncie decyzji moralnych. Bioetyka z perspektywy personalistycznej, Kraków 2014, Wydawnictwo Świętego Stanisława, ss. 296. 392. Bioetyka. Podręcznik akademicki, t. 1, 2, Kazimierz Szewczyk, Warszawa 2009, WN PWN,t. 1, ss. 415, t. 2, ss. 302. 393. Biologia i moralność, Paul Chauchard, Warszawa 1966, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 220. 394. Biologia, na podstawie ósmego wydania oryginału, Neil A. Campbell, Jane B. Reece i inni, przekład zbiorowy, wydanie I polskie, Poznań 2012, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 1267 + Odpowiedzi A-1 – A-45, Układ okresowy pierwiastków B-1, System metryczny C-1, Porównanie mikroskopu świetlnego i mikroskopu elektronowego D-1, Klasyfikacja organizmów E-1 – E-2, Prawa do ilustracji s. 1-8, Słowniczek, s. 1-39, Indeks, s. 1-53. 395. Biologia, wg VII wydania amerykańskiego, Eldra P. Solomon, Linda R. Berg, Diana W. Martin, przekład zbiorowy, Warszawa 2009, MULTICO Oficyna Wydawnicza, ss. 1168 + dodatek A Układ okresowy pierwiastków D-1, Dodatek B Klasyfikacja organizmów D-2 – D-5, dodatek C Rozumienie terminów biologicznych D-6 – D-8, Objaśnienie skrótów D-9 – D-10, Słownik S-1 – S-1 – S-45, Autorzy ilustracji II-1 – II-2, Skorowidz Sk-1 – Sk-44. 396. Biologia. Jedność i różnorodność, Warszawa 2008, Wydawnictwo Szkolne PWN, ss. 1127. 397. Biologiczne podstawy psychologii, James W. Kalat, Warszawa 2007, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 608. 398. Bishop Clifford, Dusza i seks, Warszawa 1997, „Świat Książki”, ss. 184. [851] 399. Biskupski Stefan, Prawo małżeńskie Kościoła Rzymskokatolickiego, Olsztyn 1960, Kuria Biskupia Diecezji Warmińskiej, ss. 479. [2972] 400. Biskupski Stefan, Prawo małżeńskie Kościoła Rzymskokatolickiego, cz. 1, Teoria małżeństwa i prawo materialne, wyd. 2, Warszawa 1971, ATK, ss. 311. [3948] 401. Biskupski Stefan, Prawo małżeńskie Kościoła Rzymskokatolickiego, cz. 2, Prawo materialne, Warszawa 1971, ATK, ss. 244. [3949] 402. Blachnicki Franciszek, [oprac. Tekstu Irena Kucharska], Miłość – seks, eros, agape, wyd. 2, Kraków 2011, Wydawnictwo Światło-Życie, ss. 15. 403. Blachnicki Stanisław, Przekonująca moc miłości, Kraków 2007, Wydawnictwo Światło-Życie, ss. 61. 404. Blackburn Simon, Sens dobra. Wprowadzenie do etyki, Warszawa 2002, Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 233. 405. Blackledge Catherine, Wagina. Sekretna kobiecej siły, Warszawa 2019, Prószyński i S-ka, ss. 462. 406. Blackledge Catherine, Wagina: kobieca seksualność w historii kultury, Warszawa 2005, Prószyński i S-ka SA, ss. 390. 407. Blaquiére Georgette, Odważmy się żyć miłością, Warszawa 1999, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 167. 408. Bliskość, która ubogaca, Częstochowa 1997, Edycja Świętego Pawła, ss. 16, wybór tekstów Aldona Różanek, ss. 16. [2055] 409. Block Joel D., Intymność w związku: bliskość, czułość, akceptacja, wyd. 1 w jęz. pol., Gdańsk 2006, GWP, ss. 213. 410. Block Joel, Szybki seks: ognisty seks, szybki orgazm, w dowolnym miejscu i o dowolnej porze, Warszawa 2007, Wydawnictwo MUZA, ss. 127. 411. Bloomfield Barbara, Radley Chris, Terapia pary. Miłość, seks i dramaty, Warszawa 2015, Wydawnictwo Paradygmat, ss. 168. 412. Blue Adianne, Pocałunek: od metafizyki do erotyki, Warszawa 1998, PIW, ss. 243. 413. Błajet Piotr, Miłość, rozwój, wychowanie, Toruń 2011, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 156. 414. Błażkiewicz Jacek, Narzeczeni wobec problemu aborcji, Zielona Góra 2012, Inicjatywa Wydawnicza „Politikon”, ss. 210. 415. Błeszyńska Krystyna, Wartość miłości, małżeństwa i rodziny w życiu osób niepełnosprawnych, Warszawa 1994, Żak, ss. 209. 416. Błocian Ilona i Saciuk Robert, red., Psychoanalityczne ujęcie wartości, gustów i upodobań, Toruń 2008, Wydawnictwo Adam Marszalek, ss. 220. 417. Bobińska Kinga, Pietras Tadeusz, Piotr Gałecki (redaktorzy), Niepełnosprawność intelektualna – etiopatogeneza, epidemiologia, diagnoza, terapia, Wrocław 2012, Wydawnictwo Continuo, ss. 655. 418. Bobko Aleksander, Cynk Karolina, red. nauk., (Gen)etyczna przyszłość człowieka, Rzeszów 2016, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, ss. 226. 419. Bobko Aleksander, Cynk Karolina, red. nauk., Genetycznie modyfikowany organizm jako przedmiot oceny moralnej, Rzeszów 2014, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, ss. 250. 420. Bobko Aleksandra red., Etyka wobec współczesnych wyzwań: wybrane aspekty, Rzeszów 2013, Uniwersytet Rzeszowski, ss. 167. 421. Bochenek Adam, Reicher Michał, Anatomia człowieka, t. I, Anatomia ogólna, kości, stawy i więzadła oraz mięśnie, 2011, wyd. 13, ss. 951; t II, Układ trawienny, układ oddechowy, układ moczowo-płciowy, układ wewnątrzwydzielniczy, 2010, wyd. 9, ss. 800; t. III, Układ naczyniowy, 2012, wyd. 9, ss. 504; t. IV, Ośrodkowy układ nerwowy, 2010, wyd. 5, ss. 474; t. V, Układ nerwowy obwodowy, układ nerwowy autonomiczny, powłoka wspólna i narzady zmysłów, 2010, wyd. 6, ss. 595; Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL. 422. Bocheński Józef Maria, Etyka, wyd. 2, Wydawnictwo Antyk Marcin Dybowski, Kęty 2008, ss. 308. 423. Boczkowski Krzysztof, Interseksualizm, wyd. 2 uzup. i zm., Warszawa 1980, PZWL, ss. 153. (172) 424. Boczkowski Krzysztof, Nieprawidłowości rozwoju płciowego, wyd. I, Warszawa 1971, PZWL, ss. 204. 425. Bodström Carina, Buziaki, całusy, pocałunki..., Warszawa 2012, Wydawnictwo Czarna Owieczka, ss. 26. 426. Bogaczewicz-Bieda Wiesława, Matko Pięknej Miłości pomóż nam kochać Miłość: medytacje drogi krzyżowej, Kraków 2009, Wydawnictwo Księży Sercanów, ss. 16. [1458] 427. Bogaczewicz-Bieda Wiesława, Miłość nigdy nie umiera: medytacje drogi krzyżowej, Kraków 2009, Wydawnictwo Księży Sercanów, ss. 16. 428. Bogucka Iwona, Pietrzykowski Tomasz, Etyka w administracji publicznej, Warszawa 2012, wyd. 3, LexisNexis, ss. 248. 429. Bogunia Leszek, Przerwanie ciąży: problemy prawnokarne i kryminologiczne, Wrocław 1980, Ossolineum, ss. 231. 430. Bohdanowicz Andrzej, Integrująca rola miłości w małżeństwie: studium na podstawie myśli fenomenologicznej Dietricha Hildebranda, Poznań 2007, Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 231. 431. Bohdanowicz Andrzej, Integrująca rola miłości w małżeństwie: studium na podstawie myśli fenomenologicznej Dietricha von Hildebranda, Poznań 2007, Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 253. 432. Bolesta Arleta, Stwierdzenie nieważności małżeństwa. Kompendium dla katolików, wyd. 2, Kraków 2017, eSPe, ss. 352. 433. Bolesta Arletta, Stwierdzenie nieważności małżeństwa dla katolików, Kraków 2015, Wydawnictwo eSPe, ss. 306. 434. Bolewski Jacek, Szczęsny Maciej, Przewodnik po miłości, Kraków 2005, WAM, ss. 89. 435. Bölsche Wilhelm, Miłość w przyrodzie, Warszawa 1906, G. Cetnerszwer i Spółka, Kraków, Spółka Nakładowa „Książka”, ss. 468. [1434] 436. Bölsche Wilhelm, Miłość w przyrodzie, wyd. 2, Warszawa, Kraków, 1913, Księgarnia G. Cetnerszwer i S-ka, ss. 410. 437. Bołoz Wojciech i inni, Studium rodziny, Poznań 1999, Oficyna Współczesna, ss. 320. 438. Bołoz Wojciech, Bioetyka i prawa człowieka, Warszawa 2007, Wydawnictwo UKSW, ss. 283. 439. Bołoz Wojciech, Etyka seksualna. Podstawy antropologiczne, Warszawa 2003, Wydawnictwo UKSW, ss. 173. 440. Bołoz Wojciech, Życie w ludzkich rękach: podstawowe zagadnienia bioetyczne, Warszawa 1997, Wydawnictwa ATK, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, ss. 239. 441. Bomba Jacek, Janowska Katarzyna rozmawiają, Kim jesteśmy czyli O seksie, Kraków 2006, Wydawnictwo Literackie, ss. 247. 442. Bomba Jacek, Zaburzenia w strukturze psychoseksualnej, Kraków 1972, rozprawa doktorska, maszynopis w BJ, ss. 93. 443. Bomba Katarzyna, Romeo i Julia czyli Miłość mocna jak śmierć, Kraków 2002, Wydawnictwo Edukacyjne, ss. 246. 444. Bonacii Mary Beth, Sex miłość i kościół czyli To wszystko o co zawsze chcieliście zapytać, Kraków 2009, Wydawnictwo eSPe, ss. 265. 445. Bondar Carin, Dziki seks, Kraków 2017, Znak Litera Nowa, ss. 364. 446. Bondyra Michał, Krawczyk Ines, Dziesięć słów o miłości: małżeństwo i rodzina dziś, Poznań 2008, Wydawnictwo Św. Wojciecha, ss. 115. 447. Bonetti Renzo, Mówić kocham ciałem i dusza, Warszawa 2003, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 69. 448. Bonnet Gérard, Perwersje seksualne: historia pojęcia, opis obyczajów, przyczyny, Gdańsk 2006, GWP, ss. 151. 449. Boom Corrie ten, Zadziwiająca miłość: prawdziwa opowieść o potędze przebaczenia, Katowice 2014, Wydawnictwo CLC, ss. 97. 450. Borg Sonia, Seks maraton, Warszawa 2012, Muza, ss. 144. 451. Borkowski Andrzej red. nauk., Urologia: podręcznik dla studentów medycyny, wyd. 2 unowocześnione, Warszawa 2006, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 279. 452. Borowski Andrzej, Kontkowski Jerzy Lech, Zarębianka Zofia, Dwanaście Bożych słów, WAM – Księża Jezuici, ss. 93. 453. Bortkiewicz Paweł, W służbie życia, t. 1, Demaskacja „kultury śmierci”, Niepokalanów 1999, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, ss. 319. 454. Borutka Tadeusz, Cywilizacja miłości, Kraków 1994, Wydawnictwo „Unum”, ss. 87. 455. Borys Bogusław, Blaski i cienie życia małżonków: z notatnika psychologa, Kielce 2010, Wydawnictwo Jedność, ss. 216. 456. Borysenko Joan, Wina jest nauczycielką, miłość lekcją: błyskotliwa synteza starożytnej mądrości i współczesnej nauki, Bydgoszcz 1997, „Limbus”, ss. 400. 457. Borzymowska Barbara, Chłopcy w oczach dziewczyn, Wrocław 1995, Astrum, ss. 151. 458. Bosak Pius Czesław, Święty Paweł i jego świat. Leksykon, Kraków 2019, Wydawnictwo Petrus, ss. 684. 459. Bosek Leszek, Królikowski Michał, red., współpr. Szczucki Krzysztof, Współczesne wyzwania bioetyczne, Warszawa 2010, Wydawnictwo C.H. Beck, ss. 463. 460. Bosetti Elena, Ten, który kocha me serce. Ekstaza i poszukiwania. Komentarz do Pieśni nad Pieśniami, Kraków 2008, eSPe, ss. 174. 461. Bosmans Phil, Miłość sprawia codziennie cuda, Warszawa 1995, Wydawnictwo Salezjańskie, ss. 108. [1333] 462. Bosmans Phil, Schütz Ulrich, Przepisy na miłość czyli Mały przewodnik dla serca, Wrocław 2010, Wydawnictwo Semen, ss. 186. 463. Bosticco Luigi, Siła miłości: droga wiary dla małżeństw i wspólnoty rodzin, podróż ku Bogu drogą miłości, Warszawa 1999, Wydawnictwo Salezjańskie, ss. 123. 464. Botanika: Szweykowska Alicja, Szweykowski Jerzy, Botanika, t. 1, Morfologia, Warszawa 2013, WN PWN, wyd. 11, dodruk 5, ss. 342, Botanika, t. 2, Systematyka, Warszawa 2012, wyd. 10, dodruk 4, WN PWN, ss. 636. 465. Botul Jean-Baptiste, Życie seksualne Immanuela Kanta, Gdańsk 2002, Słowo/Obraz/Terytoria, ss. 81. 466. Bourke Vernon J., Historia etyki, Wydawnictwo Krupski i S-ka, Toruń 1994, ss. 417. 467. Bożkowa Krystyna kom. naukowy, Kaczyńska Beata red., Zachowania seksualne dzieci – norma a problem, Warszawa 2006, Fundacja „Dzieci niczyje”, ss. 110. 468. Bóg jest miłością, oprac. tekstu siostry bernardynki, Kraków 2010, ss. 64. 469. Bóg żywy. Katechizm Kościoła prawosławnego, opracowany przez zespół wiernych prawosławnych, Stowarzyszenie Kairos, Wydawnictwo WAM, Kraków 2001, Wydawnictwo WAM, ss. 536. 470. Bóg, ja i ty: o miłości, która zmienia: materiały do prowadzenia spotkań dla dzieci. Młodzieży i dorosłych [program dla szkół: Urszula Marek i inni], Dzięgielów 2007, Wydawnictwo „Warto”, Centrum Misji Ewangelizacji Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, ss. 94 + dysk optyczny CD. 471. Bradley Harriet, Płeć, Warszawa 2008, Wydawnictwo Sic!, ss. 264. 472. Bradley Jonathan, Zrozumieć nastolatka, Warszawa 2000, „Diogenes”, ss. 219. 473. Brague Rémi, Prawo Boga, Redakcja „Teologia Polityczna”, t. 11, Warszawa 2014, ss. 562. 474. Branden Nathaniel, Psychologia romantycznej miłości, Warszawa 2008, Wydawnictwo Amber, ss. 236. 475. Branden Nathaniel, Psychologia romantycznej miłości, wyd. I, Warszawa 2008, Wydawnictwo AMBER, ss. 237. 476. Brandt Agata, Wereśniak Alicja (wybór), Cosmopolitan: seks przewodnik, Warszawa 2003, Hearst-Marquard Publ., ss. 130. 477. Brannon Linda, Psychologia rodzaju: [kobiety i mężczyźni czy różni], Gdańsk 2002, GWP, ss. 608. 478. Brantley Jeffrey, Millstine Wendy, Pięć cennych minut dla związku: 100 ćwiczeń, które pomogą ci pogłębiać więź z ukochaną osobą każdego dnia, Sopot 2010, GWP, ss. 265. 479. Brantôme Pierre de Bourdeille, przekład Tadeusza Żeleńskiego (Boya), O zmroku w miłości (wariant tytułu: Żywoty pań swawolnych), Warszawa 1989, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, ss. 214. 480. Brantôme Pierre de Bourdeille, Żywoty pań swawolnych, przeł., oprac. i wstępem opatrzył Tadeusz Żeleński (Boy), wyd. 3, Warszawa 1990, PIW, ss. 529. 481. Braun H. Jasckson, O małżeństwie i rodzinie, Poznań 1994, Media Rodzina, ss. 95. 482. Braun-Gałkowska Maria, Miłość aktywna: psychiczne uwarunkowania powodzenia w małżeństwie, wyd. 2, Warszawa 1985, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 214. 483. Braun-Gałkowska Maria, Psychologia domowa: małżeństwo – dzieci – rodzina, wyd. 4, Olsztyn 1990, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 211. 484. Braun-Gałkowska Maria, Psychologia domowa: małżeństwo – dzieci – rodzina, Olsztyn 1990, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 211, wyd. 3, 1989, ss. 211. 485. Braun-Gałkowska Maria, Psychologiczna analiza systemów rodzinnych osób zadowolonych i niezadowolonych z małżeństwa, Lublin 1992, TN KUL, ss. 198. 486. Braun-Gałkowska Maria, Rozmowy o życiu i miłości, wyd. 2, Warszawa 1989, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 137. 487. Braun-Gałkowska Maria, Trudne pytania: (listy o życiu i miłości), Olsztyn 1990, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 177. 488. Braun-Gałkowska Maria, Trudne pytania: listy o życiu i miłości, wyd. 2 rozszerz., Wrocław 1992, Lew, ss. 200. 489. Braun-Gałkowska Maria, Zaprosili także Jezusa: konferencje przedmałżeńskie, Lublin 2009, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”, ss. 272. 490. Braun-Gałkowska Maria: Miłość aktywna: psychiczne uwarunkowania powodzenia w małżeństwie, wyd. 2, Warszawa 1985, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 214. 491. Bremer Józef, Czy wolna wola jest wolna?, Kraków 2013, WAM, Wydawnictwo Ignatianum, ss. 394. 492. Breton Guy, Babska wojna w Armii Królewskiej, Warszawa 1995, Bellona, ss. 253. 493. Breton Guy, Eugenia flirtuje, Warszawa 1996, Bellona, ss. 258. 494. Breton Guy, Kiedy miłość była krwiożercza, Warszawa 1996, Bellona, ss. 270. 495. Breton Guy, Lotny szwadron swawolnych pań, Warszawa 1995, Bellona, ss. 310. 496. Breton Guy, Miłość kształtowała historię, Warszawa 1995, Bellona, ss. 297. 497. Breton Guy, Napoleon i kobiety, Warszawa 1997, Bellona, ss. 383. 498. Breton Guy, W alkowach królewskich żon i faworyt, Warszawa 1995, Wydawnictwo Bellona, ss. 331. 499. Breton Guy, Wiek swawoli, Warszawa 1996, Bellona, ss. 319. 500. Brink Otto, Partnerskie reguły gry: terapia systemowa według Berta Hellingera, Kielce 2004, „Jedność”, ss. 143. 501. Britton Ronald, Seks, śmierć i superego: doświadczenia w psychoanalizie, Warszawa 2010, Oficyna Ingenium, ss. 201. 502. Bro Benard, Znak przebaczenia: wszystko o spowiedzi, Poznań 2008, W drodze, ss. 205. 503. Brodman Michael, Mity o bezpiecznym seksie, a AIDS, wyd. 2 popr. i uzup., Warszawa 1997, „Elma Books”, ss. 155. 504. Brodman Michael, Thacker John, Kranz Rachel, Mity o bezpiecznym seksie, Warszawa 1995, Elma Books, ss. 1231. 505. Bront Jerzy, Nowacka Barbara, Różnorodność związków małżeńskich na świecie, Krynica Morska, Laterna, 2008, ss. 85. 506. Bronté Emily, Wichrowe Wzgórza, wyd. 1 w tej ed., Warszawa 1991, Comfort Oficyna Wydawnicza, ss. 223. [1832] 507. Bronte Emily, Wichrowe wzgórza. 508. Brown Bremé, Dary niedoskonałości: jak przestać się przejmować tym, kim powinniśmy być, i zaakceptować to, kim jesteśmy, Poznań 2012, Media Rodzina, ss. 167. 509. Brown Ference A., Genomy, wyd. 2 zm., 4 dodr., Warszawa 2015, WN PWN, ss. 718. 510. Brown H. Jackson, O miłości, Poznań 1995, Media Rodzina of Poznań, ss. 95. 511. Brown Peter, Ciało i społeczeństwo: mężczyźni, kobiety i abstynencja seksualna we wczesnym chrześcijaństwie, Kraków 2006, Wydawnictwo Homini, ss. 517. 512. Bruce Evangeline, Napoleon i Józefina: dzieje niezwykłego mariażu, Warszawa 1996, ss. 538. 513. Brunet Jack, 101 pozycji seksualnych i sekretne punkty, b.m.w., b.r.w., Wydawca Promnet, ss. 211. 514. Brunetti Luzzati Sonia, Judaizm, Warszawa 2010, wyd. 1, Wydawnictwo Arkady, ss. 332. 515. Bryl Damian i Troska Jerzy red., „Humanae vitae” po czterdziestu latach, Poznań 2008, UAM, Wydział Teologiczny, ss. 254. 516. Bryl Damian i Troska Jerzy, Matrimonium et activitas, Poznań 2010, UAM, Wydział Teologiczny, Redakcja Wydawnictw, ss. 220. 517. Brzeska Anna, Marcinek Przemysław, Problematyka seksuologiczna w szpitalu psychiatrycznym, SP 2008 (t. 6), nr 2, s. 57-63. 518. Brzezińska Anna I., Kaczan Radosław, Smoczyńska Karolina, Diagnoza potrzeb i modele pomocy: dla osób z ograniczeniami sprawności, Warszawa 2010, Wydawnictwo Naukowe Scholar, ss. 310. (634) 519. Brzezińska-Waleszczyk Marta, Wszystko co chcecie wiedzieć o seksie ale boicie się zapytać, Warszawa 2013, Fronda PL, ss. 245. 520. Brzeziński Jerzy, Chyrowicz Barbara, Toeplitz Zuzanna, Toeplitz-Wiśniewska Małgorzata, Etyka zawodu psychologa, wyd. 1, Warszawa 2017, ss. 633. 521. Brzeziński Jerzy, Chyrowicz Barbara, Toeplitz-Winiewska Małgorzata, Poznaniak Wojciech, Etyka zawodu psychologa, Warszawa 2014, wyd. 1, 2 dodruk, WN PWN, ss. 328. 522. Brzeziński Mirosław red., W trosce o dobro małżeństwa i rodziny: dokumenty Papieskiej Rady ds. Rodziny, t. 1, Lublin 2010, Wydawnictwo KUL, ss. 363. 523. Brzęczek Paulina, Pilarczyk Renata, Rogoziński Tomasz, Stróźik Mateusz, Zdrojewicz Zygmunt, Florjański Jerzy, Seksualność kobiet w ciąży (badania własne), PS 2016, nr 46, ss. 19-24 (2016, nr 2). 524. Brzostowska Maria, Kubiak Marzenna, Lekcja religii, 3, Seksualność, ss. 63. 525. Buchinger Rafał, Matka miłości, Kraków 2010, Wydawnictwo św. Stanisława BM, ss. 69. 526. Buchnat Marzena, Waszyńska Katarzyna, Edukacja seksualna osób z lekką niepełnosprawnością intelektualną w systemie szkolnym, SP 2014 (t. 12), nr 2, ss. 43-50. 527. Buchta Roman, Rodzina w trosce o życie – Kościół w trosce o rodzinę, Kraków 2010, Księgarnia św. Jacka, ss. 261. 528. Budyn-Kulik Magdalena, Umyślność w prawie karnym i psychologii. Teoria i praktyka sądowa, Warszawa 2015, LEX a Wolters Kluwer business, ss. 716. 529. Budzyński Wiesław, Miłość i śmierć Krzysztofa Kamila [Baczyńskiego], wyd. 3, Warszawa 1998, Wydawnictwo Antyk Marcin Dybowski, ss. 269. 530. Budzyński Wiesław, Miłość i śmierć Krzysztofa Kamila [biografia K. K. Baczyńskiego], wyd. 5 uzup., Kraków 2014, Wydawnictwo M, ss. 336. 531. Budzyński Wiesław, Miłość i śmierć Krzysztofa Kamila, Warszawa 1992, „Słowo”, ss. 283. 532. Budzyński Wiesław, Miłość i śmierć Krzysztofa Kamila, wyd. 2 uzup., Warszawa 1994, Wydawnictwo Split Trading, ss. 269. 533. Budzyński Wiesław, Miłość i śmierć Krzysztofa Kamila: biografia K. K. Baczyńskiego, wyd. 4 uzup., Warszawa 1999, „Świat Książki”, ss. 300. 534. Budzyński Wiesław, Taniec z Baczyńskim: historia miłości Barbary i Krzysztofa Baczyńskich, Warszawa 2001, Prószyński i S-ka, ss. 148. 535. Bugajna-Sporczyk Dorota, Wzory pism procesowych w sprawach cywilnych, gospodarczych i rejestrowych, wyd. 9, Warszawa 2012, ss. 1068. 536. Bukalski Sławomir red., Teoria przywiązania i jakość więzi: analizy empiryczne, Szczecin 2012, Volumina.pl Daniel Krzanowski, ss. 233. 537. Bukalski Sławomir, Rozwadowska Monika, Postawy narzeczonych wobec katolickiej etyki seksualnej, Szczecin 2011, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, ss. 138. 538. Bukalski Sławomir, Rozwadowska Monika, Postawy narzeczonych wobec katolickiej etyki seksualnej, Szczecin 2011, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, ss. 138. 539. Bukowski Kazimierz, Oblicza miłości: szkice z dziejów miłości w nurcie augustiańskim, Kraków 1994, Oficyna Wydawnicza PAT, ss. 239. 540. Bulka Reuven P., Seks w Talmudzie, Sanok 1992, Exodus, ss. 64. 541. Bunio-Mroczek Paulina, Warzywoda-Kruszyńska Wielisława autorzy raportu, Wczesne rodzicielstwo jako zagrożone biedą i wykluczeniem społecznym, Łódź 2010, Instytut Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego, Wydawnictwo „Biblioteka”, Fundacja Instytut Inicjatyw Społecznych, ss. 51. 542. Bureau Ginette, Miłość silniejsza niż wszystko: Mona, Warszawa 2005, wyd. Klub dla Ciebie, ss. 222. 543. Burgess Melvin, Chłopaki i one, Warszawa 2007, Świat Książki – Bertelsman Media, ss. 317. 544. Burney Pierre, Miłość, Wrocław 1993, Wydawnictwo Siedmiogród, ss. 139. [1334] 545. Burns Jim, Poskramianie hormonów: prosto z mostu o miłości i seksie dla współczesnej młodzieży, Lublin, Wydawnictwo Pojednanie, Kraków, Nowa Nadzieja, 1992, ss. 156. 546. Burns Jim, Poskramianie hormonów: prosto z mostu o miłości i seksie dla dzisiejszej młodzieży, wyd. 2, Lublin 2005, Wydawnictwo Pojednanie, ss. 152. 547. Burtyka Przemysław red. nauk., Miłość i samotność: wokół myśli Sørena Kierkegaarda, Warszawa 2007, Wydawnictwa UW, ss. 204. 548. Buryła Wacław, Dźwigać miłość, Warszawa 1998, Palabra – Wydawnictwo Misjonarzy Klaretynów, ss. 86. 549. Buryła Wacław, Miłość w paciorkach: rozważania różańcowe, Warszawa 1994, Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, ss. 174. 550. Burzyk Eugeniusz red., Ewangelia życia: materiały z sesji naukowej na temat encykliki Evangelium vitae, Bielsko-Biała 1996, Wydział Duszpasterstwa Kurii Diecezjalnej Bielsko-Żywieckiej, ss. 144. 551. Buscaglia Leo F., Miłość: o sztuce okazywania uczuć, Gdańsk 2007, GWP, ss. 207. 552. Buscaglia Leo F., Miłość: o sztuce okazywania uczuć, wyd. 2, Sopot 2014, GWP, ss. 190. 553. Buscaglia Leo F., Radość życia: o sztuce miłości i akceptacji, wyd. 2 w jęz. pol., Gdańsk 2014, GWP, ss. 303. 554. Bushnell Candace, Cztery blondynki, Poznań 2001, Zysk i S-ka, ss. 278. 555. Buss David M., Ewolucja pożądania, Gdańsk 2000, GWP, ss. 285. 556. Buss David M., Ewolucja pożądania, Gdańsk 2003, GWP, ss. 308. 557. Buss David M., Ewolucja pożądania. Jak ludzie dobierają się w pary, Sopot 2014, GWP, ss. 400. 558. Buss David M., Ewolucja pożądania: jak ludzie dobierają się w pary, wyd. 5, Sopot 2014, GWP, ss. 400. 559. Buss David M., Meston Cindy M., Dlaczego kobiety uprawiają seks? Motywacje seksualne – od przygody po zemstę, Sopot 2010, Smak Słowa, ss. 296. 560. Buss David, Zazdrość – niebezpieczna namiętność, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002, ss. 239. 561. Butcher James N., Hooley Jill M., Mineka Susan, Psychologia zaburzeń, DSM-5, Sopot 2018, GWP, ss. 920. 562. Buxakowski Jerzy, O aktualnych zagrożeniach wychowania do życia rodzinnego przez tzw. „edukację seksualną”, Bydgoszcz 1996, Centrum Informacji Naukowej Sokolstwa Polskiego, ss. 8. 563. Byron William J., Homilie ślubne: ślubuję Ci…, Kraków 2009, Wydawnictwo M, ss. 127. 564. Cabot Sandra, Większy apetyt na seks: książka dla kobiet w każdym wieku o tym, jak cieszyć się ekscytującym życiem erotycznym, stosując naturalne metody, Warszawa 2012, CoJaNaTo Bianka Łyszkowska-Zacharek, ss. 123. 565. Camerini Valentina, Jak i dlaczego rodzi się miłość: [poradnik], Warszawa 2014, Wydawnictwo Egmont Polska, ss. 96. 566. Cameron-Bandler Leslie, Ku harmonii w miłości, Gdańsk 1993, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, ss. 270. 567. Cameron-Bandler Leslie, Ku harmonii w miłości: jak pogłębiać to, co w życiu najważniejsze?, wyd. 3, Gdańsk 2001, GWP, ss. 270. 568. Cameron-Bandler Leslie, Ku harmonii w miłości: jak pogłębić to, co w życiu najważniejsze, wyd. 2, Gdańsk 1995, GWP, ss. 270. 569. Campabell Colin, Królewskie małżeństwa, Warszawa 1998, Bellona, ss. 282. 570. Campbell Ross, Sztuka adaptacji, Warszawa 1999, Vocatio, ss. 170. 571. Campbell Ross, Sztuka zrozumienia, Warszawa 1999, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 159. 572. Cane William, Sztuka pocałunku, Warszawa 1992, Prima, ss. 190. 573. Canfield Jack i Hansen Marek Victor, Balsam dla duszy czyli Opowieści otwierające serca i rozgrzewające ducha, wyd. 1 (dodr.), Poznań 2001, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 290. 574. Canfield Jack, Hansen Marek Victor, Balsam dla duszy czyli Opowieści otwierające serca i rozgrzewające ducha, wyd. 1 (dodr.), Poznań 1998, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 290. 575. Canfield Jack, Hansen Mark Victor i Kirberger Kimberly, Balsam dla duszy nastolatka czyli Jeszcze więcej opowieści o życiu, miłości i nauce, wyd. 2 popr. (dodr.), Poznań 2015, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 254. 576. Cantalamessa Raniero, Eros i agape. Dwa oblicza milości, Poznań 2012, Wydawnictwo „W drodze”, ss. 79. 577. Cantelmi Tonino, Barchiesi Rachele, Trudna miłość: jak pokonać kryzys?, Kraków 2008, Wydawnictwo eSPe, ss. 280. 578. Cantelmi Tonino, Pensavalli Michela, Wybacz, że (już) nie mówię do Ciebie kochanie: jak wybrać partnera i żyć szczęśliwie, Kraków 2010, Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew”, ss. 261. 579. Cantelmi Tonino, Scicchitano Marco, Jak wychowywać do bycia kobietą i do bycia mężczyzną, Kraków 2014, Wydawnictwo WAM, ss. 146. 580. Cantelmi Torino, Cacace Cristina, Pittino Elisabetta, red., Przerwane macierzyństwo: psychiczne skutki aborcji, Warszawa 2013, Pax, ss. 295. 581. Canttrall Kim, Inteligencja seksualna, Warszawa 2006, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 143. 582. Canttrall Kim, Levinson Mark, Satysfakcja: sztuka kobiecego orgazmu, wyd. 2, Warszawa 2007, ss. 143. 583. Carlson Jon, Dinkmeyer Don, Szczęśliwe małżeństwo: szczerość, otwartość, zaangażowanie, Gdańsk 2005, GWP, ss. 213. 584. Carlson Jon, Dinkmeyer Don, Szczęśliwe małżeństwo: wszystko, co powinniście wiedzieć o szczerości, otwartości i zaangażowaniu w związek, Gdańsk 2008, GWP, ss. 245. 585. Carlson Richard, Carlson Kristine, Nie zadręczaj się drobiazgami w miłości: proste sposoby ubogacania i umacniania waszego związku, tak abyście nie zniszczyli waszej miłości, Poznań 2000, Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 325, 2004, ss. 325, wyd. 2, 2007, ss, 325, 2009, wyd. 2 (dodr.), ss. 325. 586. Carmicheal Amy, Jeśli, Bielsko-Biała 1995, Idea, ss. 98. 587. Carnes Patrick, Cyberseks: skuteczna walka z uzależnieniem, Poznań 2010, Harbor Point, Media Rodzina, ss. 370. 588. Carnes Patrick, Od nałogu do miłości: jak wyzwolić się od uzależnienia od seksu i odnaleźć prawdziwe uczucie, Poznań 2009, Media Rodzina, ss. 513. 589. Carra Aline, Miłość, seks, fantazja; przewodnik dla dorosłych kobiet, Warszawa 2002, Klub dla Ciebie, ss. 189. 590. Carretto Carlo, Droga bez końca, Kraków 1993, Pax, Wydawnictwo M, ss. 173. 591. Carretto Carlo, Liczy się tylko miłość, Warszawa 1979, Instytut Wydawniczy „Pax”, ss. 178. 592. Carretto Carlo, Miłość w ciszy czyli Jak kochać i być kochanym, Wrocław 2003, Wydawnictwo Św. Antoniego, ss. 414. 593. Carretto Carlo, Rodzina małym Kościołem, Warszawa 1996, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 117. [2185] 594. Carroll Leslie Sara, Królewskie romanse: namiętność, pożądanie, władza na dworach Europy, Warszawa 2014, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, ss. 606. 595. Carter Steven, 9 sekretów czyli jak działa miłość, Warszawa 2005, Prószyński i S-ka, ss. 181. 596. Carter Steven, Sokol Julia, Mężczyźni, którzy nie potrafią kochać: jak rozpoznać mężczyznę z fobią przed związaniem się, zanim on złamie ci serce, Warszawa 2000, Prószyński i S-ka, ss. 237. 597. Carter W. L., Jak pokonać traumę po molestowaniu seksualnym? Trening, 2010, wyd. 1, Helion, ss. 223. 598. Carter-Scott Chérie, Jeśli miłość jest grą: 10 zasad budowania trwałych związków, Warszawa 2003, Prószyński i S-ka, ss. 213. 599. Cartland Barbara, Miłość i pocałunki, Warszawa 1997, „Amber”, ss. 175. 600. Cartland Barbara, Miłość w Pirenejach, Warszawa 1997, Amber, ss. 175. 601. Cartland Barbara, Tylko miłość, Warszawa 1996, Amber, ss. 191. 602. Cartland Barbara, Wygrywa miłość, Amber, Warszawa 1996, ss. 159. 603. Cascone Mario, Seksualność darem miłości, Kraków 2002, eSPe, ss. 77. 604. Cash Adam, Psychologia dla bystrzaków, wydanie II, Gliwice 2019, Wydawnictwo Septem, ss. 352. 605. Cass Vivienne, Nieuchwytny orgazm, Poradnik osiagania satysfakcji seksualnej, Zakrzewo 2009, wyd. I, Wydawnictwo Replika, ss. 346. 606. Cassini Carlo, 5 dowodów na istnienie człowieka, Kraków 2007, WAM, ss. 93. 607. Cassirer Ernst, Filozofia Oświecenia, Warszawa 2010, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, ss. 347. 608. Casterman Jean-Benoît, Życie na maksa: poradnik uczuciowo-seksualny, Kraków 2008, Wydawnictwo M, ss. 82. 609. Cattaneo Arturo, …i żyli długo i szczęśliwie, Ząbki 2001, Apostolicum, ss. 166. 610. Cattrall Kim, Lewinson Mark, Satysfakcja: sztuka kobiecego orgazmu, wyd. 2, Warszawa 2007, wyd. REMI, ss. 143. 611. Cawthome Nigel, Bardzo prywatne życie artystów, Warszawa 2004, Wydawnictwo Jeden Świat, ss. 246. 612. Cawthome Nigel, Bardzo prywatne życie papieży: krótka historia Ojców Świętych i nieświętych od czasów Piotra Apostoła do współczesności, wyd. 1 (uzup.), Warszawa 2005, Wydawnictwo Jeden Świat, ss. 279. 613. Cawthome Nigel, Życie prywatne angielskich władców: ukazane w pełnym świetle życie angielskich monarchów od Henryka VIII po dzień dzisiejszy, Warszawa 2000, Bellona, ss. 182. 614. Cawthome Nigiel, Życie erotyczne amerykańskich prezydentów, London 1996, Lemur, ss. 252. 615. Cela Camilo José, Słownik erotyzmu, Warszawa 2002, Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media Horyzont, ss. 254. 616. Celli Nicoletta, Buddyzm. Leksykon religie, Warszawa 2010, wyd. 1, Wydawnictwo Arkady, ss. 336. 617. Celmer Zuzanna, Człowiek na całe życie, Warszawa 1985, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 162, 1986, wyd. 2, ss. 162. 618. Celmer Zuzanna, Czy miłość Ci wszystko wybaczy?... zdradę? przez dobrego męża?, Warszawa 1993, Folium, ss. 24. 619. Celmer Zuzanna, Czy miłość Ci wszystko wybaczy?... zdradę? przez dobrą żonę?, Warszawa 1993, Folium, ss. 31. 620. Celmer Zuzanna, Czy wiesz kogo kochasz, wyd. 2 (w tej edycji), Warszawa 2009, Oficyna Wydawnicza Alma-Press, ss. 173. 621. Celmer Zuzanna, Czy wiesz kogo kochasz?, wyd. 3 (2 w tej edycji), Warszawa 2013, Oficyna Wydawnicza „Alma-Press”, ss. 173. 622. Celmer Zuzanna, Czy wiesz kogo kochasz?: czego nie wiemy o sobie i naszym partnerze, co pomoże ci zrozumieć siebie i ukochaną osobę, co pomoże ci zbudować szczęśliwy związek, Warszawa 1994, „Rytm”, ss. 122. 623. Celmer Zuzanna, Kiedy miłość przychodzi, Warszawa 1972, Wydawnictwo Iskry, ss. 302. 624. Celmer Zuzanna, Lew-Starowicz Zbigniew, Szczurowska Elżbieta, Między nami: rozmowy intymne, Warszawa 1986, , ss. 62, wyd. 2, Warszawa 1987, Wydawnictwo RSW „Prasa-Ksiązka-Ruch”, ss. 62. 625. Celmer Zuzanna, Lew-Starowicz Zbigniew, Szczurowska Elżbieta, Między nami: rozmowy intymne, wyd. 2, Warszawa 1987, Wydawnictwo Współczesne RSW „Prasa-Książka-Ruch”, ss. 62, 1986, s. 62. 626. Celmer Zuzanna, Lew-Starowicz Zbigniew, Szczurowska Elżbieta, Między nami: rozmowy intymne, wyd. 2, Warszawa 1987, Wydawnictwo Współczesne RSW „Prasa-Książka-Ruch”, ss. 62. 627. Celmer Zuzanna, Małżeństwo, Warszawa 1989, PZWL, ss. 124. 628. Celmer Zuzanna, Markowska Danuta, Gdy przebrzmi marsz Mendelssohna, Warszawa 1975, Nasza Księgarnia, ss. 273. 629. Celmer Zuzanna, Oblicza zazdrości: o związkach, pragnieniach i niespełnieniach, Warszawa 2006, Klub dla Ciebie – Bauer-Weltbild Media, ss. 175. 630. Celmer Zuzanna, Zazdrosna miłość, wyd. 2, Warszawa 2010, Oficyna Wydawnicza „Alma-Press”, ss. 206. 631. Cencim Amadeo, Kiedy ciało jest słabe...: rozpoznanie powołania wobec niedojrzałości i patologii rozwoju afektywno-seksualnego, Kraków 2006, Wydawnictwo Salwator, ss. 103. 632. Cerańska-Goszczyńska Hanna, Maj-Pucek Małgorzata, Oppenheim Renata, Po porodzie…: karmienie piersią, powrót płodności, depresje i smutki poporodowe, Gdańsk 1997, Wydawnictwo Medyczne MAKmed, ss. 143. 633. Cervantes Miguel, Don Kichote. 634. Chabiński Stanisław, Zanim powiem ślubuję: rozważania dla narzeczonych, Ząbki 1998, „Apostolicum”, ss. 46. 635. Chabiński Stanisław, Zanim powiem ślubuję: rozważania dla narzeczonych, wyd. 2, Ząbki 2004, Apostolicum, ss. 46. 636. Chadzinikolau Nikos, Tylko miłość, Poznań 1993, Związek Literatów Polskich, ss. 43. 637. Chałas Krystyna, Maj Adam, Mariański Janusz, Wychowanie ku wartościom religijnym: elementy teorii i praktyki, t. 4, Religia, wiara, nadzieja, miłość, modlitwa, świętość, Lublin, Kielce, Jedność, ss. 485. 638. Chałubiński Mirosław red., Polityka i aborcja, Warszawa 1994, Agencja Scholar, ss. 255. 639. Chambers Paul, Zjawiska paranormalne i seks, Warszawa 2001, Bellona, ss. 263. 640. Chang Raymond, współpr. Elena Oumanoo, Jak zajść w ciążę: czego nie powie ci lekarz, Warszawa 2010, MT Biznes, ss. 274. 641. Chańska Weronika, Grunt-Mejer Katarzyna, Komentarz do stanowiska Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego pt. „Właściwe afirmatywne postępowanie wobec osób odczuwających stres z powodu swojej orientacji seksualnej oraz prób jej zmiany”, SP 2018 (t. 16), nr 2, ss. 67-71. 642. Chańska Weronika, Grunt-Mejer Katarzyna, Właściwe afirmatywne postępowanie wobec osób odczuwających stres z powodu swojej orientacji seksualnej oraz prób jej zmiany. Tłumaczenie rezolucji Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego, SP 2018 (t. 16), nr 2, ss. 72-76. 643. Chańska Weronika, Hartman Jan, red., Bioetyka w zawodzie lekarza, Warszawa 2010, Wolters Kluwer Polska, ss. 242. 644. Chańska Weronika, Różyńska Joanna, Bioetyka, Warszawa 2013, wyd. 1, Wydawnictwo Wolters Kluwer, ss. 584. 645. Chapman Garry D., Oblicza bożej miłości: o tym, jak doświadczać Bożej miłości, Warszawa 2006, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 194. 646. Chapman Gary D., Pory roku w małżeństwie: która pora roku panuje w twoim małżeństwie?, Warszawa 2007, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 250. 647. Chapman Gary D., Southem Randy, Najprostszy na świecie przewodnik po relacjach rodzinnych, Warszawa 2007, „Vocatio”, ss. 383. 648. Chapman Gary D., Sztuka wyrażania miłości w małżeństwie: [jak okazywać miłość by twój partner czuł się kochany), Warszawa 2003, Vocatio, ss. 161. 649. Chapman Gary z udziałem Randy`ego Southema, 5 języków miłości dla mężczyzn: narzędzia, dzięki którym dobry związek stanie się wspaniały, Kraków 2016, Wydawnictwo Esprit, ss. 242. 650. Chapman Gary, 5 języków miłości, Kraków 2014, wyd. I, Wydawnictwo Esprit, ss. 253. 651. Chapman Gary, Jak ocalić małżeństwo: rozwiązania, które przynosi miłość, Warszawa 2006, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 255. 652. Chapman Gary, Małżeństwo - przymierze czy kontrakt?: tajemnica trwałego małżeństwa, Warszawa 2007, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 294. 653. Chapman Gary, Małżeństwo o jakim marzysz, Warszawa 2006, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 163. 654. Chapman Gary, Małżeństwo w separacji: jeszcze jest nadzieja na uzdrowienie związku, Warszawa 2006, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss, 136. 655. Chapman Gary, Siedem sekretów miłości, Częstochowa 2013, Edycja Świętego Pawła, ss. 295. 656. Chapman Gary, Southem Randy, Najprostszy na świecie poradnik po relacjach rodzinnych, Warszawa 2007, Vocatio, ss. 383. 657. Chapman Gary, Stanford Elisa, Drogowskazy dla duszy: miłość jak sposób na życie, Kraków 2010, WAM, ss. 223. 658. Chapman Gary, Sztuka wyrażania miłości: poradnik dla singli, Warszawa 2006, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 262. 659. Chapman Marie, Kochaj i pozwól się kochać, Lublin 1994, Pojednanie, ss. 166. 660. Charatyński Jan, Rzeczywistość miłości w Katechizmie Kościoła Katolickiego, Kraków 1998, Wydawnictwo WAM, ss. 126. 661. Charles Rodger, MacLaren Drostan, Kościół w świecie współczesnym: nauczanie społeczne Kościoła w świetle Soboru Watykańskiego II, Poznań 1995, W Drodze, ss. 485. 662. Charles Waldemar, Miłość, pasja i sława: powieść o Paganinim, wyd. 2, Kraków 1986, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, ss. 326. 663. Charlish Anne, Ciąża: jak skutecznie walczyć z niepłodnością, Warszawa 2003, Muza, ss. 160. 664. Chase Betty N., Mądra miłość: [jak wychowywać dzieci, ucząc je odpowiedzialności], Warszawa 2006, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 129. 665. Chauchard Paul, Biologia i moralność, Warszawa 1966, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 218. 666. Chauchard Paul, Życie seksualne, Warszawa 1973, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 160. 667. Chauchard Paul, Życie seksualne, wyd. 2, Warszawa 1972, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 157. 668. Chaumier Serge, Razem lecz osobno, Warszawa 2007, Prószyński i S-ka, ss. 288. 669. Chavez Perez Inti, Seks i miłość: nowoczesny poradnik dla chłopców, Warszawa 2012, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 238. 670. Chazan Bogdan red., Ginekologia w praktyce lekarza rodzinnego, Warszawa 1997, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 224. 671. Chazan Bogdan red., Dziewięć miesięcy – troski i radości: poradnik dla rodzicow, wyd. 6, Poznań 2001, Present-Service, ss. 94. 672. Chazan Bogdan red., Położnictwo w praktyce lekarza rodzinnego, Warszawa 1997, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 319. 673. Chazan Bogdan red., Prawo do życia bez kompromisu, Kraków 2014, Wydawnictwo WAM, ss. 165. 674. Chazan Bogdan red., Rodzina i prokreacja: materiały konferencji Popowo 8-9 grudnia 1994, Warszawa 1995, Wydaw. IMiD, ss. 179. [4031] 675. Chazan Bogdan, Aspekty medyczne tzw. antykoncepcji po stosunku (awaryjnej), Warszawa 2015 (broszura, książeczka), s. 4. 676. Chazan Bogdan, Dlaczego są nam potrzebni ludzie sumienia?, Lublin 2015, TN KUL, ss. 39. 677. Chazan Bogdan, Simon Witold, red. nauk., Aborcja: przyczyny, następstwa, terapia, Wrocław 2009, Wektory, ss. 342. 678. Chcę Ci po prostu powiedzieć – kocham Cię, wybór i oprac. Andrea Skevington, Warszawa 2005, Wydawnictwo Salezjańskie, ss. 26. 679. Chełstowski Jerzy, Aborcja w świadomości Polaków okresu przemian ustrojowych w ujęciu filozoficznym oraz w wymiarze biomedycznym i społecznym, Siedlce 2000, Akademia Podlaska, ss. 187. 680. Chełstowski Jerzy, Dylematy współczesnych badań biomedycznych: nadzieje i zagrożenia, Siedlce 2000, Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, ss. 110. 681. Chemia miłości, red. prowadzący Joanna Nikodemska, Warszawa 2011, G + J Gruner + Jahr Polska, ss. 103. 682. Chesterton Gilbert Keith, Eugenika i inne zło, Sandomierz 2011, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 280. 683. Chia Mantak (i inni), Sekrety wielokrotnych orgazmów: multiorgazmiczna para, wyd. 2, Warszawa 2009, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 323. 684. Chia Mantak (i inni), Tajemnice udanego seksu, Warszawa 2006, Świat Książki, ss. 279. 685. Chia Mantak i Chia Maneewan, Miłosny potencjał kobiety, Warszawa 1993, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 266. 686. Chia Mantak i Chia Maneewan, Miłosny potencjał kobiety: miłość uzdrawiająca, wyd. 3, Warszawa 2006, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 317. 687. Chia Mantak i inni, Sekrety wielokrotnych orgazmów: kobieta multiorgazmiczna, Warszawa 2006, Jacek Santorski & Co – Agencja Wydawnicza, ss. 331. 688. Chia Mantak i inni, Sekrety wielokrotnych orgazmów: multiorgazmiczna para, wyd. 2, Warszawa 2009, ss. 323. 689. Chia Mantak i Maneewan, Miłosny potencjał kobiety, wyd. 2, Warszawa 1998, wyd. Jacek Santorski, ss.279. 690. Chia Mantak i Winn Michael, Miłosny potencjał mężczyzny, Warszawa 1998, Wydawnictwo Jacek Santorski, ss. 313. 691. Chia Mantak i Winn Michael, Miłosny potencjał mężczyzny: miłość uzdrawiająca, wyd. 2, Warszawa 2006, Jaccek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 367. 692. Chia Mantak, Abrams Rachel Carlton, Kobieta multiorgazmiczna: jak odkryć w sobie pełnię pożądania, rozkoszy i witalności, Warszawa 2012, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 305. 693. Chia Mantak, Chia Maneewan, Miłosny potencjał kobiety, wyd. 4, Warszawa 2014, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 327. 694. Chia Mantak, Mężczyzna multiorgazmiczny: jak mężczyzna może ulepszyć swoje życie seksualne, Warszawa 2012, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 298. 695. Chia Mantak, Wei William U., Refleksologia dla rozkoszy: jak uaktywnić taoistyczne punkty miłości, Warszawa 2010, Wydawnictwo : „Czarna Owca” ss. 217. 696. Chichester Brian, Robinson Kenton i wydawcy Men`s Health Books, Sekrety seksu: poradnik stuprocentowego mężczyzny, Warszawa 2001, “Książka i Wiedza”, ss. 217. 697. Chicińska Bożena, Moraczewska Anna, red., Zakażenie HIV i choroba AIDS, Warszawa 2001, Elma Books, ss. 110. 698. Chlewicki Maciej, Torzewski Wojciech, Etyka i metafizyka. Szkice z filozofii praktycznej Kanta, Bydgoszcz 2017, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, ss. 161. 699. Chłap Zbigniew, Spotkania z bioetyką, Kielce 1997, Jedność, ss. 92, 1999, wyd. 2, ss. 92. 700. Chodecka Aleksandra, Masturbacja – czynnik rozwoju czy ryzykowne zachowanie w psychoseksualnym funkcjonowaniu chłopców, PS 2009, nr 1, ss. 7-13. 701. Chodecka Aleksandra, Seksualność mężczyzn w okresie wczesnej dorosłości, SP 2007 (t. 5), nr 2, ss. 57-65. 702. Chodkowska Maria red., Dziecko niepełnosprawne w rodzinie: socjalizacja i rehabilitacja, Lublin 1995, UMCS, ss. 325. [4072] 703. Cholewa Marcin, Podstawy psychologii, Kraków 2012, Wydawnictwo „scriptum”, ss. 100. 704. Cholewa Marcin, Psychologia pastoralna z elementami psychologii klinicznej. Dla studentow teologii, Kraków 2014, wyd. I, Wydawnictwo „srciptum”, ss. 106. 705. Cholewa Marcin, Psychologia rozwojowa. Dla studentów nauk o rodzinie, Kraków 2015, wyd. I, Wydawnictwo „scriptum”, ss. 103. 706. Cholewińska-Szkolik Aniela, Niezbędnik nastolatka: jak wytrzymywać z dorosłymi i nie zwariować, Kraków 2011, Wydawnictwo Zielona Sowa, ss. 160. 707. Chomczyńska-Miliszkiewicz Mariola, Edukacja seksualna w społeczeństwie współczesnym: konteksty pedagogiczne i psychospołeczne, Lublin 2002, UMCS, ss. 294. 708. Chomczyńska-Rubacha Mariola, Płeć i szkoła: od edukacji rodzajowej do pedagogiki rodzaju, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 222. 709. Chopin: Konstancja, Maria, Aurora, Wołomin 2000, Wydawnictwo Polskie, ss. 32. 710. Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Stefania Jabłońska, Sławomir Majewski, Warszawa 2010, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 526. 711. Choromańska Agnieszka, Mocarska Dorota, Dewiacje i przestępstwa seksualne. Klasyfikacja. Aspekty prawne, Szczytno 2009, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji, ss. 175. 712. Christensen Andrew, Doss Briand D,, Jacobson Neil S., Pogodzić różnice. Jak odbudować związek, odkrywając na nowo ukochaną osobę, wyd. 1, Kraków 2015, Wydawnictwo UJ, ss. 384. 713. Christenso Larry i Nordis, Przyjaźń, miłość, małżeństwo, Warszawa 1990, Pax, ss. 186. 714. Christophers Enno, Ständer Markward, Zarys dermatologii i wenerologii, wyd. 1 pol., Wrocław 1999, Urban and Partner, ss. 214. 715. Chróściechowski Julian, Małżeństwo, Londyn 1949, nakładem I. P. A. K., ss. 7. 716. Chrzanowski Marek, Szukając miłości, Włocławek 2012, Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, ss. 258. 717. Chrzanowski Marek, Ślady miłości, Włocławek 2015, Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, ss. 237. 718. Chrześcijańskie Pisma Greckie w Przekładzie Nowego Świata, 1994. ss. 447. 719. Chrześcijańskie Pisma Greckie w przekładzie Nowego Świata, 1984 r., ss. 448 [Nowy Testament Świadków Jehowy). 720. Chrześcijaństwo. Encyklopedia PWN, Warszawa 2007, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 885. 721. Churchland Patricia Smith., Moralność mózgu: co neuronauka mówi o moralności, Kraków 2013, Copernicus Centrum Press, ss. 366. 722. Chybicka Aneta i Pastwa-Wojciechowska Beata red., Kobiecość w obliczu zmian: studia interdyscyplinarne, Kraków 2009, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 254. 723. Chyrowicz Barbara red., Etyka i technika w poszukiwaniu ludzkiej doskonałości, Lublin 2004, TN KUL, ss. 163. 724. Chyrowicz Barbara red., Etyka stosowana: metody i problemy, Lublin 2013, TN KUL, KUL, ss. 550. 725. Chyrowicz Barbara red., Granice ingerencji w naturę, Lublin 2001, TN KUL, ss. 177. 726. Chyrowicz Barbara red., Klonowanie człowieka: fantazje – zagrożenia – nadzieje, Lublin 1999, TN KUL, ss. 222. 727. Chyrowicz Barbara, Bioetyka i ryzyko „równi pochyłej” w dyskusji wokół osiągnięć współczesnej genetyki, Lublin 2000, TN KUL, ss. 370. 728. Chyrowicz Barbara, Bioetyka. Anatomia sporu, Kraków 2015, Wydawnictwo „Znak”, ss. 410. 729. Ciach Halina, Istota ludzka czy osoba ludzka?: krytyka bioetyki początków życia Petera Singera, Kraków 2013, Wydawnictwo św. Stanisława BM, ss. 271. 730. Cieniawa Stanisław, Polaryzacja miłości w religiach, Kraków 2001, Oficyna Wydawnicza, Abrys, ss. 131. 731. Cieniawa Stanisław, Świat bez atestów, miłość bez kłamstwa, Poznań 1992, Wydawnictwo Naukowe IF UAM, ss. 114. 732. Cierpiałkowska Lidia, Alkoholizm – małżeństwa w procesie zdrowienia, Poznań 1997, Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 213. 733. Cierpiałkowska Lidia, Sęk Helena, red. nauk., Psychologia kliniczna, wyd. 1, Warszawa 2016, WN PWN, ss. 855. 734. Cierpiałkowska Lidia, Turbaczewska-Brakoniecka Izabela, Groth Jarosław, red., Seksualność i problemy seksualne z perspektywy psychodynamicznej, Warszawa 2017, PWN, ss. 793. 735. Cierpiałkowska Lidia, Ziarko Michał, Psychologia uzależnień – alkoholizm, Warszawa 2010, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, ss. 488. 736. Cieślak Alicja, Kozieł Ewelina, Szpoton Karolina, Ściślewska Kamila, Kossakowska Karolina, Orientacja seksualna kobiet a postawy wobec macierzyństwa, SP 2017 (t. 15), nr 2, ss. 43-50. 737. Cieślak Marian red, nauk. (autorzy Cieślak Marian, Spett Karol, Szymusik Adam, Wolter Władysław), Psychiatria w procesie karnym, wyd. 3 zm. i rozszerz., Warszawa 1991, Wydawnictwo Prawnicze, ss. 493. 738. Cieślik Andrzej, Jak przetrwać kryzys małżeński?, Kraków 2011, Wydawnictwo M, ss. 96. 739. Ciszek Mariusz red. nauk., Słownik bioetyki, biopolityki i ekofilozofii, Warszawa 2008, Polskie Towarzystwo Filozoficzne, ss. 315. 740. Ciszek Mariusz, Bezpieczeństwo i prawa człowieka w dziedzinie problemów ludzkiej prokreacji: studium bioetyczno-prawne, Toruń 2011, Dom Wydawniczy Duet, ss. 334. 741. Clair Barry St. i Jones Bill, Seks: [jak wykorzystać go najlepiej?], Lublin 1992, Wydawnictwo Pojednanie, ss. 192. 742. Claire Barry St., Jones Bill, Seks: jak wykorzystać go najlepiej, Lublin 2005, Pojednanie, ss. 150. 743. Clark William R., Płeć i śmierć, Warszawa 2000, PIW, ss. 145. 744. Clarke Virginia, Kochać mądrze: świadomy wybór partnera, pielęgnacja związku, sztuka wyciszania konfliktów i przebaczania, seks – jak się sobą nie znudzić, Warszawa 2005, Klub dla Ciebie, ss. 143. 745. Clément Olivier, Ciało śmiertelne i chwalebne. Wprowadzenie do teopoetyki ciała, Warszawa 1999, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 123. 746. Climati Carlo, Dzieci nocy: dyskoteki, ecstasy i alkohol: nowe rodzaje samotności czy ciemność wymagająca rozjaśnienia, Kielce 2003, „Jedność”, ss. 155. 747. Cline Foster W., Fay Jim, Miłość i logika: jak nauczyć dzieci odpowiedzialności, Kraków 2011, Wydawnictwo eSPe, ss. 344. 748. Cline Victor B., Skutki pornografii: dowody eksperymentalne i kliniczne, Gdańsk 1996, Towarzystwo Odpowiedzialnego Rodzicielstwa, Human Life International-Europa, ss. 77. 749. Cloud Henry, Mamo, to moje życie: jak uwolnić się od ciężaru przeszłości, jak powiedzieć mamie „nie” bez poczucia winy, jak zbudować zdrowe relacje mamą, jak uzdrowić relacje z innymi ludźmi, Poznań 2005, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów „W drodze”, ss. 321, 2012, wyd. 2, ss. 321. 750. Cloud Henry, Townsend John, Granice w relacjach małżeńskich, Warszawa 2007, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 350. 751. Clulow Christopher red., Seks, więź i terapia pary, Warszawa 2016, Oficyna Wydawnicza Fundament, ss. 359. 752. Co musisz wiedzieć o HIV i AIDS bez względu na to gdzie mieszkasz lub pracujesz, oprac. i przekł. Katarzyna Walkowska-Iwańska, Warszawa 2001, Krajowe Centrum ds. AIDS, ss. 23. 753. Cocola Nancy Wasserman, Sami ułożymy sobie życie: jak budować zdrowe więzi z rodzicami i teściami, Warszawa 2005, Klub dla Ciebie, ss. 239. 754. Coelho Paulo, Drummond Henry, Największy dar, Warszawa 2009, Świat Książki, ss. 78. 755. Coelho Paulo, Miłość: myśli zebrane [wybór tekstów Marcin Botelho], Warszawa 2009, Świat Książki, ss. 128. 756. Cojean Annick, Kobiety Kaddafiego, Warszawa 2013, Prószyński Media, ss. 318. 757. Coleman Julie Zine, Nieoczekiwana miłość: rozmowy Jezusa z kobietami, Poznań 2013, Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha, ss. 241. 758. Colgrove Malba Bloomfield Harold H. [oraz] McWilliams Peter, Jak przeżyć utratę miłości, Poznań 1993, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 221. 759. Collier Peter, Horowitz David, Dynastia Kennedych, Kraków 2000, Wydawnictwo Literackie, ss. 315. 760. Collins Andy [Sieradzki Andrzej Józef], Poradnik dla zakochanych, Warszawa 2006, Oficyna Wydawnicza Rytm, ss. 180. 761. Comer John Mark, Miłologia: Bóg, seks, miłość, rock`n`rol, Kraków 2015, WAM, ss. 276. 762. Comfort Alex, Radość seksu, Poznań 2003, Zysk i S-ka, ss. 224. 763. Constantino Elisabetta, Mamo, tato! Staję się kobietą, staję się mężczyzną, Kielce 2012, Wydawnictwo Jedność, ss. 78. 764. Coogan Michael, Bóg i seks: co naprawdę mówi Biblia, Warszawa 2011, Wydawnictwo Aletheia, ss. 222. 765. Cook Jerry i Baldwin Stanley C., Miłość, akceptacja i przebaczenie: w jaki sposób Kościół może stać się prawdziwie chrześcijański w niechrześcijańskim świecie, Warszawa 1996, Warmińskie Seminarium Teologiczne, ss. 126. 766. Cooper Darien B., Możesz być żoną szczęśliwego męża: odkrywanie klucza do małżeńskiego sukcesu, Lublin 2007, Pojednanie, ss. 158. 767. Corneille Pierre, Cyd, BN, Ossolineum. 768. Cosby Bill, Miłość i małżeństwo, Warszawa 1991, Optima, ss. 223. 769. Coste René, Miłość, która zmienia świat: teologia miłości, Rzym, Fundacja Jana Pawła II, Lublin, Redakcja Wydawnictw KUL, 1992, ss. 420. 770. Courter Gay, Gaudette Pat, Jak przeżyć kryzys wieku średniego swojego męża: strategie i historie Klubu Żon w Średnim Wieku, Białystok 2004, Studio Astropsychologii, ss. 259. 771. Couzens Gerald Secor, Lamm Steven, Sposób na męskość: jak odzyskać, podtrzymać i wzmocnić erekcję?, Warszawa 1998, Jacek Santorski & Co Wydawnictwo, ss. 181. 772. Cowan Connel, Kinder Melvyn, Kobiety kochane, kobiety porzucane: co sprawia, że mężczyzna pragnie trwałego związku, Warszawa 1995, Książka i Wiedza, ss. 207. 773. Crabb Lawrence J., Mężczyźni i kobiety: o tym, jak się cieszyć tym co nas różni, Warszawa 1994, „Rodzinny Krąg”, ss. 202. 774. Crawford Douglas R., Mannion Michael, Po aborcji: uzdrowienie psychiczne i duchowe według metody AFTER, Kraków 2004, WAM, ss., 126. 775. Cucci Giovanni, Zollner Hans, Kościół a pedofilia, Kraków 2011, Wydawnictwo WAM, ss. 136. 776. Cuda Jerzy red., Miłość: znak niezawodnej nadziei: społeczne kryteria prawdy i alienacji życia człowieka, Katowice 2007, Studio Noa, ss. 184. 777. Cudzich-Budniak Katarzyna, 365 odcieni miłości: poradnik dla zakochanych, Częstochowa 2016, Edycja Świętego Pawła, ss. 184. 778. Cupia Luciano, Niczym pieszczota: odkrywanie Boga czułego i miłosiernego, Kraków 2000, Wydawnictwo Księży Sercanów DEHON, ss. 231. 779. Curtaz Paolo, Dziesięć przykazań, Częstochowa 2012, Wydawnictwo Edycja Świętego Pawła, ss. 112. 780. Curtaz Paolo, Miłość i inne sporty ekstremalne, Kraków 2013, WAM, ss. 336. 781. Curtaz Paolo, We dwoje z Bogiem: stronice biblijne do czytania we dwoje, Warszawa 2007, Wydawnictwo Misjonarzy Klaretynów PALABRA, ss. 159. 782. Curtaz Paolo, We dwoje z Bogiem: stronice biblijne do czytania we dwoje, Warszawa 2007, Wydawnictwo Misjonarzy Klaretynów Palabra, ss. 159. 783. Cykl katechez przedmałżeńskich, oprac. studyjne pod red. Jerzego Buxakowskiego, Pelplin 2004, Bernardinum, ss. 263. 784. Cymbała Jan, Istotne obowiązki małżeńskie i przyczyny niezdolności do ich podjęcia w wyrokach Roty Rzymskiej z lat 1983-1992 wydanych na podstawie kan. 1095 nr 3 kodeksu prawa kanonicznego, opublikowanych w „Decisiones”, Olsztyn 2002, Wydawnictwo Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum”, ss. 349. 785. Cyryl Patriarcha, Wolność i odpowiedzialność w poszukiwaniu harmonii, Białystok 2010, Wydawnictwo Orthodruk, ss. 159. 786. Cysarz Daniel, Terapia poznawczo-behawioralna a przedwczesny wytrysk, SP 2010 (t. 8), nr 2, ss. 60-63. 787. Cysarz Daniel, Zaburzenia seksualne a terapia poznawczo-behawioralna, SP 2012 (t. 10), nr 1, ss. 41-45. 788. Czachorowski Marek, Gendermania: spór o godność ciała, Szczecinek 2013, Fundacja „Nasza Przyszłość”. Oddział, ss. 128. 789. Czachorowski Marek, Nowy imperializm czyli O tzw. edukacji seksualnej, Warszawa 1995, Inicjatywa Wydawnicza „Ad astra”, ss. 106. 790. Czachorowski Marek, Skrypt z wybranych zagadnień bioetyki i etyki seksualnej, Lublin 2013, Wydawnictwo KUL, ss. 86. 791. Czachorowski Marek, Spór o nierozerwalność małżeństwa. Analiza filozoficzna, Lublin 2009, Wydawnictwo KUL, ss. 383. 792. Czachorowski Marek, Światowy spisek przeciwko życiu: aborcja, eutanazja, kara śmierci, Szczecinek 2015, Fundacja Nasza Przyszłość, ss. 204. 793. Czachorowski Marek, Wiek rewolucji seksualnej, Inicjatywa Wydawnicza „ad astra”, Warszawa 1999, ss. 163. 794. Czaja Arkadiusz Mirosław, Podstawa kanonicznej wiedzy o małżeństwie i rodzinie: pomoc duszpasterska dla młodzieży, narzeczonych i małżonków, Lublin 2008, Polihymnia, ss. 282. 795. Czajkowska Kamila, Lew-Starowicz Zbigniew, Techniki psychologii pozytywnej i dialog motywujący w terapii sprawców przestępstw seksualnych. Przegląd współczesnego podejścia do leczenia przestępców seksualnych, PS 2016, nr 45, ss. 2-12 (2016, nr 2). 796. Czaplicki Zdzisław, Muzyka Wojciech, red., Styl życia a zdrowie: dylematy teorii i praktyki, Olsztyn 1995, Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, ss. 268. 797. Czarnacka Iwona teksty, Jak być zdrowym i w dobrej formie w każdym wieku?, Warszawa 2011, Axel Springer Polska, ss. 93. 798. Czarnecka-Operacz Magdalena, Dermatologia w praktyce, część 1, wyd. 1, Warszawa 2018, PZWL, ss. 200, część 2, wyd. 1, Warszawa 2019. PZWL, ss. 178. 799. Czarnecki Paweł, Dylematy etyczne współczesności, Warszawa 2008, Centrum Doradztwa i Informacji Difin, ss. 263. [4411] 800. Czarnecki Paweł, Etyka, Warszawa 2006, ss. 165. 801. Czarnota Krystyna, Koncepcja miłości społecznej w nauczaniu kardynała Stefana Wyszyńskiego, Kraków 2009, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 249. 802. Czarny Janusz, Jana Pawła II cywilizacja miłości: (studium filozoficzne), Wrocław 1994, Arboretum, ss. 215. 803. Czartoszewski Jacek W. red., Ochrona życia i zdrowia człowieka w nauczaniu Jana Pawła II, Warszawa 2006, Wydawnictwo UKSW, ss. 230. 804. Czech Bronisław red., Małżeństwo w prawie świeckim i w prawie kanonicznym: materiały Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej zorganizowanej w dniach 12 i 13 maja 1994 r. w Katowicach, Katowice 1996, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości. Ośrodek Terenowy przy Sądzie Wojewódzkim, ss. 610. 805. Czech-Kosiński Bartłomiej, Separacja a rozwód według prawa kanonicznego i polskiego prawa rodzinnego (studium porównawcze), Kraków 2016, Biblioteka Czech-Kosińskich, ss. 168. 806. Czechow Antoni, Trzy siostry. 807. Czechow Antoni, Wiśniowy sad. 808. Czechowska Anna, Seksualne przebudzenie kobiet: tantryczny podręcznik z ćwiczeniami, Warszawa 2014, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 473. 809. Czeczerda Wanda, Młode małżeństwo i mieszkanie: potrzeby i ich zaspokojenie, Warszawa 1978, Książka i Wiedza, ss. 240. 810. Czekaj Krzysztof, Młodzież studencka i robotnicza a modele życia seksualnego: uwarunkowania społeczno-kulturowe, Katowice 1988, Uniwersytet Śląski, ss. 239. (434) 811. Czekajewska Justyna, Przemiany życia rodzinnego: studium etyczne, Toruń 2014, Wydawnictwo Tako, ss. 284. 812. Czekanowski Roman, Zapalenie pochwy, Suwałki 1995, STG im. prof. Stefana Soszki, Biuletyn – Suwalskie Towarzystwo Ginekologiczne im. prof. Stefana Soszki, ss. 44. 813. Czembor Henryk, Miłość Boża w Jezusie Chrystusie, Cieszyn 2008, ss. 75. 814. Czerwińska Agnieszka, Pawłowski Tomasz, Zaburzenia płodności u mężczyzn uzależnionych od alkoholu, SP 2018 (t. 16), nr 2, ss. 61-66. 815. Człowiek – od kiedy?: artykuły opracowane na podstawie referatów na sesji „Dwugłos Nauki”, Poznań, 22 listopada 2012, teksty recenzowane pod kier. Romana Słowińskiego, PAN, Oddział w Poznaniu, Poznań 2013, ss., 120. 816. Człowiek, miłość, rodzina: „Humanae vitae” po 30 latach: Materiały z sympozjum, KUL, 3-4 grudnia 1998, red. Janusz Nagórny, Krzysztof Jeżyna, Lublin 1999, Redakcja Wydawnictw KUL, ss. 401. 817. Czogyam Ngakpa, Tantryczna psychologia seksualności, Życie i żywoty Czime Rigdzin Rinpocze, Kraków 1994 [Jacek Sieradzan] w Roku Drewnianego Psa, ss. 16. 818. Czopel Gendyn, Tybetańska sztuka kochania. Seks, orgazm i uzdrowienie duchowe, wydanie II, Opole 2018, Rogaty Budda Fundacja, ss. 288. 819. Czub Magdalena, Zrozumieć dziecko wykorzystywane seksualnie, 2014, wyd. 1, GWP, ss. 300. 820. Czub Magdalena, Zrozumieć dziecko wykorzystywane seksualnie, Sopot 2015, GWP, ss. 286. 821. Czub Magdalena, Zrozumieć dziecko wykorzytywane seksualnie, Sopot 2015, GWP, ss. 286. 822. Czujek Marcin, Godność prokreacji ludzkiej w kontekście technik reprodukcyjnych: studium kanoniczno-prawne i etyczne, Warszawa 2014, Prymasowskie Wydawnictwo Gaudentinum, ss. 214. 823. Czuma Ignacy, Sprawiedliwość i miłość jako zasady chrześcijańskiego ustroju społecznego, Poznań 1937, Wydawnictwo Naczelnego Instytutu Akcji Katolickiej, ss. 20. 824. Czupryński Dariusz, Uzupełnienie upoważnienia do asystowania przy zawieraniu małżeństwa: studium kanoniczno-dogmatyczne, Warszawa 2007, Wydawnictwo UKSW, ss. 187. 825. Czy klonowanie człowieka?: kontrowersje wokół klonowania, Warszawa 1999, Instytut Matki i Dziecka, ss. 248. 826. Czy można zdefiniować miłość: 365 myśli o miłości, zebrał Wilhelm Mühs, Kraków 2002, Wydawnictwo Salwator, ss. 96. 827. Czy to małżeństwo można uratować?, oprac. Margery D. Rosen, Warszawa 1999, Świat Książki – Bertelsmann Media, ss. 446. 828. Czyba Jean-Claude, Montella Andrea, Biologia rozrodu człowieka, Warszawa 1994, Upowszechnienie Nauki – Oświata „UN-O”, ss. 317. 829. Czyż Elżbieta oprawcow., Dzieci w prostytucji i pornografii: wybrane materiały ze Światowego Kongresu, Sztokholm 1996, Warszawa 1996, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, ss. 100. 830. Ćmiel Henryk, Teologia moralna szczegółowa, Jasna Góra - Częstochowa 2005, Paulinianum Wydawnictwo Zakonu Paulinów, ss. 716. 831. D`Heilly Alphonse, Miłość i sakrament, wyd. 2, Warszawa 1983, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 110. 832. Dabrowski Roland, Kasprowicz, Przybyszewski oraz ONA… Jadwinia, Łódź 2015, Roland Dąbrowski, ss. 245. 833. Dackiewicz Jadwiga, Aleksander Walewski – syn Napoleona, wyd. 4, Warszawa 1999, Bellona, ss. 265. 834. Dakowicz Andrzej, Płeć psychiczna a poziom samoaktualizacji, Białystok 2000, Trans Humana, ss. 182. 835. Dakowicz Andrzej, Powodzenie małżeństwa: uwarunkowania psychologiczne w perspektywie trangresyjnego modelu Józefa Kozieleckiego, Białystok 2014, Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana, ss. 310. 836. Dalasiński Tomasz, Szwagrzyk Aleksandra, Tański Paweł, Seksualność w literaturze polskiej [dokument elektroniczny], Toruń 2015, Inter-, Literatura-Krytyka-Kultura, 1 plik PDF, 2,27 MB. 837. Danecki Janusz, Podstawowe wiadomości o islamie, Dialog, Warszawa 2007, wyd. II, ss. 668. 838. Daniel-Agne, Twoje ciało stworzone do miłości, wyd. 3, Poznań 2004, W Drodze, ss. 255. 839. Daniel-Ange, Miłość braterska, Warszawa 2006, Wydawnictwo Księży Marianów SIC, ss. 256. 840. Daniel-Ange, SOS!: zabija się życie… ale życie zwycięży!, Poznań 2015, Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha, ss. 314. 841. Daniel-Ange, Twoje ciało stworzone do miłości, wyd. 3, Poznań 2004, W Drodze, ss. 255. 842. Daniel-Ange, Uzdrowienie przez miłość, Kraków 1998, Wydawnictwo M, ss. 202. 843. Danilewicz-Zielińska Maria, Pierwsza miłość, Warszawa 1995, Biblioteka Narodowa, ss. 22. 844. Daniluk-Kula Barbara, Gładysz Andrzej, Ocena wiedzy i postaw młodzieży szkół podstawowych na temat zakazenia HIV i AIDS, Poznań 1998, Wydawnictwo Poznańskie, ss. 103. 845. Danowski B., Krupińska A., Dziecko w sieci, Gliwice 2007, wyd. 1, Wydawnictwo Helion, ss. 159. 846. Dante Alighieri, Boska komedia. 847. Dańkowska Maria, Miłość – lekcja pierwsza, Warszawa 1993, Nasza Księgarnia, ss. 129. 848. Darem jest małżeństwo, napisała i zebrała Marion Stroud, Częstochowa 1996, Edycja Świętego Pawła, ss. 40. 849. Darwin Karol, Dobór płciowy, t. 1, Lwów 1875, Księgarnia Polska, ss. 252, t. 2, Lwów 1876, Księgarnia Polska, ss. 313. 850. Darwin Karol, Dobór płciowy, Warszawa 1960, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, ss. 486. 851. David Sami S., Blakeway Jill, Jak się robi dzieci: trzymiesięczny skuteczny program wspomagania płodności, Warszawa 2012, Prószyński i S-ka, ss. 383. 852. Dąbek Tomasz Maria, „Nie ma już mężczyzny ani kobiety, wszyscy bowiem jesteście jednym w Chrystusie” (Ga 2, 28). (Biblia o godności i powołaniu kobiety), Kraków 2012, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Wydawnictwo Naukowe, ss. 249. 853. Dąbek Tomasz M., Jezus a kobiety, Kraków 2009, Wydawnictwo PETRUS, ss. 115. 854. Dąbek Tomasz Maria, „Nawracajcie się!”: metanoia w Nowym Testamencie, Katowice 1996, Księgarnia Św. Jacka, ss. 275. 855. Dąbkowska Monika I., Zachowania seksualne dzieci i młodzieży z dysfunkcjami poznawczymi, emocjonalnymi i behawioralnymi: oblicza problemów dziecka i młodzieży, Toruń 2013, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 230. 856. Dąbkowska Monika, Zachowania seksualne dzieci i młodzieży z dysfunkcjami poznawczymi, emocjonalnymi i beharowialnymi. Oblicza problemów dziecka i rodziców, Toruń 2013, wyd. 1, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 230. 857. Dąbrowska Maria, Noce i dnie. 858. Dąbrowski Mieczysław i Pruszyński Robert red., Lektury inności: antologia, Warszawa 2007, Dom Wydawniczy Elipsa, ss. 278. 859. Dąbrowski Mieczysław, Lektury polskie (kon)teksty, Warszawa 2008, Dom Wydawniczy Elipsa, ss. 464. 860. Dąbrowski Mieczysław, Tylko seks. Antropologia erotyzmu od Sade`a do Houellebecqa, Warszawa 2018, Wydawnictwo UW, ss. 284. 861. Dąbrowski Stanisław, Pietrzykowski Janusz, Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego – komentarz. Dąbrowski Stanisław, Pietrzykowski Janusz, Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego – komentarz, Warszawa 1997, Instytytut Psychiatrii i Neurologii, ss. 267, suplement 1998, ss. 17. 862. Dbaj o swoje małżeństwo, tekst Kass Perry Dotterweich, Częstochowa 2006, Edycja Świętego Pawła, ss. 64. 863. De Angelis Barbara, Ja kocham, ty kochasz: poradnik dla par, Katowice 2006, Wydawnictwo „Książnica”, ss. 415. 864. De Angelis Barbara, Ja kocham, ty kochasz: poradnik dla par, Katowice 2000, „Książnica”, ss. 414. 865. De Angelis Barbara, Sekrety kobiet: co każdy partner powinien wiedzieć o tobie, Katowice 2006, „Książnica”, ss. 438. 866. De Angelis Barbara, Sekrety mężczyzn, które powinna znać każda kobieta, wyd. 3, Wydawnictwo „Książnica”, Katowice 1999, ss. 320. 867. De Angelis Barbara, Sekrety mężczyzn, które powinna znać każda kobieta, Katowice 2006, „Książnica”, ss. 317. 868. De Mello Anthony, Wezwanie do miłości, Kraków 1994, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 161. 869. De Mello Anthony, Wezwanie do miłości, Kraków 1996, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 161. 870. De Mello Anthony, Wezwanie do miłości, Poznań 1994, Zysk i S-ka, ss. 143. 871. De Mello Anthony, Wezwanie do miłości, Poznań 2001, Zysk i S-ka, ss. 143. 872. Dec Ignacy, Dlaczego miłość?: filozofia miłości w ujęciu Gabriela Marcela, Wrocław 1998, Papieski Fakultet Teologiczny, ss. 143. 873. DeGrandis Robert, Miłość przebacza, Warszawa 1994, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 56. 874. Deida David, Błękitna prawda, Rzeszów 2011, Wydawnictwo Biały Wiatr, ss. 209. 875. Deida David, Kochanie: przewodnik po świecie mężczyzn, seksie i najgłębszych rozkoszach miłości, Lublin 2008, ss. 187. 876. Deklaracja „Questio de Abortu Procurato: o przerywaniu ciąży”, Wrocław 1993, Oficyna Współczesna, ss. 15. 877. Deklaracja na temat wytwarzania i wykorzystania naukowego i terapetycznergo ludzkich zarodkowych komórek macierzystych, 25 VIII 2 000 r. 878. Deklaracja Praw Seksualnych, SP 2003 (t. 1), nr 1, s. 1-2. 879. Delahaie Patricia, Jak uniknąć toksycznych związków, Warszawa 2007, Hachette Livre Polska, ss. 243. 880. Delaney Gayle, Sny erotyczne, Warszawa 1996, al fine, ss. 316. 881. Delvin David, Webber Christine, Wielkie O: czyli jak zrozumieć i udoskonalić orgazmy własne i partnera, Warszawa 1996, Wydawnictwo al fine, ss. 319. (76) 882. Dembińska Aleksandra, Psychologiczne aspekty zmagania się kobiet z niepłodnością. Wahadło nadziei, Warszawa 2018, Difin, Engram, ss. 174. 883. Dembińska Edyta, Kryzys małżeński osoby chorej psychicznie, Kraków 2010, ss. 201, Wydruk komputerowy, Praca doktorska UJ 2011, dostępna także w wersji elektronicznej. 884. Dembowski Bronisław, Zadziwić się miłością, wybór tekstów i tyt. działów Ewa Kutrzebska, Włocławek 2003, Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 80. 885. Dembska Katarzyna, Rosyjsko-polski słownik eufemizmów semantycznego pola seksu, Toruń 2007, Wydawnictwo UMK, ss. 274. 886. Demetry Nicholas C., Związek i partnerstwo: yin-yang, wyd. 1 w języku polskim, Sopot 2012, GWP, ss. 184. [2341] 887. Dempster Nigel, Evans Peter, Za drzwiami pałacu, wyd. 2, Warszawa 1997, Wydaw. Da Capo, ss. 318. 888. Depko Andrzej, Eichstaedt Krzysztof, Gałecki Piotr, Metodyka pracy biegłego psychiatry, psychologa oraz seksuologa w sprawach karnych, nieletnich, wykroczeń, wyd. 2, Warszawa 2014, LexisNexis, ss. 457. 889. Depko Andrzej, Jędrzejewska Sylwia, Chciałabym, chciała…, o czym Polki marzą w łóżku, Warszawa 2017, Wielka Litera, ss. 277. 890. Depko Andrzej, Kadioglu Ates, Grohmann Walther, Levinson Ivan P., Sun Franklin, oraz Suzanne Collins, Korelacje pomiędzy twardością i jakością erekcji a domeną funkcji erekcyjnej, poczuciem własnej wartości oraz satysfakcji z leczenia. Prowadzone Metodą Podwójnie Ślepej Próby, Kontrolowane-Placebo, Międzynarodowe Badanie Preparatu Viagra (Cytrynian Sildenafilu), PS, wydanie specjalne, styczeń 2007, ss. 1-12. 891. Depko Andrzej, Kochaj się dług i zdrowo, Warszawa 2008, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 348. 892. Depko Andrzej, Love story nastolatka. Sto pytań o seks, Warszawa 2009, WSiP, ss. 80. 893. Depko Andrzej, Medycyna seksualna wczoraj, PS 2005, nr 1, ss. 11-14. 894. Depko Andrzej, Pytania do seksuologa, Warszawa 2005, Wiedza i Życie - Hachette Livre Polska, Warszawa 2005, ss. 357. 895. Depko Andrzej, Radziszewski Piotr (praca zbiorowa pod ich redakcją), Jak przełamać tabu przedwczesnego wytrysku – zasady komunikacji pacjent-lekarz, Warszawa 2013, ER Mredical, ss. 111. 896. Depko Andrzej, Radziszewski Piotr (praca zbiorowa pod ich redakcją), Nowe opcje terapeutyczne u pacjentów z przedwczesnym wytryskiem, Warszawa 2013, ER Medical, ss. 80. 897. Depko Andrzej, Zagadnienie masturbacji w polskim piśmiennictwie na początku XX wieku, PS 2007, nr 1, ss. 5-13. 898. Derdziuk Andrzej, Teologia moralna w służbie wiary Kościoła, Lublin 2010, Wydawnictwo KUL, ss. 411. 899. Dermatologia, Braun-Falco, t. I, Lublin 2010, s. 589, t. 2, Lublin 2010, ss. 1238, t. 3, Lublin 2011, Wydawnictwo Czelej, ss. 1734. 900. Deschner Karlheiinz, Krzyż Pański z Kościołem: seksualizm w historii chrześcijaństwa, wyd. 2, Gdynia 1994, „Uraeus”, ss. 563. 901. Deszczowa Józefa, Fijałkowski Włodzimierz, Piekarz Marcin, Podstawy naturalnej regulacji poczęć: objaśnienia do przeźroczy, Warszawa 1989, Instytut Wydawniczy „Pax”, ss. 27 + 36 przeźroczy. 902. Deus caritas est, pod red. Damiana Bryla i Jerzego Troski, Poznań 2006, UAM, ss. 165. 903. Deus caritas est: materiały sympozjum naukowego poświęconego encyklice Benedykta XVI, Warszawa, 7 października 2006 r., Warszawa 2007, Fundacja „Pro Caritate”, na zlecenie Caritas Polska, ss. 201. 904. Dębek Krzysztof, Ściąga z seksu. Dla rodziców, katechetów, wychowawców i dla Ciebie, Wrocław 1998, Oficyna Wydawnicza „W Kolorach Tęczy”, ss. 83. 905. Dębski Romuald, Antykoncepcja: zalecenia i wskazania, nowości na rynku dla lekarzy ginekologów i położników, Warszawa 2014, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 44. 906. Dębski Romuald, Diagnostyka i leczenie niepłodności, Warszawa 2012, Medical Tribune Polska, ss. 22. 907. Di Nicola Giulia Paola, Danese Attilio, Dyskretny przyjaciel: Duch Święty umacnia i ożywia miłość małżeńską, Kraków 2003, eSPe, ss. 128. 908. Dialog małżeński, oprac. Centralna Diakonia Domowego Kościoła, wyd. 3, Kraków 2012, Wydawnictwo Światło-Życie, ss. 27. 909. Diamond Jarod, Dlaczego lubimy seks: ewolucja ludzkiej seksualności, Warszawa 1998, Wydawnictwo CiS, ss. 203. 910. DiGeorgio Carmen R., Zanim powiesz tak: poradnik przedmałżeński, Warszawa 2006, Dom Wydawniczy Bellona, ss. 278. 911. Dillow Joseph & Linda & Pintus Peter & Lorraine, Rozpalona miłość. Jak rozwijać małżeńską intymność w oparciu o Pieśń nad Pieśniami Salomona, Ustroń 2005, Wydawnictwo Koinonia, ss. 323. 912. Dillow Linda, Jaką żoną jestem?: sprawdź, czy jesteś żoną jego marzeń, Ustroń 2011, Koinonia Wydawnictwo Chrześcijańskiej Fundacji Życie i Misja, ss. 324. 913. Dillow Linda, Pintus Lorraine, Intymne sprawy: 21 pytań na temat które zadają sobie kobiety, Kraków 2011, Wydawnictwo Esprit, ss. 454. 914. Dillow Linda, Pintus Lorraine, Prezent zapakowany przez Boga: czy wiesz, czemu warto czekać na seks?, Ustroń 2003, Koinonia, ss. 279. 915. Dillow Linda, Pintus Lorraine, Sprawy intymne: intymne odpowiedzi na najbardziej skryte pytania kobiet na temat seksu, Ustroń 2002, Koinonia, ss. 323. 916. Dillow Linda, Twórcza partnerka czyli Nie ma sytuacji bez wyjścia, Ustroń 1997, Koinonia, ss. 239. 917. Dillow Linda, Twórcza partnerka: bądź żoną pełną pasji!, wyd. 4, Ustroń 2013, Koinonia Wydawnictwo Chrześcijańskiej Fundacji Życie i Misja, ss. 225. 918. Dillow Linda, Twórcza partnerka: nie ma sytuacji bez wyjścia, Ustroń 1993, „Koinonia”, ss. 225. 919. Dines Gail, Pornoland: jak skradziono nasza seksualność, Poznań 2012, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów w Drodze, ss. 292. 920. Dla Ciebie, bo Cię kocham, wybór tekstów Renata Bocian, Częstochowa 2007, Edycja Świętego Pawła, ss. 20. 921. Dla mamy…, oprac. red. Iwona Wabik, Szczebrzeszyn 2014, Wydawnictwo JUT, ss. 14. 922. Dla niego…, oprac. red. Iwona Wabik, Szczebrzeszyn 2014, Wydawnictwo JUT, ss. 14. 923. Dla niej…, oprac. red. Iwona Wabik, Szczebrzeszyn 2014, Wydawnictwo JUT, ss. 14. 924. Dla taty…, oprac. red. Iwona Wabik, Szczebrzeszyn 2014, Wydawnictwo JUT, ss. 14. 925. Dlaczego kobiety płaczą: krótkie opowieści i myśli Judyta Aleksandrowicz, Szczebrzeszyn 2010, Wydawnictwo JUT, ss. 62. 926. Dłoń Boga: podróż od śmierci do życia opisana przez znanego aborcjonistę, który zmienił poglądy, Bernard Nathanson, Kraków 2000, WAM, ss. 219. 927. Długołęcka Alicja, Engel-Barnatowicz Agata, Kiedy kobieta kocha kobietę…: album relacji, Warszawa 2008, Fundacja Anka Zet Studio, ss. 407. 928. Długołęcka Alicja, Lew-Starowicz Zbigniew, Jak się kochać?: Edukacja seksualna dla każdego, Warszawa 2010, Świat Książki, ss. 270. 929. Długołęcka Alicja, Pokochałeś kobietę..., Warszawa 2005, „Elma Bodes”, ss. 217. 930. Długołęcka Alicja, Reiter Paulina, Seks na wysokich obcasach, Warszawa 2011, Agora, ss. 271. 931. Dobraczyński Jan, Największa miłość: opowiadania, Warszawa 1950, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 236. 932. Dobson James C., Co każda żona chciałaby aby jej mąż wiedział o kobiecie, Warszawa 1994, Vocatio, ss. 173. 933. Dobson James C., Co każda żona chciałaby aby jej mąż wiedział o kobiecie, Warszawa 1992, Vocatio, ss. 173. 934. Dobson James C., Co każdy mąż chciałby aby jego żona wiedziała o mężczyźnie, Warszawa 1994, Vocatio, ss. 276, 1995, wyd. 2, ss. 276, 1999, wyd. 3, ss. 276, 2001, wyd. 4, ss. 276. 935. Dobson James C., Małżeństwo i seksualizm: pytania i odpowiedzi, Warszawa 1995, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 206. 936. Dobson James C., Miłość na całe życie: jak zbudować małżeństwo, które przetrwa całe życie, Warszawa 1993, Rodzinny Krąg, ss. 159. 937. Dobson James C., Miłość potrzebuje stanowczości, Warszawa 1993, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 185. 938. Dobson James C., Miłość potrzebuje stanowczości, Warszawa 1998, „Vocatio”, ss. 185. 939. Dobson James C., Miłość potrzebuje stanowczości, wyd. 2, Warszawa 1995, Oficyna Wydawnicza „Vocatio” ss. 185. 940. Dobson James, Miłość na całe życie: jak zbudować małżeństwo, które przetrwa całe życie, Warszawa 1993, Rodzinny Krąg, ss. 159. 941. Dodaro Robert red., Pozostać w prawdzie Chrystusa: małżeństwo i Komunia w Kościele: katolicyzm, Poznań 2015, Drukarnia i Księgarnia Święty Wojciech, ss. 314. 942. Dodziuk Anna, Czy trudno jest łatwiej żyć?: punkt widzenia głównie kobiecy, Kraków 2005, Wydawnictwo Znak, ss. 274. 943. Doherty William J., Jak trzymać się razem w świecie, który chce nas rozdzielić, Kraków 2006, WAM, ss. 275. 944. Doldi Marco, Odpowiedzi na pytania: miłość i uczucia, Kraków 2005, Wydawnictwo WAM, ss. 195. 945. Doldi Marco, Odpowiedź na pytania: miłość i uczucia, Kraków 2005, WAM, ss. 195. 946. Dolińska Barbara, Bezdzietność. Perspektywa społeczno-kulturowa, Sopot 2014, Wydawnictwo Smak Słowa, wyd. 1, ss. 278. 947. Dollié Hugues, Żony, kochajcie swoich mężów!, Poznań 2008, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów „W drodze”, ss. 153. 948. Dołęgowska-Wysocka Mirosława, Poboyowisko, wyd. 2 rozsz., Warszawa 2016, Wydawnictwo TS, ss. 216. 949. Dołgopołowa Andżelika, Tajniki miłosnej magii, Białystok 2007, Ars Scripti-2, ss. 208. 950. Domagalski Bartłomiej, Zielona-Jenek Monika, Znaczenie relacji partnerskiej w etiologii sprawstwa wykorzystania seksualnego dziecka, PS 2016, nr 46, ss. 31-38 (39-45) (2016, nr 2). 951. Domagalski Zbigniew, Małżeństwo darem i wezwaniem, wyd. 2 uzup., Gniezno 1995, „Gaudentinum”, ss. 145, 1992, ss. 139. 952. Domański Maciej, Względne zakazy małżeńskie, Warszawa 2013, Wolters Kluwer Polska, ss. 435. 953. Domaszyk Arkadiusz, Saj Marek, Małżeństwo i rodzina podstawową troską Kościoła, Warszawa 2015, Wydawnictwo „scriptum” Tomasz Sekunda, ss. 258. 954. Domingo Carmen, Tajemnice sypialni gejszy. Japońska sztuka seksu, Warszawa 2013, Bellona, ss. 159. 955. Donum vitae: instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i o godności jego przekazywania: podpowiedź na niektóre aktualne zagadnienia, Wrocław 1994, Oficyna Współczesna, na zlecenie Duszpasterstwa Rodzin Archidiecezji Poznańskiej, ss. 24. 956. Dörrzapf Reinhold, Eros, małżeństwo, Lucyper w pludrach: dzieje obyczajowości seksualnej, Gdynia 1997, Wydawnictwo Uraeus, ss. 302. 957. Dostojewski Fiodor, Bracia Karamazow. 958. Dostojewski Fiodor, Zbrodnia i kara. 959. Dotterweich Kass P., Dziesięć przykazań dla par małżeńskich, Warszawa 1998, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 22. 960. Douglas Nik, Slinger Penny, Alchemia ekstazy: sekrety seksu, Poznań 1995, Zysk, ss. 371. 961. Dowgiałło Krzysztof Junosza, W sidłach Erosa, Warszawa 1999, „DOW&DOW, ss. 88. 962. Downs Alan, Jak przezwyciężyć życiowy kryzys: odzyskać wiarę w siebie, odkryć miłość na nowo, spełniaj swoje marzenia, nadaj życiu sens, wyd. 1 w języku polskim, Gdańsk 2003, GWP, ss. 197. 963. Doyle Charles Hugo, Grzechy rodziców w wychowaniu dzieci, Sandomierz 2007, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 290. 964. Doyle Charles Hugo, Grzechy rodziców w wychowaniu dzieci, Sandomierz 2007, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 290. 965. Drączkowski Franciszek, Kościół – agape wedlug Klemensa Aleksandryjskiego, Lublin 1996, Redakcja Wydawnictw KUL, ss. 202. 966. Drączkowski Franciszek, Kościół–agape według Klemensa Aleksandryjskiego, Lublin 1983, KUL, ss. 202. [2326] 967. Drączkowski Franciszek, Miłość synteza chrześcijaństwa, wyd. 2, Lublin 1991, TN KUL, ss. 227. 968. Drączkowski Franciszek, Nasze powołanie do szczęścia, Pelplin 2005, Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej „Bernardinum”, ss. 159. 969. Drączkowski Franciszek, Poza miłością nie ma zbawienia, Pelplin – Toruń 1996, Drukarnia Wyższego Seminarium Duchownego „Bernardinum”, ss. 87. 970. Drescher John i Betty, Gdybyśmy zaczynali od nowa, Warszawa 1992, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 134. 971. Drescher John M. i Betty, Gdybyśmy zaczynali od nowa, wyd. 2, Warszawa 1994, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 129. 972. Drewa Gerald, Ferenc Tomasz, Genetyka medyczna: podręcznik dla studentów, Wrocław 2012, Elsevier Urban & Partner, ss. 935. 973. Drewnowski Jan Franciszek, Małżeństwo doskonałe, Warszawa 1994, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 47, Italia, 1945, ss. 45. 974. Drews Krzysztof, Pieńkowski Wojciech, Antykoncepcja gestagenna, Warszawa 2008, Medical Tribune Polska, ss. 7. 975. Drews Krzysztof, Pieńkowski Wojciech, Tabletka gestagenna – zastosowanie we współczesnej antykoncepcji, Warszawa 2007, Medical Tribune Polska, ss. 6. 976. Droździak Paweł, Mazurowska Renata, Blisko, nie za blisko. Terapeutyczne rozmowy o związkach, Gliwice 2012, Helion, ss. 254. 977. Drożdż Alojzy, Człowiek Bogu. Teologia moralna szczegółowa, część I, Tarnów 2000, Wydawnictwo BIBLOS, ss. 199. 978. Drożdż Alojzy, Człowiek człowiekowi. Teologia moralna szczegółowa, część II, Tarnów 2001, Wydawnictwo BIBLOS, ss. 330. 979. Drożdż Alojzy, Sakrament pojednania z Bogiem i z Kościołem. Teologia moralna szczegółowa, część IV, Tarnów 2002, Wydawnictwo BIBLOS, ss. 147. 980. Drożdż Alozy, Dekalog, część 1, Teologia moralna szczegółowa, ss. 188, część 2, Teologia moralna szczegółowa, Tarnów 1994, Biblos, ss. 374. 981. Drożniewicz Elżbieta, Opowiem Ci, że Bóg Cię kocha, Poznań 2001, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima”, W drodze, ss. 88. 982. Dróżdż Alojzy, Człowiek światu. Teologia moralna szczegółowa, część III, Tarnów 2002, Wydawnictwo BIBLOS, ss. 144. 983. Dróżdż Alojzy, Homilie ślubne, Katowice 2011, Księgarnia św. Jacka, ss. 112. 984. Druckeman Pamela, Dlaczego zdradzamy?: światowy atlas niewierności, Kraków 2013, Wydawnictwo Literackie, ss. 333. 985. Drury Michael, Rady doświadczonej kochanki dla młodej mężatki, Poznań 1997, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 74. 986. Druszcz Janina, Świętość matki w hagiografii, nauczaniu i praktyce Kościoła Katolickiego, Olsztyn 2007, ss. 342. 987. Dryden Windy, Gordon Jack, Jak pomóc sobie w miłości, Warszawa 1996, „Książka i Wiedza”, ss. 191. 988. Drząszcz Gabriela, Najważniejsza jest miłość: całość to dwie połowy, Sandomierz 2013, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 47. 989. Duby Georges, Rycerz, kobieta i ksiądz: małżeństwo w feudalnej Francji, Warszawa 1986, PIW, ss. 314. 990. Duch-Krzystoszek Danuta, Kto rządzi w rodzinie: socjologiczna, analiza relacji w małżeństwie, Warszawa 2007, Wydawnictwo IFiS PAN, ss. 263. 991. Duch-Krzystoszek Danuta, Małżeństwo, seks, prokreacja: analiza socjologiczna, Warszawa 1998, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, ss. 217. 992. Duchliński Piotr i inni, Etyka a fenomen życia, Kraków 2017, Wydawnictwo Naukowe Ignatianum w Krakowie, ss. 271. 993. Duchliński Piotr i inni, Inspiracje chrześcijańskie w etyce, Kraków 2016, Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM, ss. 290. 994. Duchliński Piotr, Homa Tomasz, red. nauk., Z problematyki norm, zasad i mądrości praktycznej. Studia i rozprawy z etyki normatywnej, Kraków 2015, Akademia Ignatianum, WAM, ss. 327. 995. Duchliński Piotr, Kobyliński Andrzej, Moń Ryszard, Podrez Ewa, O normatywności w etyce, Kraków 2015, Wydawnictwo WAM, Akademia Ignatianum, ss. 321. 996. Duchliński Piotr, Podrez Ewa, red. nauk., Etyka chrześcijańska – między tradycją a współczesnością. Studia i szkice, Kraków 2016, Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM, ss. 326. 997. Duchowe konsekwencje aborcji, opracowanie redakcyjne Monumen, Poznań 2016, Wydawnictwo Monumen, ss. 63. 998. Duda Juliusz, Komentarz do ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, Warszawa 2012, wyd. 3, LexisNexis, ss. 473. 999. Duda Małgorzata red. nauk., Młodzież wobec ponowoczesności, Kraków 2009, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 172. 1000. Duda Małgorzata red. nauk., Rodzina wobec zagrożeń, Kraków 2008, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 321. 1001. Duda Małgorzata, Gulla Bożena, red, nauk., Dziecko a świat dorosłych, Kraków 2009, Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, ss. 178. 1002. Duda Małgorzata, Świerczek Antoni, red. nauk., Dokąd zmierzasz rodzino?, Kraków 2013, Wydawnictwo Świętego Stanisława BM, ss. 370. 1003. Dudek Dominika, Spostrzeganie relacji małżeńskich przez pacjentów depresyjnych i ich współmałżonków w aspekcie stylu poznawczego, Kraków 1997, ss. 129, wydruk komputerowy, Praca doktorska Collegium Medicum UJ. 1004. Dudek Zenon Waldemar kom. red., Karpowicz Joanna red., Cywilizacja i płeć: płeć psychologiczna, homoseksualna, cywilizacja pornograficzna, Warszawa 2007, Eneteia Wydawnictwo Psychologii Kultury, ss. 157. 1005. Dudek Zenon Waldemar red., Androgynia – miłość, Warszawa 2011, Eneteia, ss. 228. 1006. Dudziak Urszula red., Psychoseksuologia i wychowanie: [badanie empiryczne uczniów i nauczycieli], Częstochowa 2001, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Języków Obcych i Ekonomii, „Edukator”, ss. 327. 1007. Dudziak Urszula, Jęczmień Jarosław, red., Życie czy śmierć?, Ochrona życia w Europie Środkowo-Wschodniej, Lublin 2013, Wydawnictwo KUL, ss. 224. 1008. Dudziak Urszula, Koszałka Grażyna, Młyński Józef, Poradnictwo rodzinne w teorii i praktyce, Kraków 2013, Wydawnictwo Homo Dei, ss. 388. 1009. Dudziak Urszula, Miłość, małżeństwo i co dalej, Częstochowa 2001, Edycja Świętego Pawła, ss. 141. 1010. Dudziak Urszula, Postawy wobec wychowania seksualnego a hierarchia wartości nauczycieli: studium teologicznopastoralne, Lublin 2009, Wydawnictwo KUL, ss. 880. 1011. Dudziak Urszula, Seksualność a polityka: od socjalizmu do liberalizmu, Toruń 1999, Adam Marszałek, ss. 106. 1012. Dudziak Urszula, Wychowanie do miłości: materiały dla nastolatków, ich rodziców i nauczycieli, wyd. 2 popr i uzup., Częstochowa 2002, „Edukator”, ss.171. 1013. Dudziak Urszula, Życie, rodzina, wychowanie, Warszawa 2009, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 162. 1014. Dudzis Krystyna, Fijałkowski Włodzimierz, Madej Andrzej, Znaki miłości: nie tylko dla narzeczonych, Pelplin 1990, Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 195. 1015. Dudziuk Anna i inni, Jak się kochać, czyli co chcielibyście wiedzieć o seksie, Warszawa 2007, Agora, wydawnictwo skoroszytowe – zeszyty wpięte do segregatora. Bezpłatny dodatek do „Gazety Wyborczej”. 1016. Duk Andrzej, Zagadnienie miłości w filozofii Maxa Schelera i Edyty Stein, Kraków 2008, PAT, ss. 235. 1017. Dukan Pierre, Mężczyźni wolą krągłości, Warszawa 2012, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, ss. 268. 1018. Dumas Aleksander, Dama kameliowa. 1019. Dumas Aleksander, Hrabia Monte Christo. 1020. Dumas Aleksander, Królowa Margot. 1021. Dumas Aleksander, Trzej muszkieterowie. 1022. Dumont Verginie, Montagnat Serge, Pytania o miłość: 11-14 lat, Warszawa 1999, Dom Wydawniczy Bellona, ss. 72. 1023. Dumont Virginie, Pytania o miłość: 8-11 lat, Warszawa 1999, Bellona, ss. 31. 1024. Dunas Felice i Goldberg Philip, Wspaniały seks a zdrowie: starożytne tajemnice dla współczesnych kochanków czyli Jak zaprząc energię seksualną do uzdrawiania, przedłużenia życia i podniesienia witalności, Olsztyn 2001, Soma, ss. 344. 1025. Dunbar Robin, Analiza miłości i zdrady, wyd. 1, Kraków 2016, Copernicus Center Press, ss. 327. 1026. Duniec Krystyna, Krakowska Joanna, Soc i sex: diagnozy teatralne i nieteatralne, Warszawa 2009, Oficyna Wydawnicza Errata, ss. 235. 1027. Duniec Krystyna, Krakowska Joanna, Soc, sex i historia, Warszawa 2014, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, ss. 263. 1028. Dunn Jane, Woolf Virginia i Bell Vanessa, Sekretny układ, Kraków 2004, Wydawnictwo Literackie, ss. 329. 1029. Dupréel Eugène, Traktat o moralności, Warszawa 1969, PWN, ss. 512. 1030. Durante Marcia, Najbardziej tajemniczy punkt G ośrodek rozkoszy, Warszawa 2014, Grupa Wydawnicza Foksal, ss. 120. 1031. Durante Marcia, Najbardziej tajemniczy punkt G ośrodek rozkoszy, Warszawa 2014, Grupa Wydawnicza Foksal, ss. 120. 1032. Durham M. Gigi, Efekt Lolity: wizerunek nastolatek we współczesnych mediach i jak sobie z nim radzić, Warszawa 2010, Prószyński i S-ka, ss. 238. 1033. Durrani Tehmina przy współpracy Williama i Marylin Hoffer, Mój pan i władca, Warszawa 1995, Amber, ss. 415. 1034. Dutkiewicz Sławomir, Duda Wiesław, Duda Magdalena, Ocena funkcji seksualnych oraz zaburzeń erekcji u chorych na łagodny rozrost stercza, SP 2010 (t. 8), nr 2, ss. 55-59. 1035. Dutkiewicz Sławomir, Zdrowie mężczyzn: układ moczowy i płciowy, Warszawa 2002, Amedic, ss. 227. (562) 1036. Dwa słowa o miłości, w opracowaniu Doroty Strukowskiej,, Wrocław 2000, Wydawnictwo „Astrum”, ss. 215. 1037. Dybel Paweł, Zagadka „drugiej płci”: spory wokół różnicy seksualnej w psychoanalizie i feminizmie, Kraków 2006, Universitas, ss. 511. 1038. Dyczewski Leon red., Małżeństwo i rodzina w nowoczesnym społeczeństwie, Lublin 2007, Wydawnictwo KUL, ss. 265. 1039. Dyczewski Leon, Rodzina, społeczeństwo, państwo, Lublin 1994, TN KUL, ss. 207. 1040. Dyczewski Leon, Wyobrażenia młodzieży o małżeństwie i rodzinie: pomiędzy tradycją a nowoczesnością, Lublin 2009, Wydawnictwo KUL, ss. 191. 1041. Dymek Marzena, Samoakceptacja drogą do sukcesu, Warszawa 1997, Instytut Badań 1042. Dyoniziak Ryszard, Postacie miłości: przeobrażenia obyczajowe w Europie Zachodniej i w Polsce, wyd. 2 uzup., Kraków 1995, Universitas, ss. 100, Kraków 1991, ss. 95. 1043. Dziados Edyta red., Wychowanie seksualne czyli Skąd się bierze bocian?: o wpływie rodziny, rówieśników, szkoły i mediów na rozwój i funkcjonowanie seksualne dzieci i młodzieży: publikacja pokonferencyjna, Kraków 2013, Przygotowalnia Pracownia DTP i Grafiki, ss. 129. 1044. Dzieło miłości, wprow. Marian Polak, Kraków 2010, Wydawnictwo „Petrus”, ss. 151. 1045. Dzierżanowska-Peszko Joanna, Aborcja: przyczyny i konsekwencje, Opole 2005, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, ss. 220. 1046. Dzierżon Ginter red., Małżeństwo w Kościele katolickim oraz w czterech religiach niechrześcijańskich (judaizm, islam, hinduizm, buddyzm), Kraków 2014, Wydawnictwo Homo Dei, ss. 415. 1047. Dzierżon Ginter, Ewolucja doktryny oraz dyscypliny dotyczących przeszkody równości religii w kanonicznym porządku prawnym, Warszawa 2008, Wydawnictwo UKSW, ss. 403. 1048. Dzierżon Ginter, Niezdolność do zawarcia małżeństwa jako kategoria kanoniczna, Warszawa 2002, Wydawnictwo UKSW, ss. 363. 1049. Dziesięć kroków ku dojrzałości chrześcijańskiej: notatnik uczestnika I roku formacji deuterokatechumenalnej Ruchu Światło-Życie. Krok 10, Agape, oprac. Wacław Dokumo, Irena Kucharska, Krościenko 2002, Wydaw. Światło-Życie, ss. 46. 1050. Dziesięć kroków ku dojrzałości chrześcijańskiej: notatnik uczestnika I roku formacji deuterokatechumenalnej Ruchu Światło-Życie. Krok 10, Agape, oprac. Wacław Dokumo, Irena Kucharska, Krościenko 2002, Wydawnictwo Światło-Życie, ss. 46. 1051. Dziesięć przykazań, Anzelm Grün, Częstochowa 2005, Edycja Świętego Pawła, ss. 144. 1052. Dziewczyna – miłość i przyjemność: studium seksuologiczne, ss. 12. 1053. Dziewiecki Marek, …miłość pozostaje: pedagogika miłości dla rodziców, wychowawców, Częstochowa 2001, Święty Wojciech, ss. 189. 1054. Dziewiecki Marek, Bez miłości nie da się żyć, Częstochowa 2012, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 1055. Dziewiecki Marek, Ciebie też miłuje Bóg, Częstochowa 2012, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 1056. Dziewiecki Marek, Cielesność, płciowość, seksualność, Kielce 2000, Jedność, ss. 166. 1057. Dziewiecki Marek, Czy warto brać ślub?: małżeństwo: dobro osobiste i społeczne, Szczecinek 2008, Fundacja „Nasza Przyszłość”, Oddział, ss. 132. 1058. Dziewiecki Marek, Dziękuję za Twoją miłość, Częstochowa 2012, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 1059. Dziewiecki Marek, Kochać to brać odpowiedzialność, Częstochowa 2012, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 1060. Dziewiecki Marek, Kryzys małżeński: jak mądrze pokonać kryzys małżeński, Kraków 2014, Wydawnictwo M, ss. 150. 1061. Dziewiecki Marek, Miłość jest pierwsza, Częstochowa 2013, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 1062. Dziewiecki Marek, Miłość na manowcach, Kraków 2014, Wydawnictwo M, ss. 142. 1063. Dziewiecki Marek, Miłość przemienia: przezwyciężanie trudności w małżeństwie i rodzinie, Częstochowa 2002, Edycja Świętego Pawła, ss. 206. 1064. Dziewiecki Marek, Miłość przenosi góry, Częstochowa 2012, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 1065. Dziewiecki Marek, Miłość, która zdumiewa, Kraków 2005, eSPe, ss. 137. 1066. Dziewiecki Marek, Miłość, która zmartwychwstaje: Droga Krzyżowa i medytacje paschalne, Kielce 2003, Jedność, ss. 111. 1067. Dziewiecki Marek, Młodzi w poszukiwaniu szczęścia: szczęście, miłość, seksualność, Częstochowa 2003, Edycja Świętego Pawła, ss. 140. 1068. Dziewiecki Marek, Nie tylko miłość, Kielce 2004, Wydawnictwo Jedność, ss. 106. 1069. Dziewiecki Marek, Niezawodna miłość, Kraków 2007, Wydawnictwo eSPe, ss. 99. 1070. Dziewiecki Marek, Ochronić życie: tylko miłość chroni człowieka, Kraków 2009, Wydawnictwo eSPe, ss. 168. 1071. Dziewiecki Marek, Odzyskana miłość, Brzezia Łąka 2016, 1072. Dziewiecki Marek, Ona, on i miłość, Kraków 2006, eSPe, ss. 240. 1073. Dziewiecki Marek, Ona, on i miłość, Kraków 2006, eSPe, ss. 240. 1074. Dziewiecki Marek, Prawdziwa miłość dojrzewa powoli, Częstochowa 2013, Edycja Świetego Pawła, ss. 16. 1075. Dziewiecki Marek, Problemy z seksualnością: odpowiedzi na dylematy młodych chrześcijan, Kraków 2011, Wydawnictwo eSPe, ss. 300. 1076. Dziewiecki Marek, Radość kochania, Częstochowa 2013, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 1077. Dziewiecki Marek, Seksualność – błogosławieństwo? czy przekleństwo?, Kraków 2014, Salwator, ss. 181. 1078. Dziewiecki Marek, Skarbem jest miłość, Częstochowa 2013, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 1079. Dziewiecki Marek, Szczęśliwe małżeństwo i trwała rodzina, Warszawa 2006, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 134. 1080. Dziewiecki Marek, Wychowanie do miłości, Szczecinek 2010, Fundacja „Nasza Przyszłość”, ss. 134. 1081. Dzięga Andrzej i inni, Komentarz do Instrukcji procesowej „Dignitas connubi”, red. nauk. Tomasz Rozkrut, Sandomierz 2007, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 421. 1082. Dzięga Andrzej red., Prawo rodzinne, Lublin, Sandomierz, 2010, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 548. 1083. Dzięga Andrzej, Greszata Marta, red., Wpływ zaburzeń osobowości na kanoniczną zdolność do zawarcia małżeństwa, Lublin 2002, Wydawnictwo KUL, ss. 144. 1084. Dzięga Andrzej, Greszata Marta, Telusiewicz Piotr, Prawo rodzinne, Lublin, Katedra Kościelnego Prawa Procesowego KUL, Sandomierz, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, 2007, ss. 472. 1085. Dzięga Andrzej, Krukowski Józef, Sitarz Mirosław, Ochrona funkcji prokreacyjnej rodziny, Sandomierz 2006, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu, ss. 238. 1086. Dzisiaj zaślubieni, red. Roman Szpakowski, Maria D. Śpiewakowska, Warszawa 1995, Wydawnictwo Salezjańskie, ss. 31. 1087. Dziuba Andrzej F., Służyć życiu, Niepokalanów 2012, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, ss. 343. 1088. Dziuba Andrzej Franciszek, Rodzina w dialogu z Bogiem w nauczaniu Ojca Świętego Jana Pawła II: zarys problematyki, Warszawa 2006, Wydawnictwo UKSW, ss. 126. 1089. Dziuba Andrzej Franciszek, Spowiedź małżeńska: życie małżeńskie a sakramentalna posługa pokuty i pojednania: zagadnienia wybrane, Kraków 2002, Wydawnictwo „M”, ss. 124. 1090. Dziubaty Elżbieta, Odnaleźć miejsce w sercu: dlaczego mamy bronić życia?: co powinniśmy wiedzieć o adopcji?, Częstochowa 2004, Edycja Świętego Pawła, ss. 108. 1091. Dziurdzik Michał, Oblicza zdrady: poznaj tajemnice tych, którzy zdradzają i uczucia tych, którzy są zdradzani, Gliwice 2008, Internetowe Wydawnictwo „Złote Mysli”, ss. 80. 1092. Dziwisz Stanisław, Miłością mocni, Kraków 2006, Wydawnictwo Św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, ss. 150. 1093. Easton Dossie, Hardy Janet W., Puszczalscy z zasadami: praktyczny przewodnik dla miłośników poliamorii, otwartych związków i innych przygód, Warszawa 2012, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 375. 1094. Eberstadt Mary, Adam i Ewa po pigułce. Paradoks rewolucji seksualnej, Kraków 2018, Wydawnictwo AA, ss. 239. 1095. Échivard Nicole, Kobieto, kim jesteś? , Poznań 1989, wyd. II, „W drodze”, ss. 192. 1096. Eggerichs Emerson, Miłość i szacunek w rodzinie, Kraków 2014, Wydawnictwo Esprit, ss. 313. 1097. Eggerichs Emmerson, Język miłości i szacunku. Jak znaleźć klucz do porozumienia w małżeństwie, Kraków 2010, wyd. I, Wydawnictwo Esprit, ss. 522. 1098. Eggerichs Emmerson, Miłość i szacunek. O tym, czego w związku potrzeba jemu, a czego - jej, Kraków 2008, Wydawnictwo Esprit, ss. 384. 1099. Ehmann Rudolf, Poronne działanie doustnych środków antykoncepcyjnych, Gdańsk 1994, Human Life International – Europa, ss. 20, 2004, wyd. 2 popr., ss. 32. 1100. Ehmann Rudolf, Problemy planowania rodziny: antykoncepcja i jej skutki, Gdańsk 1994, Human Life International – Europa, ss. 36, 2004, wyd. 2 popr., ss. 48. 1101. Eibl Eibesfeldt Irenäus, Miłość i nienawiść: historia naturalna elementarnych sposobów zachowania się, wyd. 2 dodr., Warszawa 1998, PIW, ss. 351. 1102. Eibl-Eibesfeld Irenäus, Miłość i nienawiść, Warszawa 1987, PWN, ss. 319. 1103. Eibl-Eibesfeldt Irenäus, Miłość i nienawiść: historia naturalna elementarnych sposobów zachowania się, wyd. 2, Warszawa 1997, PIW, ss. 351. 1104. Eichelberger Wojciech, Samson Andrzej w rozmowie z Anną Sosnowską, Dobra miłość: co robić, by nasze dzieci miały udane życie, Warszawa 2002, Ego Dom Wydawniczy, ss. 282. 1105. Eichler Gabriele, Księga 1000 – ABC miłości, Warszawa 1997, Interart, ss. 299. 1106. Eichstaedt Krzysztof, Gałecki Piotr, Depko Andrzej, Metodyka pracy biegłego psychiatry, psychologa oraz seksuologa w sprawach karnych, nieletnich oraz wykroczeń, wyd. 2, Warszawa 2014, LexisNexis, ss. 457. 1107. Eichstaedt Krzysztof, Gałecki Piotr, Depko Andrzej, Metodyka pracy biegłego psychiatry, psychologa oraz seksuologa w sprawach karnych, Warszawa 2012, Lexisnexis, ss. 488. 1108. Ejtminowicz Natalia, Urban Katarzyna, Zięba Antoni, red., Ekologia prokreacji: vademecum, Kraków 2016, Polskie Stowarzyszenie Obrońców Życia Człowieka, ss. 357. 1109. El Feki Shereen, Seks i cytadela. Życie intymne w rabskim świecie przemian, Wołowiec 2015, Wydawnictwo Czarne, ss. 429. 1110. Ellis Havelock, Mężczyzna i kobieta: badania nad drugorzędnymi cechami płciowymi człowieka, Warszawa 1897, nakł. Księgarni Teodora Paprockiego, ss. 468. 1111. Ellison Sheila, Ferdinasndi Susan, 365 dni z kochanym maleństwem, wyd. VIII, Warszawa 2018, Buchmann, ss. 368. 1112. Embriologia, Hieronim Bartel, Warszawa 2012, wyd. V rozszerzone i uzupełn., Wydawnictwo PZWL, ss. 738. 1113. Encyklika Caritas in Veritate Ojca Świętego Benedykta XVI do biskupów, prezbiterów i diakonów, do osób konsekrowanych i wszystkich wiernych świeckich o integralnym rozwoju ludzkim w miłości i w prawdzie, Poznań 2009, Pallottinum, ss. 119. 1114. Encyklika Papieża Leona XIII wielebnym braciom, patriarchom, prymasom, arcybiskupom i biskupom całego świata katolickiego zostającym w łasce i jedności Stolicy Apostolskiej Arcanum Divinae, wyd. 1 wznowione, Warszawa 2002, Te Deum, ss. 30. 1115. Encyklopedia biblijna, Paul J. Achtemeier (red. naukowa), Warszawa 1999, PSB, ss. 1398, 2004, wyd. 3 popr., red. naukowy wydania polskiego Waldemar Chrostowski, ss. 1406. 1116. Encyklopedia filozofii polskiej, Komitet Naukowy: Andrzej Maryniarczyk i inni. Zespół redakcyjny: Andrzej Maryniarczyk i inni, t. 1, A-Ł, ss. 957, t. 2, M-Ż, ss. 947, Lublin 2011, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu. 1117. Encyklopedia filozofii polskiej. t. 1, A-Ł, Lublin 2011, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Komitet Naukowy: Andrzej Marynarczyk, Stanisław Wielgus, Zofia J. Zdybicka, Piotr Jaroszyński, Henryk Kiereś, Zespół redakcyjny: Andrzej Marynarczyk i inni, ss. 957, t. 2, M-Ż, Lublin 2011, PTTzA, ss. 947. 1118. Encyklopedia zdrowia rodziny. Możesz wiedzieć więcej, Warszawa 2013, Buchmann, ss. 872. 1119. Encyklopedia zdrowia. Dojrzałość, przekład Paulina Gluchowska, Warszawa 2007, Dom Wydawniczy Bellona, ss. 270. 1120. Encyklopedia zdrowia. Kobieta, przekład Sławomir Janeczek, Warszawa 2007, Dom Wydawniczy Bellona, ss. 281. 1121. Encyklopedia zdrowia. Mężczyzna, przeklad Sławomir Janeczek, Warszawa 2007, Dom Wydawniczy Bellona, ss. 299. 1122. Encyklopedia zdrowia. Życie seksualne, przekład Sławomir Janeczek, Warszawa 2007, Dom Wydawniczy Bellona, ss. 292. 1123. Encyklopedia zdrowia. Życie seksualne, Warszawa 2007, Bellona, ss. 292. 1124. Endokrynologia ogólna i kliniczna. Greenspania, David G. Garder, Dolores Shoback, redaktor wydania polskiego Andrzej Lewiński, t. I, wyd. II, ss. 521, t. II, wyd. II, ss. 1020, Lublin 2011, Wydawnictwo Czelej. 1125. Ennenbach Matthias, Buddyjska recepta na miłość: wolni w związku, Białystok 2013, Studio Astropsychologii, ss. 268. 1126. Ensler Eve, Monologi waginy, Warszawa 2003, Wydawnictwo W. A. B., „Albatros”, ss. 208. 1127. Ensler Eve, Monologi waginy, Warszawa 2018, Wydawnictwo Poradni K, ss. 230. 1128. Ernst Siegfried, Czy encyklika „Humanae vitae” jest przestarzała?: rozważania o czystości, Gdańsk 1994, Human Life International – Europa, ss. 28. 1129. ESO – Extendexd Sexual Orgasm: w jaki sposób ty i twój partner możecie ofiarować sobie nawzajem wielogodzinny orgazm długotrwały, Alan P. Brauer i Donna Brauer, b.m.w., 1991, Polskie Stowarzyszenie Psychologów Praktyków, ss. 197. 1130. Etcoff Nancy, Przetrwają najpiękniejsi, Warszawa 2000, Wydawnictwo CiS, Wydawnictwo WAB, ss. 347. 1131. Etcoff Nancy, Przetrwają najpiękniejsi, Warszawa 2002, Wydawnictwo CiS, Wydawnictwo WAB, ss. 348. 1132. Ethos miłości: eros i agape, Ethos – Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL - Lublin i Fundacji Jana Pawła II - Rzym 1998, nr 43, ss. 419. 1133. Etyczne aspekty klonowania, Tadeusz Ślipko, Granice inżynierii genetycznej, Andrzej Muszala, Kraków 1998, Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana”. Okręg Krakowski, ss. 35. 1134. Etyczne problemy wynikające z rozwoju nauki, red. tomu: Mariusz M. Żydowo, PAN. Centrum Upowszechniania Nauki, Warszawa 2003, ss. 270. 1135. Etyczne, filozoficzne i prawne aspekty badań naukowych: materiały z II konferencji z cyklu Nauka na Przełomie Wieków, 7 grudnia 1999 roku, pod red. Wiesława Dyka, Szczecin 2000, Wydawnictwo Naukowe US, ss. 81. 1136. Etyka chrześcijańska, Alban McCoy, Poznań 2007, W drodze, ss. 202. 1137. Etyka katolicka, Jan Szymeczko, Warszawa 2001, Te Deum Wydawnictwo Tradycji Katolickiej, ss. 147. 1138. Etyka w nauce, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Warszawa 2003, FNP, ss. 127. 1139. Etyka zawodu psychologa, Jerzy Brzeziński, Barbara Chyrowicz, Małgorzata Toeplitz-Winiewska, Wojciech Poznaniak, Warszawa 2014, wyd. 1, 2 dodruk, WN PWN, ss. 328. 1140. Etyka życia seksualnego, Alojzy Marcol, Opole 1998, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego, ss. 235. 1141. Etyka, Jerzy Jarco, Zdzisław Kalita, Marian Semp, Warszawa – Wrocław 1994, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 311. 1142. Etyka, John A. Oesterle, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1965, ss. 321. 1143. Etyka, Paweł Kołodziński, Jakub Kapiszewski, Gdynia 2008, Operon, ss. 310. 1144. Etyka. Poglądy i problemy, Vardy Peter, Grosch Paul, Poznań 1995, Zysk i S-KA Wydawnictwo, ss. 221. 1145. Eucharystia a małżeństwo, oprac. Centralna Diakonia Domowego Kościoła, wyd. 3 popr., Kraków 2013, Wydawnictwo Światło-Życie, ss. 36. 1146. Eucharystia a małżeństwo: o, gdybyście znali dar Boży!, Krościenko 2003, Światło-Życie, ss. 40. 1147. Eucharystia a małżeństwo: o, gdybyście znali dar Boży!, wyd. 2 popr., Kraków 2006, Wydawnictwo Światło-Życie, ss. 40. 1148. Eugeniusz Gogoliński, Maria Gruszczyńska, Krystyna Steckiewicz-Kała, Katolickie spojrzenie na małżeństwo i rodzicielstwo. O odpowiedzialnym rodzicielstwie i powrocie płodności po porodzie, wyd. 2 popr., Gliwice, Duszpasterstwo Rodzin Diecezji Gliwickiej, Katowice, Drukarnia Archidiecezjalna, 2008, ss. 39. 1149. Europejskie standardy bioetyczne: wybór materiałów, wstęp, tł. i oprac. Tadeusz Jasudowicz, Toruń 1998, TNOiK „Dom Organizatora”, ss. 198. 1150. Evans Patricia, Toksyczne słowa: słowna agresja w związkach, Warszawa 2002, Jacek Santorski & Co, ss. 235. 1151. Evatt Cris, Dawcy i biorcy: tajemnice wzajemnej fascynacji: jak uczynić swój związek szczęśliwym, wyd. 1 w języku pol., Gdańsk 1992, GWP, ss. 174. 1152. Evdokimov Paul, Sakrament miłości. Tajemnica małżeństwa w świetle tradycji prawosławnej, Białystok 2007, Bractwo Młodzieży Prawosławnej w Polsce, ss. 218. 1153. Evdokimov Paul, Szalona miłość Boga, Białystok 2001, Bractwo Młodzieży Prawosławnej w Polsce, ss. 142. 1154. Evdokimow Paul, Prawosławna wizja teologii moralnej. Bóg w życiu ludzi, przedmowa Michael Evdokimow, Kraków 2012, Wydawnictwo Homo Dei, ss. 229. 1155. Everett Flic, Jak zostać boginią seksu, Poznań 2009, Vesper, ss. 160. 1156. Evert Jason i Crystalina, Jak odnaleźć tego jedynego i samej się nie zgubić: 21 sekretów dla kobiet, Poznań 2015, Święty Wojciech Wydawnictwo, ss. 436. 1157. Evert Jason, Jeśli naprawdę mnie kochasz: 100 pytań na temat randek, związków i czystości seksualnej, Kraków 2012, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, ss. 374. 1158. Exley Helen, cytaty wybrane, Ślub, Częstochowa 2007, Edycja Świętego Pawła, ss. 90. 1159. Exley Helen, Kocham Cię szalenie, Częstochowa 2008, Edycja Świętego Pawła, ss. 74. 1160. Exley Helen, wybór tekstów i obrazów, Mojemu mężowo z miłością…, Częstochowa, Edycja Świętego Pawła, New York, Exley, 1997, ss. 58. 1161. Exley Helen, wybór tekstów, Ukochanej żonie, Częstochowa, Edycja Świętego Pawła, New York, Exley, 1997, ss. 25. 1162. Exley Helen, Z miłością przez życie, Częstochowa 2008, Edycja Świętego Wojciecha, ss. 170. 1163. Fajkowska-Stanik Małgorzata, Transseksualizm i rodzina: przekaz pokoleniowy wzorców relacyjnych w rodzinach transseksualnych kobiet, Warszawa 2001, Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, Szkoła Wyższa Psychologii, ss. 204. 1164. Falarowska Monika, Florkowski Antoni, Piotr Gałecki Piotr (red.), Podstawy psychologii. Podręcznik dla studentów medycyny i kierunków medycznych, Wrocław 2011, Wydawnictwo Continuo, ss. 347. 1165. Faliński Janusz, Cała prawda o współczesnych związkach małżeńskich: poradnik prowadzący do szczęścia we wspólnocie rodzinnej, 2007, ss. 335. 1166. Falour Jassyca, O miłości ogólnie, o seksie szczególnie…, Warszawa 2009, Świat Książki, ss. 190. 1167. Fanzaga Livio, Po starcie na miłość!: list do młodych, którzy szukają piękna i wartości życia, Kraków 2008, eSPe, ss. 173. 1168. Farlough Stephen, Inna miłość: opowieści o znanych i nieznanych homoseksualistach, Warszawa 1993, Dialog, ss. 99. 1169. Farrington Arin – doradcy naukowi: Whipple Beverly PhD, Kingsberg Sheryl A., PhD, Zdrowie seksualne kobiet w wieku średnim i powyżej – zaburzenia seksualne, PS 2006, nr 4, ss. 22-30. 1170. Faustyna Kowalska, Dzienniczek: miłosierdzie Boże w duszy mojej, Kraków 2016, Wydawnictwo Misericordia Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia, ss. 813. 1171. Faustyna Kowalska, Miłość moja utonęła w Tobie, red. Sławomir Sznurkowski, wybór tekstów Elżbieta Siepak, teksty modlitw: Dzienniczek Św. Siostry Faustyny, Częstochowa 2002, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 1172. Feingold David S., Gordon Deborah, Chcę mieć dziecko, Warszawa 2003, Klub dla Ciebie, ss. 224. 1173. Feldhahn Shaunti Christine, Tajemnice bardzo szczęśliwych małżeństw, Kraków 2,014, Wydawnictwo Esprit, ss. 282. 1174. Feldhahn Shaunti Christine, Tylko dla kobiet: przewodnik po tym, co kryje się w duszy mężczyzny, Kraków 2007, „Esprit”, ss. 205. 1175. Feldhahn Shaunti Christine, Tylko dla kobiet: przewodnik po tym, co kryje się w duszy mężczyzny, wyd. 2 rozszerz., Kraków 2015, ss. 254. 1176. Felmy Karl Christian, Współczesna teologia prawosławna, Białystok 2005, Wydawnictwo: Prawosławna Diecezja Białostocko-Gdańska, ss. 314. 1177. Felstein Ivor, Gerontoseksuologoia, Wrocław 1972, PWN, ss. 172. 1178. Fenoy Eugenio, Abad Javier, Miłość i małżeństwo, Ząbki 2012, Apostolicum Wydawnictwo Księży Pallotynów Prowincji Chrystusa Króla, ss. 275. 1179. Fenwick Elizabeth & Walker Richard, Młodość, miłość, seks, Warszawa 1996, Oficyna Wydawnicza Profi, Towarzystwo Rozwoju Rodziny, ss. 96. 1180. Fideler David i Sabrineh, Alchemia miłości: wybór myśli sufickich, Warszawa 2012, Wydawnictwo Barbelo, ss. 321. 1181. Fielding Helen, Dziennik Bridget Jones, Warszawa 2000, Świat Ksiązki, ss. 233. 1182. Figarska Bożena, Seksualność sukcesu i pieniędzy, Łódź 2004, Ravi, ss. 238. 1183. Fijałkowski Paweł, Homoseksualizm, Warszawa 2010, wyd. 1, Wydawnictwo Eneteia, ss. 176. 1184. Fijałkowski Paweł, Homoseksualizm: wykluczenie – transgresja – akceptacja, Warszawa 2010, wyd. 1 dodr., Eneteia – Wydawnictwo Psychologii i Kultury, ss. 172. 1185. Fijałkowski Paweł, Homoseksualnośc daleka i bliska: słowa, mity, symbole, Warszawa 2014, Eneteia, ss. 194. 1186. Fijałkowski Paweł, Seksualność, psyche, kultura: homoerotyzm w świecie starożytnym, Warszawa 2007, Eneteia – Wydawnictwo Psychologii i Kultury, ss. 218. 1187. Fijałkowski Włodzimierz (red.), Miłość, prokreacja, odpowiedzialność, Warszawa 1987, Wiedza Powszechna, ss. 117. 1188. Fijałkowski Włodzimierz (red.), Poród naturalny po przygotowaniu w szkole rodzenia, Warszawa 1989, PZWL, ss. 251. 1189. Fijałkowski Włodzimierz, Biologiczny rytm płodności a regulacja urodzeń, Warszawa 1978, PZWL, ss. 199. (728) 1190. Fijałkowski Włodzimierz, Dar rodzenia, Warszawa 1985, wyd. 2 przejrzane i popr., Instytut Wydawniczy Pax, ss. 189. 1191. Fijałkowski Włodzimierz, Jestem od poczęcia: pamiętnik dziecka w pierwszej fazie życia, Częstochowa 2012, wyd. 2 popr., Kuria Metropolitalna: Tygodnik Katolicki „Niedziela”, Biblioteka „Niedzieli”, t. 299, ss. 160. 1192. Fijałkowski Włodzimierz, Ku afirmacji życia, Lublin 2003, Gaudium, ss. 249. 1193. Fijałkowski Włodzimierz, Ku afirmacji życia, Wrocław 1993, wyd. 2 poszerz., Wydawnictwo: Tum, ss. 406. 1194. Fijałkowski Włodzimierz, Miłość w spotkaniu płci, Warszawa 1977, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 218. 1195. Fijałkowski Włodzimierz, Miłość w spotkaniu płci, wyd. 2, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 205. 1196. Fijałkowski Włodzimierz, Miłość w spotkaniu płci, wyd. 2, Warszawa 2005, Pax, ss. 205. [1154] 1197. Fijałkowski Włodzimierz, Naturalny rytm płodności, Warszawa 1991, wyd. 4 popr., PZWL, ss. 63. 1198. Fijałkowski Włodzimierz, Neugebauer Krystyna, Stelmaszczyk Anna, Dar jedności: nowe spojrzenie na erotyzm człowieka, Warszawa 1988, Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, ss. 185. 1199. Fijałkowski Włodzimierz, Niewykorzystany dar płci, Kraków 1997, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 123. 1200. Fijałkowski Włodzimierz, Niewykorzystany dar płci, wyd. 2 poszerz., Kraków 1998, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 125. [4009] 1201. Fijałkowski Włodzimierz, Ojcostwo na nowo odkryte, Pelplin 1996, Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 144. 1202. Fijałkowski Włodzimierz, Oto jestem! ilustrowana opowieść o pierwszych miesiącach życia człowieka, Warszawa 2001, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, ss. 94. 1203. Fijałkowski Włodzimierz, Rodzicielstwo w zgodzie z naturą: ekologiczne spojrzenie na płciowość, Poznań 1999, Fundacja „Głos dla życia”, ss. 152. 1204. Fijałkowski Włodzimierz, Seks okiełznany? Twórcze przeżywanie płci, Wrocław 1991, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Akademickiej, ss. 135. 1205. Fijałkowski Włodzimierz, Szkoła rodzenia w programie prokreacji ekologicznej, Lublin 2003, TN KUL, ss. 58. 1206. Fijałkowski Włodzimierz, Szkoła rodzenia, Warszawa 1977, wyd. 3 uzup. i unowocześnione, PZWL, ss. 199. 1207. Fijałkowski Włodzimierz, U progu rodzicielstwa, Wrocław, wyd. 2 popr. i uzup., Wydawnictwo: Tum, ss. 191. 1208. Filar Marian, Przestępstwa seksualne w polskim prawie karnym, Toruń 1985, UMK, ss. 180. 1209. Filek Jacek (red.), Filozofia odpowiedzialności XX wieku. Teksty źródłowe, Kraków 2004, Wydawnictwo UJ, ss. 242. 1210. Filek Jacek, Etyka reinterpretacji, Kraków 2014, wyd. Homini, ss. 239. 1211. Filek Jacek, Życie. Etyka. Inni. Scherza i eseje filozoficzno-etyczne, Kraków 2010, Wydawnictwo Domini, ss. 352. 1212. Filipek Kinga, Marcyniak Marek E., Kuran Joanna, Rozpoczęcie współżycia seksualnego po zakończonym połogu, SP 2014 (t. 12), nr 1, ss. 8-14. 1213. Filipek Kinga, Marcyniak Marek E., Kuran-Ohde Joanna, Jakość współżycia płciowego kobiet 6 miesięcy po porodach drogami natury a samoocena stanu sromu i krocza, SP 2014 (t. 12), nr 2, ss. 59-63. 1214. Filipek Kinga, Marcyniak Marek E., Słownictwo seksualne młodego pokolenia Polaków w pierwszej dekadzie XXI stulecia, SP 2008 (t. 6), nr 2, ss. 77-82. 1215. Filipek Kinga, Marcyniak Marek E., Zarys historii problematyki dziewictwa w Polsce (X-XXI w.), SP 2011 (t. 9), nr 1, ss. 43-46. 1216. Filipiak Krzysztof, Lew-Starowicz Zbigniew, Kardioseksuologia, Warszawa 2011, Medical Education, ss. 166. 1217. Filipiak Monika, Seksualność dorosłych dzieci alkoholików, Leszno 2008, Studia i Materiały Wyższej Szkoły Humanistycznej w Lesznie, ss. 228. 1218. Filipowicz Artur, Bioetyka: dialog w obronie życia, Warszawa 2002, Bobolanum, ss. 212. 1219. Filipowski Jakub Kornel, Miłość za SMS czyli Cała prawda o erotycznym biznesie komórkowym, Chorzów 2013, Videograf, ss. 239. 1220. Filiżanka czekolady [Film], Kraków 2012, Wydawnictwo i Hurtowania Rubikon. 1221. Filoramo Giovanni, Chrześcijaństwo. Leksykon religie, Warszawa 2013, wyd. 1, Wydawnictwo Arkady, ss. 334. 1222. Filozofia i etyka. Słowniki tematyczne, Warszawa 2011, Biblioteka Gazety Wyborczej, t. 14, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 192. 1223. Finn Thomas i Donna, Miłość, seks i Kościół katolicki, Kraków 2000, WAM, ss. 103. [3005] 1224. Finn Thomas i Donna, Miłość, seks i Kościół katolicki, wznowienie 1, Kraków 2001, WAM, ss. 103. [1380] 1225. Firląg-Burkacka Ewa, Choroby przenoszone drogą płciową, Warszawa 2014, Krajowe Centrum ds. AIDS, ss. 99. 1226. Fischaleck Fritz, Uczciwa kłótnia małżeńska: jak rozwiązywać konflikty, wyd. 2, Warszawa 2000, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 255, 1991, ss. 281. 1227. Fisher Helen E., Anatomia miłości, Poznań 2005, wyd. 2 dodr., Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 406. 1228. Fisher Helen, Anatomia miłości, Poznań 2004, wyd. 2, „Rebis”, ss. 406. 1229. Fisher Helen, Anatomia miłości: historia naturalna monogamii, cudzołóstwa i rozwodu, Poznań 1994, Zysk i S-ka, ss. 446. 1230. Fisher Helen, Dlaczego kochamy, Poznań 2004, „Rebis”, ss. 334. 1231. Fisher Helen, Dlaczego kochamy, Warszawa 2005, Świat Książki, ss. 301. 1232. Fisher Helen, Dlaczego on? Dlaczego ona?, wyd. 1 dodr., Poznań 2012, Rebis, ss. 314, 2009, ss. 314. 1233. Fiut Ignacy Stanisław, Ekoetyki: kierunki rozwoju współczesnej aksjologii przyjaznej środowisku, Kraków 1999, Abrys, ss. 116. 1234. Flatow Ewelin, Zdrowie seksualne: analiza porównawcza wybranych aspektów seksualności studentów w Polsce i we Francji, Poznań 2013, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa, ss. 110. 1235. Flaubert Gustave, Pani Bovary. 1236. Flaubert Gustave, Szkoła uczuć (Szkoła serca). 1237. Flavigny Christian, Kłótnia o gender, Wydawnictwo „W drodze”, Poznań 2015, ss. 212. 1238. Fletcher Hugh L., Hickey G. Ivor, Winter P., Genetyka, Warszawa 2013, WN PWN, ss. 443. 1239. Flis Paulina, Obraz ciała w narracjach kobiet z diagnozą pochwicy, SP 2015 (t. 13), nr 2, ss. 70-77. 1240. Florek Ewa, Zdrowotne skutki narażenia kobiet na dym tytoniowy w środowisku, Poznań 2000, Katedra i Zakład Toksykologii. Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego, ss. 42. 1241. Foà Benedetta, Imię cierpienia: żałoba po aborcji dziecka, Poznań 2015, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów „W drodze”, ss. 201. 1242. For Ward Susan [oraz] Torres Joan, Dlaczego on nie kocha a ona za nim szaleje, Warszawa 1994, Real Press, Folium, ss. 295. [2394] 1243. Ford Anielle, Bratnia dusza: czy jesteś gotowa na miłość swojego życia?, Warszawa 2010, Świat Książki, ss. 193. 1244. Ford Thomas Michael, 100 pytań i odpowiedzi wokół AIDS: przewodnik dla młodzieży, wyd. 1 uzup., Warszawa 1995, ss. 204. 1245. Formacja do dojrzałości w Ruchu Rodzin Nazaretańskich, wybór i oprac. Bolesław Szewc, wyd. 2, Warszawa 2003, Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, Wydawnictwo Ruchu Rodzin Nazaretańskich, ss. 246. 1246. Fornalik Izabela, Dojrzewanie, miłości, seks: poradnik dla rodziców osób z niepełnosprawnością intelektualną, b.m.w., 2010, Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa Bardziej Kochani, ss. 106. 1247. Fornalik Izabela, Dojrzewanie, miłość, seks: poradnik dla rodziców osób z niepełnosprawnością intelektualną, b.m.w., Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa Bardziej Kochani, ss. 106. 1248. Fornalik Izabela, Jak edukować seksualnie osoby z niepełnosprawnością intelektualną?, Warszawa 2012, wyd. 2, Wydawnictwo Eneteia, ss. 120. 1249. Forte Bruno, Kolory miłości: małżeństwo a piękno Boga, Kraków 2012, Wydawnictwo Homo Dei, ss. 79. 1250. Forward Susan [oraz] Frazier Monika, Toksyczni teściowie, Warszawa 2002, Jacek Santorski & Co, ss. 259. 1251. Forward Susan [oraz] Torres Joan, Dlaczego on nie kocha a ona za nim szaleje, Warszawa 1994, Real Press Folium, ss. 295. 1252. Forward Susan, Buck Craig, Toksyczne namiętności, Warszawa 1997, Jacek Santorski & Co Wydawnictwo, ss. 264. 1253. Forward Susan, Frazier Donna, Gdy twój partner łże jak pies, Warszawa 1999, Jacek Santorski & Co, ss. 240, 2005, wyd. 2, ss. 325. 1254. Forward Susan, Frazier Donna, Gdy twój partner łże jak pies, Warszawa 2001, Diogenes – Grupa Wydawnicza Bertelsmann, ss. 240. 1255. Forward Susan, Toksyczni teściowie, Warszawa 2002, Diogenes – Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, ss., 254. 1256. Forward Susan, Torres Joan, Dlaczego on nie kocha, a ona za nim szaleje, wyd., 2 (popr.), Poznań 1999, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 306. 1257. Forward Suzan [oraz] Frazier Donna, Toksyczni teściowie, wyd. 2 popr., Poznań 2007, „Rebis”, ss. 277. 1258. Foster Barbara M., Foster Michael, Hadady Letha, Miłość we troje: od starożytności po czasy współczesne…, Warszawa 1999, Jacek Santorski, ss. 511. 1259. Foucault Michael, Historia seksualności, wyd. 2, Gdańsk 2010, Słowo/Obraz/Terytoria, ss. 482. 1260. Foucault Michel, Historia seksualności, Warszawa 1995, Cztelnik, ss. 612. 1261. Fox Marta, Pierwsza miłość, Wrocław 2006, Wydawnictwo Siedmiogród, ss. 438. 1262. Fox Randi, Nowa Kamasutra: wizualny przewodnik po sztuce uprawiania miłości, Warszawa 2011, Bellona, ss. 153. 1263. Francis Cindy, Mały poradnik dla zakochanych, Poznań 1996, Media Rodzina, ss. 133. 1264. Franciszek papież, Ćwicz się w miłości!, redakcja Małgorzata Wilk, Cyprian Kostrzewa, Częstochowa 2015, Edycja Świętego Pawła, ss. 32. 1265. Franciszek papież, Miłość jest łagodna, Poznań 2014, Wydawnictwo Święty Wojciech, ss. 124. 1266. Franciszek papież, Posynodalna adhortacja apostolska „Amoris laetitia” Ojca Świętego Franciszka do biskupów, do kapłanów i diakonów, do osób konsekrowanych, do małżonków chrześcijańskich i do wszystkich wiernych świeckich o miłości w rodzinie, Wrocław 2016, TUM, Wydawnictwo i Drukarnia Księgarni Archidiecezjalnej, ss. 275. 1267. Franciszek papież, Posynodalna adhortacja apostolska Amoris laetitia: o miłości w rodzinie, Kraków 2016, Wydawnictwo M, ss. 270. 1268. Frankfurt Harry, Dlaczego kochamy?, Łódź 2017, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ss. 153. 1269. Fraser Antonia, Miłość i Ludwik XIV, Poznań 2007, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 415. 1270. Frattini Eric, Papieże i seks: bezpruderyjny obraz przywódców Kościoła, Warszawa 2014, Wydawnictwo Sekret, Bellona, ss. 311. 1271. Frątczak Ewa, Ptak-Chmielewska Aneta, red. nauk., Płodność i małżeńskość w Polsce – analiza kohortowa: kobiety urodzeniowe 1911-1986, t. 2, Warszawa 2011, Szkoła Główna Handlowa – Oficyna Wydawnicza, ss. 123 + dysk optyczny (CD – ROM). 1272. Fredro Aleksander, Zemsta. 1273. Fredro Aleksander, Damy i huzary. 1274. Fredro Aleksander, Śluby panieńskie. 1275. Freeman Dorothy Rhodes, Kryzys małżeński i psychoterapia, Warszawa 1991, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 254. 1276. Freeman Jean, Jak kochać bez kompleksów: można przezwyciężyć syndrom Śpiącej Królewny, Warszawa 1995, Książka i Wiedza, ss. 157. 1277. Freud Sigmund, Charakter a erotyka, Warszawa 1996, Wydawnictwo KR, ss. 293, 2009, ss. 309. 1278. Freud Sigmund, Poza zasada przyjemności, Warszawa 1997, WN PWN, ss. 355. 1279. Freud Sigmund, Życie seksualne, Warszawa 2009, Wydawnictwo KR, ss. 310. 1280. Freud Zygmunt, Życie seksualne, Dzieła, t. 5, Warszawa, PWN, ss. 312. 1281. Frey Christofer, Etyka protestancka od reformacji do czasów współczesnych, Kraków 1991, UJ, Instytut Religioznawstwa, Skrypty Uczelniane nr 649, ss. 205. 1282. Freya D., O rzeczy najważniejszej, Gdańsk 1991, ss. 176, nakładem autora. 1283. Friday Nancy, Kobiety górą, Poznań 1994, Rebis, ss. 665. 1284. Friday Nancy, Zakazany owoc: więcej fantazji seksualnych kobiet, Poznań 1992, Rebis, ss. 367. 1285. Friday Nancy, Zakochani mężczyźni: erotyczne fantazje mężczyzn: triumf miłości nad wściekłością, Poznań 1993, Rebis, ss. 605. 1286. Friedman David M., Pan niepokorny: kultowa historia penisa, Warszawa 2003, Muza, ss. 400. 1287. Friedman Howard S., Osobowość: jak żyć w harmonii ze światem i ludźmi, Gdańsk 2008, wyd. 1, GWP, ss. 270. 1288. Froehle Virginia Ann, Pokochaj siebie!: 101 medytacji dla kobiet, Kraków 2002, WAM, ss. 133. 1289. Frołow Sylwia, Dzierżyński: miłość i rewolucja: [biografia intymna], Kraków 2014, Wydawnictwo Znak Horyzont, ss. 351. 1290. Fromm Erich, Mieć czy być?, Poznań 1997, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 304. 1291. Fromm Erich, Miłość, płeć i matriarchat, Poznań 1997, Rebis, ss. 222. 1292. Fromm Erich, Miłość, płeć i matriarchat, Poznań 2011, Dom Wydawniczy Rebis, wyd. 2 popr. (dodr.), ss. 222. 1293. Fromm Erich, Miłość, płeć i matriarchat, wyd. 2 (popr.), Poznań 1999, Rebis, ss. 222, wyd. 3 zm., 2013, ss. 207. 1294. Fromm Erich, Miłość, płeć i matriarchat, wyd. 2 popr. (dodr.), Poznań 2011, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 222, wyd. 3 zm., 2013, ss. 207. [1825] 1295. Fromm Erich, Niech się stanie człowiek. Z psychologii etyki, Warszawa 2005, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 196. 1296. Fromm Erich, O sztuce miłości, Poznań 2012, Wydawnictwo „Rebis”, wyd. 5 (popr.) (dodruk), ss. 131. 1297. Fromm Erich, O sztuce miłości, Poznań 2014, Dom Wydawniczy Rebis, wyd. 5 popr., dodr., ss., 131. 1298. Fromm Erich, O sztuce miłości, Warszawa 1973, Państwowy Instytut Wydawniczy, ss. 159. 1299. Fromm Erich, O sztuce miłości, Warszawa 1992, Saggitarius, ss. 117. 1300. Fromm Erich, O sztuce miłości, Warszawa 1997, Muza, ss. 146. 1301. Fromm Erich, O Sztuce miłości, Warszawa 2001, De Agostini Altaya, ss. 131. 1302. Fromm Erich, O sztuce miłości, wyd. 2, Warszawa 1973, PIW ss. 157, wyd. 5 popr., Poznań 2000, Rebis, ss. 131, 2007, wyd. 5 popr. (dodr.), ss. 131, 2010, wyd. 5 popr. (dodr.), Rebis, ss. 131. 1303. Fromm Erich, O sztuce miłości, wyd. 3, Warszawa 1994, Sagittarius, ss. 117. 1304. Fromm Erich, O sztuce miłości, wyd. 5 popr. (dodr.), Poznań 2004, „Rebis”, ss. 131. 1305. Fromm Erich, O sztuce miłości, wyd. 5 popr. (dodr.), Poznań 2005, Rebis, ss. 131. 1306. Fromm Erich, Rewizja psychoanalizy, Warszawa 1998, WN PWN, ss. 134. 1307. Fromm Erich, Rewizja psychoanalizy, wyd. 2 zm., Warszawa 2006, WN PWN, ss. 127. 1308. Fromm Erich, Ucieczka od wolności, Warszawa 2003, Czytelnik, ss. 279. 1309. Fronczek Zbigniew Włodzimierz, Romans w Lublinie: [encyklopedia lubelskich legend, sensacji i anegdot], wyd. 2, Lublin 2011, Polihymnia, ss. 184, 2007, ss. 184. 1310. Frończuk Piotr, Jakima Sławomir, Stodulska-Blaszke Aldona, Morylowska-Topolska Justyna, Zaburzenia seksualne u mężczyzn z zespołem uzależnienia od alkoholu w okresie abstynencji – badanie pilotażowe, SP 2018 (t. 16), nr 1, ss. 14-19. 1311. Frost Jack, W objęciach Ojca, Gorzów Wielkopolski 2003, W wyłomie, ss. 297. 1312. Fuentes J.D., Seksualny klucz do kobiecych emocji: jak w kilka minut wzbudzić w kobiecie pożądanie wykorzystujące strukturę kobiecej psychiki, Gliwice 2007, Internetowe Wydawnictwo „Złote Myśli”, ss. 202, 2008, wyd. 3, ss. 202. 1313. Fukuyama Francis, Koniec człowieka: konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, Kraków 2004, Znak, ss. 312, 2005, wyd. 1 dodr., ss. 312. 1314. Fukuyama Francis, Koniec człowieka: konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, wyd. 1 dodr., Kraków 2008, Wydawnictwo Znak, ss. 312. 1315. Fukuyama Francis, Koniec człowieka: konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, Kraków 2004, Znak, ss. 312. 1316. Fulghum Robert, Prawdziwa miłość, Warszawa 1999, Świat Książki, ss. 221. 1317. Fumagalli Aristide, Conci Alberto, Paleari Marco, Zranione serca: stracić miłość: trzy chrześcijańskie spojrzenia na małżeństwa, które się rozpadły, Kraków 2011, Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew”, ss. 133. 1318. Fumagalli Aristide, Historie miłosne w Biblii, Kraków 2003, WAM, ss. 115. 1319. Fumagalli Aristide, Mówił do nich w przypowieściach…, katechezy o małżeństwie i rodzinie, Kraków 2007, eSPe, ss. 101. 1320. Furmaga Lesław, Pani pozna pana: almanach towarzysko-matrymonialny dla samotnych seniorów, Gdynia 2012, Novae Res – Wydawnictwo Innowacyjne, ss. 235. 1321. Furmanek Waldemar red., Miłość jako wartość we współczesnej pedagogice, Rzeszów 2009, Wydawnictwo oświatowe FOSZE, ss. 257. 1322. Furmanek Waldemar, Deficyt miłości, Rzeszów 2012, Wydawnictwo Oświatowe Fosze, ss. 313. 1323. Furmanek Waldemar, Meandry miłości, Rzeszów 2011, Wydawnictwo Oświatowe Fosze, ss. 364. 1324. Furmanek Waldemar, Miłość – zagubiona wartość współczesnej pedagogiki, Rzeszów 2011, Wydawnictwo Oświatowe Fosze, ss. 317. 1325. Furmanek Waldemar, Rozwój rozumienia miłości, Rzeszów 2011, Wydawnictwo Oświatowe Fosze, ss. 287. 1326. Fussenegge, Gertrud, Władczynie: kobiety, które tworzyły historię, Warszawa 1998, Dom Wydawniczy Bellona, ss. 270. 1327. Gabriela Anna, Jak powiedzieć NIE – chłopakowi? [dokument elektroniczny], Gliwice 2005, Internetowe Wydawnictwo Złote Myśli. 1328. Gabriela Anna, Naturalne planowanie rodziny: seks bez barier, miłość bez wątpliwości, Gliwice 2008, Internetowe Wydawnictwo „Złote Myśli”, ss. 112. 1329. Gadacz Tadeusz (wybrał), O miłości – o nienawiści, Kraków 1995, Wydawnictwo Znak, ss. 145. 1330. Gadzinowski Janusz, Pawelczyk Leszek, Wiśniewski Janusz, red. nauk., Dawanie życia: problemy wspomagania rozrodu człowieka, Poznań 2003, Wydawnictwo UAM, ss. 118. 1331. Gaj Dariusz, Rejestracja małżeństw w Polsce: studium prawno-socjologiczne, Rzeszów 2009, Wydawnictwo i Drukarnia Diecezji Rzeszowskiej, ss. 288. 1332. Gajda Ewa, Problem dopuszczalności małżeństwa katolika z prawosławnym w prawie kanonicznym, Toruń 2001, Wydawnictwo UMK, ss, 251, 2012, wyd. 2, ss. 251. 1333. Gajda Janusz, Oblicza miłości, Kraków 1993 Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, ss. 212. 1334. Gajda Janusz, Wartości w życiu człowieka: prawda, miłość, samotność, Lublin 1997, Wydawnictwo UMCS, ss. 261. 1335. Gajda Piotr M., Prawo małżeńskie Kościoła katolickiego, wyd. 2 popr. i uzup., Tarnów 2000, Biblos, ss. 421. 1336. Gajda Piotr Mieczysław, Prawo małżeńskie Kościoła katolickiego, 2000, ss. 412, wyd. 3 popr. i poszerz., 2002, ss. 435, wyd. 4 popr., 2005, ss. 435, wyd. 6 popr. i poszerz., 2013, ss. 363, wyd. 7 popr. i poszerz., Tarnów 2016, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej „Biblos”, ss. 363. 1337. Gajewski Wacław, Węgleński Piotr, Inżynieria genetyczna, wyd. 3 zm., Warszawa 1986, PWN, ss. 326. 1338. Galarowicz Jan, Fenomenologiczna etyka wartości. W drodze do etyki odpowiedzialności, Kraków 1997, Wydawnictwo PAT, ss. 365. 1339. Galarowicz Jan, Kochać naprawdę, Kraków 2011, Wydawnictwo Petrus, ss. 233. 1340. Galarowicz Jan, Nowy elementarz etyczny, Kraków 2011, Wydawnictwo „Petrus”, ss. 272. 1341. Galarowicz Jan, Nowy elementarz etyczny, Kraków 2011, Wydawnictwo PETRUS, ss. 276. 1342. Galewicz Włodzimierz (red.), Moralność i profesjonalizm. Spór o pozycję etyk zawodowych, Kraków 2010, Universitas, ss. 476. 1343. Galewicz Włodzimierz red. nauk., Początki ludzkiego życia, Kraków 2010, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, ss. 449. 1344. Galewicz Włodzimierz red., Etyczne i prawne granice badań naukowych, Kraków 2009, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, ss. 250. 1345. Galli Leda, Seks: jak to wytłumaczyć swoim dzieciom?, Kraków 2012, Wydawnictwo „Salwator”, ss. 160. 1346. Galus Sylwia, Gumulak Elżbieta, Wojtoń Natalia, wybór tekstów, O małżeństwie, Katowice 2008, Księgarnia św. Jacka, ss. 16. 1347. Gałczyńska Kira, Srebrna Natalia, Warszawa 2006, Bertelsmann Media – Świat Książki, ss. 316. 1348. Gałecki Piotr, Bobińska Kinga, Eichstaedt Krzysztof, Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego – komentarz, Warszawa 2013, LexisNexis, ss. 357. 1349. Gałecki Piotr, Szulc Agata, Psychiatria, Wrocław 2018, Edra, Urban & Partner, ss. 625. 1350. Gałecki Sebastian, Spór o sumienie, Kraków 2012, Universitas, ss. 467. 1351. Gałkowski Jerzy W. i Gula Janusz, W imieniu dziecka poczętego, wyd. 2 popr. i rozsz., Rzym, Lublin, 1991, RW KUL, ss. 335, 1988, ss. 187. 1352. Gałuszka Mieczysław i Szewczyk Kazimierz red., Narodziny i śmierć: bioetyka kulturowa wobec stanów granic życia ludzkiego, Warszawa, Łódź, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 313. 1353. Gałuszka Mieczysław, Społeczne i kulturowe powinności medycyny: tożsamość zawodowa i atrofia moralna, Wrocław 2003, Wrocławskie Towarzystwo Naukowe – Wydaw., ss. 218. 1354. Gambal Jarosław, Wierzyć i kochać: życie pełne nadziei, Kraków 2007, WAM, ss. 73. 1355. Gancarek Stanisław, Małżeństwo, Częstochowa 2014, Częstochowskie Wydawnictwo Archidiecezjalne Regina Poloniae, ss. 81. 1356. Gandhi Night M., Kobiety w islamie: [miłość w życiu muzułmanek], Warszawa 2015, Prószyński Media, ss. 479. 1357. Gapik Lechosław, Rozwód… i co dalej, Warszawa 1989, Książka i Wiedza, ss. 147. 1358. Gapik Lechosław, Wychowawcze wyznaczniki funkcjonowania seksualnego, Warszawa 1990, Departament Wychowania MON, ss. 311. 1359. Gapik Lechosław, Zdrowie, seks, obyczaje, Poznań 1995, Głos Wielkopolski, ss. 163. 1360. Gapik Lechosław, Życie i seks, Poznań 1998, Glos Wielkopolski, ss. 159. 1361. Garascia Anthony, Zanim powiesz TAK: przygotowanie do sakramentu małżeństwa, Poznań 2012, Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha, Wydawnictwo Święty Wojciech, ss., 197. 1362. Garcia Márquez Gabriel, Miłość w czasach zarazy, Warszawa 2002, De Agostini Polska, Altaga, ss. 466. 1363. Gardocka Teresa, Herbowski Piotr, Jagiełło Dariusz, Jóźwiak Piotr, red. nauk., Przestępczy seks, Warszawa 2016, Difin, ss. 209. 1364. Garlacz Gabriela, Rosomak Danuta, Akuszerka: rzecz o Stanisławie Leszczyńskiej, Ząbki 2002, Apostolicum, ss. 120. 1365. Garlicki Leszek red., Trybunały konstytucyjne a przerywanie ciąży: zbiór orzeczeń, z. 2, Warszawa 1992, TK, ss. 67. 1366. Garlicki Leszek red., Trybunały konstytucyjne a przerywanie ciąży: zbiór orzeczeń, z. 1, Warszawa 1992, TK, ss. 99. 1367. Garrigues Jean Miguel, Bóg, w którym nie ma idei zła: wolność człowieka w sercu Boga, Poznań 1996, „W drodze”, ss. 227. 1368. Garrone Giuseppe red., Przecież to dziecko!: świadectwo o dramacie aborcji, Kraków 2001, Wydawnictwo Salwator, ss. 121. 1369. Gartner Malwina, Daj jej orgazm, wyd. I, Gliwice 2009, Złote Myśli, ss. 259. 1370. Gartner Malwina, Daj jej orgazm: co powinieneś wiedzieć, żeby zawsze trafiać w dziesiątkę, Gliwice 2009, Wydawnictwo Złote Myśli, ss. 259. (63) 1371. Gartner Malwina, Już nie będę taki szybki. Przedwczesny wytrysk – istota problemu oraz sposoby jego likwidacji, Gliwice 2008, Złote Myśli, ss. 49. 1372. Gasidło Władysław, Z zagadnień etyki małżeńskiej i rodzinnej, Kraków 1994, Wydawnictwo „Czuwajmy”, Wydział Duszpasterstwa Rodzin Kurii Metropolitalnej w Krakowie, ss. 518. 1373. Gasidło Władysław, Z zagadnień etyki małżeńskiej i rodzinnej, wyd. 3, Kraków 1990, Instytut Teologiczny Księzy Marianów, ss. 190. [2871] 1374. Gasparino Andrea, Seksualność darem Boga: rozmowy z młodzieżą na temat etyki seksualnej, Warszawa 1994, Wydawnictwo Salezjańskie, ss. 43 i 2007, ss. 42. 1375. Gaudin Vincent i Robin, 101 sposobów, aby powiedzieć kocham cię, Wrocław 2011, Wydawnictwo Siedmiogród, ss. 111. 1376. Gauthier Jacques, Po pięćdziesiątce, Poznań 2010, Wydawnictwo „W drodze”, ss. 201. 1377. Gawda Barbara, Skrypty miłości, nienawiści i lęku u osób antyspołecznych, Warszawa 2011, Difin, ss. 173. 1378. Gaweł Józef, Doświadczyć Bożej miłości, Kraków 2008, Wydawnictwo Księży Sercanów, ss. 131. 1379. Gawrych Magdalena, Niepłodność czy oczekiwanie na płodność? Terapia systemowa pary – opis przypadku, PS 2015, nr 42, ss. 19-25 (2015, nr 2). 1380. Gawrych Magdalena, Sex coaching a terapia seksuologiczna. Miejsce sex coachingu w obszarze działalności na rzecz zdrowia seksualnego, PS 2016, nr 47, ss. 19-26 (27-33) (2016, nr 3). 1381. Gąsior Piotr, Miłość bez lęku: spotkania ze świętą Berettą Mollą, Kraków 2004, Dom Wydawniczy „Rafael”, ss. 92. 1382. Gąsior Piotr, O miłości prawdziwej: powołanym do małżeństwa, Kraków 2008, Dom Wydawniczy „Rafael”, ss. 141. 1383. Gdula Maciej, Trzy dyskursy miłosne, Warszawa 2009, Oficyna Naukowa, ss. 210. 1384. Gdybym mówił językami: 365 myśli o miłości, zebrał Wilhelm Mühs, Warszawa 2000, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 113. 1385. Geisselhart Roland, Hofman-Burkart Christiane, Stresologia. Najskuteczniejsze techniki zarządzania stresem, b.m.w. 2009, Wydawnictwo Flashbook, ss. 125. 1386. Geißler Sina-Aline, Czekając na miłość: rzecz o masochizmie kobiet, Gdańsk 1995, Sapiens, ss. 206. 1387. Genetyka medyczna, Gerard Drewa, Tomasz Ferenc (red.), Wrocław 2011 (dodruk 2013), Elsevier Urban & Partner, ss. 933. 1388. Genetyka molekularna, Piotr Węgleński (red. naukowa), Warszawa 2012, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 542. 1389. Genetyka, H. Fletcher, I. Hickey, P. Winter, Warszawa 2010, wyd. 3, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 443. 1390. Genzmer Herbert, Gala i Salvador Dali, Kraków 2000, Wydawnictwo Literackie, ss. 166. 1391. Gersdorff Mathias von, Rewolucja seksualna zagraża dzieciom, Kraków 2008, Stowarzyszenie Kultury Chrześcijańskiej im. Ks. Piotra Skargi, ss. 110. 1392. Gert Bernard, Culver Charles M., Clouser K. Danner, Bioetyka: ujęcie systematyczne, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, ss. 505. Gesché Adolphe, Zło, Poznań 2009, Wydawnictwo „W drodze”, ss. 198. 1393. Gert Bernard, Culver Charles M, Clouser K. Danner, Bioetyka: ujęcie systematyczne, Gdańsk 2009, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, ss. 505. 1394. Gerymski Rafał, Czy cechy osobowości są drobnymi predyktorami typu oglądanej pornografii? Analiza związku między cechami osobowości a preferencjami wybranych kategorii pornograficznych, PS 2017, nr 51, ss. 2-9 (10-16) (2017, nr 3). 1395. Gerymski Rafał, Skałacka Katarzyna, Czy intymność, namiętność i zobowiązanie kształtują satysfakcję seksualna seniorów? Wyniki badania eksploracyjnego, SP 2018 (t. 16), nr 2, ss. 43-50. 1396. Ghia Luigi, ABC małżeństwa: pomoc w rozeznaniu duchowym dla małżeństwa i rodziny, Warszawa 2008, Wydawnictwo Salezjańskie, ss. 183. 1397. Gibson Ty, W świetle Bożej miłości, Radom 2013, Orion Plus, ss. 127. 1398. Gibson Ty, Zakochani bez końca, Radom 2009, Orion Plus, ss. 186. 1399. Gibson Ty, Zapatrzeni w miłość, Radom 2013, Orion Plus, ss. 171. 1400. Giddens Anthony, Przemiany intymności: seksualność, miłość i erotyzm we współczesnych społeczeństwach, Warszawa 2005, WN PWN, ss. 248. 1401. Giddens Anthony, Przemiany intymności: seksualność, miłość i erotyzm we współczesnych społeczeństwach, Warszawa 2006, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 248, wyd, 1, 1 dodr., 2007, ss. 248. 1402. Giddens Anthony, Przemiany intymności: seksualność, miłość i erotyzm we współczesnych społeczeństwach, wyd. 1, 2 dodr., Warszawa 2015, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 248. 1403. Giddens Anthony, Przemiany intymności: seksualność, miłość, erotyzm we współczesnych społeczeństwach, PWN 2006, ss. 248. 1404. Gierowski Józef K. i Szymusik Adam, red., Postępowanie karne i cywilne wobec osób zaburzonych psychicznie: wybrane zagadnienia z psychiatrii, psychologii i seksuologii sądowej, Kraków 1996, Collegium Medicum, ss. 332. 1405. Gierowski Józef Krzysztof, Jaśkiewicz-Obydzińska, Najda Małgorzata, Psychologia w postępowaniu karnym, Warszawa 2010, wyd. 2,LexisNexis, ss. 556. 1406. Gierowski Józef Krzysztof, Parzycki Lech K., Niepoczytalność i psychiatryczne środki zabezpieczające. Zagadnienia prawno-materialne, procesowe, psychiatryczne i psychologiczne, Warszawa 2013, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 454. 1407. Giertych Maciej, Równość płci i zagadnienia życia w Unii Europejskiej, Bruksela 2008, ss. 28. 1408. Giertych Wojciech, Rachunek sumienia teologii moralnej, Kraków 2004, Wydawnictwo „M”, ss. 247. 1409. Giese Hans (red.), Seksuologia, Warszawa 1976, PZWL, ss. 901. 1410. Giezek Jacek, Świadomość sprawcy czynu zabronionego, Warszawa 2013, Wolters Kluwer, ss. 348. 1411. Gilbaugh James H., Mężczyzna intymny, Warszawa 1994, W. A. B., ss. 182. 1412. Gilbert Guy, Dealer miłości, Warszawa 2000, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 214. 1413. Gilbert Julie Goldschith, Miłość i nienawiść: życie Ericha Marii Remarque`a i Paulette Goddard, Warszawa 1998, „Czytelnik”, ss. 492. [1701] 136. 1414. Gildens Anthony, Przemiany intymności. Seksualność, miłość, erotyzm we współczesnych społeczeństwach, Warszawa 2016, PWN, dodruk, ss. 248. 1415. Ginekologia praktyczna, pod red. Willibalda Pschyremba, Güntera Straussa, Eckharda Petriego, Warszawa 2014, wyd. I, 4 dodruk, PZWL, ss. 844. 1416. Ginekologia, David McKay Hart, Jane Norman, red. II wydania polskiego Grzegorz H. Bręborowicz, Wrocław 2006, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, ss. 433. 1417. Ginekologia, Jonathan S. Berek, Emil Novak, red. naukowy wydania polskiego Jan Kotarski, Warszawa 2008, wyd. MediPage, t. 1-4, ss. 1-1809. 1418. Ginekologia, redaktor naukowy Zbigniew Słomko, t. 1, ss. 621, Warszawa 2008, t. 2, Warszawa 2008, Wydawnictwo Lerkarskie PZWL, ss. 1345. 1419. Giommi Roberta, Jestem chłopcem, Warszawa 2009, Wydawnictwo Rea, ss. 51. 1420. Giordano E., Lasconi Tonino, Boscato Graziella, Nastolatki: trudne pytania, Warszawa 2010, Wydawnictwo Salezjańskie, ss. 109. 1421. Giordano E., Lasconi Tonino, Boscato Graziella, Nastolatki: trudne pytania. 2, Zakochane serce, Warszawa 2004, Wydawnictwo Salezjańskie, ss. 112. 1422. Gizicka Dorota red., Małżeństwo. Rodzina. Rodzicielstwo. Przemiany współczesne w Polsce, Lublin 2016, Wydawnictwo KUL, ss. 180. 1423. Giżycki Kamil, Hebanowa miłość i inne opowiadania afrykańskie, Wrocław 1960, Ossolineum, ss. 230. 1424. Glass Andrzej, Tajemnica szczęścia i miłości: sympatia, szczęście, miłość i wolność, wyd. 4, Warszawa 2013, Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej, ss. 106. 1425. Gleen Denise, Mądra o czasie, Warszawa 2013, Wydawnictwo Bogulandia, ss. 256. 1426. Glensk Ewa, Glensk Joachim, wybór, Od pierwszej miłości do grobowej deski: aforyzmy i refleksje o małżeństwie, Opole 2011, ss. 285. 1427. Glinkowski Benedykt, Małżeństwo konkordatowe, Poznań 2002, Księgarnia św. Wojciecha, ss. 61. 1428. Gliński Dariusz, Narodziny miłości, Częstochowa 2001, Edycja Świetego Pawła, ss. 16. 1429. Glombik Konrad red., Wychowanie seksualne w rodzinie i w szkole, Opole 2010, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, Wydawnictwo Świętego Krzyża, ss. 297. 1430. Glombik Konrad, Morciniec Piotr, Wyjazdy zarobkowe: szansa czy zagrożenie?: perspektywa społeczno-moralna, Opole 2005, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, ss. 255. 1431. Glück Mieczysław, Miłość jako podstawa małżeństwa, Łódź 1909, nakł. Maksym. Stiftera, ss. 59. 1432. Gładysz Andrzej red., Zakażenia HIV/AIDS: poradnik dla lekarzy praktyków, Wrocław 2007, Wydawnictwo Continuo, ss. 188. 1433. Głąbska Maria, Obraz miłości we współczesnym języku polskim: (na podstawie analizy znaczeń leksemów kochać i miłość), Warszawa 2014, Wydział Polonistyki UW, ss. 130. 1434. Głodkowska Joanna i Giryński Andrzej red., Seksualność osób z niepełnosprawnością intelektualna: uwalnianie od schematów i uprzedzeń, Warszawa 2005, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, ss. 120. 1435. Głodkowska Joanna, Giryński Andrzej (redaktorzy), Seksualność osób z niepełnosprawnością intelektualną, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Materiały z konferencji zorganizowanej w dniach 2-3 VI 2004 r., ss. 124. 1436. Głos dla Życia: biuletyn obrońców życia, Poznań 1992-, Fundacja „Głos dla Życia”, dwumiesięcznik. 1437. Głośmy Ewangelię życia: antologia tekstów i wypowiedzi z przebiegu walki o prawo do życia dzieci nie narodzonych, oprac. zespół red. Wydawnictwa, Warszawa 1997, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 271, 1997, wyd. 2 uzup., ss. 287. 1438. Głowacka Daria Luiza [rozmowy przeprowadziła], Wyznania aborcjonistek, Siedlce 2015, Unitas, ss. 72. 1439. Głód Franciszek, Mądrość Bożej koncepcji małżeństwa i rodziny: studium pastoralne, Wrocław 2005, Franciszek Głód, ss. 374. 1440. Głód Franciszek, Odnalezienie szczęścia w małżeństwie i rodzinie, Wrocław 2013, Papieski Wydział Teologiczny, ss. 430. 1441. Gmitrzak Dagmara, Inteligencja serca: jak otworzyć serce i doświadczać miłości, Białystok 2013, Studio Astropsychologii, ss. 200. 1442. Gnilka Joachim, Teologia Nowego Testamentu, Kraków 2002, Wydawnictwo „M”, ss. 622. 1443. Godecka Joanna, Szczęście w miłości. Jak mądrze kochać i rozumieć siebie, Warszawa 2015, Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”, ss. 329. 1444. Godlewski Julian, Życie płciowe człowieka: fizjologia, psychologia, socjologia, Warszawa 1978, PZWL, ss. 207 1445. Godlewski Juliusz, Życie płciowe człowieka: fizjologia, psychologia, socjologia, wyd. 2 popr. i uzupeł., Warszawa 1969, PZWL, ss. 17. (93) 1446. Godność - utracona? [2], Suplement, Kielce 2000, Jedność, ss. 75. 1447. Godson Suzi [i Agace Mel], Lubię seks, Warszawa 2003, „Muza”, ss. 286. 1448. Goethe Johann Wolfgang, Cierpienia młodego Wertera. 1449. Goethe Johann Wolfgang, Faust. 1450. Gogacz Mieczysław, Ciemna noc miłości, wyd. 2, Warszawa 2013, Wydawnictwo Iota Unum, ss. 159. 1451. Gogacz Mieczysław, Jak traci się miłość: (esej ascetyczny), wyd. 2, Warszawa 2013, Wydawnictwo Iota Unum, ss. 256. 1452. Gogacz Mieczysław, Największa jest miłość (1 Kor 13,13): rozważania rekolekcyjne, wyd. 2, Warszawa 2013, Wydawnictwo Iota Unum, ss. 124. 1453. Gogoliński Eugeniusz, Gruszczyńska Maria, Steckiewicz-Kała Krystyna, Katolickie spojrzenie na małżeństwo i rodzicielstwo; o indywidualnym rodzicielstwie i powrocie płodności po porodzie, wyd. 2 popr., Gliwice, Duszpasterstwo Rodzin Diecezji Gliwickiej, Katowice, Drukarnia Archidiecezjalna, 2008, ss. 39. 1454. Gojawiczyńska Pola, Miłość Gertrudy, Warszawa 1956, Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik, ss. 169. 1455. Gola Beata, Modele zachowań seksualnych w prasie młodzieżowej i poglądach nastolatków, Kraków 2008, Wydawnictwo UJ, ss. 292. 1456. Gola Mateusz, Mechanizmy, nie symptomy: drogowskaz do pracy z pacjentem z kompulsywnymi zachowaniami seksualnymi, PS 2016, nr 46, ss. 2-10 (11-18) (2016, nr 2). 1457. Gola Przemysław, Praktyczne porady na temat małżeństwa, rodziny i samotności, Rokitno Szlacheckie 2012, Fundacja Biblijna, Hosanna, ss. 40. 1458. Golan Anna, Depko Andrzej, Intymność, Kielce 2018, Wydawnictwo Charaktery, ss. 142. 1459. Goldberg Herb, Wrażliwy macho: mężczyzna 2000, Warszawa 2000, Diogenes, Świat Książki, ss. 277. 1460. Goldberg Jane G., Ciemna strona miłości, Warszawa 1994, Wydawnictwo W.A.B., ss. 395. 1461. Goldberg Wendy, Goodwin Betty, Wyjdź na mnie!: słynne pary na ślubnym kobiercu, Kraków 1997, Signum, ss. 173. 1462. Goldman Jane, Seks: co, jak, dlaczego: przewodnik dla nastolatków, Warszawa 1999, Prószyński i S-ka, ss. 154. 1463. Goleń Jacek, Motywy zawarcia małżeństwa sakramentalnego: studium rodzin w świetle badań narzeczonych, Lublin 2013, Wydawnictwo KUL, ss. 448. 1464. Golonka Anna, Niepoczytalność i poczytalność ograniczona, Warszawa 2013, Lex a Wolters Kluwer business, ss. 556. 1465. Golonka Anna, Niepoczytalność i poczytalność ograniczona, Warszawa 2013, wyd. 1, Wolters Kluwer, ss. 556. 1466. Golonka Anna, Psychologiczne kryteria oceny poczytalności sprawcy czynu zabronionego, w: W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci profesora Andrzeja Wąska, Lublin 2005, UMCS. 1467. Gołaszewska Maria, Imiona miłości: nowożytna myśl o życiu erotycznym, Kraków 1992, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, ss. 174. 1468. Gołębiowski Michał, pod red. nauk. Wacława Waleckiego, Małżeństwo Józefa i Maryi w literaturze i piśmiennictwie staropolskim doby potrydenckiej, Kraków 2015, Collegium Columbinum, ss. 163. 1469. Gołubiński Andrzej, Falkowski Aleksander, Gliniewicz Aleksander, Sikorski Andrzej, Badanie doplerowskie w diagnostyce zaburzeń erekcji, SP 2003 (t. 1), nr 1, ss. 39-43. 1470. Gołubiński Andrzej, Sikorski Andrzej, Współczesne poglądy na związek między zaburzeniami erekcji a łagodnym rozrostem stercza, PS 2005, nr 3, ss. 23-25. 1471. Gomuła Andrzej, Wpływ hormonów płciowych i neurotransmiterów na funkcje i zachowania seksualne, SP 2006 (t. 4), nr 1, ss. 21-33. 1472. Gonick Larry, DeVault Christine, Seks w obrazkach, Warszawa 2000, Prószyński i S-ka, ss. 251. 1473. Good Nancy, Jak kochać trudnego mężczyznę, wyd. 2 w jęz. pol., Gdańsk 2001, GWP, ss. 207. 1474. Good Nancy, Jak kochać trudnego mężczyznę, wyd. 2 w jęz. polskim, Gdańsk 2008, GWP, ss. 226. 1475. Goodman Michael P., red. nauk. wyd. polskiego Michał Barwijuk, Piotr Kolczewski, Ginekologia plastyczna. Chirurgia narządów intymnych kobiety, wyd. I, Warszawa 2018, PZWL, ss. 294. 1476. Gorąco i czule kocham Cię, wybór tekstów Helen Exley, Częstochowa, Edycja Świętego Pawła, New York, Helen Exley, 1997, ss. 26. 1477. Gordon Jahn David, Położnictwo, ginekologia i niepłodność: podręcznik klinicysty, Warszawa 2011, MediPage, ss. 647. 1478. Gordon Thomas, Wychowanie bez porażek: rozwiązywanie konfliktów między rodzicami a dziećmi, wyd. 11, Warszawa 2003, Pax, ss. 311. 1479. Gore-Gorszewska Gabriela, Stereotypy na temat seksualności w późnej dorosłości oczami Polaków 50+. Badanie pilotażowe w ośrodku sanatoryjnym, PS 2017, nr 51, ss. 17-25 (26-33) (20127, nr 3). 1480. Gortatowicz Agnieszka red., Jak rozpalić wszystkie zmysły, Warszawa 2010, Hearst-Marquard Publishing, ss. 127. 1481. Gortatowicz Agnieszka tł. i red., Sexbook: jak kochać i być kochaną, Warszawa 2012, Hearst-Marquard Publishing, Cosmopolitan, ss. 95. 1482. Gottman John Mordechai, Schwartz Gottman Julie [oraz] De Claire Joan, 10 sposobów, które pomogą naprawić nasze małżeństwo, Poznań, Harbor Point, Media Rodzina, 2008, ss. 246. 1483. Goutierre Marie-Dominique, Philippe Marie-Dominique, Powołani do miłości, Kraków 2001, Wydawnictwo Del Art., ss. 32. 1484. Góra Jan, Lednicki Dekalog, Kraków 2008, Wydawnictwo „M”, ss. 95. 1485. Górak-Sosnowska Katarzyna red., Queer a islam: alternatywna seksualność w kulturach muzułmańskich, Sopot 2012, Smak Słowa, ss. 304. 1486. Góralczyk Pawel, Wychowawcza etyka seksualna, Ząbki 2000, Apostolicum, ss. 303. 1487. Góralczyk Paweł, Powtórne związki małżeńskie w teologicznym i etycznym świetle, Ząbki 1995, Apostolicum, ss. 232. 1488. Góralski Wojciech red., Przeszkody małżeńskie w prawie kanonicznym, Warszawa 2016, Wydawnictwo UKSW, ss. 522. 1489. Góralski Wojciech, Błąd co do przymiotu osoby a ważność małżeństwa kanonicznego (kan. 1097 § 2 KPK), Płock 2012, Płocki Instytut Wydawniczy, ss. 334. 1490. Góralski Wojciech, Dzierżon Ginter, Nieważność małżeństwa zawartego pod wpływem podstępu: KAN 1098 Kodeksu Prawa Kanonicznego, Warszawa 2004, Wydawnictwo UKSW, ss. 292. 1491. Góralski Wojciech, Dzierżon Ginter, Niezdolność konsensualna do zawarcia małżeństwa kanonicznego: kan. 1095, nn. 1-3 KPK, Warszawa 2001, Wydawnictwo UKSW, ss. 468. 1492. Góralski Wojciech, Kanoniczne prawo małżeńskie, Warszawa – Poznań 2000, Polskie Wydawnictwo Prawnicze IURIS, ss. 178. 1493. Góralski Wojciech, Kościelne prawo małżeńskie, wyd. 2 popr. i uzup., Warszawa 2006, Wydawnictwo UKSW, ss. 380. [3096] 1494. Góralski Wojciech, Małżeństwo kanoniczne, Warszawa 2011, wyd. 1, LexisNexis, ss. 462. 1495. Góralski Wojciech, Matrimonium facit consensus: z orzecznictwa Roty Rzymskiej w sprawach o nieważność małżeństwa z tytułów dotyczących zgody małżeńskiej, t. 1, (1984-1997), Warszawa 2000, Wydawnictwo UKSW, ss. 396. 1496. Góralski Wojciech, Matrimonium facit consensus: z orzecznictwa Trybunału Roty Rzymskiej w sprawach o nieważność rozpoznawanych z tytułów dotyczących zgody małżeńskiej, t. 2,1991-2013, Płock 2014, Płocki Instytut Wydawniczy, ss. 337. 1497. Góralski Wojciech, Studia nad małżeństwem i rodziną, Warszawa 2007, Wydawnictwo UKSW, ss., 668. 1498. Góralski Wojciech, Wokół małżeństwa kanonicznego, Lublin 1993, UMCS, AWH Antoni Dudek, ss. 60. 1499. Góralski Wojciech, Wspólnota całego życia, Częstochowa 1995, Tygodnik Katolicki „Niedziela”, ss. 211. 1500. Góralski Wojciech, Zawarcie małżeństwa konkordatowego w Polsce, Warszawa 1998, Wydawnictwo ATK, ss. 182. 1501. Górnicka-Zdziech Izabela, Jak uwieść swojego męża? Jak zdobyć swoją żonę?, Kraków 2015, WAM, ss., 116. 1502. Górny Grzegorz realiz., Aborcja [film], Kraków 2005, Wydawnictwo WAM – Studio Inigo, 1 kas. wiz. (16 min), dźw., kolor. 1503. Górski Remigiusz, Małżeństwa między katolikami a prawosławnymi: problemy natury konfesyjnej oraz próby ich rozwiązania w świetle dokumentów dialogu ekumenicznego, Kraków 2015, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, Wydawnictwo Naukowe, ss. 307. 1504. Graban Janina przygot. tekstów, Wieczne dzieci czy dorośli: problem seksualności osób z niepełnosprawnością intelektualną, Warszawa 2002, Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa „Bardziej Kochani”, Warszawa 2002, ss. 88. 1505. Grabowscy Magdalena i Wiesław, Zanim wybierzesz…: przygotowanie do życia w rodzinie, Warszawa 1993, AND, ss. 331. 1506. Grabowska Anna, Nowicka Anna red. zeszytu, Być kobietą, być mężczyzna... dlaczego jesteśmy różni, Warszawa 2003, Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika, ss. 136. 1507. Grabowska Barbara, Miłość i małżeństwo w Indiach: z dziejów literatury indyjskiej, Warszawa 2014, Wydawnictwo Akademickie Dialog, ss. 445. 1508. Grabowska Magdalena, Seksualność we wczesnej, średniej i późnej dorosłości, Bydgoszcz 2011, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, ss. 270. 1509. Grabowska Magdalena, Stereotypy płciowe wczesnej dorosłości, Bydgoszcz 2007, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, ss. 113. 1510. Grabowski Marian, Miłość seksualna: koncepcja Karola Wojtyły, Toruń 2012, Wydawnictwo Naukowe UMK, ss. 331. 1511. Grabowski Marian, Na ścieżkach współczesności, Kraków 2003, Homo Dei, ss. 228. 1512. Grabska Stanisława, Bóg jest miłością, Włocławek 2004, Włocławskie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 111. 1513. Gracka-Tomaszewska Milena, Drogi do macierzyństwa: reprezentacja siebie i reprezentacja dziecka w umyśle kobiety jako podstawa macierzyństwa, Wydawnictwo Naukowe Scholar, ss. 257. 1514. Graczyk Krzysztof, Implikacje skutków medyczno-psychologicznych schorzeń neurologicznych w kanonicznym prawie małżeńskim, Włocławek 2005, Włocławskie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 384. 1515. Graczyk Krzysztof, Schorzenie sclerosis multiplex: a zdolność do zawarcia małżeństwa w świetle prawa Kościoła katolickiego, Lublin 2002, Wydawnictwo KUL, ss. 233. 1516. Graczyk Krzysztof, Wpływ schorzeń neurologicznych na zdolność do pojęcia istotnych obowiązków małżeńskich, Włocławek 2014, Włocławskie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 326. 1517. Graham Masterton, Sekrety seksu czyli Co twój mężczyzna widzi w innych kobietach, Poznań 1999, Rebis, ss. 252. 1518. Grall Marion-Catherine, Ratunku, boję się kochać!: 12 sposobów na znalezienie miłości, Warszawa 2008, Klub dla Ciebie Bauer-Weltbild Media, ss. 237. 1519. Granat Wincenty, Personalizm chrześcijański. Teologia osoby ludzkiej, Sandomierz 2018, KUL, ss. 710. 1520. Granat Wincenty, Teologiczna wiara, nadzieja i miłość, Lublin 1960, TN KUL, ss. 448. 1521. Graver Jane, Jak się zmieniam: dla dzieci od 8 do 11 lat i dla rodziców, Warszawa 1994, Pax, ss. 60. 1522. Gray John, Kobiety są z Wenus: spróbuj zrozumieć kobietę, Poznań 2001, Zysk i S-ka, ss. 123. 1523. Gray John, Mars i Wenus od nowa, Warszawa 2003, Świat Książki, ss. 365. 1524. Gray John, Mars i Wenus zaczynają od nowa: jak przetrwać utratę miłości, wyd. 2 popr., Poznań 2011, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 365. 1525. Gray John, Mars i Wenus zaczynają od nowa: jak przetrwać utratę miłości, wyd. 2 popr. (dodr.), Poznań 2012, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 365. 1526. Gray John, Marsjanie i Wenusjanki rozpoczynają życie od nowa: praktyczny przewodnik dla tych, którzy chcą ponownie znaleźć miłość po zerwaniu z partnerem, po rozwodzie lub śmierci ukochanej osoby, Poznań 2001, Zysk i S-ka, ss. 379. 1527. Gray John, Marsjanie i Wenusjanki w sypialni, Poznań 2015, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 207. 1528. Gray John, Marsjanie i Wenusjanki w sypialni, wyd. 2 popr. (dodr.), Poznań 2013, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 207. 1529. Gray John, Marsjanie i Wenusjanki w sypialni, wyd. 2 popr., Poznań 2009, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 207, 2010, wyd. 2 popr. (dodr.), ss. 207. 1530. Gray John, Marsjanie i Wenusjanki w sypialni: jak zachować romantyzm i namiętność w intymnym związku, Poznań 1995, Zysk i S-ka, ss. 207. 1531. Gray John, Marsjanie i Wenusjanki: 365 sposobów na ożywienie miłości, Poznań 1999, Zysk i S-ka, ss. 203. 1532. Gray John, Mężczyźni są z Marsa, kobiety z Wenus, wyd. 3 popr. (dodr.), Poznań 2010, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 310. 1533. Gray John, Mężczyźni są z Marsa: spróbuj zrozumieć mężczyznę, Poznań 2001, Zysk i S-ka, ss. 111. 1534. Gray John, Zakochani Marsjanie i Wenusjanki: inspirujące i szczere zwierzenia szczęśliwych par, wyd. 2 popr., Poznań 2012, Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 163. 1535. Grecko-polski Nowy Testament. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi, Warszawa 1994, wyd. 8, tłumaczenie: Remigiusz Popowski, Michał Wojciechowski, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 1236. 1536. Grecko-polski słownik Stronga z lokalizacją słów greckich i kodami Popowskiego, Warszawa 2015, wyd. 1, Prymasowska Seria Biblijna, Oficyna Wydawnicza VOCATIO, ss. 864. 1537. Grecko-polski słownik syntagmatyczny Nowego Testamentu, Remigiusz Popowski, Warszawa 2008, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, PSB, ss. 1200. 1538. Green André i Kohon Gregorio, Miłość i jej losy, Warszawa 2008, Oficyna Ingenium, ss. 108. 1539. Greenwood Elinor i Cox Alexander, Warszawa 2014, 100% mnie, Burda Publishing Polska, ss. 96. 1540. Gregoire Alain i Przyor John red., Impotencja: wszechstronny poradnik dla lekarzy, Warszawa 1994, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 298. 1541. Gregoire Alain, Pryor John P., Impotencja: wszechstronny poradnik dla lekarzy, Warszawa 1994, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 298. 1542. Greniuk Franciszek, Katolicka teologia moralna w poszukiwaniu wlasnej tożsamości, Lublin 1993, Redakcja Wydawnictw KUL, ss. 220. 1543. Greszata Marta, Kanoniczne procesy małżeńskie: pomoc dla studentów, Lublin, Sandomierz, 2007, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 240. 1544. Greszata-Telusiewicz Marta, Kanoniczne procesy małżeńskie, Lublin – Sandomierz 2007, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 240. 1545. Gręźlikowski Janusz, Przed nami małżeństwo: informator dla pragnących zawrzeć małżeństwo, Włocławek 2002, Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, ss. 238. 1546. Gręźlikowski Janusz, Ślubuję Ci… miłość, wierność i uczciwość: przewodnik dla pragnących zawrzeć sakrament małżeństwa, Włocławek 2012, Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, ss. 278. 1547. Gribaudi Piero, Mały słownik miłości, Pelplin 2012, Wydawnictwo „Bernardinum”, ss. 113. 1548. Grigg Ray, Tao związków miłosnych: równowaga między kobietą a mężczyzną, Poznań 1996, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 247. 1549. Grigg Ray, Tao związków miłosnych: równowaga między kobietą a mężczyzną, wyd. 1 (dodr.), Poznań 2002, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 245. 1550. Grimal Pierre, Miłość w Rzymie, Warszawa 1990, PIW, ss. 297. 1551. Grimal Pierre, Miłość w starożytnym Rzymie, wyd. 2 popr., Warszawa 2005, ss. 269. 1552. Grochalska Monika, Kobiety w związkach intymnych. Studium empiryczno-krytyczne, Warszawa 2017, Difin, ss. 415. 1553. Grodecka Maria-Imelda, Tylko miłość się liczy, Kielce 1992, Zgromadzenie Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu, ss. 157. 1554. Gromek Krystyna, Kodeks rodzinny i opiekuńczy – komentarz, Warszawa 2013, wyd. 4, Wydawnictwo C.H. Beck, ss. 748. 1555. Gromek Krystyna, Prawo rodzinne dla sędziów i pełnomocników, Warszawa 2019, C.H. Beck, ss. 1905. 1556. Gromkowska-Melosik Agnieszka, Kobieta epoki wiktoriańskiej: tożsamość, ciało i medykalizacja, Kraków 2013, Oficyna Wydawnicza „Impuls:”, ss. 190, 2013, wyd. 2, ss. 190. 1557. Grondelski John, Nie poczęłaś mnie ku śmierci, pozwól mi żyć, Lublin 1996, RW KUL, ss. 48. 1558. Grosjean Pierre-Hervé, Kochać w prawdzie, Lublin 2015, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”, ss. 126. 1559. Grulkowski Bronisław, Sakramentalność małżeństwa w aspekcie psychologicznym, Pelplin 2006, Wydawnictwo „Bernardinum”, ss. 62. 1560. Grün Anselm, Czar miłości: z życzeniami pięknych uczuć, Kielce 2011, Wydawnictwo Jedność, ss. 60. 1561. Grün Anselm, Mała książeczka o prawdziwej miłości, 2012, Jedność Herder, ss. 160. 1562. Grün Anselm, Małżeństwo: błogosławieństwo na wspólną drogę, Kraków 2004, Znak, ss. 60. 1563. Grün Anselm, Niech wasza miłość trwa wiecznie: najpiękniejsze życzenia z okazji ślubu, Kielce 2012, Wydawnictwo „Jedność”, ss. 40. 1564. Grün Anselm, Otwórz serce dla miłości, Poznań 2007, Księgarnia Świętego Wojciecha, ss. 47. 1565. Grün Anselm, Riedl Gerhard, Mistyka i eros, Kraków 1998, WAM, ss. 127. 1566. Grün Anselm, Riedl Gerhard, Religia i seksualność, Kraków 2006, Wydawnictwo Salwator, ss. 185. 1567. Grün Anselm, Sakramenty, Kraków 2008, Wydawnictwo Znak, ss. 332. 1568. Grün Anzelm, Hymn o miłości, Częstochowa 2010, Edycja Świetego Pawła, ss. 132. 1569. Grün Anzelm, Miłość, Częstochowa 2004, Edycja Świętego Pawła, ss. 38. 1570. Grün Anzelm, Niech wasza miłość trwa wiecznie, Kielce 2013, Wydawnictwo Jedność, ss. 48. 1571. Grün Anzelm, Niech wasza miłość trwa wiecznie: najpiękniejsze życzenia z okazji ślubu, Kraków 2012, Wydawnictwo „Jedność”, ss. 40. 1572. Grün Anzelm, Riedl Gerhard, Religia i seksualność, Kraków 2005, Wydawnictwo Salwator, ss. 188. 1573. Grün Anzelm, Zamieszkać w domu miłości, Wrocław 2000, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej TUM, ss. 146. 1574. Gruszczyńscy Grzegorz i Małgorzata, Poradnictwo przedmałżeńskie: jak pomóc narzeczonym przygotować się do małżeństwa: przewodnik dla duszpasterza i doradcy, Ustroń 2008, Koinonia Wydawnictwo Chrześcijańskiej Fundacji „Życie i Misja”, ss. 58. 1575. Grygiel Stanisław, „Od początku” – na zawsze: miłujmy prawdę małżeństwa: „Największa z prawd chrześcijańskich, miłość prawdy: (B. Pacal, Myśli, 832), Poznań 2015, Flos Carmeli, ss. 169. 1576. Grygiel Stanisław, „Od początku” – na zawsze: miłujmy prawdę małżeństwa: „Największa z prawd chrześcijańskich, miłość prawdy” (B. Pascal, Myśli, 832), Poznań 2015, Flos Carmeli, ss. 169. 1577. Grys Eugeniusz pod jego kierunkiem, Pokwitanie a aktywność seksualna dziewcząt, Poznań 1999, Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego, ss. 139. 1578. Grysiak Brygida, Wybrałam życie: aborcja to nie powód do dumy, Kraków 2012, Wydawnictwo Znak, ss. 173. 1579. Gryżenia Kazimierz red., Małżeństwo i rodzina w życiu i rozwoju człowieka, Warszawa 2009, Wydawnictwo UKSW, ss. 288. 1580. Gryżewski Andrzej, Pilarski Przemysław, Jak facet z facetem: rozmowy o seksualności i związkach gejowskich, Warszawa 2016, Wydawnictwo Zwierciadło, ss. 270. 1581. Gryżewski Andrzej, Pilarski Przemysław, Sztuka obsługi penisa, Warszawa 2018, Wydawnictwo Agora, ss. 359. 1582. Grzegorz z Nyssy, Homilie do Pieśni nad Pieśniami, Kraków 2007, WAM, ss. 251. 1583. Grzelak Szymon, Profilaktyka ryzykownych zachowań seksualnych młodzieży: aktualny stan badań na świecie i w Polsce, wyd. 2 rozsz., Kraków 2009, Wydawnictwo Rubikon, ss. 479. 1584. Grzelak Szymon, Wielka miłość i seks [Dokument dźwiękowy]: z doświadczeń psychologa, Warszawa 2011, Wydawnictwo Rhetos, 1 płyta CD (70 min). 1585. Grzesiak Mateusz, Psychologia relacji czyli jak budować świadome związki z partnerem, dziećmi i rodzicami, Gliwice 2017, Helion, ss. 292. 1586. Grzeszkiewicz Wanda red. wyd., Przyjaźń rodzi miłość na pustyni samotności: antologia poetycka, Turek 2009, Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna im. Włodzimierza Pietrzaka, ss. 100. 1587. Grześkowiak Jerzy, „Tajemnica jest to wielka”: sakramentalne przymierze małżeńskie, Opole 2010, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, ss. 368. 1588. Grześkowiak Jerzy, Ciało, seksualność, cierpienie, Lublin 2013, TN KUL, ss. 356. 1589. Grześkowiak Jerzy, Misterium małżeństwa: sakrament małżeństwa jako symbol przymierza Boga z ludźmi, Poznań 1993, Hlondianum, ss. 326, 1996, wyd. 2, ss. 326. 1590. Grześkowiak Radosław, Amor curiosus: studia o osobliwych tematach dawnej poezji erotycznej, Warszawa 2013, Muzeum Pałac w Wilanowie, ss. 359. 1591. Grzybek Grzegorz, Etos życia. Wychowanie do małżeństwa w założeniach etyki rozwoju, Rzeszów 2014, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, ss. 170. 1592. Grzybek Grzegorz, Etos życia: wychowanie do małżeństwa w założeniach etyki rozwoju, Rzeszów 2015, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, ss. 175. 1593. Grzybowski Jerzy, Małżeńskie temperamenty, Kraków 2011, Wydawnictwo „M”, ss. 140. 1594. Grzybowski Jerzy, Brulion miłosny: 12 bryków z miłości przedmałżeńskiej, Częstochowa 2013, Kuria Metropolitalna, ss. 135. 1595. Grzybowski Jerzy, Dialog jako droga duchowości w małżeństwie, Kraków 2009, Wydawnictwo M, ss. 209. 1596. Grzybowski Jerzy, Dialog jako droga duchowości w małżeństwie, wydanie 3, Kraków 2019, Wydawnictwo M, ss. 220. 1597. Grzybowski Jerzy, Dialog jako droga duchowości: w małżeństwie i nie tylko, Kraków 2004, Wydawnictwo „M”, ss. 152. 1598. Grzybowski Jerzy, Małżeńskie znaki zapytania: pokonywanie codziennych rozczarowań, Kraków 2016, Wydawnictwo M, ss. 197. 1599. Grzybowski Jerzy, Małżeństwo wciąż budowane, Kraków, Wydawnictwo „M”, Niepokalanów, Wydawnictwo OO. Franciszkanów, 2004, ss. 153. 1600. Grzybowski Jerzy, Nareszcie razem: młodym małżonkom do poduszki, Kraków 2012, Wydawnictwo M, ss. 127. 1601. Grzybowski Jerzy, Nas dwoje: przed nami małżeństwo, Kraków 2006, Wydawnictwo M, ss. 295. 1602. Grzybowski Jerzy, Nieporadnik małżeński, Częstochowa 2009, Pomoc Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 320. 1603. Grzybowski Jerzy, Niesakramentalna miłość, wierność i uczciwość, Częstochowa 2008, POMOC Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 216. 1604. Grzybowski Jerzy, Pilśniak Miroslaw, Szansa na większą miłość: przygotowanie do sakramentu pojednania dla narzeczonych, Kraków 2010, Wydawnictwo M, ss. 74. 1605. Grzybowski Jerzy, Przed wami małżeństwo: z doświadczeń Wieczorów dla Zakochanych, Kraków 2004, Wydawnictwo „M”, ss. 227. 1606. Grzybowski Jerzy, W dialogu z tobą: małżeństwo nie może być przegraną, Kraków, Ząbki, 1994, Wydawnictwo M, Apostolicum, ss. 141. 1607. Grzymkowska Maja, Standardy bioetyczne w prawie europejskim, Warszawa 2009, Oficyna a Wolters Kluwer business, ss. 338. 1608. Grzywaczewski Józef, O miłości: program formacji chrześcijańskiej św. Klemensa Aleksandryjskiego, Niepokalanów 2010, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, ss. 69. 1609. Grzywaczewski Józef, O miłości: program miłości chrześcijańskiej św. Klemensa Aleksandryjskiego, Niepokalanów 1996, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, ss. 61. 1610. Grzywak-Kaczyńska Maria red., Erotyka w aspekcie zdrowia psychicznego, Warszawa 1975, wyd. 3, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 172. (96) 1611. Guarinelli Stefano, Między mężem a żoną…: czterdzieści krótkich opowieści o życiu rodzinnym, Kielce 2009, Wydawnictwo Jedność, ss. 157. 1612. Guczalska Katarzyna, Miłość i cnota polityczna: rodzina i kobieta w filozofii Hegla, Kraków 2002, Ośrodek Myśli Politycznej, Księgarnia Akademicka, ss. 147. 1613. Gudaniec Arkadiusz, Paradoks bezinteresownej miłości: studium z antropologii filozoficznej na podstawie tekstów św. Tomasza z Akwinu, Lublin 2015, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Katedra Metafizyki KUL, ss. 297. 1614. Guerreschi Cesare, Uzależnienie od seksu. Kiedy seks może zabić, 2013, wyd. 1, Wydawnictwo Bratni Zew, ss. 160. 1615. Guitton Jean, Kobieta, miłość, rodzina, Warszawa 1994, Pax, ss. 170. [3174] 1616. Gulczyńska Anna, Rodzinne uwarunkowania aktywności seksualnej młodych dorosłych, Poznań 2009, Wydawnictwo UAM, ss. 157. 1617. Gulla Bożena i Duda Małgorzata, red., Silna rodzina, Kraków 2009, Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, ss. 247. 1618. Gulla Bożena, Borowska Monika, red., Zdrowie dziecka: ujęcie holistyczne, Kraków 2012, Wydawnictwo Świętego Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, ss. 271. 1619. Gungor Mark, 9 małżeńskich porad, a każda warta milion dolarów, Warszawa 2014, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 85. 1620. Guru Jagad, Transcendentalna miłość, Lublin 1995, Instytut Wiedzy o Tożsamości „Misja Czaitanii”, ss. 74. 1621. Guru Jagad, właśc.: nazwa autora [Chris Butler], Aborcja, Lublin 1995, Instytut Wiedzy o Tożsamości „Misja Czaitanii”, ss. 20. 1622. Gutkowska Agnieszka, Zjawisko moletowania seksualnego w uczelniach wyższych w Polsce i w USA: aspekty prawne i kryminologiczne, Toruń 2011, Wydawnictwo Naukowe Grado, ss. 288. 1623. Gutowski Maciej red., Kodeks cywilny, t. II, Komentarz. Art. 450-1088, Warszawa 2016, Wydawnictwo C.H. Beck, ss. 1932. 1624. Gutowski Maciej red., Kodeks cywilny, tom I, Komentarz. Art. 1-44911, Warszawa 2016, Wydawnictwo C.H. Beck, ss. 1945. 1625. Gutowski Maciej, Mit, Eros, sacrum: sytuacje młodopolskie, Bydgoszcz 1999, Wydawnictwo Homini, ss. 264. 1626. Gutowski Wojciech, Nagie dusze i maski (o młodopolskich mitach miłości), Kraków 1992, Wydawnictwo Literackie, ss. 373. 1627. Gutowski Wojciech, Nagie dusze i maski: o młodopolskich mitach miłości, wyd. 2 poszerz. i uzup., Kraków 1997, Wydawnictwo Literackie, ss. 399. 1628. Guzewicz Mieczysław, Gender i Apokalipsa, Warszawa 2015, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 144. 1629. Guzewicz Mieczysław, Klękamy z Sarą i Tobiaszem: piękno modlitwy małżeńskiej, Poznań 2016, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima” Łukasz Kałużny, ss. 127. 1630. Guzewicz Mieczysław, Małżeństwo – tajemnica wielka: rozważania o małżeństwie na podstawie wybranych fragmentów Pisma Świętego, Poznań 2005, Inicjatywa Wydawnicza Jerozolima, ss. 133. 1631. Guzewicz Mieczysław, Małżeństwo na krawędzi: jak ustrzec się zdrady i rozwodu, Częstochowa 2011, Pomoc Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 192. [2358] 1632. Guzewicz Mieczysław, Miłość i służba w małżeństwie, Poznań 2006, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima”, ss. 137. 1633. Haak Henryk, Zawarcie małżeństwa: komentarz, Toruń 1999, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, ss. 368. 1634. Haak Rainer, Szczęście na wspólnej drodze, Częstochowa 1994, Edycja Świętego Pawła, ss. 32. 1635. Haak Reiner, Dziękuję, że jesteś, Częstochowa 1998, Edycja Świętego Pawła, ss. 48. 1636. Haberko Joanna, Cywilnoprawna ochrona dziecka poczętego a stosowanie procedur medycznych, Warszawa 2010, Oficyna Wydawnicza a Wolters Kluwer business, ss. 480. 1637. Haberko Joanna, Ustawa o leczeniu niepłodności: komentarz, Warszawa 2016, Wolters Kluwer, ss. 468. 1638. Habermas Jürgen, Przyszłość natury ludzkiej: czy zmierzamy do eugeniki liberalnej?, Warszawa 2003, Wydawnictwo Naukowe Scholar, ss. 115. 1639. Habzda-Siwek Ewa, Kabzińska Joanna, Psychologia i prawo, Sopot 2014, GWP, ss. 517. 1640. Hachfeld-Tapukai Christina, Miłość lwicy, Warszawa 2008, Świat Książki, ss. 333. 1641. Haczyński Józef, Molestowanie seksualne w placówkach ochrony zdrowia, SP 2017 (t. 15), nr 2, ss. 70-72. 1642. Haczyński Józef, Skrzypczak Zofia, Sytuacja ekonomiczna w Polsce a epidemiologia zakażeń HIV, SP 2017 (t. 15). nr 2, ss. 52-56. 1643. Hadjadj Fabrice, Kobieta i mężczyzna: o mistyce ciała, Poznań 2013, W drodze, ss. 341. 1644. Hadryś Jacek, Dotyk, Poznań 2004, Oficyna Współczesna, ss. 56. 1645. Hajcak Frank i Garwood Patricia, 17 nieseksualnych powodów, dla których ludzie uprawiają seks, Gdańsk 1994, GWP, ss. 221. 1646. Hajcak Frank, Garwood Patricia, Dlaczego ze sobą sypiamy?: [nieseksualne powody, dla których ludzie uprawiają seks], wyd. 2 w jęz. pol., Gdańsk 2007, GWP, ss. 214. 1647. Hajcak Frank, Garwood Patricia, Dlaczego ze sobą sypiamy, Gdańsk 2001, GWP, ss. 214. 1648. Hajduk David, Boży plan dla ciebie: życie, miłość, małżeństwo, seks, Kraków 2009, Wydawnictwo św. Stanisława BM, ss. 219. 1649. Hajdukiewicz Danuta, Opiniowanie sądowo-psychiatryczne w sprawach cywilnych, Warszawa 2008, wyd. 2 popr., Instytut Psychiatrii i Neurologii, ss. 208. 1650. Hakim Catherine, Nowe reguły, Warszawa 2014, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 295. 1651. Hale Mandy, Singielka: życie i miłość z nutką śmiałości, Poznań 2015, Wydawnictwo Święty Wojciech, ss. 220. 1652. Halicki Tadeusz, Nauczanie Kościoła o małżeństwie i rodzinie: teksty wybrane, Stargard Szczeciński 2000, ss. 143. 1653. Halik Tomás, Chcę, abyś był, Kraków 2014, Wydawnictwo Znak, ss. 253. 1654. Halota Waldemar, Juszczyk Jacek, HIV/AIDS: podręcznik dla lekarzy i studentów, Poznań 2006, Wydawnictwo Termidia, ss. 175. 1655. Hałaczek Bernard, Ostrowska Krystyna, Höpflinger François, Dlaczego aborcja: polsko-szwajcarsko-niemieckie badania nad uwarunkowaniami postaw pro- i antyaborcyjnych, Warszawa 1994, Wydawnictwa ATK, ss. 155. 1656. Hardisty Margaret, Między nami mężatkami, Warszawa 1995, Vocatio, ss. 170. 1657. Hardisty Margaret, Sztuka uwodzenia własnej żony: czyli jak zrozumieć, czego pragną kobiety, Warszawa 1995, Vocatio, ss. 175, 2000, wyd. 3, ss. 175. 1658. Hardisty Margaret, Wieczna miłość, Warszawa 1995, Vocatio, ss. 175. 1659. Häring Bernard, Małżeństwo w dobie obecnej, Poznań 1966, Pallottinum, ss. 480. 1660. Häring Bernard, Nauka Chrystusa, t. VI, Monografia moralno-duszpasterska, Siła i słabość religii, Socjologia religii jako wezwanie, Poznań 1966, Pallottinum, ss. 320. 1661. Häring Bernard, Nauka Chrystusa. Teologia moralna, t. I, Zasadnicza postać chrześcijańskiego życia, Teologia moralna ogólna, t. I, Poznań 1962, Pallottinum, ss. 476. 1662. Häring Bernard, Nauka Chrystusa. Teologia moralna, t. II, Z miłości ku miłości, Teologia moralna szczegółówa, część pierwsza, Poznań 1963, Pallottinum, ss. 400. 1663. Häring Bernard, Nauka Chrystusa. Teologia moralna, t. III, Powszechne królewskie władztwo Boga, Teologia moralna szczegółowa, część druga, Poznań 1963, Pallottinum, ss. 532. 1664. Häring Bernard, Nauka Chrystusa. Teologia moralna, t. IV, Świętość a dobro, Wzajemny stosunek religii i moralności, Poznań 1963, Pallottinum, ss. 260. 1665. Häring Bernard, Nauka Chrystusa. Teologia moralna, t. V, Małżeństwo w dobie obecnej, Poznań 1966, Pallottinum, ss. 480. 1666. Harley Williard F., Prognozy miłości: jak chronić związek przed nawykami, które niszczą uczucie, wyd. 1 w języku pol., Sopot 2015, Funky Books, GWP, ss. 400. 1667. Harris Robi i H. tekst, To zupełnie normalne czyli Seks bez tajemnic, Warszawa 1995, Panda, ss. 89. 1668. Hars Wolfgang, Mężczyźni myślą tylko o jednym, a kobiety za dużo gadają, Katowice 2003, Videograf II, ss. 207. 1669. Hart Kelly, Żony i kochanki Henryka VIII, Warszawa 2010, Klub dla Ciebie, ss. 303. 1670. Hartman Jan, Bioetyka dla lekarzy, Warszawa 2009, Oficyna a Wolters Kluwer business, ss. 199, 2012, wyd. 2, ss. 207. 1671. Hartman Jan, Woleński Jan, Wiedza o etyce, Warszawa – Bielsko-Biala 2009, ParkEdukacja, ss. 448. 1672. Hartwich Filip, Związki partnerkie. Aspekty prawne, Warszawa 2011, wyd. 1, LexisNexis, ss. 250. 1673. Harwas-Napierała Barbara red. nauk., Rodzina a rozwój człowieka dorosłego, Poznań 2003, Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 185. 1674. Harwas-Napierała Barbara red. nauk., Rodzina jako wartość w rozwoju człowieka, Poznań 2009, Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 140. 1675. Hasler Nikol, Seks: nieocenzurowany przewodnik po twoim ciele, seksualności i bezpieczeństwie, Poznań 2011, Wydawnictwo Publicat, ss. 191. 1676. Hathaway Charla, Masaż erotyczny: przez zmysłowy dotyk do głębokiej rozkoszy i nieziemskich uniesień, Ożarów Mazowiecki, Wydawnictwo Olesiejuk, ss. 127. 1677. Hathaway Mary, Małżeństwo: niezwykły dar, Częstochowa 1999, Święty Paweł, ss. 45. 1678. Hauck Paul, Jak kochać i być kochanym, Warszawa 1993, Książka i Wiedza, ss. 182. 1679. Hawińska Marta, Czyżkowska Anna, Wybrane cechy osobowości a seksualność. Badania własne, PS 2008, nr 3, ss. 5-10. 1680. Hawryszczuk Sławomir, Religia rocka: ciemna strona muzyki rozrywkowej, Warszawa 2010, Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury, ss. 246, 1681. Hay Louise, Poznaj moc, która jest w tobie, Warszawa 1994, Medium, ss. 237. 1682. Heilman Kenneth M., Donda Russel S., Duchowe życie mózgu, wyd. I, Warszawa 2019, WN PWN, ss. 205. 1683. Heimer Lennart, Hoesen Gary W. van, Trimble Michael, Zahn Daniel S., Anatomiczne podstawy zaburzeń neuropsychiatrycznych, red. nauk. I wydania polskiego Janusz Morys, Wrocław 2011, Elsevier Urban & Partner, ss. 180. 1684. Heine Renate-Luise, Maioli Primo, Jak wyrazić miłość: tomik dla Niej, Częstochowa 1998, Edycja Świętego Pawła, ss. 63. 1685. Heinemann Hellen Maja, Być rodzicami pozostać zakochanymi, Kraków 2006, WAM, ss. 147. 1686. Heinen Jacqueline, Matuchniak-Krasuska Anna, wstęp i red. nauk. Krystyna Darczewska, Aborcja w Polsce: kwadratura koła, Warszawa 1995, Polskie Towarzystwo Religioznawcze, ss. 189. 1687. Heller Michał, Moralnośc myślenia, Kraków 2015, wyd. III rozszerzone, Copernicus Center Press, ss. 117. 1688. Hellinger Bert, Miłość ducha. Czym jest i jak osiaga spełnienie, Warszawa 2010, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 232. 1689. Hellinger Bert, Miłość ducha: czym jest i jak osiąga spełnienie, Warszawa 2012, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 414. 1690. Hellinger Bert, Miłość dziecka: czym jest i jak osiąga spełnienie, Warszawa 2010, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 414. 1691. Hellinger Bert, Miłość szczęśliwa. Terapia par Berta Hellingera, red. Johannes Neuhauser, Warszawa 2012, ss. 354. 1692. Hellinger Bert, Nehrebecki Andrzej, Miłość zaklęta w chorobie, Kraków 2012, Wydawnictwo Pocieszka Polski Instytut Psychoterapii Integratywnej, ss. 420. 1693. Hellinger Bert, Porządki miłości, czyli być sobą i żyć swoim życiem, Warszawa 2013, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 550. 1694. Hellinger Bert, Szczęście, które pozostaje: jak udają się związki, Wrocław 2009, Wydawnictwo Sursum, ss. 114. 1695. Helminiak Daniel A., Co Biblia mówi o homoseksualności?, Gdynia 2002, Uraes, ss. 210. 1696. Hemingway: miłość i wojna, [oprac.] Henry S. Villard, James Nagel, Warszawa 1997, Prószyński i S-ka, ss. 283. 1697. Hendrix Harville, Hellen La Kelly Hunt, Małżeństwo: poradnik doskonały, Warszawa 2014, Olé – Grupa Wydawnicza Foksal, ss. 187. 1698. Hendrix Harville, Miłość, która uzdrawia: przewodnik dla rodziców, Poznań 2002, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 391. 1699. Hendrix Harville, Zdobędziesz miłość, jakiej pragniesz: uczyń ze swego związku źródło miłości i przyjaźni, Poznań 2004, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 317. 1700. Henkel Barbara, oprac., Bezpieczne związki: zwierzenia sławnych par, Warszawa 2003, Wydawnictwo Nowy Świat, ss. 254. 1701. Herbert Beatty, 52 uwiedzenia, jedna para, jeden rok, Katowice 2012, Wydawnictwo Sonia Draga, ss. 327. 1702. Herman Eleanor, Królowie i ich kochankowie: 900 intryg namiętności i pasjonującej polityki, Warszawa 2007, Jeden Świat, ss. 294. 1703. Herman Krzysztof, Wolak Łukasz, Kajdy Anna, Rabijewski Michał, Ocena wiedzy i świadomości dotyczącej czynników ryzyka i profilaktyki raka szyjki macicy kobiet świadczących usługi seksualne w Polsce, SP 2018 (t. 16), nr 1, ss. 1-7. 1704. Herman Leta, McElroy Jaye, Energia miłości: chińska mądrość, która wzbogaci twój związek, Białystok 2015, Studio Astropsychologii, ss. 237. 1705. Herries Anne, Miłość czy rozsądek?, Warszawa 2016, Harper Colins Polska, ss. 268. 1706. Herzyk Kazimiera, Opisać miłość, Tarnów 2011, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, ss. 76. 1707. Heszel Irena, Psychologia stresu, wyd. I (dodruk), Warszawa 2016, WN PWN, ss. 382. 1708. Hicks Esther i Jerry, Miłość i prawo przyciągania, Białystok 2010, Studio Astropsychologii, ss. 240. 1709. Higham Charles, Miłość ponad tron: Edward VIII i pani Simpson, Warszawa 2007, Wydawnictwo Książkowe Twój Styl, ss. 494. 1710. Hilgers Thomas W., Terlikowski Tomasz P. w rozmowie z prof. Thomasem W. Hilgersem, Nadzieja na dziecko czyli Cała prawda o naprotechnologii, Warszawa 2015, Fronda, ss. 159. 1711. Hinchliffe Mary K., Hooper Douglas, Roberts F. John, Melancholia małżeńska, Warszawa 1987, PWN, ss. 234. 1712. Hintz Marcin, Chrześcijańskie sumienie. Rozważania o etyce ewangelickiej, Katowice 2006, Wydawnictwo „Głos Życia”, ss. 204. 1713. Hintz Marcin, Etyka ewangelicka i jej wymiar eklezjalny. Studium historyczno-systematyczne, Warszawa 2007, Chrześcijańska Akademia Teologiczna, ss. 472. 1714. Hodson Phillip, Idealny partner: 50 sposobów poznania swojej drugiej połowy, Warszawa 2005, Muza, ss. 158. 1715. Hodurek Ryszard, Miłość, seks, romantyka… czyli jak być szczęśliwym w miłości, Kraków 2008, ss. 267. 1716. Hoesick Ferdynand, Miłość i miłostki w życiu sławnych ludzi, wyd. 2 przejrz. i popr., Warszawa, Kraków, nakładem Księgarni J. Czerneckiego [post 1930], ss. 285. 1717. Hoesick Ferdynand, Miłość w życiu Zygmunta Krasińskiego: studium biograficzne, Druk. UJ, ss. 596. 1718. Hoffman Ivan, Tao miłości, Poznań 1997, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 106. 1719. Hoffman Ivan, Tao miłości, wyd. 1 (dodr.), Poznań 2002, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 106. 1720. Hoffsümmer Willi, O winie w stągwiach, Tarnów 2001: kazania ślubne, Tarnów 2001, Wydawnictwo Biblos, ss. 156. 1721. Hoffsümmer Willi, W znakach i symbolach: 60 kazań na śluby i jubileusze małżeńskie, Kielce 2006, Wydawnictwo Jedność, Freiburg im Herder, ss. 231. 1722. Hofmann Corinne, Moja afrykańska miłość, Warszawa 2006, Świat Książki, ss. 75. 1723. Höfner Eleonore, Jak szybko i skutecznie zrujnować sobie małżeństwo, Warszawa 2001, Klub dla Ciebie, ss. 136. 1724. Hohnberger Jim, Zatrzymać miłość, Budy Zasłona, Mszczonów, 2012, Fundacja Źródła Życia, ss. 200. [1506] 1725. Holeksa Jan, Rodzina: między biologią a teologią, Kraków 2015, Wydawnictwo Petrus, ss. 340. 1726. Holroyd Stuart i Susan, Miłość i seks, Wrocław 1991, Ossolineum, ss. 334. 1727. Hołówka Jacek red. z., Status człowieka: problemy filozoficzne, naukowe i religijne, Warszawa 2009, Komitet Nauk Filozoficznych PAN, Instytut Filozofii UW, ss. 425. 1728. Hołówka Jacek, Dziobkowski Bogdan, Filozofia religii – kontrowerrsje, Warszawa 2018, WN PWN, ss. 661. 1729. Hołówka Jacek, Dziobkowski Bogdan, red. nauk., Panorama współczesnej filozofii, Warszawa 2016, WN PWN, ss. 559. 1730. Hołtyń Beata, Małżeństwo i wsparcie: czy małżonkowie o różnych cechach osobowości są w stanie udzielać sobie wsparcia?, Bydgoszcz 2009, Wydawnictwo UKSW, ss. 162. 1731. Hołub Grzegorz, Bioetyka. Osoba w labiryncie decyzji moralnych. Bioetyka w perspektywie personalistycznej, Kraków 2014, Wydawnictwo Św. Stanisława BM, ss. 296. 1732. Hołub Grzegorz, Duchliński Piotr, Biesaga Tadeusz, red. nauk., Od autonomii osoby do autonomii pacjenta, Kraków 2013, Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, ss. 298. 1733. Hołub Grzegorz, Osoba w labiryncie decyzji moralnych: bioetyka w perspektywie personalistycznej, Kraków 2014, Wydawnictwo Św. Stanisława, ss. 296. 1734. Hołub Grzegorz, Problem osoby: we współczesnych debatach bioetycznych, Kraków 2010, Księgarnia Akademicka, ss. 288. 1735. Homer, Iliada. 1736. Homer, Odyseja. 1737. Homey Karen, Psychologia kobiety, wyd. 2 (dodr.), Poznań 2003, Dom Wydawniczy „Rebis:”, ss. 281. 1738. Hooper Anne, Intymność seksu, Warszawa 2001, Diogenes, ss. 159. 1739. Hooper Anne, Kamasutra dzisiaj, Warszawa 2005, Świat Książki, ss. 160. 1740. Hooper Anne, Kamasutra: klasyczne techniki miłosne współczesnych kochanków, Warszawa 1997, Świat Książki, ss. 159, 2000, ss. 159. 1741. Hooper Anne, Seks – gry i zabawy, Warszawa 2002, Diogenes – Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, ss. 239. 1742. Hooper Anne, Seks: fachowe porady w sprawach seksu i współżycia seksualnego, Warszawa 1995, Świat Książki, ss. 192. 1743. Hooper Anne, Seks: pomysł na weekend, Warszawa 2005, Świat Książki, ss. 240. 1744. Horney Karen, Psychologia kobiety, Poznań 1997, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 281, 2001, wyd. 2, ss. 281. 1745. Horney Karen, Psychologia kobiety, Poznań 2014, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 335. 1746. Hornung Magdalena, Jędrzejczak Marcin, Korsak Tadeusz, red., Ciało, płeć, literatura: prace ofiarowane Profesorowi Germanowi Ritzowi w pięćdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 2001, Wiedza Powszechna, ss. 727. 1747. Hoser Henryk, Rozmowy o rodzinie z abp. Henrykiem Hoserem SAC Delegatem na Synod Biskupów rozmawia Monika Odrobińska, Warszawa 2015, Wydawnictwo Diecezji Warszawsko-Praskiej, ss. 79. 1748. Howell Patty, Jones Ralph, Małżeństwo na medal: jak stworzyć wymarzony związek, Warszawa 2004, Jacek Santorski & Co, ss. 219. 1749. Hryciuk Renata E. i Kościańska Agnieszka red. nauk., Gender: perspektywa antropologiczna, t. 1, Organizacja społeczna, Warszawa 2007, Wydawnictwo UWr, ss. 328. 1750. Hryciuk Renata E. i Kościańska Agnieszka, Gender: perspektywa antropologiczna, t. 2, Kobiecość, męskość, seksualność, Warszawa 2007, Wydawnictwo UW, ss. 250. 1751. Hrycuniak Sawa, Prawosławne pojmowanie małżeństwa, Białystok 1994, Bractwo Prawosławne im. św. św. Cyryla i Metodego, ss. 130. 1752. Hübner Franz, Kocham cię forte: lek, po którym Twoje serce zabije ci mocniej, a w brzuchu poczujesz motylki, Wrocław 2007, Wydawnictwo Semen, ss. 40. 1753. Huggett Joyce, Dorastanie do miłości, Katowice 1992, Wydawnictwo Areopag, ss. 186. 1754. Hugo Wiktor, Katedra Marii Panny w Paryżu (Dzwonnik z Notre Dame). 1755. Hugo Wiktor, Nędznicy. 1756. Hulewska Aleksandra, Aleksandra Jasielska, Ziarko Michał, red. nauk., Interdyscyplinarne studia nad płcią: od polaryzacji płciowej do depolaryzacji rodzajowej, Poznań 2002, ss. 190. 1757. Hurst Jane, Historia aborcji w Kościele katolickim, Warszawa 1991, Polskie Stowarzyszenie Feministyczne: Pro Femina, ss. 32. 1758. Hussey Matthew, Facet idealny: jak znaleźć, i utrzymać przy sobie mężczyznę, Warszawa 2014, Burda Publishing Polska, ss. 280. 1759. Hyatt Christopher, Tabu: seks, magia, religia, Warszawa 2003, Wydawnictwo Okultura, ss. 188. 1760. Hybels Bill, Hybels Lynne, Więzy i więzi: jak stworzyć udany związek?, Kraków 2010, Wydawnictwo Esprit, ss. 318. 1761. I ślubuję ci miłość, przygot. Stanisław Ilnicki, red. Bożena Kapusta, Poznań 2004, Hlondianum, ss. 52. 1762. Iam Mabel, Idealni kochankowie: jak doznać pełni miłosnych uniesień, Warszawa 2007, G+J Gruner + Jahr Polska, ss. 160. 1763. Iam Mabel, Miłość: bądź idealnym kochankiem, bądź idealną kochanką, Warszawa 2011, G+J Gruner + Jahr Polska, ss. 196. 1764. Iam Mabel, Szczęście. Jak kochać i być kochanym, Warszawa 2005, wyd. GJ, ss. 288. 1765. Iam Mabel, Szczęście. Jak kochać i być kochanym, Warszawa 2011, G+J Gruner +Jahr Polska, ss. 287. 1766. Ibn 'Arabī, Traktat o miłości, Warszawa 1995, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 210, 2010, wyd. 2, ss. 157. 1767. Ide Pascal, Chrystus daje wszystko: teologia miłości Benedykta XVI, Kraków 2011, Wydawnictwo Esprit, ss. 221. 1768. Ignatczyk Walentyna, System wartości rodzinnych młodzieży polskiej końca XX wieku, Poznań 2002, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, ss. 338. 1769. Illouz Eva, Hardkorowy romans: „Pięćdziesiąt twarzy Greya”, bestllery i społeczeństwo, Warszawa 2015, PWN, ss. 146. 1770. Im bardziej się kocham: 101 cytatów o miłości, oprac. Małgorzata Rogalska, Kraków 2012, Wydawnictwo eSPe, ss. 124. 1771. Imago: czasopismo Fundacji Pro Humana Vita: medycyna, antropologia, psychologia, prawo, Kraków 2011, dwumiesięcznik. 1772. Imberdis Pierre, Młodzi a miłość, Warszawa 1994, Wydawnictwo Salezjańskie, ss. 206. 1773. Imieliński Kazimierz (red.), Humanizm i medycyna:: relacje lekarz-pacjent, Warszawa 1993, Polska Akademia Medycyny, Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, ss. 168. 1774. Imieliński Kazimierz (red.), Seksuologia biologiczna, Warszawa 1980, PWN, ss. 532. 1775. Imieliński Kazimierz (red.), Seksuologia kulturowa, Warszawa 1980, PWN, ss. 392. 1776. Imieliński Kazimierz (red.), Seksuologia społeczna, Warszawa 1977, PWN, ss. 580. 1777. Imieliński Kazimierz (red.), Seksuologia: aspekty filozoficzne: od antyku do renesansu, Polska Akademia Medycyny, Warszawa 1977, ss. 175. 1778. Imieliński Kazimierz red., Seksuologia: Aspekty filozoficzne: od oświecenia do współczesności, Warszawa 1997, Polska Akademia Medycyny, ss. 220 (uwaga: „Dalszy ciąg dzieła pt. Seksuologia: aspekty filozoficzne: od antyku do renesansu”). 1779. Imieliński Kazimierz red., Seksuologia: aspekty filozoficzne: od antyku do renesansu, Warszawa 1997, Polska Akademia Medycyny, ss. 175. 1780. Imieliński Kazimierz, Człowiek i seks, Warszawa 1985, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 307. 1781. Imieliński Kazimierz, Drogi i bezdroża seksu, Warszawa 1990, Instytut Wydawniczy związków Zawodowych, ss. 219. 1782. Imieliński Kazimierz, Drogi i rozdroża seksu, Warszawa 1990, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 217. 1783. Imieliński Kazimierz, Dulko Stanisław, Filar Marian, Transpozycje płci: transseksualizm i inne zaburzenia identyfikacji płciowej, wyd. 2, Kraków 2001, Wydawnictwo ARC – EN – CIEL, ss. 183. [906] 1784. Imieliński Kazimierz, Erotyzm, Warszawa 1973, wyd. II, PWN, ss. 339. 1785. Imieliński Kazimierz, Manowce seksu: prostytucja, Łódź 1990, Res Polona, ss. 191. 1786. Imieliński Kazimierz, Medycyna i seks. Historia i współczesność, Warszawa 1987, wyd. 1, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 327. 1787. Imieliński Kazimierz, Medycyna seksualna, cz. 1-2, Warszawa 1992, Polczek, (2 części), cz. 1, Mitologia i historia, cz. 2, Patologia i profilaktyka, 2 cz. (ss. 144, 183) 1788. Imieliński Kazimierz, Medycyna seksualna. Mitologia i historia, Warszawa 1992, Polczek Oficyna Wydawnicza Polskiego Czerwonego Krzyża, ss. 144. 1789. Imieliński Kazimierz, Miłość i śmierć, Warszawa 1992, Spar, ss. 168. 1790. Imieliński Kazimierz, Miłość i seks, Warszawa 1980, Instytut Wydawniczy CRZZ, ss. 273. [1299] 1791. Imieliński Kazimierz, Miłość i seks, Warszawa 1984, wyd. 2, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 273, 1987, wyd. 3, ss. 159. [1108] 1792. Imieliński Kazimierz, Miłość i seks, Warszawa 1987, wyd. III, Instytut Wydawniczy Związkow Zawodowych, ss. 160. 1793. Imieliński Kazimierz, Miłość i seks, wyd. 2, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 273, 1987, wyd. 3, ss. 159. [3156] 1794. Imieliński Kazimierz, Przekleństwo androgyne: transseksualizm: mity i rzeczywistość, Warsawa 1988, PWN, ss. 278. 1795. Imieliński Kazimierz, Sekrety seksu, Warszawa 1990, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 242. 1796. Imieliński Kazimierz, Sekrety seksu, wyd. 2, Warszawa 1991, Polczek – Oficyna Wydawnicza Krajowego Przedsiębiorstwa Usługowo Handlowego Polskiego Czerwonego Krzyża, ss. 255. 1797. Imieliński Kazimierz, Seksiatria (1), Psychologia seksualna, Warszawa 1990, PWN, ss. 406. 1798. Imieliński Kazimierz, Seksuolodzy: od prawa karnego do ginekologii, Warszawa 1997, Polska Akademia Wiedzy Seksuologicznej, ss. 224. 1799. Imieliński Kazimierz, Seksuologia, Warszawa 1989, PWN, ss. 557. 1800. Imieliński Kazimierz, Seksuologia. Zarys encyklopedyczny, Warszawa 1985, PWN, ss. 464. 1801. Imieliński Kazimierz, Seksuologia: mitologia, historia, kultura, Warszawa 1989, PWN, ss. 556. 1802. Imieliński Kazimierz, Seksuologia: mitologia, historia, kultura, PWN, 1989, ss. 556. 1803. Imieliński Kazimierz, Zaburzenia psychoseksualne, Warszawa 1970, PZWL, ss. 243, wyd. 2, 1973, ss. 259. 1804. Imieliński Kazimierz, Zaburzenia psychoseksualne, wyd. 2, Warszawa 1979, PZWL, ss. 259. 1805. Imieliński Kazimierz, Zagadnienia seksualne w planowaniu rodziny, Warszawa 1968, PZWL, ss. 103. 1806. Imieliński Kazimierz, Zagadnienie samogwałtu w świetle poglądów starszej młodzieży, Warszawa 1963, PZWL, ss. 60. 1807. Imieliński Kazimierz, Zarys seksuologii i seksiatrii, Warszawa 1986, PZWL, ss. 323. 1808. Imieliński Kazimierz, Zboczenia płciowe: (i ich korelacje z psychonerwicami): dynamiczna teoria zboczeń płciowych, Warszawa 1965, PZWL, ss. 125. 1809. Imieliński Kazimierz, Zboczenia płciowe: dynamiczna teoria zboczeń płciowych, Warszawa 1970, PZWL, ss. 199. 1810. Imieliński Kazimierz, Życie intymne człowieka: psychofizjologia, Warszawa 1974, PZWL, ss. 215. 1811. Imieliński Kazimierz, Życie seksualne: psychohigiena, Warszawa 1973, wyd. 4 popr. i uzup., ss. 309. 1812. Imieliński Kazimierz, Życie seksualne: psychohigiena, wyd. 3 popr. i uzup., Warszawa 1969, PZWL, ss. 311. (556) 1813. Imieliński Tadeusz, Medycyna seksualna, cz. 1-2, cz. 1, Mitologia i historia, ss. 144, cz. 2, Patologia i profilaktyka, ss. 183, Warszawa 1992, Polczek. 1814. Imieliński Tadeusz, Seksiatria, t. 1, Psychofizjologia seksualna, Warszawa 1990, PWN, ss. 498. 1815. Imieliński Tadeusz, Seksiatria, t. 2, Patologia seksualna, Warszawa 1990, PWN, ss. 498. 1816. Imiona miłości, wybór Kiejstut R. Szymański, Wrocław 1996, „Europa”, ss. 58. 1817. Indulski Janusz i Sitarek Krystyna, Czynniki środowiska pracy upośledzające płodność: materiały szkoleniowe przeznaczone do wykorzystania w szkoleniu podyplomowym, Łódź 1998, Oficyna Wydawnicza Instytutu Medycyny Pracy im. Jerzego Nofera, ss. 83. 1818. Iniewicz Grzegorz, Mijas Magdalena i Grabski Bartosz, red., Wprowadzenie do Psychologii LGB, Wrocław 2012, Wydawnictwo Continuo, ss. 388. 1819. Iniewicz Grzegorz, Mijas Magdalena, red., Seksualność człowieka: wybrane zagadnienia, Kraków 2011, Wydawnictwo UJ, ss. 219. 1820. Insadowski Henryk, Rzymskie prawo małżeńskie a chrześcijaństwo, Lublin 1935, ss. 333. 1821. Instrukcja Dignitas personae dotycząca niektórych problemow bioetycznych, Kongregacja Nauki Wiary, Kraków 1999, Wydawnictwo AA ss. 78. 1822. Instrukcja Dignitas personae: dotycząca niektórych problemów bioetycznych, Kongregacja Nauki Wiary, Poznań 2008, Pallottinum, ss. 49, Rzym, Libreria Editrice Vaticana, Warszawa, Fundacja Vita Familiae, 2008, ss. 43, Kraków, Wydawnictwo AA, 2009, ss. 75, Kraków 2008, Wydawnictwo św. Stanisława BM, ss. 78. 1823. Inżynieria genetyczna człowieka: możliwości i ograniczenia: artykuły opracowane na podstawie referatów wygłoszonych na sesji „Dwugłos Nauki” w Poznaniu 27 listopada 2015 roku, teksty recenzowane pod kierunkiem Romana Słowińskiego, PAN. Oddział w Poznaniu, Poznań 2016, ss. 94. 1824. Inżynieria genetyczna dziedziną nauk przyrodniczych, Centralna Biblioteka Rolnicza, Warszawa 1986, ss. 19. 1825. Inżynieria genetyczna u progu nowej ery, red. tomu Andrzej Zimniak, Warszawa 2000, PAN. Centrum Upowszechniania Nauki, ss. 195. 1826. Irek Waldemar red. nauk., Misterium miłości, Wrocław 2010, Papieski Wydział Teologiczny, ss. 200. 1827. Irigaray Luce, Ta płeć (jedną) płcią niebędąca, Kraków 2010, Wydawnictwo UJ, ss. 183. 1828. Istnieje tylko miłość: homilie na Pierwszy List świętego Jana: (wybór) św. Augustyn, Kraków 2000, Stowarzyszenie Kairos, ss. 104. 1829. Iwaszkiewicz Jarosław, Nowa miłość, Warszawa 1972, Czytelnik, ss.10. 1830. Izdebski Zbigniew, Wiśniewski Janusz, Intymnie: rozmowy nie tylko o miłości, Kraków 2014, Znak litera nova, ss. 379. 1831. Izdebski Zbigniew i Ostrowska Antonina, Seks po polsku: zachowania seksualne jako element stylu życia Polaków, wyd. 2, Warszawa 2004, Muza, ss. 191. 1832. Izdebski Zbigniew red., Pedagogika seksualna: zeszyt tematyczny, Warszawa 2010, Wydawnictwo UW, ss. 260. 1833. Izdebski Zbigniew red., Prace dedykowane profesorowi Andrzejowi Jaczewskiemu pod red. Zbigniewa Izdebskiego, O człowieku i jego rozwoju nie tylko seksualnym, Zielona Góra 2009, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, ss. 567. 1834. Izdebski Zbigniew red., Seksualność człowieka, obszary zainteresowań teoretyków i praktyków, Zielona Góra 2006, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, ss. 225. 1835. Izdebski Zbigniew red., Zachowania seksualne kobiet świadczących usługi seksualne, mężczyzn homoseksualistów i osób uzależnionych od narkotyków, Zielona Góra 2000, Organon, UNDP, ss. 144. 1836. Izdebski Zbigniew, Długołęcka Alicja, Radomski Damian, Psychoseksualne funkcjonowanie osób z niepełnosprawnością fizyczną. Studium badawcze, Zielona Góra 2016, Uniwersytet Zielonogórski, ss. 516. 1837. Izdebski Zbigniew, Jaczewski Andrzej, Tajemnica inicjacji seksualnej: zanim powiesz tak, Wałbrzych 2002, DZG UNIPAP – Target, ss. 78. 1838. Izdebski Zbigniew, Jaczewski Andrzej, Tajemnice inicjacji seksualnej: zanim powiesz tak, Wałbrzych 2002, DZG UNIKAP – Target, ss. 78. 1839. Izdebski Zbigniew, Niemiec Tomasz, Wąż Krzysztof, (Zbyt) młodzi rodzice, Warszawa 2011, Wydawnictwo TRIO, ss. 318. 1840. Izdebski Zbigniew, Ostrowska Antonina, Seks po polsku. Zachowania seksualne jako element stylu życia Polaków, Warszawa 2003, wyd. MUZA SA, ss. 190. 1841. Izdebski Zbigniew, Seksualizm dzieci i młodzieży w Polsce: raport z badań, Zielona Góra 1992, Wydaw. WSP, ss. 104. 1842. Izdebski Zbigniew, Seksualność Polaków na początku XXI wieku. Studium badawcze, wyd. I , Kraków 2012, Wydawnictwo UJ, ss. 834. 1843. Izdebski Zbigniew, Wiedza, przekonania o HIV/AIDS w społeczeństwie polskim: zachowania seksualne, Warszawa 2000, WN PWN, ss. 271. [4612] 1844. Izdebski Zbigniew, Zdrowie seksualne mężczyzn. Wybrane zagadnienia, SP 2012 (t. 10), nr 1, ss. 1-8. 1845. Izdebski Zbigniew: Ryzykowna dekada: seksualność Polaków w dobie HIV/AIDS, studium porównawcze 1997 – 2001 - 2005, Zielona Góra 2005, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, ss. 137. 1846. Izquierdo Paula, Kobiety namiętne: od Elżbiety I do Janis Joplin, Warszawa 2009, Świat Książki, ss. 208. 1847. Ja Ty My: wychowanie seksualne, cz. 1 [Film], reżyseria Robert Sadownik, 1 dysk optyczny (96 min), dźw., kolor, Kraków 2015, Wydawnictwo i Hurtownia Rubikon Katarzyna Król. 1848. Jabłońska Katarzyna, Gawryś Cezary, red., Wyzywająca miłość: chrześcijanie a homoseksualizm, Warszawa 2013, Towarzystwo „Więź”, ss. 295. 1849. Jabłońska Stefania, Majewski Sławomir, Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, wyd. 1, 7 dodr., Warszawa 2015, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 526. 1850. Jabłoński Daniel, Ostasz Lech, Zarys wiedzy o rodzinie i konkubinacie: perspektywa antropologii kulturowej i ogólnej, Olsztyn 2001, Adiaphora, ss. 320. 1851. Jabłoński Franciszek, Małżeństwo i rodzina szkołą ewangelizacji, apostolstwa i misji, Rzeszów 2016, Bonus Liber, Wydawnictwo i Drukarnia Diecezji Rzeszowskiej, ss. 220. 1852. Jabłoński Franciszek, Niewiadomska Teresa, red., ABC dla narzeczonych i małżonków: poradnik, Gniezno 2013, Prymasowskie Wydawnictwo Gaudentinum, ss. 152, 2014, ss. 152. 1853. Jabłoński Marian, Od „piekła kobiet” (macierzyńskiego) do piekła dzieciom: św. Janowi Pawłowi II na większą chwałę, Siedlce 2014, nakładem autora, ss. 40. 1854. Jackiewiczowa Elżbieta, Ratuj Ewo!, Warszawa 1963, Wydawnictwo Harcerskie, ss. 224, 1964, wyd. 2 popr., 1966, wyd. 3. 1855. Jackowska Ewa i Kopaczewska Iwona, red. nauk., Problematyka gender – mity a rzeczywistość: koncepcje i wyniki badań, Szczecin 2012, Szczecińska Szkoła Wyższa. Collegium Balticum, ss. 196. 1856. Jackson Rex, Małżeństwo i dom, Cieszyn 1996, Instytut ICI, ss. 154. 1857. Jacobs John W., Potrzebujesz tylko miłości: oraz inne kłamstwa o małżeństwie, Warszawa 2006, Bellona, ss., 295. 1858. Jaczewski A., Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania, Warszawa 2003, wyd. 2 rozsz., Wydawnictwo Żak, ss. 309. 1859. Jaczewski Andrzej i Żmijewski Jerzy, Książka dla chłopców: o dorastaniu i dojrzewaniu, wyd. 4, Warszawa 1976, PZWL, ss. 189, 1981, wyd. 5, ss. 130. 1860. Jaczewski Andrzej i Żmijewski Jerzy, Między nami mężczyznami: w sprawach związanych z dorastaniem, wyd. 2., Warszawa 1967, PZWL, ss. 140. 1861. Jaczewski Andrzej, Erotyzm dzieci i młodzieży, wyd. 2, Warszawa 1973, PWN, 1970, PWN, ss. 223. 1862. Jaczewski Andrzej, Grodzki Adam, Izdebski Zbigniew, Przemiany obyczajowości seksualnej młodzieży: (studia z pedagogiki specjalnej), Warszawa 1994, Wydział Pedagogiczny UW, Spółka Wydawnicza TERRA, ss. 159. 1863. Jaczewski Andrzej, Książka dla chłopców, wyd. 3 zm. i popr. (dodr.), Warszawa 1998, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 128. 1864. Jaczewski Andrzej, Kultura seksualna młodzieży, Warszawa 1979, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, ss. 123. 1865. Jaczewski Andrzej, O chłopcach dla chłopców, Warszawa 2014, wyd. 4, Wydawnictwo Lekarskie, ss. 178. 1866. Jaczewski Andrzej, Radomski Jerzy, Wychowanie seksualne i problemy seksuologiczne wieku rozwojowego, wyd. 2 zm., Warszawa 1986, PZWL, ss. 151. 1867. Jaczewski Andrzej, Seksualność dzieci i młodzieży. Pół wieku badań i refleksji, Warszawa 2014, Difin, ss. 206. 1868. Jäger Willigis, O miłości, Warszawa 2010, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 160. 1869. Jagielski Sebastian i Morstin-Popławska Agnieszka, Ciało i seksualność w kinie polskim red., Kraków 2009, Wydawnictwo UJ, ss. 298. 1870. Jakima Sławomir, Lew-Starowicz Zbigniew, Dysfunkcje seksualne w depresji, Warszawa 2010, wyd. 1, Wydawnictwo Most, ss. 109. 1871. Jakima Sławomir, Murawiec Sławomir, Problemy seksualne w schizofrenii, SP 2008 (t. 6), nr 2, ss. 83-90. 1872. Jakima Sławomir, Wtórna awersja seksualna u jednego z partnerów, SP 2004 (t. 2), nr 2, ss. 75-79. [46cz] 1873. Jakobowie Barbara i Ben, Partnerstwo – małżeństwo, Częstochowa 1997, Święty Paweł, ss. 63. 1874. Jakubiak Marcin, Pokochaj miłość, Kraków 2015, Wydawnictwo Światło i Życie, ss. 10. 1875. Jakubiak-Zapalska Ewa, Banaczek Zbigniew, Wybrane zagadnienia z psychologii prenatalnej, Radom 2000, Politechnika Radomska, ss. 232. 1876. Jakubowska Marta, Wychowanie seksualne dzieci w wieku przedszkolnym, Warszawa 1962, PZWL, ss. 19. 1877. Jampolski Gerald G., Cirincione Diane V., Miłość: jak tworzyć pozytywne związki, Warszawa 1994, Książka i Wiedza, ss. 239. 1878. Jampolski Gerald G., Cirincione Diane V., Miłość: jak tworzyć pozytywne związki, wyd. 2, Warszawa 1998, Książka i Wiedza, ss. 239. 1879. Jampolsky Gerald G., Jak uwolnić się od lęku i odnaleźć miłość, Łódź 2015, Galaktyka, ss. 135. 1880. Jamróz Władysława Anna, Największa miłość, Kraków 1997, Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, ss. 143. 1881. Jan Chryzostom św., O małżeństwie, wychowaniu dzieci i ascezie, Kraków 2002, M, ss. 304. 1882. Jan od Krzyża św., Płomień miłości, wyd. 9 przejrz., popr. i uzup., Kraków 2013, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, ss. 203. 1883. Jan od Krzyża św., Żywy płomień miłości, Kraków 2010, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, ss. 185. 1884. Jan od Krzyża św., Żywy płomień miłości, wyd. popr., Kraków 2003, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, ss. 146. 1885. Jan Paweł II o małżeństwie i rodzinie, zebrał całość i teksty języków: włoskiego i hiszpańskiego przeł. Tadeusz Żeleźnik, Warszawa 1982, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 303. 1886. Jan Paweł II papież, Miłość, wybór cytatów Aleksandra Pawlińska, Warszawa 2008, New Media Concept, ss. 110. 1887. Jan Paweł II, „Familiaris consortio”: tekst i komentarze: pod red. Tadeusza Stycznia, Lublin 1987, RW KUL, ss. 333. 1888. Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Familiaris consortio Ojca Świętego Jana Pawła II do biskupów, kapłanów i wiernych całego Kościoła Katolickiego o zadaniach rodziny w świecie współczesnym, komentarz Jan Krucina, Wrocław 1994, „Tum”, ss. 190. 1889. Jan Paweł II, Cztery filary szczęścia rodzinnego: Jan Paweł II o małżeństwie i rodzinie, wybór tekstów Anna Szczepańska, Częstochowa 2009, Edycja Świętego Pawła, ss. 47. 1890. Jan Paweł II, List do Rodzin Ojca Świętego Jana Pawła II, Warszawa 2000, Centrum Duszpasterstwa Archidiecezji Warszawskiej, ss. 91. 1891. Jan Paweł II, List do Rodzin, Poznań 1994, Księgarnia Świętego Wojciecha, ss. 103. 1892. Jan Paweł II, Mężczyzną i niewiastą stworzył ich, Lublin 2011, Wydawnictwo KUL, ss. 406. 1893. Jan Paweł II, Mężczyzną i niewiastą stworzył ich: odkupienie ciała a sakramentalność małżeństwa, Lublin 2008, Wydawnictwo KUL, ss. 405. 1894. Jan Paweł II, Mężczyzną i niewiastą stworzył ich: sakrament, pod red. Tadeusza Stycznia, Lublin 1998, Redakcja Wydawnictw KUL, ss. 383. [3939] 1895. Jan Paweł II, Miejcie odwagę być dla Miłości, wybór tekstów Paweł Szczepański, Częstochowa 2005, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 1896. Jan Paweł II, Miłość jest piękna, wybór i opracowanie tekstów Jerzy Stranz, Malwina Błażejczak, Poznań 2014, Wydawnictwo Święty Wojciech, ss. 124. 1897. Jan Paweł II, Miłość potężniejsza niż grzech, wybór tekstów Anna i Paweł Szczepańscy, Częstochowa 2005, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 1898. Jan Paweł II, Nie ma przyszłości bez miłości, wybór tekstów Anna i Paweł Szczepańscy, Częstochowa 2005, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 1899. Jan Paweł II, O małżeństwie i rodzinie 1978-1982, cz. 1, wybór Adam Wieczorek, Tadeusz Żeleźnik, Warszawa 1983, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 382. 1900. Jan Paweł II, Przyszłość idzie przez rodzinę: z nauczania Ojca Świętego o miłości, małżeństwie, rodzinie, Poznań 1983, Księgarnia Świętego Wojciecha, ss. 143. 1901. Jan Paweł II, Spojrzenia miłości, wybór i oprac. tekstów Malwina Błażejczak, Poznań 2014, Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha, ss. 16. 1902. Jan Paweł II, Święty Jan Paweł II o miłości…, Włocławek 2014, Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, ss. 14. 1903. Jan Paweł II, wybór, oprac. i przedm. Andrzej Sujka, O życiu: aborcja, eutanazja, wojna, Kraków 2005, Wydawnictwo M, ss. 483. 1904. Jancewicz Zdzisław, Instytucja unieważnienia małżeństwa w prawie polskim, Stalowa Wola, Wydział Zamiejscowy Prawa i Nauk o Gospodarce, Lublin 2008, KUL, ss. 291. 1905. Janczak Adolf, Miłość przeżywa miłość, Kraków 1999, Wydawnictwo Księży Sercanów, ss. 154. 1906. Janda Luis, Twój miłosny autoportret: 24 testy psychologiczne dotyczące miłości, seksu i związków, Warszawa 2002, Jacek Santorski & Co – Wydaw., ss. 184. 1907. Janeczek Stanisław, Starościc Anna, Etyka, cz. 1, 2, Lublin 2016, KUL, ss. 440+634. 1908. Janiak Krzysztof, Pociągnięci przez miłość: (w henrykowskim zaciszu), Wrocław 1997, Papieski Fakultet Teologiczny, ss. 115. 1909. Janicka Iwona i Rostowska Teresa, Psychologia w służbie rodziny, Łódź 2003, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ss. 336. 1910. Janicka Iwona red. nauk., Rodzice i dzieci w różnych systemach rodzinnych, Kraków 2010, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 234. 1911. Janicka Iwona, Kohabitacja a małżeństwo w perspektywie psychologicznej: studium porównawcze, Łódź 2006, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ss. 268. 1912. Janicka Iwona, Kwiatkowski Marcin, Homoseksualizm męski i kobiecy w perspektywie psychologicznej, Warszawa 2016, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 290. 1913. Janicka Iwona, Liberska Hanna, red. nauk., Psychologia rodziny, Warszawa 2014, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 682. 1914. Janicka Iwona, Niebrzydowski Leon, Psychologia małżeństwa: zafascynowanie partnerem, otwartość, empatia, miłość, seks, Łódź 1994, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ss. 283. 1915. Janicki Kamil, Epoka hipokryzji: seks i erotyka w przedwojennej Polsce, Kraków 2015, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, ss. 475. 1916. Janiszewska Anna, Zachowania matrymonialne i prokreacyjne w Polsce: ujęcie geograficzne, Łódź 2013, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ss. 310. 1917. Jankowiak Barbara, Aktywność seksualna nauczycieli a jakość i trwałość ich związków partnerskich, Poznań 2010, Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 150. 1918. Jankowiak Barbara, Waszyńska Katarzyna, Jakość i trwałość związków intymnych mężczyzn hetero-, homo- i biseksualnych, SP 2018 (t. 16), nr 1, s.. 8-13. 1919. Jankowiak Barbara, Wybrane zmienne biograficzne a zakres normy seksualnej prezentowany w opiniach młodych kobiet, SP 2005 (t. 3), nr 1, ss. 13-17. 1920. Jankowski Jacek M., W poszukiwaniu miłości czyli Rozwój osobowości człowieka, Warszawa 2000, Księgarnia Środkowa, ss. 95. 1921. Jankowski Janusz red., Kodeks postępowania cywilnego, t. I A-B, Komentarz do art. 1-729, wyd. 3, Warszawa 2019 (zapowiedź), Wydawnictwo C.H. Beck. 1922. Jankowski Janusz red., Kodeks postępowania cywilnego, t. II, Komentarz. Art. 730-1217, wyd. 3, Warszawa 2019, Wydawnictwo C.H. Beck, ss. 1945. 1923. Jankowski Stanisław, Małżeństwo i rodzina w Piśmie Świętym, Szczecin 2008, Studio S Production Zbigniew Szubiński, ss. 145. 1924. Janouch Katerina, Miłość i seks: bezpruderyjny poradnik dla dziewczyn, Warszawa 2012, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 352. 1925. Janouch Katerina, Miłość i seks: bezpruderyjny poradnik dla dziewcząt, Warszawa 2012, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 352. 1926. Janowska Katarzyna, Bomba Jacek, Kim jesteśmy, czyli o seksie, Kraków 2006, Wydawnictwo Literackie, ss. 248. 1927. Janowski Konrad, Czyżkowska Anna, Właściwości psychometryczne polskiej wersji skali zadowolenia z życia seksualnego dla kobiet, PS 2013, nr 36, ss. 11-20 (2013, nr 4). 1928. Janus Marta, Szulc Agata, Seksuologiczne narzędzia diagnostyczne w Polsce i na świecie, SP 2015 (t. 13), nr 1, ss. 31-35. 1929. Januszkiewicz Antoni, Miłość i bycie: studium z metafizyki, Kraków 1990, Teksty i Studia – Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, ss. 257. 1930. Jański Jakub, Pachnieć jak ciało: proza Jarosława Iwaszkiewicza w ujęciu écriture féminine oraz teorii gender i queer, Kraków 2009, Collegium Columbinum, ss. 215. 1931. Jarczewska Dorota Łucja, Szkodliwość doustnej antykoncepcji hormonalnej, Warszawa 2015, MediPage, ss. 235. 1932. Jarecki Władysław, Choroby narządów słuchu i mowy a małżeństwo, Warszawa 1928, skł. gł. Polskie Towarzystwo Eugeniczne, Inst. Wyd. „Bibljoteka Polska”, ss. 13. 1933. Jarema Marek red. nauk., Depresja w praktyce lekarza POZ, wyd. I, Warszawa 2017, PZWL, ss. 97. 1934. Jaroń Józef, Bioetyka: wybrane zagadnienia, Warszawa 1999, ss. 246. [4338] 1935. Jarosz Katarzyna i Tomasz, Miłość czy miłość? Czyli Sztuka chodzenia ze sobą, Warszawa 2010, Wydawnictwo Salezjańskie, ss. 222. 1936. Jarosz Stanisław, Miłość ponad wszystko: inaczej o małżeństwie, Częstochowa 2010, Pomoc Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 192. 1937. Jaroszewicz Karolina redaktor prowadzący, Niepłodność: dlaczego tak trudno zostać rodzicem, Warszawa 2014, Rinigier Axel Springer Polska, ss. 120. 1938. Jaroszewicz Karolina, Dominik Iwona, red., Jak tu począć: książka dla tych, którzy pragną mieć dziecko, Warszawa 2015, Agora, ss. 183. 1939. Jaroszowie Katarzyna i Tomasz, Narzeczeństwo czyli Sztuka przygotowania do małżeństwa, Kraków 2014, eSPe, ss. 160. 1940. Jaroszyński Piotr, Etyka. Dramat życia społecznego, Warszawa 1997, wyd. 4 przejrz. i popr., Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 109. 1941. Jarząbek- Bielecka Grażyna red., Nauka o płci: zagadnienia wybrane, Poznań 2012, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego, ss. 240. 1942. Jarząbek Grażyna, Pawlaczyk Michał, Friebe Zbigniew, Przedwczesne pokwitanie dziewcząt, SP 2005 (t. 3), nr 1, ss. 29-31. 1943. Jarząbek Grażyna, Wybrane zagadnienia z „seksuologii ginekologicznej”, Poznań 2005, Wydawnictwo Akademii Medycznej, ss. 99. 1944. Jarząbek-Bielecka Grażyna (red.), Seksuologia: aspekty humanistyczne, Poznań 2011, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu, ss. 278. 1945. Jarząbek-Bielecka Grażyna red., Nauka o płci: zagadnienia wybrane, Poznań 2012, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego, ss. 240. 1946. Jarząbek-Bielecka Grażyna red., Seksuologia: aspekty humanistyczne, Poznań 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 231. 1947. Jarząbek-Bielecka Grażyna, Etyka, bioetyka, medycyna: zagadnienia wybrane, Poznań 2015, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego, ss. 110. 1948. Jarząbek-Bielecka Grażyna, Seksuologia: aspekty humanistyczne, Poznań 2011, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego, ss. 278. 1949. Jasik Ewelina, Jakubiak Adam, 3 godziny. Jak rozpoznać prawdziwą miłość, Gliwice 2015, Wydawnictwo Helion, ss. 342. 1950. Jasiński Bogusław, Miłość, Warszawa 2015, Wydawnictwo Ethos, ss. 271. 1951. Jasiński Leszek, Ekonomia i etyka, Kraków, Wydawnictwo WAM, ss. 315. 1952. Jasiński Marek, Dylematy wokół miłości nastolatków, PS 2008, nr 2, ss. 27-30. 1953. Jaskóła Piotr, Problem małżeństwa w relacjach ewangelicko-rzymskokatolickich: historia i perspektywy nowych rozwiązań, Opole 2013, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, ss. 310. 1954. Jasmin Claude, Homo geneticus: pytania o przyszłość człowieka, Poznań 1998, Uni-Druk, ss. 192. 1955. Jaspers Karl, Problem winy. O politycznej odpowiedzialności Niemiec, Warszawa 2018, Narodowe Centrum Kultury, ss. 132. 1956. Jastrun Tomasz, Gra wstępna zapisana na 62 felietony, Warszawa 2003, Jacek Santorski & Co, ss. 259. 1957. Jastrun Tomasz, Miłość-niemiłość i inne wiersze, Warszawa 1999, „Iskry”, ss. 95. 1958. Jasudowicz Tadeusz, Czepek Jakub, Kapelańska-Pręgowska Julia, Międzynarodowe standardy bioetyczne: dokumenty i orzecznictwo, Warszawa 2014, ABC a Wolters Kluwer business, ss. 288. 1959. Jaśkiewicz-Obydzińska Teresa, Wach Ewa, Opiniowanie psychologiczne osób małoletnich w przypadkach podejrzenia wykorzystania seksualnego, SP 2015 (t. 13), nr 2, ss. 62-69. 1960. Javoloyes Juan José, Wychowywać do miłości, Ząbki 2008, Apostolicum, ss. 173. 1961. Jaworska Alina, Europejskie obrzędy weselne: materiały pomocnicze dla nauczycieli i uczniów, Pszczyna 2004, Zespół Szkół Ekonomicznych im. Powstańców Śląskich, ss. 118. 1962. Jaworski Romuald, Kiedy miłość boli: o zranieniach i przebaczeniu w małżeństwie: warsztaty psychologiczno-pastoralne dla małżonków (materiały pomocnicze), Płock 2015, Płocki Instytut Wydawniczy, ss. 64. 1963. Jedynak Izabela, Rawińska Marta, Seksualność nastolatków – wybrane zagadnienia. Badania własne przeprowadzone w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, PS 2013, nr 35, ss. 17-26 (2013, nr 3). 1964. Jedynak Stanisław (red.), Mały słownik etyczny, Bydgoszcz 1999, Oficyna Wydawnicza „Branta”, ss. 331. 1965. Jedynie miłość ocaleje: z księdzem Janem Twardowskim rozmawia Milena Kindziuk, Warszawa 1999, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 169. 1966. Jeffers Susan, Mężczyźni też chcą być kochani, Warszawa 1996, Wydawnictwo Medium, ss. 269. 1967. Jeffes Jonathan, Co dzieje się po aborcji: druga strona aborcji, Toruń 2016, Fundacja Kłos, ss. 160. 1968. Jellouschek Hans, Sztuka życia we dwoje, Warszawa 2001, Klub dla Ciebie, ss. 139. 1969. Jelonek Tomasz red., Rodzina wobec współczesnych zagrożeń, Kraków 2009, Wydawnictwo Św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, ss. 83. 1970. Jelonek Tomasz, Małżeństwo i rodzina w Piśmie Świętym, Kraków 2007, Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, ss. 206. 1971. Jerzy Rzepka red., Psychoneurobiologiczne i prawne aspekty życia seksualnego człowieka, Mysłowice 2010, Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Kardynała Augusta Hlonda, ss. 84. 1972. Jeśli kochasz, pod red. Joanny Opoki, Radom 1997, „Ston I”, ss. 118. 1973. Jethá Cacilda, Ryan Christopher, Na początku był seks, Warszawa 2012, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 398. 1974. Jethá Cacilda, Ryan Christopher, Na początku był seks: prehistoryczne źródła nowoczesnej seksualności, Warszawa 2012, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 398. 1975. Jeziorański Marek, Bł. Jana Pawła II koncepcja wychowania małżonków, Lublin 2013, Wydawnictwo KUL, ss. 291. 1976. Jeziorski Sławomir, Historia pewnej miłości: duchowa droga do własnego serca, Kraków 2014, Wydawnictwo Salwator, ss. 69. 1977. Jeżyna Krzysztof, Pokrywka Marian (redaktorzy), Współczesne oblicza seksualności. Przesłanie moralne Kościoła, Lublin 2012, Wydawnictwo KUL, ss. 177. 1978. Jeżyna Krzysztof, Zadykowski Tadeusz, Miłość, wierność i uczciwość małżeńska: przesłanie moralne Kościoła, Lublin 2006, KUL, ss. 203. 1979. Jędrejek Grzegorz, Kodeks rodzinny i opiekuńczy: małżeństwo: komentarz do art. 1-61, Warszawa 2013, Lex a Wolters Kluwer business, ss. 499. 1980. Jędrzejewski Przemysław, Szlęzak Karolina, Szuster Gabriel, red. nauk., Ciało, seksualność, pornografia, Kraków 2015, Wydawnictwo Kasper, ss. 368. 1981. Jędrzejewski Wojciech, Miłość potężniejsza niż śmierć, Kraków 2006, Wydawnictwo Fides, ss. 85. 1982. Jędrzejewski Wojciech, Tęsknota która rozszerza granice, Poznań 2003, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima”, ss. 42. 1983. Jhonson Sue, Sens miłości: nowe podejście do problemu miłosnych związków, Warszawa 2015, Wydawnictwo Zielone Drzewo, Instytut Psychologii Zdrowia PTP, ss., 391. 1984. Joanna od Jezusa Eucharystii, Miłość silniejsza niż cierpienie, Warszawa 2005, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 32. 1985. Joannides Paul, Jak to się robi?: niezbędnik seksualny, Warszawa 2002, Diogenes – Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, ss. 461. 1986. Jodko Aleksandra red. nauk., Tabu seksuologii: [wątpliwości, dylematy w seksuologii i edukacji seksualnej], Warszawa 2008, Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej, ss. 188. 1987. Jodko Aleksandra, Kokoszka Andrzej, Mona Abd El Aal, Ocena korzystania z treści seksualnych dostępnych w Internecie przez osoby cierpiące na schizofrenię. Doniesienie wstępne z anonimowych badań kwestionariuszowych, SP 2008 (t. 6), nr 1, s. 21-25. 1988. Johanson Sue odpowiada na pytania telewidzów, Porozmawiajmy o seksie, Łódź , Księży Młyn 2008, Księży Młyn Dom Wydawniczy, ss. 226. 1989. Johnson Abby [oraz] Lambert Cindy, Nieplanowane: dramatyczna historia o przemianie serca byłej dyrektorki kliniki aborcyjnej, Częstochowa 2012, Edycja Świętego Pawła, ss. 282. 1990. Johnson Diane, Małżeństwo, Warszawa 2008, G+J, Gruner + Jahr Polska, ss. 401. 1991. Johnson Richard P., Miłość się nie starzeje: szanować starość rodziców, Warszawa 2004, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 175. 1992. Johnson Spencer, Jedna minuta dla samego siebie, Warszawa 1994, „Medium”, ss. 224. 1993. Johnson Sue, Przytul mnie: siedem rozmów, które zapewnią miłość przez całe życie, Warszawa 2012, MT Biznes, ss. 272. 1994. Johnson Sue, Sens miłości: nowe podejście do problemu miłosnych związków, Warszawa 2015, Wydawnictwo Zielone Drzewo: Instytut Psychologii Zdrowia PTP, ss. 391. 1995. Johnston Catherine, Kendall Daniel, Nappi Rebecca, Małżeństwo – problem czy szansa: pytania i odpowiedzi, Kraków 2008, WAM, ss. 160. 1996. Jones E. Michael, Libido dominandi. Seks jako narzędzie kontroli spolecznej, Wydawnictwo Wektory, ss. 735. 1997. Joshi Rachna red. tekstu, Kamasutra, Warszawa 2003, Muza, ss. 63. 1998. Joyeux Henri, Szkoła życia i miłości: dzieci i młodzież pytają, rodzice odpowiadają: cztery rozmowy o ekologii seksualnej, Lublin 2011, Wydawnictwo Gaudium, ss. 259. 1999. Jucewicz Agnieszka, Sroczyński Grzegorz, Kochaj wystarczająco dobrze, Warszawa 2015, Wydawnictwo AGORA, ss. 248. 2000. Juchnik Mirka wybór tekstów, Dla nowożeńców, Częstochowa 2008, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 2001. Judson Olivia, Porady seksualne dr Tatiany dla wszystkich stworzeń dużych i małych; wprowadzenie do biologii ewolucyjnej seksu, Warszawa 2004, Wydawnictwo CiS, Wydawnictwo W. A. B., ss. 367. 2002. July William, Wyznania byłego kawalera, Warszawa 2006, Dom Wydawniczy Bellona, ss. 176. 2003. Junosza Dowgiałło Krzysztof, W sidłach Erosa, Warszawa 1999, „DOW & DOW”, ss. 88. 2004. Jurasow Ambroży, Prawosławie a protestantyzm, Grecja, Saloniki, 2009, ss. 128. 2005. Jürg Willi, Związek dwojga: psychoanaliza pary, Warszawa 1996, Jacek Santorski & Co Wydawnictwo, ss. 288. 2006. Jurkowska Katarzyna, Liszyk-Kozłowska Małgorzata, Życie we dwoje, Warszawa 2012, G+J Grüner + Jahr Polska, ss. 363. 2007. Juszczak Dariusz, Korzeniewski Krzysztof, Analiza wybranych czynników psychospołecznych i psychopatologicznych u sprawców przestępstw seksualnych działających pod i bez wpływu alkoholu, SP 2016 (t. 14), nr 1, ss. 1-6. 2008. Juszczak Dariusz, Korzeniewski Krzysztof, Analiza wybranych czynników psychospołecznych i psychopatologicznych u sprawców przestępstw seksualnych z trwałymi anomaliami osobowości, SP 2016 (t. 14), nr 1, ss. 13-18. 2009. Juszczyn Lesław, Pod skorupą milczenia: każdy rodzic powinien to wiedzieć, Warszawa, Dzięgielów, Wydawnictwo Szaron, ss. 177. 2010. Kacprowicz Grażyna, Małżeństwa a struktura społeczna w Polsce, Warszawa 1989, UW, ss. 238. 2011. Kaczara Joanna, Masaż niemowlęcia. Metoda Shantala, Wrocław, b.r.w., Wydawnictwo Astrum, ss. 125. 2012. Kaczmarczyk-Sowa Mirosława, Konflikty w rodzinach marynarzy, Szczecin 1996, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, ss. 173. 2013. Kaczmarek Maria, Wolański Napoleon, Rozwój biologiczny człowieka od poczęcia do śmierci, Warszawa 2018, wyd. IX, WN PWN, ss. 741. 2014. Kaczorek Marta red., Stachura Krzysztof, Przemiany seksualności, Gdańsk 2009, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, ss. 175. 2015. Kaja Barbara H. red., Małżeństwo, rodzina, rozwód, Bydgoszcz 2013, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, ss. 223. 2016. Kaku Michio, Wizje czyli Jak nauka zmieni świat w XXI wieku, Warszawa 2010, Prószyński i S-ka, ss. 542. 2017. Kaku Michio, Wizje czyli Jak nauka zmieni świat w XXI wieku, Warszawa 2000, Prószyński i S-ka, ss. 553. 2018. Kaleta Paweł, Komentarz do kodeksu prawa kanonicznego, t. IV, 1, Księga V, Dobra doczesne Kościoła, Poznań 2019, Pallottinum, ss. 152. 2019. Kaliszuk Zbigniew red., Laboratorium miłości, t. 1, Przed ślubem, Warszawa 2013, Fronda PL, ss. 274. 2020. Kaliszuk Zbigniew red., Laboratorium miłości, t. 2, Po ślubie, Warszawa 2014, Fronda PL, ss. 339. [2391] 2021. Kaliszuk Zbigniew, Katolik ofiarą?: miłość i cierpienie, Warszawa 2012, Fronda PL, ss. 208. 2022. Kalka Krzysztof i Papuziński Andrzej red., Etyka wobec współczesnych dylematów, Bydgoszcz 2006, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, ss. 363. 2023. Kalka Krzysztof red., „Do źródeł miłości”: (filozoficzne i pedagogiczne problemy miłości), Warszawa 1996, Wydaw. św. Tomasza z Akwinu, ss. 141. 2024. Kalus Alicja, Bezdzietność w małżeństwie, Opole 2002, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, ss. 225. 2025. Kałka Damian, Gebala Jana, Smoliński Ryszard, Womperski Maciej, Rusiecki Lesław, Zdrojowy Romuald, Fala uderzeniowa o niskiej energii w leczeniu zaburzeń erekcji, SP 2018 (t. 16), nr 1, ss. 20-35. 2026. Kałka Izabela, Dzieci krzywdzone i wykorzystywane seksualnie: dla rodziców: poradnik dla rodziców i opiekunów, Sosnowiec 2007, Wydawnictwo Projekt-Kom, ss. 162. 2027. Kałużny Krzysztof, Frąckiewicz Adam, Aparat próżniowy w leczeniu zaburzeń erekcji, Wrocław 2010, Arkot, ss. 70. 2028. Kałużny Krzysztof, Istota zazdrości seksualnej, SP 2004 (t. 2), nr 2, ss. 55-63. 2029. Kałużny Tadeusz, Kijas Zdzisław, Ekumenia a współczesne wyzwania moralne, Kraków 2009, PAT w Krakowie, ss. 316. 2030. Kałużyński Zygmunt, Perły kina: leksykon filmowy na XXI wiek, t. 4, Miłość i seks, Michałów-Grabina 2006, Instytut Wydawniczy Latarnik im. Zygmunta Kałużyńskiego, ss. 316. 2031. Kałużyński Zygmunt, Raczek Tomasz, Perły kina: leksykon filmowy na XXI wiek, t. 4, Miłość i seks, Michałów – Grabina 2006, Instytut Wydawniczy Latarnik im. Zygmunta Kałużyńskiego, ss. 316. [781] 2032. Kamasutra [red. Studia Fenix, tł. Studio Fenix], Wierzchy Parzeńskie 2010, P. H. W. Fenix, s. 96. 2033. Kamasutra dla kobiet: święty tekst Watsjajany, przeł. Przez Richarda Burtona, opatrzony komentarzem Ganesha Sailiego, przekł. z języka angielskiego Adam Banaszkiewicz, Ożarów Mazowiecki 2009, Wydawnictwo Olesiejuk, ss. 207. 2034. Kamasutra w ruchomych obrazach, tł. Richard Burton i F. F. Arbuthnot; tł. Ewa Romikowska, Warszawa 2005, Wydawnictwo Arkady, ss. 48. 2035. Kamasutra Walentego kopniętego: humor erotyczny dla niej i dla niego, Rzeszów 2014, Wydawnictwo Sowello, ss. 147. 2036. Kamasutra, (tekst Marina del Carmen), przekład Małgorzata Grygierowska, Warszawa 2006, Firma Księgarska Jacek i Krzysztof Olesiejuk „Inwestycje”, ss. 159. 2037. Kamasutra, [oprac.] Lance Dane, Warszawa 2005, Bellona, ss. 320. 2038. Kamasutra, Bełchatów, b.r.w., Wydawnictwo P.H.W. Fenix, ss. 64. 2039. Kamasutra, przekład Barbara Górecka, Warszawa 2010, Sekret Wydawnictwo, Bellona, ss. 205. 2040. Kamasutra, red. tekstu Rachna Joshi, Warszawa 2003, Muza, ss. 63. 2041. Kamasutra, tekst Marina del Carmen, przekład Małgorzata Grygierowska, Ożarów Mazowiecki 2009, Wydawnictwo Olesiejuk, ss. 159. 2042. Kamasutra: eliksir miłości, (tekst) Anupama Chandwam, przekład Piotr Budkiewicz, Warszawa 2008, ss. 198. 2043. Kamasutra: wiedza dla kobiet (tekst Manjusri Basu), przekład Urszula Ruzik-Kulińska, Warszawa 2010, Wydawnictwo Sekret, Wydawnictwo Bellona, ss. 64. (758) 2044. Kamasutra: wiedza dla mężczyzn (tekst Manjusri Basu), przekład Urszula Ruzik-Kulińska, Warszawa 2010, Wydawnictwo Sekret, Wydawnictwo Bellona, ss. 64. (757) 2045. Kambureli Maria Teresa, Kamburelis Thanasis, Podręczny słownik grecko-polski, A-Q, Warszawa 1999,Wiedza Powszechna, ss. 482. 2046. Kamieńska Monika, Mularska-Kucharek Monika, Srebrne tabu. Przyjaźń, miłość i seks w wieku dojrzałym, Łódź 2018, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ss. 246. 2047. Kamińska-Jurkiewicz Katarzyna, Jurkiewicz Michał, Największa z nich jest miłość: bezpośrednie przygotowanie do sakramentu małżeństwa, Gliwice, Opole 2014, Duszpasterstwo Rodzin Diecezji Gliwickiej, Wydawnictwo Świętego Krzyża, ss. 72. 2048. Kamińska-Jurkiewicz Katarzyna, Największa z nich jest miłość: bezpośrednie przygotowanie do sakramentu małżeństwa, Gliwice, Duszpasterstwo Rodzin Diecezji Gliwickiej, Opole, Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża, 2014, ss. 72. 2049. Kamiński Tomasz, Żyć albo kochać, Toruń 2015, Machina druku, ss. 55. 2050. Kampenhout Daan von, Pozwól się odnaleźć: 77 rytuałów, ćwiczeń i medytacji, dzięki którym twój wymarzony partner znajdzie do Ciebie drogę, Katowice 2009, Wydawnictwo Kos, ss. 159. 2051. Kania Tadeusz red. gł., Życie rodzinne i postawy prokreacyjne nowożeńców: na podstawie „Ankiety Nowożeńców 1985”, Warszawa 1988, Zakład Wydawnictw Statystycznych, ss. 119. 2052. Kaniewski Andrzej, Eros w Białym Domu, Warszawa 2000, Oficyna Panda, ss. 206. 2053. Kaniok Przemysław Eugeniusz, Poczucie powodzenia małżeństwa a udział ojców w opiece nad dzieckiem niepełnosprawnym, Opole 2011, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, ss. 227. 2054. Kanony Kościoła Prawosławnego, Aleksy Znosko, Hajnówka 2000, Wydawnictwo „Bratczyk”, ss. 176. 2055. Kantor Robert, Kluza Marek, Młyński Józef, red., Małżeństwo i rodzina w kontekście współczesnych wyzwań, Tarnów, Tuchów, Mała Poligrafia Redemptorystów, ss. 220. 2056. Kantor Robert, Kluza Marek, red., Małżeństwo i rodzina wciąż fundamentem nowej cywilizacji: refleksje na kanwie dokumentu Konferencji Episkopatu Polski pt. „Służyć prawdzie o małżeństwie i rodzinie”, Tarnów 2011, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej „Biblos”, ss. 270. 2057. Kantor Robert, To Bóg jest miłością, a nie miłość bogiem: małżeństwo, nieprawidłowe związki, duszpasterstwo niesakramentalnych, Tarnów 2009, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, ss. 144. 2058. Kański Józef, Mistrzowie sceny operowej, Kraków 1974, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, ss. 442. 2059. Kapelańska Julia Elżbieta, Klonowanie człowieka i embrionalne komórki w świetle prawa międzynarodowego i porównawczego, Toruń 2006, Adam Marszałek, ss. 124. 2060. Kapelańska-Pręgowska Julia, Prawne i bioetyczne aspekty testów genetycznych, Warszawa 2011, Lex a Wolters Kluwer business, ss. 507. 2061. Kapuścińska-Kmiecik Nina, Zdrada małżeńska w dziewiętnastowiecznych pałacach i dworkach ziemiańskich, Łódź 2013, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ss. 449. 2062. Karas Marcin, Wyznania wiary i główne zasady doktrynalne - Katolicyzm, Kraków 2000, wyd. I, Wydawnictwa MEDIA – PRESS, Skawina, FHG TONDERA, Kraków, ss. 284. 2063. Karaszewski Jacek, Darewicz Barbara, Kudelski Jacek, Werel Tadeusz, Wołyniec Tadeusz, Złamanie prącia z towarzyszącym urazem cewki moczowej – opis przypadku, SP 20125 (t. 13), nr 2, ss. 59-61. 2064. Kardas Piotr, Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępne współdziałanie, Kraków 2011, ss. 987. 2065. Karpeta Irena, Tylko miłość, Częstochowa 2015, Częstochowskie Wydawnictwo Archidiecezjalne Regina Poloniae, ss. 190. 2066. Karpienia Magda, Karmienie piersią, wyd. 1, Łódź 2018, Wydawnictwo Natuli, ss. 216. 2067. Karras Ruth Mazo, Seksualność w średniowiecznej Europie, Warszawa 2012, PIW, ss. 251. 2068. Karski Karol, Symbolika. Zarys wiedzy o Kościołach i wspólnotach chrześcijańskich, Warszawa 2003, Chrześcijańska Akademia Teologiczna, ss. 224. 2069. Karssen Gien, Kobieta: miłość, powołanie, spełnienie, Ustroń 1992, Chrześcijańska Fundacja „Życie i Misja”, ss. 152. 2070. Karta Pracowników Służby Zdrowia, Papieska Rada ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia, Watykan 1995, Papieska Rada ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia, ss. 129. 2071. Karta Praw Rodziny przedłożona przez Stolicę Apostolską wszystkim ludziom, instytucjom i władzom zainteresowanym misją rodziny w świecie współczesnym, Poznań 1994, Księgarnia Św. Wojciecha, ss. 24. 2072. Karta Praw Rodziny: dokument Stolicy Apostolskiej, Warszawa 1991, Ośrodek Chrześcijańskiej Myśli Społecznej „Augustinum”, ss. 19. 2073. Karwatowska Małgorzata red., O Płci, ciele i seksualności w języku i mediach, Lublin 2014, Wydawnictwo UMCS, ss. 455. 2074. Karwatowska Małgorzata, Szpyra-Kozłowska Jolanta, red., Oblicza płci: język, kultura, edukacja, Lublin 2012, Wydawnictwo UMCS, ss. 322. 2075. Karwatowska Małgorzata, Szpyra-Kozłowska Jolanta,, Lingwistyka płci: ona i on w języku polskim, Lublin 2015, UMCS, ss. 294, 2010, ss. 294. 2076. Karwowska Bożena, Ciało, seksualność, obozy zagłady, Kraków 2009, Universitas, ss. 210. 2077. Kasdepke Grzegorz, [dokument dźwiękowy], Horror! czyli Skąd się biorą dzieci, Warszawa 2010, Wydawnictwo Nasza Księgarnia”, 1 płyta CD. 2078. Kasdepke Grzegorz, Horror czyli Skąd się biorą dzieci, Warszawa 2014, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, ss. 76. 2079. Kasdepke Grzegorz, Horror! czyli Skąd się biorą dzieci, Warszawa 2010, Wydawnictwo „Nowa Księgarnia”, ss. 59. 2080. Kasl Charlotte Sophia, Gdyby Budda się ożenił: tworzenie trwałych relacji uczuciowych na ścieżce duchowej, Warszawa 2008, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 352. 2081. Kasl Charlotte, Gdyby Budda umawiał się na randki: poszukiwanie miłości na drodze duchowej, Warszawa 2009, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 286. [2306] 2082. Kasperska Anita, Siemieńczuk Katarzyna, Wszystko co chcesz wiedzieć o rodzicielstwie zastępczym, wyd. 2 popr., Toruń 2012, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej, ss. 27. 2083. Kasprowicz Jan, Miłość, Lwów 1902, nakł. Księgarni Polskiej, ss. 178. [1180] 2084. Kasprowicz-Jarocka Anna, Poeta i miłość, wyd. 2 popr. i rozsz., Warszawa 1961, PIW, ss. 343. 2085. Kasprzak Sylwester, Problemy prawnicze i kanoniczne, Lublin, Sandomierz, 2002, Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 264. 2086. Kaszowski Michał, Czy miłujesz?: warunki dobrej spowiedzi i dobrych rozmów, Katowice 2008, Wydawnictwo Vox Domini, ss. 224. 2087. Kasztelan Jan, W drodze do małżeństwa, Kraków 1994, Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy, ss. 76. 2088. Kasztelan Jan, W drodze do małżeństwa, wyd. 2, Kraków 2005, Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, ss. 79. 2089. Kasztelan Jan, W drodze do małżeństwa: poradnik dla narzeczonych, wyd. 3 popr., Kraków 2013, Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, ss., 62. [3905] 2090. Katechizacja narzeczonych: konferencje z zakresu przygotowania do sakramentu małżeństwa, cz. 1, 1952, Kuria Metropolitalna Warszawska, Wydział Duszpasterstwa, ss. 163. 2091. Katechizm Cerkwi Prawosławnej, opracowano na podstawie wydania Synodalnego z 1938 r., Kolegium redakcyjne: Marek Jakimiuk, Hieromnich Gabriel (Hagioryta), Jan Misiejuk, Hajnówka 2001, Wydawnictwo „Bratczyk”, ss. 116. 2092. Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994, Pallottinum, ss. 738. 2093. Katie Byron, Katz Michael, Kłamstwa o miłości: jak zaprzestać zabiegać o miłość, aprobatę i uznanie, aby je w końcu znaleźć, Warszawa 2007, G+J Gruner Jahr Polska, ss. 254. 2094. Katolicki komentarz biblijny, Raymond E. Brown, Joseph A. Fitzmeyer, Roland E. Murphy (red. naukowa wydania oryginalnego), Waldemar Chrostowski (red. naukowa wydania polskiego), Warszawa 2001, PSB, s. 2213. 2095. Katolicki Uniwersytet Lubelski, Pismo Święte Nowego Testamentu w 12 tomach, Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, pod. redakcja Eugeniusza Dąbrowskiego (+), Feliksa Gryglewicza, Poznań – Warszawa, Pallottinum, wydane w latach 1959-1979. Reprinty tych wydań (niektórych tomów) ukazały się w Pallottinum, Warszawa - Poznań w latach 2000-2016. 2096. Katolicki Uniwersytet Lubelski, Pismo Święte Starego Testamentu w kilkunastu tomach, Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, pod. redakcją Lecha Stachowiaka, Stanisława Łacha, Poznań – Warszawa, Pallottinum, wydane w latach 1961-2016 (jeden tom ST jest w opracowaniu, nie ukazał się jeszcze). 2097. Katolo Artur Jerzy red., Bezdroża antykoncepcji, Lublin 2001, ss. 95. 2098. Katolo Artur Jerzy, ABC bioetyki, Lublin 1997, ss. 61. 2099. Katolo Artur Jerzy, Bioetyka starożytności chrześcijańskiej, Warszawa 2003, Wydaw. Rhetos, ss. 55. 2100. Katolo Artur Jerzy, Embrion ludzki – osoba czy rzecz?: status i moralne prawa nienarodzonego we włoskiej literaturze teologiczno-bioetycznej po Soborze Watykańskim II, Lublin, Sandomierz, 2000, Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 247. 2101. Kaucha Krzysztof Cezary, Miłość za miłość: wiarygodność chrześcijaństwa według Battisty Mondina, Lublin 2000, KUL Wydział Teologii, Wydawnictwo KUL. Redakcja Wydawnictwe, ss. 443. 2102. Kauffman Carol A., wybór tekstów, Promyki szczęśliwego małżeństwa: najpiękniejsze cytaty z Pisma Świętego, Sandomierz 2013, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 64. 2103. Kaufman Miriam, Silverberg Cory, Odette Fran, Pełnosprawni: uniwersalny przewodnik po seksie, Warszawa 2013, Wydawnictwo Czarna Owcza, ss. 380. 2104. Kaufmann Jean Claude, Niezwykła historia szczęśliwej miłości, Warszawa 2012, Oficyna Naukowa, ss. 191. 2105. Kawecki Witold, Dlaczego Kościół broni życia, Kraków 1996, Bratni Zew, ss. 166. 2106. Kawecki Witold, Dylematy moralne współczesnego człowieka, Warszawa 2003, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, ss. 276. 2107. Kawecki Witold, Piękno życia chrześcijańskiego, Kraków 1999, „Homo Dei”, ss. 1767. 2108. Kawecki Witold, Rozpoznać miłość: o kluczowych problemach chrześcijaństwa, Lublin 2005, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej Gaudium, ss. 267. 2109. Kaye Philippa, Płodność, niepłodność, bezpłodność: przyczyny, badania, leczenie, Warszawa 2009, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 173. 2110. Kaysen Susanna, Aparat, który dała mi matka, Warszawa 2008, Wydawnictwo Sic!, ss . 134. 2111. Kazior Władysław, Uczucia erotyczne młodzieży szkolnej: analiza psychologiczna, Rzeszów 1969, ss. 207. 2112. Kaźmierczak Zbigniew, Jan Paweł II w labiryncie ciała: o nieczystych małżonkach, obowiązku cierpienia i mglistych początkach istoty ludzkiej, Warszawa 2014, „Książka i Wiedza”, ss. 270. 2113. Kaźmierski Adam, Przeszkoda braku wieku do zawarcia małżeństwa (kan. 1083 KPK): geneza, rozwój i praktyka określona w ustawodawstwie kościelnym i cywilnym, Wrocław, Papieski Wydział Teologiczny, Oborniki Śląskie, Studio Graphito, 2016, ss. 270. 2114. Kącki Marcin, Maestro: historia milczenia, Warszawa 2013, Agora, ss. 319. 2115. Keesling Barbara, Jak rozmawiać seksownie z partnerem: (i doprowadzić się nawzajem do ekstazy): bezpieczne i podniecające sposoby na osiągnięcie bardziej radosnego i elektryzującego życia miłosnego, Warszawa 1996, wyd. Al fine, ss. 190. 2116. Kell Philip, Griffiths Vanessa, Zdrowie seksualne mężczyzny: w pytaniach i odpowiedziach, Warszawa 2008, Klub dla Ciebie, ss. 154. 2117. Kelley Susan Curtin, Burg Dale, Drugie podejście: jak uczynić drugie małżeństwo szczęśliwym: poradnik, Warszawa 2006, Dom Wydawniczy Bellona, ss. 318. 2118. Kempe Jenny, Miłosny zawrót głowy, Częstochowa 2010, Edycja Świętego Pawła, ss. 40. 2119. Kempińska Urszula, Małżeństwa młodocianych: ciąża, ślub i co dalej…?, Toruń 2012, Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”, ss. 204. 2120. Kempińska Urszula, Małżeństwa młodocianych: przyczyny i konsekwencje, Włocławek 2005, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna, Lega Oficyna Wydawnicza Włocławskiego Towarzystwa Naukowego, ss. 133. 2121. Kempińska Urszula, Wybory życiowe dzieci małżonków młodocianych, Poznań 2013, Maiuscula, ss. 110. 2122. Kempisty-Jeznach Ewa, Testosteron. Klucz do męskości, Warszawa 2018, Prószyński i S-ka, ss. 215. 2123. Kendall-Tackett Katleen, Wyzwania macierzyństwa: jak być szczęśliwą matką, wyd. 1 w języku polskim, Gdańsk 2003, GWP, ss. 216. 2124. Kentenich Józef, Żyć przymierzem miłości. Otwock – Świder, Szensztacki Instytut Sióstr Maryi, Poznań, Wydawnictwo Pallottinum, ss. 148. 2125. Kernberg Otto F., Związki miłosne: norma i patologia, Poznań 1998, Zysk i S-ka, ss. 230. 2126. Kerner Ian, Jego orgazm później: (poradnik dla myślących kobiet), Warszawa 2007, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 237. 2127. Kerner Ian, Jego orgazm później: poradnik dla myślących kobiet, wyd. 2, Warszawa 2010, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 252. 2128. Kerner Ian, Jej orgazm najpierw: (poradnik dla myślących mężczyzn), Warszawa 2006, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 238. 2129. Kerner Ian, Jej orgazm najpierw: (poradnik dla myślących mężczyzn), Warszawa 2006, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 238, 2010, wyd. 2, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 245. 2130. Kerner Ian, Jej orgazm najpierw: poradnik dla myślących mężczyzn, Warszawa 2010, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 245. 2131. Kerner Ian, Raykeil Heidi, Miłość w czasach kolki: nowoczesny poradnik dla rodziców, Warszawa 2010, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 236. 2132. Kerner Ian, Seks od nowa: odbuduj swoje życie miłosne, Warszawa 2010, Wydawnictwo Czarna Owca,, ss. 254. 2133. Kerner Jan, Raykeil Heidi, Miłość w czasach kolki: nowoczesny poradnik dla rodziców, Warszawa 2010, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 236. 2134. Kerrigan Michael, Cesarze rzymscy: od Juliusza Cezara do upadku Rzymu, Bremen 2009, MAK Verlag, ss. 255. 2135. Kerth Maria i inni, Encyklopedia seniora, Warszawa 2014, Wydawnictwo SBM, ss. 447. 2136. Kesling Barbara, Leczenie seksem: odkryj uzdrawiającą moc dotyku, intymności i erotyzmu, Warszawa 1997, wyd. AL fine, ss. 254. 2137. Keszka Joanna, Grzeczna to już byłam czyli Kobiecy przewodnik po ciele, Bielsko-Biała 2014, Wydawnictwo Pascal, ss. 328. 2138. Kępiński Antoni, Z psychopatologii życia seksualnego, Warszawa 1973, PZWL, ss. 79, wyd. 2, Warszawa 1982, PZWL, ss. 74, 2003, Wydawnictwo Literackie, ss. 106. 2139. Kępiński Antoni, Z psychopatologii życia seksualnego, Warszawa 1973, PZWL, ss. 79. 2140. Kępiński Antoni, Z psychopatologii życia seksualnego, wyd. 2, Warszawa 1982, PZWL, ss. 74, 2003, Wydawnictwo Literackie, ss. 106. 2141. Kiciński Krzysztof, Egoizm i problem zachowań prospołecznych, UW, Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji, Warszawa 1978, Wydawnictwa UW, ss. 166. 2142. Kiedio Ewa, Osobliwe skutki małżeństwa, Warszawa 2014, Biblioteka „Więzi”, ss. 93. 2143. Kiedy miłość boli: o zranieniach i przebaczeniu w małżeństwie: warsztaty psychologiczno-pastoralne dla małżonków: (materiały pomocnicze) Romuald Jaworski, Stowarzyszenie Psychologów Chrześcijańskich, wyd. 2 skrócone, Płock 2015, Płocki Instytut Wydawniczy, ss. 64. 2144. Kiełtyka Robert, Wartość (nie)chcianego życia: status antropologiczny płodów i noworodków anencefalicznych, Kraków 2008, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 183. 2145. Kieniewicz Piotr, Bioetyczny labirynt: czyli O różnych trudnych sprawach w medycynie i życiu, możliwie prostym językiem…, Licheń Stary 2013, Zakład Gospodarczy „Dom Pielgrzyma”, ss. 194. 2146. Kieniewicz Piotr, Człowiek niewygodny, człowiek potrzebny: dyskusja antropologiczna w bioetyce amerykańskiej, Lublin 2010, Wydawnictwo KUL, ss. 349. 2147. Kienzler Iwona, Europa jest kobietą: romanse i miłości sławnych Europejek, Warszawa 2014, Bellona, ss. 309. 2148. Kienzler Iwona, Kobiety Zygmunta Augusta, Warszawa 2013, Bellona, ss. 291. 2149. Kienzler Iwona, Kobiety Zygmunta Augusta, Warszawa 2014, Bellona, ss. 291. 2150. Kienzler Iwona, Król Kazimierz Wielki bigamista, Warszawa 2014, Bellona, ss. 277. 2151. Kienzler Iwona, Marysieńka i Sobieski. Wielka miłość, wyd. I, Warszawa 2017, Wydawnictwo Lira, ss. 313. 2152. Kienzler Iwona, Mocarz alkowy: August II Mocny i kobiety, Warszawa 2012, Bellona, ss. 270 2153. Kienzler Iwona, Wierny mąż niewiernych żon, Warszawa 2012, Bellona, ss. 237, 2014, ss. 237. 2154. Kienzler Iwona, Życie miłosne królów z dynastii Wazów, Warszawa 2013, Bellona, ss. 251. 2155. Kiepura: brunetki, blondynki…, napisał Wacław Panek, Wołomin 2000, Wydawnictwo Polskie, ss. 32. 2156. Kiereś Barbara, Prawda o małżeństwie, Lublin 2005, Fundacja Servire Veritatis, Instytut Edukacji Narodowej, ss. 92. 2157. Kierkegaard Søren, Czyny miłości: kilka rozważań w postaci mów S. Kierkegaarda, Kęty 2008, Wydawnictwo Marek Derewecki, ss. 363. 2158. Kiernikowski Zbigniew, Dwoje jednym ciałem w Chrystusie: o chrześcijańskim małżeństwie i rodzinie jako sakramentalnym zbawieniu: cykl konferencji wygłoszonych w Radiu Watykańskim w 1994 roku, Warszawa 2002, Wydawnictwo Księzy Marianów , ss. 314, 2006, wyd. 2 popr., ss. 311, 2015, wyd. 2 popr., ss. 311. 2159. Kiernikowski Zbigniew, Dwoje jednym ciałem w Chrystusie: o chrześcijańskim małżeństwie i rodzinie jako sakramencie zbawienia: cykl konferencji wygłoszonych w Radiu Watykańskim w 1994 roku, wyd. 2 popr., Warszawa 2015, Promnic – Wydawnictwo Księży Marianów MIC, ss. 311. [3125] 2160. Kietlński Krzysztof, Jesteś moją miłością: przygotowanie do sakramentu małżeństwa, Warszawa 2005, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna, „Adam”, ss. 115. 2161. Kijak R., Seksualność człowieka z niepełnosprawnością intelektualną, Warszawa 2014, wyd. 1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 209. 2162. Kijak Remigiusz J. red., Niepełnosprawność: świadomość a potrzeby, Bielsko-Biała 2014, Katedra Pedagogiki Akademia Techniczno-Humanistyczna, Wydawnictwo LIBRON, ss. 151. 2163. Kijak Remigiusz J. redaktor numeru, Niepełnosprawność: świadomość a potrzeby, Bielsko-Biała 2014, Katedra Pedagogiki Akademii Techniczno-Humanistycznej, ss. 151. 2164. Kijak Remigiusz J., Niepełnosprawność – w zwierciadle dorosłości, Kraków 2012, Oficyna Wydawnicza Impuls, ss. 323. 2165. Kijak Remigiusz, Edukacja seksualna i doświadczenia seksualne młodych dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną, SP 2018 (t. 16), nr 2, s. 51-60. 2166. Kijak Remigiusz, red. nauk., Seksualność – niepełnosprawność – rzeczywistość: współczesne konteksty badawcze w problematyce seksualności człowieka z niepełnosprawnością, Warszawa 2013, Instytut Rozwoju Służb Specjalnych, ss. 271. 2167. Kijak Remigiusz, Seksualność człowieka z niepełnosprawnością intelektualną a rodzina, Warszawa 2014, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 209. 2168. Kijas Zdzisław Józef red., Rodzina w wielkich religiach świata, Kraków 1999, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 107. 2169. Kijas Zdzisław, Krzywda Józef, red., Sakramentalność małżeństwa, Kraków 2002, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 128. 2170. Kijas Zdzisław, Małżeństwa mieszane, Kraków 2000, PAT, ss. 195. 2171. Kilanowski Marcin, Ku wolności jako odpowiedzialności, Toruń 2013, Wydawnictwo UMK, ss. 319. 2172. King Teri, Miłość, seks i astrologia, Warszawa 1995, Linia, ss. 252. 2173. Kingma Daphine Rose, 365 afirmacji miłosnych: codzienne refleksje o magii i znaczeniu miłości, Katowice 2000, KOS, ss. 373. 2174. Kinowska Aleksandra, Konceptualizacja miłości i nienawiści w powieści Wichrowe Wzgórza Emily Brontë i jej dwóch polskich przekładach, Kraków 2003, „Universitas”, ss. 98. 2175. Kirenko Janusz, Lew-Starowicz Zbigniew, Seks po uszkodzeniach rdzenia kręgowego, Ryki 2001, Wyższa Szkoła Umiejętności Pedagogicznych i Zarządzania, ss. 210. 2176. Kirenko Janusz, Psychospołeczne determinanty funkcjonowania seksualnego osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego, Lublin 1998, Wydawnictwo UMCS, ss. 264. 2177. Kirschner Diana, Kochać na zawsze: jak sprawić, aby miłość nie przemijała, Warszawa 2012, G+J Gruner + Jahr Polska, ss. 376. 2178. Kirschner Diana, Miłość w 90 dni: jak znaleźć prawdziwe uczucie, Warszawa 2012, G+J Gruner + Jahr Polska, ss. 360. 2179. Kis János, Aborcja: argumenty za i przeciw, Warszawa 1993, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 200. 2180. Kita Małgorzata, Szeptem albo wcale: o wyznawaniu miłości, Katowice 2007, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, ss. 307. 2181. Klafka Zdzisław, Ewangelia małżeństwa i rodziny, Toruń 2015, Wyższa Szkoła Kultury Społecznej i Medialnej, ss. 191. 2182. Klemp Harold, Duchowa mądrość o związkach, Warszawa 2008, Eckankar, ss. 62. 2183. Klepacka-Gryz Ewa, Miłość przed pięćdziesiątką, Warszawa 2011, Wydawnictwo Zwierciadło, ss. 223. 2184. Klepacka-Gryz Ewa, Sokoluk Wiesław, Sex czegoś smutny: antyprzewodnik dla tych. którzy grają o miłość, Warszawa 2011, Wydawnictwo Zwierciadło, ss. 231. 2185. Klimasiński Krzysztof, Elementy psychopatologii i psychologii klinicznej, Kraków 2000, Wydawnictwo UJ, ss. 180. 2186. Klimaszewski Stanisław, Największa jest miłość. Etyka w przykładach i anegdotach, Warszawa 2005, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 303. 2187. Klimaszewski Stanisław, Największa jest miłość: etyka na co dzień w przykładach i anegdotach, Warszawa 2005, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 302. 2188. Klimczuk Zygmunt, Socjologia rodziny: zagadnienia wybrane, Olsztyn 2008, Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej „Hosianum”, ss. 117. 2189. Klimczuk Zygmunt, Socjologia rodziny: zagadnienia wybrane, Olsztyn 2008, Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej „Hosianum”, ss. 117. 2190. Klimek Daniel P., Sekrety Sądu Najwyższego: manipulacje przemysłu aborcyjnego, Kraków 2009, Homo Dei, ss. 219. 2191. Klimek Rudolf, Niepłodność uleczalna czy nie?, wyd. 4 popr. i uzup., Warszawa 1995, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 113. 2192. Klimek Rudolf, Rudolfa Klimka położnictwo, wydanie pod red. Wiesława Szymańskiego, współaut. Bogdan Chazan i inni, Kraków 1999, „Dream”, ss. 680. 2193. Klinger Paweł, Vita sexualis: prawda o życiu płciowym człowieka, wyd. 3 uzup., Warszawa 1939, Księgarnia J. Przeworskiego, ss. 495. 2194. Klonowska-Woźniak Paulina, Sprawozdanie z IV Międzynarodowego Kongresu Medycznego „Kobieta i Mężczyzna – zdrowie reprodukcyjne i seksualne”, PS 2016, nr 46, ss. 46-50 (2016, nr 2). 2195. Klubówna Anna, Cztery królowe Jagiełłowe, wyd. 2, Warszawa 1990, Wydawnictwo Spółdzielcze, ss. 302. 2196. Klucze miłości, 1, opracowanie graficzne i wybór tekstów Krzysztof Jaśkiewicz, Warszawa 2015, PROMIC – Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 16. 2197. Klucze miłości, 2, opracowanie graficzne i wybór tekstów Krzysztof Jaśkiewicz, Warszawa 2015, PROMIC – Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 16. 2198. Kluz Władysław, Piękno czyli Sztuka życia , Warszawa 1989, ATK, ss. 159. 2199. Kłak Mirosław Adam, Osoba homoseksualna w Kościele, Poznań 2010, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima”, ss. 45. 2200. Kłapa Zbigniew, Cztery żywioły: cykl 8 lekcji biblijnych dla nastolatków, Ustroń 2006, Chrześcijańskie Stowarzyszenie „Miłość Edukacja Dojrzałość”, ss. 62. 2201. Kłonkowska Anna M., Bojarska Katarzyna, red. naukowa, Psychospołeczne, prawne i medyczne aspekty transpłciowości, Gdańsk 2014, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, ss. 181. 2202. Kłosińska Krystyna, Ciało, pożądliwość, ubranie: o wczesnych powieściach Gabrieli Zapolskiej, Kraków 1999, Wydawnictwo „eFKa”, ss. 327. 2203. Kłoskowski Kazimierz, Bioetyczne aspekty inżynierii genetycznej: wybrane problemy, Warszawa 1995, Wydawnictwa ATK, ss. 166. 2204. Kłusek Urszula, W szkole miłości św. Pawła. Scenariusze katechez na podstawie „Hymnu o miłości”, Poznań 2008, Ksiegarnia Świętego Wojciecha, ss. 120. 2205. Kłys Jan, Ich dwoje, Poznań 1993, Księgarnia Świętego Wojciecha, ss. 146. 2206. Knabit Leon, Dekalog, Kraków 2011, Wydawnictwo Astraia, ss. 176. 2207. Knabit Leon, Instrukcja obsługi mężczyzny, Kraków 2010, Wydawnictwo Namrod, ss. 101. [2004] 2208. Knabit Leon, Kogo kochają kobiety?, Kraków 2014, Wydawnictwo AA, ss. 112. 2209. Knabit Leon, Miłość nie przeminie, Kraków 2008, eSPe, ss. 89. 2210. Knapczyk Teodor, Witko Józef, Miłość Boga: uzdrowienie wewnętrzne przez doświadczenie miłości Boga Ojca, Pelplin, Wydawnictwo „Bernardinum”, Kraków, na zlecenie Sekretariatu Misji i Ewangelizacji Prowincji Matki Bożej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych, 2015, ss. 229. 2211. Knöpfel Silvia, Hoffmann Knut O. K., wydanie 1 polskie pod red. Zygmunta Zdrojewicza, Antykoncepcja – którą metodę powinnam wybrać, wyd. MadPharm Polska, ss. 151. 2212. Knotz Ksawery i inni, Teściowie i młodzi: jak to ma działać?, Częstochowa 2013, Edycja Świętego Pawła, ss. 183. 2213. Knotz Ksawery, Akt małżeński, Kraków 2001, Wydawnictwo „M”, ss. 350. 2214. Knotz Ksawery, Akt małżeński: szansa spotkania z Bogiem i współmałżonkiem, Kraków 2001, Wydawnictwo „M”, ss. 349. 2215. Knotz Ksawery, Seks jakiego nie znacie. Dla małżonków kochających Boga, Częstochowa 2009, Edycja Świętego Pawła, ss. 215. 2216. Knotz Ksawery, Strączek Krystyna, Seks jest boski czyli erotyka katolicka, Kraków 2010, Wydawnictwo Znak, ss. 204. 2217. Knotz Ksawery, Teściowie i młodzi: jak to ma działać?, Częstochowa 2013, Edycja Świętego Pawła, ss. 183. 2218. Knotz Ksawery, Waluś Monika, Puzzle małżeńskie, Kraków 2009, Wydawnictwo Znak, ss. 166. 2219. Knotz Ksawery, z ojcem Ksawerym Knotzem rozmawia Sylwester Szefer, Nie bój się seksu czyli Kochaj i rób, co chcesz, Kraków 2009, Wydawnictwo Esprit, ss. 209. 2220. Knotz Ksawery, Zaślubiny w Bogu mężczyzny i kobiety, Częstochowa 2015, Święty Paweł, ss. 111. 2221. Kobieta, miłość, małżeństwo [wybór tekstu Eugeniusz Królicki], Kielce 1988, Kieleckie Wydawnictwo Prasowe, ss. 32. 2222. Kobieta, miłość, małżeństwo: przysłowia różnych narodów, wybór, przekład i opracowanie Dobrosława Świerczyńska, Warszawa 1994, „Książka i Wiedza”, ss. 71. [1324]ow, wybór, przekład i opracowanie Dobrosława Świerczyńska, Warszawa 1994, „Książka i Wiedza”, ss. 71. 2223. Kobieta, miłość, małżeństwo: przysłowia różnych narodów, wybór, przekład i oprac. Dobrosława Świerczyńska, Warszawa 1994, Książka i Wiedza, ss. 71. 2224. Kobyliński Andrzej red., Dylematy bioetyki, Płock 2004, Płocki Instytut Wydawniczy, ss. 190. 2225. Kobyłecka Wanda, Jaczewski Andrzej, O dziewczętach dla dziewcząt, Warszawa 2003, wyd. VIII poprawione i uzupełnione, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 236. 2226. Kobyłecka Zofia red., Miłość i ból, Łódź 2006, Stowarzyszenie Autorów Polskich, ss. 110. 2227. Koch Marta, Byłam z księdzem czyli Wielka miłość nie wybiera, Łódź 1999, „Niniwa”, ss. 115. 2228. Kochać wciąż mocniej, opracowanie graficzne i wybór tekstów Krzysztof Jaśkiewicz, Warszawa 2015, PROMIC - Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 16. 2229. Kocham Cię, wybrała i opracowała Gertruda Pierzynowska, Tczew, Pelplin 2000, Wydawnictwo „Bernardinum”, ss. 64. 2230. Kocham i dziękuję, Beata Kwarciak, Częstochowa 2009, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 2231. Kochanowski Jacek, Fantazmat zróżnicowany: socjologiczne studium przemian tożsamości gejów, Kraków 2004, „Universitas”, ss. 322. [913] 2232. Kochanowski Jacek, Socjologia seksualności. Marginesy, Warszawa 2013, wyd. 1, dodruk, WN PWN, ss. 227. 2233. Kochańska Wioletta, Taras Bożena, Od miłości do nienawiści, Taras Bożena, Od miłości do nienawiści: językowe mechanizmy kreowania emocji, Rzeszów 2010, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, ss. 206. 2234. Kochel Jan red., Wychowanie do czystości – utopia czy zadanie, Opole 2011, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, ss. 212. 2235. Kocik Lucjan, Wzory małżeństwa i rodziny: od tradycyjnej jednorodności do współczesnych skrajności, Kraków 2002, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, na zlec,. Krakowskiej Szkoły Wyższej im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, ss. 368. 2236. Kocur Dagna, Wiedza kobiet na temat mięśni dna miednicy, SP 2016 (t. 14), nr 1, ss. 31-38. 2237. Kodeks cywilny – komentarz, Jerzy Ciszewski (red.), wyd. 2, Warszawa 2014, Wydawnictwo LexisNexis, ss. 1853. 2238. Kodeks cywilny – komentarz, t. I, Przepisy wprowadzające (art. I + LXV p.w.k.c.), Część ogólna, Własność i inne prawa rzeczowe (art. 1-352), Konrad Osajda (red.), Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2013, ss. 1484. 2239. Kodeks cywilny – komentarz, t. II, Zobowiązania (art. 353-92116), Konrad Osajda (red.), Warszawa 2013, Wydawnictwo C.H. Beck, ss. 1920. 2240. Kodeks cywilny – komentarz, t. III, Spadki (art. 922-1088), Konrad Osajda (red.), Warszawa 2013, Wydawnictwo C.H. Beck, ss. 1237. 2241. Kodeks etyczny Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego, PS 2016, nr 48, ss. 47-50. 2242. Kodeks etyki lekarskiej www.nil.org.pl/dokumenty. 2243. Kodeks etyki pracownika naukowego, PAN, 2012 r., ss. 11. 2244. Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich promulgowany przez papieża Jana Pawła II, Lublin 2002, Gaudium, ss. 918 + CD-ROM. 2245. Kodeks karny – komentarz, (redaktorzy) Alicja Grześkowiak i Krzysztof Wiak, Warszawa 2013, wyd. 2, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 1260. 2246. Kodeks karny – komentarz, Andrzej Marek, Warszawa 2010, Wydawnictwo Wolters Kluwer, wyd. 5, ss. 772. 2247. Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Komentarz do art. 1-116 k.k., Andrzej Zoll (red.), Warszawa 2012, wyd. 4, Wydawnictwo Wolters Kluwer, ss. 1476. 2248. Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Komentarz do artykułów 117-277 k.k., Andrzej Zoll (red.), Warszawa 2013, wyd. 4, Wydawnictwo Wolters Kluwer, ss. 1440. 2249. Kodeks karny. Część szczególna. Tom III. Komentarz do artykułów 278-363 k.k., Andrzej Zoll (red.), Warszawa 2008, wyd. 3, Wydawnictwo Wolters Kluwer, ss. 1416. 2250. Kodeks postępowania cywilnego – komentarz, Andrzej Zieliński (red.), Warszawa 2014, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 1908. 2251. Kodeks postępowania cywilnego – komentarz, red. Tadeusz Ereciński, t. 1, Postępowanie rozpoznawcze, ss. 1257, t. 2, Postępowanie rozpoznawcze, ss. 1053, t. 3, Postepowanie rozpoznawcze, postępowanie zabezpieczające, ss. 745, t. 4, Postepowanie egzekucyjne, ss. 814, t. 5, Międzynarodowe postępowanie cywilne, sąd polubowny (arbitrażowy), ss. 851, Warszawa 2012, wyd. 4. 2252. Kodeks postępowania cywilnego – komentarz, t. III, art. 506-1088, Postępowanie nieprocesowe, w razie zaginięcia lub zniszczenia akt, zabezpieczające i egzekucyjne, (red.) Andrzej Marciniak, Kazimierz Piasecki, Warszawa 2012, wyd. 5, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 1668. 2253. Kodeks postepowania cywilnego – komentarz, t. IV. Przepisy z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego. Sąd polubowny (arbitrażowy). Regulacje prawne Unii Europejskiej w sprawach transgranicznych, (red.) Kazimierz Piasecki, Warszawa 2013, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 1047. 2254. Kodeks postepowania karnego. Komentarz do art. 1-296. Tom I, Piotr Hofmański (red.), Warszawa 2011, wyd. 4, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 1700. 2255. Kodeks postepowania karnego. Komentarz do art. 297-467. Tom II, Piotr Hofmański (red.), Warszawa 2011, wyd. 4, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 1100. 2256. Kodeks postepowania karnego. Komentarz do art. 468-682. Tom III, Piotr Hofmański (red.), Warszawa 2012, wyd. 4, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 1279. 2257. Kodeks postępowania cywilnego – komentarz, Małgorzata Manowska (red.), Warszawa 2013, LexisNexis, ss. 1871. 2258. Kodeks postępowania cywilnego – komentarz, t. I, art. 1-366, (redaktorzy) Andrzej Marciniak, Kazimierz Piasecki,, Warszawa 2014, wyd. 6, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 1284. 2259. Kodeks postępowania cywilnego – komentarz, t. I, art. 1-729, A. Góra-Błaszczykowska (redaktor), t. II (art. 730-1088), Janusz Jankowski (redaktor), Warszawa 2013, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 1642 (t. I), ss. 1288 (t. II). 2260. Kodeks postępowania cywilnego – komentarz, t. II, art. 367-729, (redaktorzy) Andrzej Marciniak, Kazimierz Piasecki, Warszawa 2014, wyd. 6, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 1044. 2261. Kodeks Prawa Kanonicznego [Kościoła Rzymskokatolickiego] z 1983 r., tekst łacińsko-polski, Poznań 1984, Pallottinum, s. 697. 2262. Kodeks prawa kanonicznego = codex iuris canonici: komentarz: powszechne i partykularne ustawodawstwo Kościoła katolickiego, podstawowe akty polskiego prawa wyznaniowego, red. nauk. Piotr Majer; [komitet naukowy wydania hiszpańskiego Pedro Lombardia i in.; aut. i współpr. Juan Arias i in.]; Uniwersytet Nawarry w Pampelunie. Wydział Prawa Kanonicznego. Instytut Martin de Azpilcueta, Kraków 2011, Wolters Kluwer Polska, ss. 1992. 2263. Kodeks rodzinny i opiekuńczy – komentarz, (red.) Kazimierz Piasecki, Warszawa 2011, LexisNexis, wyd. 5, ss. 1120. 2264. Kodeks rodzinny i opiekuńczy – komentarz, Grzegorz Jędrejek, t. 1, art. 1-616, Małżeństwo, Warszawa 2013, wyd. 1, ss. 500, t. 2, art. 617-1441, Pokrewieństwo i powinowactwo, Warszawa 2014, wyd. 1, ss. 400, t. 3, art. 145-184, Opieka i kuratela, Warszawa 2014, wyd. 1, ss. 196. 2265. Kodeks rodzinny i opiekuńczy – komentarz, Jacek Ignaczewski, Warszawa 2010, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 885. 2266. Kodeks rodzinny i opiekuńczy – komentarz, redaktorzy Henryk Dolecki, Tomasz Sokołowski, Warszawa 2013, wyd. 2, Wydawnictwo Wolters Kluwer, ss. 1184. 2267. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Wzory pism w sprawach rodzinnych i opiekuńczych z objaśnieniami, Ciepła Halina, Warszawa 2010, wyd. V, LexisNexis, ss. 208. 2268. Kofta Jonasz, Co to jest miłość, wybór tekstów Jadwiga Kofta, Wrocław 1991, OTO Kalambur, ss. 118. 2269. Kofta Jonasz, Co to jest miłość: wiersze i piosenki zebrane, t. 1, Warszawa 2011, Prószyński i S-ka, ss. 487. 2270. Kofta Jonasz, Co to jest miłość: wiersze i piosenki zebrane, t. 2, Warszawa 2011, Prószyński i S-ka, ss. 423. 2271. Kofta Krystyna, Jak zdobyć, utrzymać i porzucić mężczyznę, Warszawa 1992, Twój Styl, ss. 151. 2272. Kofta Krystyna, Jak zdobyć, utrzymać i porzucić mężczyznę, wyd. 2 popr. i uzup., Warszawa 1998, Wydawnictwo Książkowe Twój Styl, ss. 233. 2273. Kofta Krystyna, Jak zdobyć, utrzymać i porzucić mężczyznę: nowe spojrzenie, wyd. 3, Warszawa 2011, Wydawnictwo W. A. B., ss. 364. 2274. Kofta Wawrzyniec, Podstawy inżynierii genetycznej, Warszawa 1997, Prószyński i S-ka, ss. 93. 2275. Köhle Anne-Bärbel, Ries Stefan, Dalajlama dla par: jak kochać uważnie, Warszawa 2012, Wydawnictwo Zwierciadło, ss. 171. 2276. Kokoszka Adam, Moralność życia małżeńskiego, Tarnów 1997, Biblos, ss. 254. 2277. Kokoszka Adam, Moralność życia małżeńskiego, wyd. 3, Tarnów 2005, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, ss. 255. 2278. Kokoszka Adam, Moralność życia małżeńskiego. Sakramentologia moralna, część III, Tarnów 2005, Wydawnictwo BIBLOS, ss. 255. 2279. Kokoszka Adam, Teologia moralna fundamentalna, Tarnów 2005, wyd. V, Wydawnictwo BIBLOS, ss. 190. 2280. Kokoszka Andrzej, Zwięzły informator o diagnozie i metodach leczenia wytrysku przedwczesnego, PS 2006, nr 1, ss. 17-20. 2281. Kolecki Krzysztof, Piękne hurysy czy soczyste owoce: krótkie impresje o seksualności i rozwoju osobistym w meandrach kultury zachodu, Poznań 2014, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa, ss. 261. 2282. Kolesow Jewgienij, Tajemna księga kobiet czyli Jak wychować sobie mężczyznę, Białystok 2002, Studio Astropsychologii, ss. 179. 2283. Kolorujesz mój świat, wybór i opracowanie tekstów Malwina Błażejczak, Poznań 2015, Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha, Wydawnictwo Święty Wojciech, ss. 16. 2284. Komadowska Anna, Wpływ zaburzeń psychicznych na odpowiedzialność karną sprawców czynu zabronionego, Lublin 2015, Wydawnictwo KUL, ss. 216. 2285. Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu, autor: Craig S. Keener, redakcja naukowa wydania polskiego Krzysztof Bardski, Waldemar Chrostowski, Warszawa 2000, Oficyna Wydawnicza „Vacatio”, PSB, ss. 652 + dodatki. 2286. Komentarz praktyczny do Nowego Testamentu, Kazimierz Romaniuk, Augustyn Jankowski, Lech Stachowiak, tom 1 (ss. 728), tom 2 (ss. 686), Poznań – Kraków 1999, Wydawnictwo Pallottinum – Tyniec. 2287. Komentarz teologiczno-pastoralny do Biblii Tysiąclecia – Nowy Testament, patronat naukowy (NT) Hugolin H. Langkammer, t. 1, cz. 1, Ewangelia wg św. Mateusza, Ewangelia wg św. Marka, ss. 371, t. 1, cz. 2, Ewangelia wg św. Łukasza, Ewangelia wg św. Jana, ss. 513, obie części autorstwa Hugolina H. Langkammera, t. 2, Sławomir Stasiak, Dzieje Apostolskie, List do Rzymian, 1-2 List do Koryntian i List do Galatów, ss. 645, t. 3, List do Efezjan, List do Filipian, List do Kolosan, 1-2 List do Tesaloniczan, Mirosław S. Wróbel, Hugolin H. Langkammer, Sławomir Stasiak, Bonawentura Smolka, ss. 221, Poznań 2014, Wydawnictwo Pallottinum (ma się ukazać 5 tomów, informacja wstępna). 2288. Komentarz teologiczno-pastoralny wszystkich Listów św. Pawła Apostoła z okazji Roku Świetego Pawła. Przekład z oryginału, wstęp i komentarz, autorstwa Hugolina H. Langkammera, tom 1, Wielkie Listy św. Pawła: List do Rzymian, Pierwszy i Drugi List do Koryntian, List do Galatów, Legnica 2009, ss. 433, tom 2, Listy więzienne św. Pawła: List do Efezjan, List do Filipian, List do Kolosan, List do Filomena, Legnica 2010, ss. 395, tom 3, Pierwszy i Drugi List do Tesaloniczan; Listy Pasterskie, Legnica 2011, ss. 245, w serii: Biblioteka Diecezji Legnickiej. 2289. Komentarz żydowski do Nowego Testamentu, David H. Stern, Warszawa 2004, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, PSB, ss. 1221. 2290. Komorowska-Pudło Marta, Seksualność młodzieży przełomu XX i XXI wieku, Kraków 2013, WAM, ss. 424. 2291. Komorowska-Pudło Marta, Seksualność młodzieży przełomu XX i XXI wieku, Kraków 2013, wyd. 1, Wydawnictwo WAM, ss. 424. 2292. Komorowska-Pudło Marta, Wychowanie seksualne w rodzinie, Szczecin 2000, Oficyna Wydawnicza ZCE, ss. 98. 2293. Komorowski Andrzej, Miłość ci wszystko wypaczy, Poznań 2003, Prószyński Media, ss. 270. 2294. Komosińska Krystyna, Małkowska-Szkutnik Agnieszka, Wiedza i przekonania związane z HIV/AIDS oraz zachowania seksualne studentów Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008, Wydawnictwo Ezdorat, ss. 60. 2295. Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego, Kielce 2005, Wydawnictwo „Jedność”, ss. 239. 2296. Konarzewska Beata, Popławska Regina, Szuk Agata, Waszkiewicz Napoleon, Wybrane aspekty funkcjonowania seksualnego młodych mężczyzn chorych na schizofrenię, SP 2008 (t. 6), nr 1, ss. 1-5. 2297. Konarzewska Marta, Pacewicz Piotr, Zakazane miłości: seksualność i inne tabu, Warszawa 2010, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, ss. 318. 2298. Kondratiewa-Bryzik Lena, Sękowska-Kozłowska Katarzyna, Prawa człowieka wobec rozwoju biotechnologii, Warszawa 2013, Lex a Wolters Kluwer business, ss. 260. 2299. Konecki Janusz, Niepoczytalny sprawca czynu zabronionego w postępowaniu karnym, Warszawa 2015, Difin, ss. 324. 2300. Konferencja „Seks trzyma nas przy życiu! Rehabilitacja seksualna 2016”, PS 2015, nr 44, ss. 67 (2015, nr 4). 2301. Konferencje do małżonków: nauki na nabożeństwa stanowe dla małżonków, Tarnów 2010, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, s. 72. 2302. Konferencje przedślubne: naturalne planowanie rodziny, Duszpasterstwo Rodzin Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej, Koszalin 1998, nakładem Wydziału Duszpasterskiego Referatu ds. Duszpasterstwa Rodzin Kurii Biskupiej, ss. 104. 2303. Kongregacja ds. Wychowania Katolickiego, Wytyczne wychowawcze w odniesieniu do ludzkiej miłości, ss. 23. 2304. Kongregacja Nauki Wiary, Deklaracja o niektórych zagadnienia etyki seksualnej Persona humana, 29 XI 1975 r., ss. 11. 2305. Kongregacja Nauki Wiary, O współdziałaniu mężczyzny i kobiety w Kościele i w świecie, Poznań 2005, Pallottinum, ss. 39. 2306. Konieczna Bogumiła, Hryńko Małgorzata, Seksualność w ujęciu terapii systemowej, SP 2012 (t. 10), nr 1, s. 36-40. 2307. Konkordancja biblijna do Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu. Nowy przekład z języka hebrajskiego i greckiego (dwie części w jednym tomie), Mieczysław Kwiecień, Henryk Krzysiuk, Warszawa 1995, wyd. 3, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, PSB, ss. 2840. 2308. Konkordancja Starego i Nowego Testamentu do Biblii Tysiąclecia, Jan Flis, Warszawa 1996, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, PSB, ss. 2031, wyd. 4, 2004, ss. 2083. 2309. Konturek Stanisław J., Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny, wyd. II, Wrocław 2017 (dodruk), Edra Urban & Partner, ss. 801. 2310. Kopciewicz Lucyna red. nauk., Koniec mitu niewinności?: płeć i seksualność w socjalizacji i edukacji, Warszawa 2009, Wydawnictwo Psychologii i Kultury „Eneteia”, ss. 346. 2311. Kopczyński Edward, Miłość i medycyna, Łódź 1979, Wydawnictwo Łódzkie, ss. 197. 2312. Kopczyński Edward, Miłość i medycyna, wyd. 1, Łódź 1978, Wydawnictwo Łódzkie, ss. 195, 1979, wyd. 2, ss. 196. [1120] 2313. Kopczyński Edward, Miłość i medycyna: części 1, 2, 3, Łódź 1989, ss. 446. 2314. Kopeć Urszula, Językowy obraz wartości w wypowiedziach licealistów (przyjaźń – miłość – nienawiść), Rzeszów 2008, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, ss. 249. 2315. Koper Ryszard, Miłość i piękno, Sandomierz 2010, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 126. 2316. Koper Sławomir, Miłość i polityka: kobiety świata antycznego, Warszawa 1997, WIS-2, ss. 99. 2317. Koper Sławomir, Miłość w Powstaniu Warszawskim, Warszawa 2013, Wydawnictwo Czerwone i Czarne, ss. 336. 2318. Koper Sławomir, Miłość, seks i polityka w starożytnej Grecji i Rzymie, wyd. 2, Warszawa 2004, Bellona, ss. 317. 2319. Koper Sławomir, Miłość, seks i polityka w starożytnej Grecji i Rzymie, Warszawa 1998, Dom Wydawniczy Bellona, ss. 251. 2320. Koper Sławomir, Miłość, seks i polityka w starożytnej Grecji, wyd. 2, Warszawa 2004, Bellona, ss. 317. 2321. Koper Sławomir, Żony bogów: sześć partnerów żon sławnych pisarzy, Warszawa 2015, Czerwone i Czarne, ss. 368. 2322. Koper Sławomir, Życie prywatne i erotyczne w starożytnej Grecji i Rzymie, Warszawa 2011, Bellona, ss. 335. 2323. Koperek Stefan red., Miłość więzią doskonałości: modlitwy rodzinne, Kraków 1998, Unum, ss. 144. 2324. Kopiec Piotr, Dar i powołanie: luterański model małżeństwa i rodziny, Lublin 2015, Wydawnictwo KUL, ss. 232. 2325. Koran, w przekład Jana Murzy Tarak Buczackiego, Sandomierz 2010, Armoryka, ss. 410. 2326. Koran. 2327. Koraszewski Andrzej, W grzechu poczęci: wiara i seks we współczesnym świecie, Warszawa 1996, Wydawnictwo Naukowe Scholar: Fundacja im. Kazimierza Kelles-Krauza, ss. 210. 2328. Kordzińska-Nawrocka Iwona, Japońska miłość dworska, Warszawa 2005, „Trio”, ss. 227. 2329. Korkosz Tomasz, Miłość Twego serca, Edycja Świętego Pawła, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2000, ss. 39. 2330. Kornafel Piotr, Przygotowanie do sakramentu małżeństwa: materiały duszpasterskie, Zamość 2000, Duszpasterstwo Rodzin Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej, ss. 64. 2331. Kornas-Biela Danuta, Wokół początku życia ludzkiego, Warszawa 1993, Nasza Księgarnia, ss. 131. 2332. Kornas-Biela Dorota, Ojcostwo wobec wyzwań współczesności, Lublin 2006, Fundacja Cyryla i Metodego, ss. 148. 2333. Kornas-Biela Dorota, Wokół początku życia ludzkiego, wyd. 2 uzup., Warszawa 2002, Pax, ss. 282. 2334. Kornas-Biela Dorota, Wokół początku życia ludzkiego, wyd. 2, Warszawa 2004, Pax, ss. 282. 2335. Kornatowska Maria, Filmy o miłości, Warszawa 1975, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, ss. 238. 2336. Kornecka Alina, Oto miłość, Kołobrzeg 2002, Agencja Wydawnicza „Działosz”” Adam Cirin, ss. 45. 2337. Korzecka Magdalena, Dziewiecki Marek, Krajobrazy radości, Wrocław 2007, TUM Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, ss. 96. 2338. Korzekwa Magdalena, Dziewiecki Marek, Bóg, człowiek i miłość, Szczecinek 2010, Fundacja „Nasza Przyszłość”, Oddział, ss. 138. 2339. Kosakowska-Berezecka Natasza, Żadkowska Magdalena, Gajewska Magdalena, Wroczyńska Agnieszka, Znaniecka Marta, Para na kurs: podręcznik trenerski, Gdańsk 2016, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, ss. 135. 2340. Kosakowska-Berezecka Natasza, Żadkowska Magdalena, Gajewska Magdalena, Wroczyńska Agnieszka, Znaniecka Marta, Nawigator pary: podręcznik dla par, Gdańsk 2016, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, ss. 132. 2341. Kosek-Nita Bogumiła, Raś Danuta, Resocjalizacja, diagnoza, wychowanie, Katowice 1999, UŚ, ss. 96. 2342. Kosiewicz Jerzy, Bóg, cielesność i miłość, Warszawa 1998, Fundacja Aletheia, ss. 232. 2343. Kosiński Paweł, Pociągnięci przez Miłość, Kraków 1995, Wydawnictwo WAM Księża Jezuici, ss. 64. 2344. Kosmala Klaudia, Krzysteczko Henryk, Odpowiedzialne rodzicielstwo w świetle teologii, psychologii i medycyny, wyd. 2, Katowice 1993, Powiernik Rodzin, ss. 102. 2345. Kosmala Klaudia, Krzysteczko Henryk, Odpowiedzialne rodzicielstwo, Katowice 1996, Powiernik Rodzin, ss. 253. 2346. Kosmala Klaudia, Krzysteczko Henryk, Odpowiedzialne rodzicielstwo w świetle teologii, psychologii i medycyny, wyd. 2, Katowice 1993, Powiernik Rodzin, ss. 102. 2347. Kosmana Ignacy, Stają się jednym ciałem: cykl rekolekcji dla małżeństw, Lublin 2014, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”, ss. 172. 2348. Kosowicz Stanisław, Zdolność nepturientów do relacji międzyosobowych jako podstawa wyrażenia zgody małżeńskiej, Radom 2000, Stanisław Kosowski, ss. 342. 2349. Koss Grzegorz, Komórki życia i śmierci: etyczna ocena pozyskiwania ludzkich komórek macierzystych, Kraków 2006, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 207. 2350. Kossak Wolfgang, Cudzołóstwo: sławne skoki w bok na przestrzeni dziejów, Warszawa 2002, Dom Wydawniczy Bellona, ss. 193. 2351. Kostro Ludwik, Eros, seks i aborcja w ocenie katolicyzmu krytycznego, Gdańsk 2002, Scientia, ss. 62. 2352. Kostro Ludwik, Eros, seks i aborcja w ocenie katolicyzmu krytycznego, wyd. 3, Gdańsk 2006, Wydawnictwo „Scientia”, ss. 62. 2353. Kostro Ludwik, Eros, seks i aborcja w ocenie katolicyzmu krytycznego, Gdańsk 1999, Wydaw. Scientia, ss. 61, 2002, wyd. 2, ss. 62, 2006, wyd. 3, ss. 62. 2354. Kostyk Maciej, Psycho-medyczne uwarunkowania diagnozy i leczenia niepłodności małżeńskiej, Kraków 1995, ss. 148, praca doktorska Collegium Medicum UJ, wydruk komputerowy. 2355. Kościańska Agnieszka (red. nauk.), Antropologia seksualności. Teoria – etnografia – zastosowanie, Warszawa 2012, wyd. 1, Wydawnictwo UW, ss. 512. 2356. Kościańska Agnieszka (red.), Antropologia seksualności: teoria, etnografia, zastosowanie, Warszawa 2012, Wydawnictwo UW, ss. 512. 2357. Kościańska Agnieszka, Płeć, przyjemność i przemoc: kształtowanie wiedzy eksperckiej o seksualności w Polsce, Warszawa 2014, Wydawnictwo UW, ss. 270. 2358. Kościelska Małgorzata i Aouil Bassam red., Człowiek niepełnosprawny: rodzina i praca, Bydgoszcz 2004, ss. 269, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, ss. 269. 2359. Kościelska Małgorzata, Niechciana seksualność. O ludzkich potrzebach osób niepełnosprawnych intelektualnie, Warszawa 2004, Wydawnictwo Jacek Santorski, ss. 156. 2360. Kot-Kamińska Małgorzata, Temat zdrady małżeńskiej w piśmiennictwie, SP 2006 (t. 4), nr 1, ss. 34-42. 2361. Kotlarska-Michalska Anna red. nauk., Człowiek stary w rodzinie i społeczeństwie, Poznań 2013, Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 231. 2362. Kotlarska-Michalska Anna red. nauk., Oblicza małżeństwa, Poznań 2012, Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 222. 2363. Kotlin Joel, Jak zmienić męża (żonę), by uratować małżeństwo, Warszawa 2001, „Amber”, ss. 191. 2364. Kotoro Bianca-Beata, Sokoluk Wiesław, 100% ciebie, czyli książka o miłości, seksie i zagłuszaczach, Warszawa 2019, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 247. 2365. Kotoro Bianca-Beata, Sokoluk Wiesław, z gościnnym udziałem Izabeli Fornalik, 100% mnie czyli Książka o miłości, seksie i zagłuszaczach: niezbędnik młodego człowieka, Warszawa 2013, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 204. 2366. Kowalczyk Amelia, Syndrom poaborcyjny. Jak żyć po przerwaniu ciąży? ABC bioetyki, Kraków 2014, Wydawnictwo Św. Stanisława BM, ss. 70. 2367. Kowalczyk Małgorzata H., Przestępcy seksualni. Zabójcy, gwałciciele, pedofile i ich resocjalizacja, Toruń 2014, Wydawnictwo Naukowe UMK, ss. 520. 2368. Kowalczyk Robert, Budna Anita, Rogowska Małgorzata, Seks w sieci – korzyści i zagrożenia, PS 2009, nr 4, ss. 28-35. 2369. Kowalska Faustyna św., Św. Faustyna o wierze, nadziei i miłości, oprac. Mira Majdan, Warszawa 2014, Promic, ss. 101. 2370. Kowalska Halina, Sołtys Elżbieta, Wychowanie do miłości, odpowiedzialności i służby, Stowarzyszenie Rodzin Katolickich Diecezji Sandomierskiej, Ostrów Świętokrzyski, Starachowice: U.P.Z.P. „Dorand” TS Cisek, 2009, ss. 44. 2371. Kowalska Wiesława, Uwolnienie z ciężaru winy po grzechu aborcji, Szydłówek, Toruń, Wydawnictwo Ikona, ss. 128. 2372. Kowalska Wiesława, Uwolnienie z ciężaru winy po grzechu aborcji, Pelplin 2016, Wydawnictwo Bernardinum, ss. 120. 2373. Kowalski Edmund, Osoba i bioetyka: zagadnienia biomedyczne dla duszpasterzy i katechetów, Kraków 2009, Wydawnictwo Homo Dei, ss. 438. 2374. Kowalski Jerzy Adam, Homo eroticus, Opole 2011, Wydawnictwo IBS Instytutu Badań Seksualnych, ss. 301. 2375. Kowalski Mirosław, Kmieciak Błażej, Bioetyka: między prawem a pedagogiką: analiza i refleksje, Kraków 2016, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 177. 2376. Kowalski Piotr, Zagórski Stanisław, red., Co kochamy?: Polacy w poszukiwaniu wartości, Łomża 2009, Oficyna Wydawnicza „Stopka”, ss. 375. 2377. Kowalski Rafał, Barczyszyn Bartosz, Chudzik Marcin, Co Bóg złączył… całkiem inne kazania ślubne, Wrocław 2007, TUM Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, ss. 95. 2378. Kowgier Agata, Życie intymno-emocjonalne osób starszych, Kraków 2010, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 226. 2379. Kozak Agnieszka, Gackowski Wojtek, W poszukiwaniu miłości: między bliskością a samotnością: bajki terapeutyczne dla dorosłych, Częstochowa 2011, Edycja Świętego Pawła, ss. 158. 2380. Kozak Jarosław, Małżeństwo i rodzina w świadomości nepturientów w Polsce i Wielkiej Brytanii: studium socjologiczne na 120-lecie istnienia Polskiej Misji Katolickiej Anglii i Walii, Lublin 2015, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”, ss. 385. 2381. Kozakiewicz Mikołaj, Gdy miłość dojrzewa, Warszawa 1984, Wydawnictwo „Alfa”, ss. 109. 2382. Kozakiewicz Mikołaj, Lew-Starowicz Zbigniew (redaktorzy), Przygotowanie do życia w rodzinie, Warszawa 1987, PZWL, ss. 216. 2383. Kozakiewicz Mikołaj, Małżeństwo niemal doskonałe, Warszawa 1968, Iskry, ss. 275. 2384. Kozakiewicz Mikołaj, Małżeństwo niemal doskonałe, wyd. 2, Warszawa 1971, Iskry, ss. 275. 2385. Kozakiewicz Mikołaj, Małżeństwo niemal doskonałe, wyd. 4, Warszawa 1979, Państwowe Wydawnictwo „Iskry”, ss. 287. 2386. Kozakiewicz Mikołaj, O miłości prawie wszystko, Białystok 1998, wyd. IV, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, ss. 176 + zdjęcia, ss. 64. 2387. Kozakiewicz Mikołaj, O miłości prawie wszystko, Warszawa 1962, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, ss. 150. 2388. Kozakiewicz Mikołaj, O miłości prawie wszystko, wyd. 4, Warszawa 1988, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, ss. 173. 2389. Kozakiewicz Mikołaj, Rozmowy intymne: o miłości, o płci i woli, o zdrowiu fizycznym i psychicznym, o egoizmie, o kompleksach i zaburzeniach, Warszawa 1964, PZWL, ss. 198, 1965, wyd. 2. 2390. Kozakiewicz Mikołaj, Rozmowy intymne: o miłości, o płci i woli, o zdrowiu fizycznym i psychicznym, o wierności, o egoizmie, o kompleksach i zaburzeniach, wyd. 3, Warszawa 1970, PZWL, ss. 228. 2391. Kozakiewicz Mikołaj, U podstaw wychowania seksualnego, Warszawa 1969, PZWL, ss. 354. 2392. Kozłowska Agata, Rawińska Marta, Satysfakcja seksualna kobiet homo-, hetero- i biseksualnych, SP 2017 (t. 15), nr 2, ss. 63-69. 2393. Kozłowski Piotr, Randka z Bogiem i człowiekiem: czyli kochaj i rób co chcesz…, Kraków 2009, WAM, ss. 234. 2394. Kozubska Elżbieta, Co zrobić, żeby się nie rozwodzić?...: a jeżeli już, to szybko i w zgodzie, Gdańsk 2014, Bis Projekt - Grażyna Younes, ss. 160. 2395. Kozubska Elżbieta, Nie ma miłości bez finansowej niezależności: poradnik dla kobiet i mężczyzn, którzy pragną je zrozumieć, Gdańsk 2012, Bis Projekt Grażyna Younes, ss. 156. 2396. Kozubska Elżbieta, Wybaczenie, które daje pieniądze związki i miłość: o wybaczeniu zupełnie inaczej, Gdynia 2007, Oficyna Verbi Causa, ss. 262. 2397. Kozubski Zygmunt, Podstawy etyki płciowej, Poznań – Warszawa – Lublin 1955, Księgarnia św. Wojciecha, „Albertinum”, ss. 172. 2398. Koźmiński Honorat, Aby ludzie poznali miłość Bożą, wybór i opracowanie tekstów Krystyna Trela, Warszawa, Sandomierz 2001, Instytut Bł. Honorata Koźmińskiego, ss. 112. 2399. Kożuchowski Józef, Młodzież i miłość: filozofia, psychologia społeczna, teologia, Warszawa, Elbląg, Nowa Cerkiew, 2000, Instytut Przedsiębiorczości, ss. 257. 2400. Kraińska-Rogala Ingrid red., aut. Drążek Czesław i inni, Jak być szczęśliwym w małżeństwie, Kraków 1997, Wydawnictwo WAM – Księza Jezuici, ss. 179. 2401. Kraj Tomasz, Granice genetycznego ulepszania człowieka: teologicznomoralny problem nieterapeutycznych manipulacji genetycznych, Kraków 2010, Wydawnictwo św. Stanisława BM, ss. 336. 2402. Krajczyński Jan red., Podmiotowość osoby ludzkiej i konsens małżeński, Płock 2005, Płocki Instytut Wydawniczy, ss. 120. 2403. Krajewska Atina, Informacja genetyczna a zakres autonomii jednostki w europejskiej przestrzeni prawnej, Wrocław 2008, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ss. 314. 2404. Krajewski Piotr, Prawno-kanoniczna ochrona człowieka w kontekście zagrożeń inżynierii genetycznej, Olsztyn 2008, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, ss. 191. 2405. Krajewski Piotr, Znane i nieznane problemy bioetyki XXI wieku: (nie)bezpieczne biotechnologie, Olsztyn 2007, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, ss. 102. 2406. Krajewski Radosław, Bigamia w prawie polskim i w prawie kanonicznym, Włocławek 2003, Włocławskie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 83. 2407. Krajewski Radosław, Prawa i obowiązki seksualne małżonków. Studium prawne nad normą i patologią zachowań, Warszawa 2009, Wydawnictwo Wolters Kluwer, ss. 408. 2408. Krakowiak Czesław, Sakrament małżeństwa, Lublin 2018, Towarzystwo Naukowe KUL, ss. 236. 2409. Kralka Krzysztof, Cupriakowie Urszula i Jacek, Gałkiewiczowie Aneta i Grzegorz, Jezus uzdrawia małżeństwa, Kraków 2016, Wydawnictwo Esprit, ss. 161. 2410. Kralka Krzysztof, Drogowskazy miłości, Ząbki 2014, Apostolicum, ss. 63. 2411. Kralka Krzysztof, Gałkiewiczowie Aneta i Grzegorz, Cupriakowie Urszula i Jacek, Małżeństwo poddane Chrystusowi, Ząbki, Apostolicum Wydawnictwo Księży Pallottynów Prowincji Chrystusa Króla, ss. 348. 2412. Kramarek Teresa, Maciołek Anna, Stowarzyszenie „Miłość i odpowiedzialność”, Ćwiczenia dla nauczycieli naturalnego planowania rodziny, wyd. 4 popr. i uzup., Krosno 2012, Krośnieńska Oficyna Wydawnicza, ss. 75. 2413. Krasuski Tomasz, Żelazo Magdalena, Przekonania kobiet dotyczące oglądania pornografii przez mężczyzn, SP 2017 (t. 15), nr 2, ss. 57-62. 2414. Kraszewski Józef Ignacy, Hrabina Cosel. 2415. Kratochvil Stanislav, Leczenie zaburzeń seksualnych, Warszawa 2002, Wydawnictwo „Iskry”, ss. 278. 2416. Kratochvil Stanislav, Terapia małżeńska, Gdańsk 2006, Via Medica, ss. 270. 2417. Krawiec Adam, Seksualność w średniowiecznej Polsce, Poznań 2000, Wydawnictwo Poznańskie, ss. 277. 2418. Krąpiec Mieczysław A., O prawie, Lublin 2011, Polskie Towarzystwo św. Tomasza z Akwinu KUL, ss. 189. 2419. Krąpiec Mieczysław Albert, Ludzka wolność i jej granice, Lublin 2000, Redakcja Wydawnictw KUL, Dzieła, t. XVIII, ss. 216. 2420. Krąpiec Mieczysław Albert, Ludzka wolność i jej granice, Lublin 2004, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, ss. 273. 2421. Krąpiec Mieczysław Albert, O prawie, Lublin 2011, KUL, ss. 189. 2422. Kreeft Peter, Aborcja? – trzy punkty widzenia: pełne zrozumienia i głębokiego współczucia wprowadzenie w najbardziej kontrowersyjną kwestię naszych czasów, Warszawa, Fronda, Kraków, Wydawnictwo AA, 2007, ss. 239. 2423. Kreeft Peter, Miłość: Bóg, który Cię kocha, Poznań 2010, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze, ss. 279. 2424. Kręcidło Janusz, Honor i wstyd w interpretacji Ewangelii. Szkice z antrpologicznokulturowej Lingua Sacra, Warszawa 2013, Verbinum, ss. 397. 2425. Krochmal Zbigniew, Małżeństwo – rozwój i zbawienie: 16 tez polskich, Warszawa, Studium Kultury Współczesnej, Łomianki, Heliodor, 1994, ss. 16. 2426. Krokera-Zając Dorota, Prawo do materiału genetycznego człowieka, Warszawa 2014, LexisNexis, ss. 386. 2427. Król Bogdan, Małżeństwo pięciogwiazdkowe, wyd. 2 uzup., Sandomierz 2008, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 63. 2428. Król Józef, Postawy rodzicielskie, poziom samoakceptacji a pojęcie Boga: studium psychologiczne, Lublin 1989, KUL, ss. 230. 2429. Król-Bogomilska Małgorzata, „Formy winy” w prawie karnym w świetle psychologii, Warszawa 1991, Wydawnictwa UW, ss. 282. 2430. Królczyk Małgorzata, Problem kryzysu czystości seksualnej i sposoby jego przezwyciężenia, Kraków 2008, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 344. 2431. Królikowski Lucjan Zbigniew, „Miłość mi wszystko wyjaśniła”: przygody ducha, Kraków 2011, Bratni Zew Wydawnictwo Franciszkanów, ss. 341. 2432. Królowa pocałunków: opowiadania o miłości, Warszawa 1992, Dom Wydawniczy Szczepan Szymański, ss. 205. 2433. Kruczek Tomasz, Miłość jest…, Warszawa 2011, Oficyna Wydawnicza Vocatio, ss. 175. 2434. Krukowski Józef (red. naukowy), Komentarz do kodeksu prawa kanonicznego, t. I, Księga I. Normy ogólne, Poznań 2003, Wydawnictwo Pallottinum, ss. 301. 2435. Krukowski Józef (red. naukowy), Komentarz do kodeksu prawa kanonicznego, t. II 1, Księga II. Lud Boży, Część I. Wierni chrześcijanie, Część II. Ustrój hierarchiczny, Poznań 2005, Wydawnictwo Pallottinum, ss. 301, ss. 485. 2436. Krukowski Józef (red. naukowy), Komentarz do kodeksu prawa kanonicznego, t. II 2, Księga II. Lud Boży, Część III. Instytuty życia konsekrowanego i stowarzyszenia życia apostolskiego, Poznań 2006, Wydawnictwo Pallottinum, ss. 212. 2437. Krukowski Józef (red. naukowy), Komentarz do kodeksu prawa kanonicznego, t. III 2, Księga IV. Uświęcające zadania Kościoła, Część I. Sakramenty, Część II. Pozostałe akty kultu Bożego, Część III. Miejsca i czasy święte, Poznań 2011, Wydawnictwo „Pallottinum, ss. 490. 2438. Krukowski Józef (red. naukowy), Komentarz do kodeksu prawa kanonicznego, t. V, Księga VII. Procesy, Poznań 2007, Wydawnictwo Pallottinum, ss. 463. [cykl dalszy komentarzy do KPK Pallottinum jest w trakcie systematycznego wydawania]. 2439. Krukowski Józef, Wpływ bojaźni z szacunku na wartość umowy małżeńskiej w prawie kanonicznym: skrypt dla studentów KUL, Lublin 1970, KUL, ss. 148. 2440. Krupa Renata red., Urzeczeni – narzeczeni – małżonkowie, Lublin 2002, Polihymnia, ss. 104. 2441. Krupicka Danuta, Już nie będziesz ofiara losu, Gdynia 2013, Novae Res – Wydawnictwo Innowacyjne, ss. 231. 2442. Krupiński Wiesław, Wychowywać miłością, Kraków 1999, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 79. 2443. Krupiński Wiesław, Wychowywać miłością, Kraków 2001, Wydawnictwo Księża Jezuici, ss. 79. 2444. Krynicki Waldemar, Miłość jest możliwa. Teoria miłości i psychiki, 2008, Wydawnictwo Medyk, ss. 228. 2445. Krynicki Waldemar, Miłość jest możliwa: teoria milości i psychiki, Warszawa 2008, wyd. 2, „Medyk”, ss. 228. 2446. Krynicki Waldemar, Miłość jest możliwa: teoria miłości i psychiki, wyd. 2, Warszawa 2008, Medyk, ss. 228. 2447. Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych, DSM-5, wydanie piąte, red. wyd. polskiego Piotr Gałecki, Wrocław 2018, Edra Urban & Partner, ss. 1097. 2448. Krzanowski Jerzy, Prawda i miłość: poglądy filozoficzne Jana Stepy na tle epoki, Tarnów 2009, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej „Biblos”, ss. 307. 2449. Krzemińska Agnieszka, Miłość w starożytnym Egipcie, Warszawa 2004, PIW, ss. 229. 2450. Krzemiński Tomasz, Ludzki embrion. Czy ma prawo do życia? ABC bioetyki, Kraków 2011, Wydawnictwo Św. Stanisława BM, ss. 109. 2451. Krzysztofowicz Jacek, Mężczyzną i kobietą stworzył nas: czy nie mógł prościej?, Kraków 2007, Wydawnictwo Fides, ss. 91. 2452. Krzyszycha Piotr, O miłości, przyjaźni i…, Lublin 2010, Wojewódzki Ośrodek Kultury, ss. 63. 2453. Krzywicka Irena, Miłość…, małżeństwo, dzieci…, Warszawa 1962, Iskry, ss. 195. 2454. Krzywkowska Justyna i Sztychmiler Ryszard, Procedury w sprawach małżeńskich i rodzinnych: teoria i praktyka, Olsztyn 2016, na zlecenie Katedry Prawa Kanonicznego i Wyznaniowego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, ss. 371. 2455. Krzywy Roman red. nauk., Erotyzm w literaturze staropolskiej, Warszawa 2008, Wydawnictwa UW, ss. 249. 2456. Krzyżosiak Włodzimierz red., Genom człowieka: największe wyzwanie współczesnej genetyki i medycyny molekularnej, Warszawa 1997, WN PWN, ss. 240. 2457. Ku pamięci…: opowiastki i sentencje o miłości i przyjaźni, zebrał i opracował Zdzisław Wdziekoński, Ząbki 2002, Apostolicum, ss. 237. 2458. Ku pamięci…: opowiastki i sentencje o miłości i przyjaźni, zebrał i Krakowskiej Zdzisław Wdziekoński, Ząbki 2006, Apostolicum, Wydawnictwo Księzy Pallottynów, ss. 237. 2459. Kubelka Susanna, Nareszcie po 40.: świat należy do kobiety dojrzałej, Warszawa 1996, Świat Książki, ss. 252. 2460. Kubelka Susanna, Nareszcie po czterdziestce: świat należy do kobiety dojrzałej, wyd. 7, Warszawa 2003, ss. 278. 2461. Kubelka Susanna, Nareszcie po czterdziestce: świat należy do kobiety dojrzałej, Warszawa 1993, Wydawnictwo „Iskry”, ss. 278, 1995, wyd. 2, ss. 278, 1998, wyd. 4, ss. 278. 2462. Kubiak Maciej K. red., Miłość nigdy nie ustaje: homilie ślubne, Poznań 2006, Księgarnia Świętego Wojciecha, ss. 103. 2463. Kubiak Tadeusz, Miłość prawdziwa, Warszawa 1954, Czytelnik, ss. 86. 2464. Kubik Angelika, Specyficzne zaburzenia seksualne, Warszawa 2011, Wydawnictwo First Book, ss. 81. 2465. Kuby Gabriele, Globalna rewolucja seksualna: Likwidacja wolności w imię wolności, wyd. 2 popr. i zuzup., Kraków 2013, Wydawnictwo Homo Dei, ss. 416. 2466. Kuby Gabriele, Rewolucja genderowa: nowa ideologia seksualności, Kraków 2007, Wydawnictwo Homo Dei, ss. 165. 2467. Kuby Gabriele, Zryw ku miłości: do młodych ludzi, którzy chcą mieć przyszłość, Kraków 2007, Wydawnictwo Homo Dei, ss. 247. 2468. Kucharski Jarosław, Usprawiedliwione kłamstwo we współczesnej etyce stosowanej, Kraków 2014, Wydawnictwo Akademii Ignatianum, ss. 316. 2469. Kuchowicz Zbigniew, Miłość staropolska: wzory – uczuciowość – obyczaje erotyczne XVI-XVII wieku, Łódź 1982, Wydawnictwo Łódzkie, ss. 595. 2470. Kuchowicz Zbigniew, Miłość staropolska: wzory – uczuciowość – obyczaje erotyczne XVI – XVIII wieku, wyd. 2, Łódź 1983, Wydawnictwo Łódzkie, ss. 595. 2471. Kuciarska-Ciesielska Marlena i inni aut., Uwarunkowania zachowań prokreacyjnych rodzin polskich, Warszawa 1997, Główny Urząd Statystyczny. Departament Badań Demograficznych, ss. 185. 2472. Kuciarska-Ciesielska Marlena, Marciniak Grażyna, Paradysz Jan, Rozpad małżeństwa w Polsce - przyczyny i skutki, Warszawa 1993, GUS, ss. 273. 2473. Kuczaj Marta i Henryk i inni, Szczęśliwe małżeństwo: wspólnota, komunikacja, wychowanie, Kraków 2009, Wydawnictwo Św. Stanisława BM, ss. 116. 2474. Kuczyńska Alicja i Dzikowska Elżbieta Katarzyna, Zrozumieć płeć: studia interdyscyplinarne, Wrocław 2004, Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego, ss. 527. 2475. Kuczyńska Alicja red., Zrozumieć płeć: studia interdyscyplinarne, Wrocław 2002, Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego, ss. 222. 2476. Kuczyński Waldemar red., Biologia rozrodu oraz zdrowie reprodukcyjne człowieka, Białystok 2004, Akademia Medyczna, ss. 223. 2477. Kuczyński Wojciech, Rzewuska Małgorzata, Luks Małgorzata, Wpływ leków przeciwpsychotycznych na funkcje seksualne, SP 2003 (t. 1), nr 1, ss. 23-29. 2478. Kudelska Marta red., Człowiek wobec świata na przełomie wieków: nowe i dawne wzorce duchowości, Kraków 2001, Collegium Columbinum, ss. 326. 2479. Kudroń Czesław, Blaski małżeństwa sakramentalnego: słowo do nowożeńców w trosce o rodzinę, Pelplin 2000, Bernardinum, ss. 149. 2480. Kuglarz Paweł, Zoll Fryderyk, Małżeństwo konkordatowe: analiza prawnoporównawcza zawarcia małżeństwa w prawie kanonicznym i w prawie polskim: rozwiązania na tle konkordatu z 28 lipca 1993, Kraków 1994, Staromiejska Oficyna Wydawnicza, ss. 84. 2481. Kula Krzysztof, Słowikowska-Hilczer Jolanta, red., Medycyna rozrodu z elementami seksuologii, Łódź 2008, Katedra Andrologii i Endykrynologii Płodności, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, ss. 137. 2482. Kulczycki Bronisław, Jak żyć, aby osiągnąć prawdziwe szczęście: proste i praktyczne odpowiedzi na pytania wzięte z życia, Brzezia Łąka 2016, Wydawnictwo Poligraf, ss. 806. 2483. Kuleczka Gerald, Prawo rzymskie epoki pryncypatu wobec dzieci pozamałżeńskich, Wrocław 1969, Ossolineum, ss. 125. 2484. Kulhawik Robert, Laser vaginal therapy – nowa metoda poprawiająca jakość życia seksualnego kobiet. Przegląd piśmiennictwa, SP 2017 (t. 15), nr 1, ss. 34-36. 2485. Kuligowski Waldemar, Miłość na Zachodzie: historia antropologiczna, Poznań 2004, Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 410. 2486. Kuligowski Waldemar, Siedem szkiców do antropologii miłości, Poznań 2002, Wydawnictwo Poznańskie, ss. 157. 2487. Kultys Julian-Andrzej, Moralność a seks i kobieta: (w wybranych kulturach), Słupsk 1999, WSP, Instytut Filozofii, ss. 265. 2488. Kułaczkowski Jerzy, Biblijne zasady wychowania rodzinnego: w świetle Mądrości Syracha, Rzeszów 1998, ss. 270. 2489. Kułaczkowski Jerzy, Jedność małżeństwa w ujęciu Biblii: studium teologiczno-pastoralne, Lublin 2004, ss. 669. 2490. Kułaczkowski Jerzy, Teologia pedagogicznego wymiaru więzi małżeńskiej w rodzinie, Rzeszów 2002, nakł. autora, ss. 377. 2491. Kułaczkowski Jerzy, Znaczenie teologicznego modelu jedności małżeńskiej w duszpasterstwie rodzin: studium teologiczno-pastoralne, Rzeszów 2006, ss. 387. 2492. Kuras Boguchwała, Jak pokochać wszystkich, nawet wrogów…: Kazanie na Górze, Kraków 1998, Bratni Zew, ss. 88. 2493. Kuras Boguchwała, O chrześcijańskiej czystości. Podstawy biblijne, Kraków, Wydawnictwo OO. Franciszkanów, ss. 142. 2494. Kurek Krzysztof red. prowadzący, Klonowanie i komórki macierzyste, Warszawa 2011, Agora, ss. 144. 2495. Kuriansky Judy, Uzdrawianie związku, Poznań 2001, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 378. 2496. Kurpisz Jacek, Kowalczyk Robert, Sprawozdanie z 23. Kongresu Światowej Organizacji Zdrowia Seksualnego 28-31 maja 2017 roku, Praga, SP 2017 (t. 125), nr 1, ss. 39-42. 2497. Kurpisz Jacek, Mak Monika, Tyburski Ernest, Nitsch Katarzyna, Hiperseksualność – między uzależnieniem, kompulsją a dysregulacją systemu kontroli zachowania, PS 2012, nr 4. 2498. Kurs małżeński: podręcznik, Toruń 2007, Stowarzyszenie Alfa Polska, ss. 104. 2499. Kurzela Piotr, Bóg jest miłością: powołanie człowieka do życia we wspólnocie miłości, Katowice 2007, Drukarnia Archidiecezjalna, Kuria Metropolitalna, ss. 163. 2500. Kurzępa Jacek, Zagrożona niewinność: zakłócenia rozwoju seksualności współczesnej młodzieży, Kraków 2007, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Wrocław, Dolnośląski Ośrodek Polityki Społecznej, ss. 233. 2501. Kurzweil Ray, Nadchodzi osobliwość: kiedy człowiek przekroczy granice biologii, Warszawa 2013, Kurhaus Publishing, ss. 504. 2502. Kuzma Kay, Czy myślisz poważnie o miłości, Mszczonów 1998, Fundacja Źródło Życia, ss. 217. 2503. Kuzma Kay, Napełnij swój kielich miłości: jak miłość rodzi miłość, Mszczonów 1997, Fundacja Źródło Życia, ss. 72. 2504. Kuźnik Anna, Groth Liliana, Rysiewicz Agata autorzy, red. Kuźnik Anna, Miłość ponad wszystko: program wakacyjny, Bielsko-Biała 2009, Wydawnictwo TE-EM, ss. 104. 2505. Kuźnikowie Danuta i Marek, Małżeństwo na wirażu czyli Jak poruszać się w sytuacji kryzysowej, Częstochowa 2009, Edycja Świętego Pawła, ss. 63. 2506. Kwak Anna, Bieńko Mariola, red., Wielość spojrzeń na małżeństwo i rodzinę, Warszawa 2012, Wydawnictwa UW, ss. 313. 2507. Kwak Anna, Rodzina w dobie przemian: małżeństwo i kohabitacja, Warszawa 2005, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, ss. 314. 2508. Kwak Anna, Współczesne związki heteroseksualne: małżeństwa (dobrowolnie bezdzietne), kohabitacje, LAT, Warszawa 2014, Wydawnictwo Akademickie Żak, ss. 410. 2509. Kwapiszewska Miła, Bioetyka wobec poczęcia: dylematy społeczno-etyczne ludzkiej prokreacji, Piła 2013, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Staszica, ss. 166. 2510. Kwaśniewska Joanna, Kuczmierowska Justyna, Doboszyńska Agnieszka, Nadzieja na nowe życie: poradnik dla marzących o dziecku, Kraków 2015, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, ss. 427. 2511. Kwiatkowska Ewa, Łuszczek Krzysztof, Wychowanie seksualne dzieci i młodzieży jako wymiar chrześcijańskiego wychowania integralnego, Szczecin 2010, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, ss. 136. 2512. Kwiatkowska Sławomira, Kocur Dagna, Życie seksualne pacjentów cierpiących na wybrane zaburzenia nerwicowe, SP 2017 (t. 15), nr 1, ss. 9-16. 2513. Kwiatkowski Bogusław Daniel, Sikorski Czesław, red., Ku małżeństwu i rodzinie: materiały pomocnicze do katechizacji przedmałżeńskiej, Płock 2004, Płocki Instytut Wydawniczy, ss. 48. 2514. Kwiatkowski Cezary, Jak pokochać własną żonę, Warszawa 1996, Wydawnictwo Medium, ss. 261. 2515. Kwiek Maria, „Miłość cierpliwa jest”: mały katechizm życia rodzinnego, Wrocław 1994, Oficyna Współczesna, ss. 71. 2516. Kwiek Maria, Mały poradnik życia rodzinnego, Poznań 2013, Wydawnictwo Agape, ss. 265. 2517. Kwiek Maria, Nowak Iwona, Dorastanie do miłości: propozycje działań wychowawczych dla uczniów kl. IV-VIII szkół podstawowych i szkół ponadpodstawowych, wyd. 2 poszerz., Wrocław 1994, Oficyna Współczesna, ss. 168. 2518. Kwiek Maria, Nowak Iwona, Droga czystej miłości: podręcznik formacyjny, Poznań 2010, Wydawnictwo Agape”, ss. 389. 2519. Kwiek Maria, Wychowanie do miłości: katolicki poradnik dla rodziców, Wrocław 1991, Oficyna Współczesna, ss. 64. 2520. Kwiek Maria, Wychowanie do miłości: poradnik dla rodziców, wyd. 2, Wrocław 1994, Oficyna Współczesna, ss. 87. 2521. L`Osservatore Romano, wydanie polskie, 1991 r., nr 5 (s. 1-67), nr 6 (s. 1-49), IV Pielgrzymka papieża Jana Pawła II do Polski, Dekalog (temat homilii). 2522. La Haye Tim F. i Beverly, Akt małżeński: piękno miłości seksualnej, Lublin 1991, Lubelskie Stowarzyszenie Chrześcijańskie „Pojednanie”, ss. 256. 2523. La Mure Pierre, Miłość niejedno ma imię, Warszawa 1999, Muza, ss. 388. 2524. La Rochefoucauld, Rozważania i uwagi moralne, Kraków 1992, Dom Wydawniczy Mediewal, ss. 128. 2525. Lacroix Xavier, Małżeństwo, Poznań 2001, „W Drodze”, ss. 154. 2526. Lacroix Xavier, Miłość nie wystarczy: homoseksualizm a prawo do zawierania małżeństw i do adopcji dzieci, wyd. 2, Kraków 2007, eSPe, ss. 183. 2527. Lacroix Xavier, Spór o rodzinę: odpowiedzi na żądania niektórych osób homoseksualnych zabiegających o prawo do zawierania małżeństw i do adopcji dzieci, Kraków 2006, eSPe, ss. 183. 2528. Lafrance Jean, Miłość moim powołaniem: droga duchowa św. Teresy z Lisieux, Częstochowa 1996, Święty Paweł, ss. 167. 2529. LaHaye Tim i Beverly, Akt małżeński. Piekno miłości seksualnej, Lublin 1991, Lubelskie Stowarzyszenie Chrześcijańskie „Pojednanie”, ss. 255. 2530. LaHaye Tim, Do szczęścia w małżeństwie, Warszawa 1977, Wydawnictwo „Słowo Prawdy”, ss. 170. 2531. LaHaye Tim, Wychowanie seksualne w rodzinie. Poradnik dla rodziców, Lublin 1994, Wydawnictwo „Pojednanie”, ss. 251. 2532. Lakein Alan, Być panem swego czasu i swego życia, Olsztyn 1992, Ethos, ss. 158. 2533. Lamm Steven, Couzens Gerald Secor, Sposób na męskość: jak odzyskać, podtrzymać i wzmocnić erekcję?, Warszawa 1998, Jacek Santorski & Co Wydawnictwo, ss. 181. 2534. Landwójtowicz Paweł, Duszpasterskie poradnictwo małżeńskie w Polsce: studium pastoralne, Opole 2010, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, ss. 516. 2535. Lang Wiesław red. nauk., Prawne problemy ludzkiej prokreacji, Toruń 2002, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 432. 2536. Lang Wiesław, Prawne problemy ludzkiej prokreacji, Toruń 2000, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 432. 2537. Lange Emma, Sztuka miłości, Białystok 2011, Ars Scripti-2, ss. 185. 2538. Langkammer Hugolin, Pismo Święte Starego Testamentu, t. VIII, cz. 4, Księga Pieśni nad Pieśniami, wstęp – przekład z oryginału – komentarz – ekskursy, Poznań 2016, Pallottinum, KUL, ss. 189. 2539. Langman Embriologia, Sadler T.W., wyd. XIII, Wrocław 2017, redakcja wydania polskiego Jacek Malejczuk, Marek Kujawa, Wrocław 2017, Edra Urban & Partner, ss. 410. 2540. Langsdorff Maja, Kochanka: motywy i konsekwencje, Warszawa 1998, Diogenes, Świat Ksiązki, ss. 205. 2541. Lansky Bruce, Na dobre i na złe, Warszawa 2002, bis, ss. 160. 2542. Lanyman, Embriologia, T.W. Sadler, wyd. XIII, Wrocław 2017, Edra Urban & Partner, ss. 410. 2543. Larghero Jeanne, Gdy filozofia miesza się w sprawy płci, Kraków 2017, Wydawnictwo Św. Stanisława, ss. 167. 2544. Laroche Michel Philippe, Mały Kościół: mistyczna przygoda małżeństwa, wyd. 2 na podstawie wydania „W drodze”, Poznań 1989, Hajnówka 2006, Wydawnictwo ”Bratczyk”, ss. 79. 2545. Laroche Michel Philippe, Mały Kościół: mistyczna przygoda małżeństwa, Poznań 1989, „W drodze” Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów, ss. 104. 2546. LaRousse Jordan, Sade Samantha, Daj jej prawdziwą rozkosz: sposoby doprowadzenia partnerki do ekstazy, Warszawa 2012, Muza, ss. 176. 2547. Larousse Jordan, Sade Samantha, Mistrzyni penisa: najlepsze porady dotyczące obsługi Jego pytona, banana, armaty..., Warszawa 2011, Hachette Polska, ss. 175. 2548. Larousse Jordan, Sade Samantha, Seks który zniewala mężczyznę czyli Jak zająć się mężczyzną, aby seks był wyjątkowy, Warszawa 2011, Muza, ss. 160. 2549. Laskowska Joanna, Oblicza miłości, Tczew 1993, ss. 58. 2550. Laskowski Jerzy, Małżeństwo i rodzina w świetle nauki Soboru Watykańskiego II, , Warszawa 1982, wyd. II poszerzone, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 332. 2551. Laskowski Jerzy, Małżeństwo i rodzina: w świetle nauki Soboru Watykańskiego II, wyd. 2 poszerz., Warszawa 1982, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 331. 2552. Laskowski Jerzy, Małżeństwo wspólnotą miłości, Warszawa 1993, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 214. 2553. Laskowski Jerzy, Trwałość wspólnoty małżeńskiej: studium socjopsychologiczne, Warszawa 1987, Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, ss. 213. 2554. Laskowski Jerzy, Uwarunkowania trwałości małżeństwa chrześcijańskiego: studium z socjologii prawa, Warszawa 1984, ATK, ss. 203. 2555. Laun Andreas, Miłość i partnerstwo, Łomianki k. Warszawy 1993, Instytut Studiów nad Rodziną – ATK, ss. 34. 2556. Laun Andreas, Przewodnik dla zakochanych: miłość i partnerstwo w perspektywie katolickiej, Kraków 2001, Wydawnictwo „M”, ss. 241. 2557. Laun Andreas, Współczesne zagadnienia teologii moralnej. Teologia moralna – zagadnienia szczegółowe (inżynieria genetyczna, zapłodnienie in vitro, aborcja, eutanazja, homoseksualizm, AIDS), Kraków 2002, Wydawnictwo „M”, ss. 462. 2558. LaVey Anton Szandor, Współczesna czarownica czyli Szatańska sztuka uwodzenia, Warszawa 2002, Wydawnictwo Okultura, ss. 221. 2559. Lawson Michael, Skipp David, Seks i te rzeczy, Warszawa 1991, Wydawnictwo Pelikan, ss. 86. 2560. Lazarus Arnold A., Mity na temat małżeństwa: o powszechnych przekonaniach, które niszczą związek, Gdańsk 2002, GWP, ss. 126. 2561. Lazarus Arnold, Mity na temat małżeństwa: o powszechnych przekonaniach, które niszczą związek, wyd. 2, Gdańsk 2008, GWP, ss. 142. 2562. Leahy Monica Mendez, 1001 pytań, które warto zadać przed ślubem, Warszawa 2005, Bellona, ss. 254. 2563. Leaming Barbara, Pani Kennedy: lata zagubione w historii, Warszawa 2004, Świat Książki, ss. 367. 2564. Leasing-Pernak Joanny, Bydgoszcz., Psyche – ciało – seks, Bydgoszcz 2011, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, ss. 219. 2565. Legut Lucyna, Miłość trzynastolatki (książka dla dorastających dziewcząt), Łódź 2000, Akapit Press, ss. 93. 2566. Legutko Beata, Iniewicz Grzegorz, Jak (prze)żyć z teściami: poradnik dla małżonków, Kraków 2015, Wydawnictwo M, ss. 105. 2567. Lehár, Wesoła rozwódka, napisał Wacław Panek, Wołomin 2000, Wydawnictwo Polskie, ss. 32. 2568. Lehmann Karl, Małżeństwo decyzją życia, Katowice 1993, Kuria Prowincjonalna OO. Franciszkanów, ss. 20. 2569. Leibum Sandra R., Rosen Raymond C., wstęp do wydania polskiego Lew-Starowicz Zbigniew, Terapia zaburzeń seksualnych, Gdańsk 2005, GWP, ss. 609. 2570. Lejeune Clara, Życie jest szczęściem: Jérôme Lejeune: mój ojciec, Kraków 2005, eSPe, ss. 179. 2571. Lejeune Jérôme, Czym jest ludzki embrion?, Gniezno 1999, Wydawnictwo „Scriptor”, ss. 162. 2572. Lekarz a prawa człowieka: normy i wskazania orzecznictwa międzynarodowego, etyki oraz moralności katolickiej, protestanckiej, żydowskiej, muzułmańskiej, buddyjskiej i agnostycznej, tł. z jęz. fr., wstęp i uwagi Tadeusz Jasudowicz, Toruń 1996, Wydawnictwo Comer, ss. 254. 2573. Leks Paweł, Metoda Billingsa: propozycja dla małżonków, Kraków 1999, Wydawnictwo SCJ, ss. 47. 2574. Leksykon biblijny, Fritz Rienecker, Gerhard Maier, redaktor naukowy wydania polskiego Waldemar Chrostowski, Warszawa 2001, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, PSB, ss. 932, 2008, wyd. 2, ss. 930. 2575. Lelakowska Karolina, Zdrojewicz Zygmunt, Płeć psychologiczna a preferowane bodźce seksualne, SP 2008 (t. 6), nr 1, ss. 14-20. 2576. Lelu Gérard, Spraw, by oszalał na twoim punkcie: (tajniki skutecznych pieszczot), Warszawa 2008, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 173. 2577. Leman Kevin, Seks zaczyna się w kuchni, Warszawa 2011, Oficyna Wydawnicza Vocatio, ss. 195. 2578. Lenartowicz Lesya, Seksualność osób w podeszłym wieku, PS 2013, nr 35, ss. 3-9 (2013, nr 3). 2579. Lépori Luis Raúl, Antykoncepcja, Warszawa 2010, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 68. 2580. Lermer Stephan, Miłość i strach: siedem zasad udanego partnerstwa, Gdańsk 1995, GWP, ss. 169. 2581. Lerner Harriet Goldhor, 100 zasad udanego związku, Warszawa 2013, G+J Gruner Jahr Polska, ss. 311. 2582. Lerner Harriet Goldhor, 100 zasad udanego związku, Warszawa 2016, Burda Publishing Polska, ss. 311. 2583. Lesikiewicz Patryk, Rawińska Marta, Poziom samooceny i satysfakcji seksualnej a postrzeganie seksualne uczniów, SP 2015 (t. 13), nr 2, ss. 53-58. 2584. Lessing-Pernak Joanna red., Psyche – ciało – (nie)świadomość, Bydgoszcz 2013, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, ss. 203. 2585. Leszczyńska Sylwia, Dieta dla płodności, Warszawa 2017, Wydawnictwo „Zwierciadło”, ss. 304. 2586. Leszczyński Grzegorz, Exclusio boni fidei jako sygnalizacja zgody małżeńskiej (kan. 1101 § 2KPK), Łódź 2004, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, ss. 280. 2587. Leszczyński Grzegorz, Osoba ochrzczona niewierząca a sakrament małżeństwa, Łódź 2004, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, ss. 135, 2004, wyd. 2 popr., ss. 126. 2588. Leszczyński Grzegorz, Psychoza maniakalno-depresyjna jako przyczyna niezdolności do zawarcia małżeństwa: (kan. 1095, 1-3 KPK), Łódź 2009, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, ss. 319. 2589. Leszczyński Juliusz, Przestępstwo zgwałcenia w Polsce, Warszawa 1973, Wydawnictwo Prawnicze, ss. 311. 2590. Leszczyński Juliusz, Zabójstwa na tle seksualnym w Polsce: studium kryminologiczne, Warszawa 1992, Wydawnictwo Prawnicze, ss. 280. 2591. Leśnicka Agata Katarzyna, Uzależnienie od cyberseksu – znak czasu czy jednostka nozologiczna?, PS 2008, nr 3, ss. 17-20. 2592. Leśnicka Agata, Cyberseks w polskim internecie – ankieta dla użytkowników czatów erotycznych, SP 2009 (t. 7), nr 1, ss. 9-14. 2593. Leśnicka Agata, Zjawisko cyberseksu z perspektywy psychologii społecznej, PS 2011, nr 3, ss. 8-13. 2594. Levine Joseph S., Suzuki David, Tajemnica życia: czy bać się inżynierii genetycznej, Warszawa 1996, Książka i Wiedza, ss. 310. 2595. Lewandowska Ewa, opracow. tekstów, Maluch, Częstochowa 1996, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 2596. Lewandowska Ewa, opracow. tekstów, Mama, Częstochowa 1996, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 2597. Lewandowska Ewa, opracow. tekstów, Nas dwoje, Częstochowa 1996, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 2598. Lewandowska Ewa, opracow. tekstów, Zakochani, Częstochowa 1996, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 2599. Lewandowska-Abucewicz Teresa, Kęcka Katarzyna, Brodowski Jacek, Wiedza personelu medycznego dotycząca „Procedury postępowania z osobą zgwałconą w jednostkach medycznych”, SP 2015 (t. 13), nr 1, ss. 14-18. 2600. Lewandowski Edmund, Odkrywanie tajemnic bytu, Łódź, Wydawnictwo Łódzkie, Książka i Wiedza, 2002, ss. 243. 2601. Lewandowski Waldemar, Psychologiczne następstwa przerywania ciąży na tle współczesnych standardów w diagnostyce zaburzeń seksualnych, Gdańsk 1999, Human Life International – Europa, ss. 48. 2602. Lewicka Monika, Wybory życiowe studentów: małżeństwo – rodzina – formy alternatywne, Bydgoszcz 2014, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, ss. 158. 2603. Lewinson Jacek, Słownik seksualizmów polskich, Warszawa 1999, Książka i Wiedza, ss. 354. 2604. Lewis Clive Staples, Cztery miłości, Poznań 2010, Media Rodzina, ss. 172; wyd. 3, Warszawa 1973, Pax, ss. 176; wyd. 4, 1974, Warszawa Pax, ss. 164. 2605. Lewis Clive Staples, Cztery miłości, Warszawa 1962, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 2156. 2606. Lewis Clive Staples, Cztery miłości, Warszawa 1993, Palabra Wydawnictwo Misjonarzy Klaretynów, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 180. 2607. Lewis Staples, Cztery miłości, wyd. 2, Warszawa 1968, Pax, ss. 123. 2608. Lewitt-Dzielak Anna, Wpływ sposobu odżywiania się i aktywności fizycznej na potencję seksualną i libido, PS 2014, nr 39, ss. 9-16 (2014, nr 3). 2609. Lew-Starowicz Michał, Leczenie zaburzeń erekcji w poszczególnych trudnych populacjach pacjentów – miejsce inhibitorów fosfodiesterazy-5 (PDE-5-I) w terapii zaburzeń seksualnych i rehabilitacji seksualnej, PS 2006, wydanie specjalne, kwiecień 2006, ss. 3-14. 2610. Lew-Starowicz Michał, Leczenie zaburzeń erekcji za pomocą inhibitorów PDE-5 – skuteczność, satysfakcja i preferencje pacjentów, PS 2006, nr 4, ss. 16-21. [79] 2611. Lew-Starowicz Michał, Lew-Starowicz Zbigniew, Homoseksualizm, Warszawa 2013, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 120. 2612. Lew-Starowicz Michał, Problemy seksualne pacjentów leczonych z powodu depresji, PS 2015, nr 43, ss. 3-12 (2015, nr 3). 2613. Lew-Starowicz Michał, Wstyd, seks i medycyna: przewodnik dla lekarzy, Warszawa 2014, Leo Media, ss. 173. 2614. Lew-Starowicz Michał, Wytrysk przedwczesny – aktualny stan wiedzy na temat neurofizjologii, rozpowszechniania, rozpoznawania oraz terapii, PS 2010, nr 1, ss. 22-27. 2615. Lew-Starowicz Zbigniew (red.), Dojrzewanie do miłości. Warszawa 1990, Towarzystwo Rozwoju Rodziny, Książka i Wiedza, ss. 75. 2616. Lew-Starowicz Zbigniew (red.), Problemy seksualne w różnych specjalnościach lekarskich, Warszawa 1942, PZWL, ss. 255. 2617. Lew-Starowicz Zbigniew (red.), Seksualność człowieka w ujęciu wieloaspektowych, Warszawa 2009, Vizja Press & IT, ss. 90. 2618. Lew-Starowicz Zbigniew i inni, Kardioseksuologia, Warszawa 2009, Medical Education, ss. 119. [814] 2619. Lew-Starowicz Zbigniew radzi Paulinie Reiter, Kocha, lubi, szanuje, Kraków 2014, Wydawnictwo Znak, ss. 278. 2620. Lew-Starowicz Zbigniew red. nauk., Przemiany seksualności w społeczeństwie współczesnym: teoria i rzeczywistość, Poznań 2012, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 382. 2621. Lew-Starowicz Zbigniew red., Dojrzewanie do miłości, Warszawa 1990, Książka i Wiedza, ss. 75. 2622. Lew-Starowicz Zbigniew red., Problemy seksualne w różnych specjalnościach lekarskich, Warszawa 1992, PZWL, ss. 255. 2623. Lew-Starowicz Zbigniew, Diagnostyka różnicowania zaburzeń erekcji, SP 2005 (t. 3), nr 2, s. 60-63. 2624. Lew-Starowicz Zbigniew, O rozkoszy. Rozmawia Krystyna Romanowska, Warszawa 2013, Wydawnictwo Czerwone i Czarne, ss. 224. 2625. Lew-Starowicz Zbigniew, O zazdrości i innych szaleństwach z miłości. Rozmawia Krystyna Romanowska, Warszawa 2014, Wydawnictwo Czerwone i Czarne, ss. 206. 2626. Lew-Starowicz Zbigniew, Zaburzenia seksualne w praktyce ogólnolekarskiej, Warszawa 2004, Wydawnictwo Termedia, ss. 96. 2627. Lew-Starowicz Zbigniew, Album intymny, Warszawa 1990, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 206. 2628. Lew-Starowicz Zbigniew, Aparaty próżniowe w leczeniu zaburzeń erekcji, PS 2015, nr 41, ss. 46-49 (2015, nr 1). 2629. Lew-Starowicz Zbigniew, Atlas psychofizjologii seksu, wyd. I, Warszawa 1990, PZWL, ss. 112. 2630. Lew-Starowicz Zbigniew, Badanie z zakresu zdrowia seksualnego i ogólnego samopoczucia – Raport z badań (Better Sex Survey – Report in EME 2010), PS 2011, nr 4, ss. 4-8. 2631. Lew-Starowicz Zbigniew, Barwy seksu, Warszawa 1987, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 239. 2632. Lew-Starowicz Zbigniew, Buczak Dominika, Pan od seksu, Kraków 2013, Wydawnictwo Znak, ss. 240. 2633. Lew-Starowicz Zbigniew, Diagnostyka różnicowa zaburzeń erekcji, SP 2005 (t. 3), nr 2, ss. 60-63. 2634. Lew-Starowicz Zbigniew, Długołęcka Alicja, Edukacja seksualna, Warszawa 2006, Świat Książki – Bertelsmann Media, ss. 270. 2635. Lew-Starowicz Zbigniew, Dojrzewanie do miłości, Warszawa 1989, Książka i Wiedza, ss. 79. 2636. Lew-Starowicz Zbigniew, Eros, natura, kultura, Warszawa 1973, PZWL, ss. 293. 2637. Lew-Starowicz Zbigniew, Erotyzm i techniki seksualne Wschodu, Warszawa 1991, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 223. 2638. Lew-Starowicz Zbigniew, Hejmej Angelika, Perończyk Kamil, Kowalczyk Robert, Gender a tożsamość płciowa, PS 2014, nr 37, ss. 10-14 (2014, nr1). 2639. Lew-Starowicz Zbigniew, Kardioseksuologia, Warszawa 2009, Medical Education, ss. 119. 2640. Lew-Starowicz Zbigniew, Kobieta i Eros, Wrocław 1991, Ossolineum, ss. 242. 2641. Lew-Starowicz Zbigniew, Kocha, lubi, pragnie, Kraków 2014, Znak Litera Nova, ss. 277. 2642. Lew-Starowicz Zbigniew, Krajka Kazimierz, Darewicz Barbara, Ciesielska Beata, Robacha Aleksandra, Jakima Sławomir, Windak Adam, Haczyński Józef, Zdrowie seksualne – trudny problem dla lekarzy, SP 2004 (t. 2), nr 2, s. 33-38. 2643. Lew-Starowicz Zbigniew, Leczenie czynnościowych zaburzeń seksualnych, Warszawa 1985, PZWL, ss. 251. 2644. Lew-Starowicz Zbigniew, Leczenie nerwic seksualnych, Warszawa 1991, wyd. II popr. i uzup., PZWL, ss. 261. 2645. Lew-Starowicz Zbigniew, Leczenie zaburzeń seksualnych, Warszawa 1987, PZWL, ss. 223. 2646. Lew-Starowicz Zbigniew, Leczenie zaburzeń seksualnych, Warszawa 1997, PZWL, ss. 229, Warszawa 1991, wyd. 2 popr. i uzup., PZWL, ss. 261. 2647. Lew-Starowicz Zbigniew, Lew w sypialni, Warszawa 2012, Wydawnictwo Z/W, ss. 199. 2648. Lew-Starowicz Zbigniew, Lew-Starowicz Michał, Mężczyzna z zaburzeniami erekcji, PS, wydanie specjalne, październik 2006, ss. 1-10. 2649. Lew-Starowicz Zbigniew, Łukasiewicz Monika, Doustne tabletki antykoncepcyjne i seksualność, PS 2006, nr 3, ss. 19-23. 2650. Lew-Starowicz Zbigniew, Maryniak Michał, Album sztuki miłosnej, Warszawa 1990, Studencka Oficyna Wydawnicza Zrzeszenia Studentów Polskich „Alma press”, ss. 247. 2651. Lew-Starowicz Zbigniew, Miłość i seks: słownik encyklopedyczny, Wrocław 1999, Wydawnictwo „Europa”, ss. 310. 2652. Lew-Starowicz Zbigniew, Naszczyńska Agnieszka, Wpływ płci i inteligencji na postawy wobec zdrady, PS 2009, nr 4, ss. 12-15. 2653. Lew-Starowicz Zbigniew, O kobiecie, wyd. 1, Warszawa 2011, Wydawnictwo Czerwone i Czarne, ss. 222. 2654. Lew-Starowicz Zbigniew, O mężczyźnie, Warszawa 2012, wyd. 1, Wydawnictwo Czerwone i Czarne, ss. 231. 2655. Lew-Starowicz Zbigniew, O miłości, Warszawa 2012, Wydawnictwo Czerwone i Czarne, ss. 221. [2468] 2656. Lew-Starowicz Zbigniew, O miłości, Warszawa 2013, Wydawnictwo Czerwone i Czarne, ss. 207. 2657. Lew-Starowicz Zbigniew, On. Pytania intymne, pytania zadaje Krystyna Romanowska, Warszawa 2018, Czerwone i Czarne, ss. 255. 2658. Lew-Starowicz Zbigniew, Ona i On o seksie, Warszawa 2007, Świat Książki, ss. 316. 2659. Lew-Starowicz Zbigniew, Pitawal erotyczny, Warszawa 1991, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 223. (375) 2660. Lew-Starowicz Zbigniew, Postępy w leczeniu zaburzeń erekcji, PS 2011, nr 3, ss. 23-26. 2661. Lew-Starowicz Zbigniew, Problemy seksualne w różnych specjalnościach lekarskich, Warszawa 1992, PZWL, s. 255. 2662. Lew-Starowicz Zbigniew, Problemy z seksem, Słupsk 1991, Oficyna Wydawnicza „Podbrzeże”, ss. 222. 2663. Lew-Starowicz Zbigniew, Program leczenia w warunkach ambulatoryjnych sprawców przestępstw przeciwko wolności seksualnej z rozpoznaniem zaburzeń preferencji seksualnych. Zalecenia Konsultanta Krajowego w dziedzinie seksuologii, SP 2015 (t. 13), nr 2, ss. 43-44. 2664. Lew-Starowicz Zbigniew, Przyłuska Fiszer Alicja, Strusiński Jarosław, Normy i kontrowersje etyczne w seksuologii, 2014, wyd. 1, GWP, ss. 340. 2665. Lew-Starowicz Zbigniew, Recenzja książki Stanislava Kratochvila, Warszawa 2002, Iskry, Leczenie zaburzeń seksualnych, SP 2003 (t. 1), nr 1, s. 45. 2666. Lew-Starowicz Zbigniew, rozmawia Krystyna Romanowska, O mężczyźnie, Warszawa 2012, Wydawnictwo Czerwone i Czarne, ss. 231. 2667. Lew-Starowicz Zbigniew, rozmawia Krystyna Romanowska, O rozkoszy, Warszawa 2013, Wydawnictwo Czerwone i Czarne, ss. 223. 2668. Lew-Starowicz Zbigniew, rozmawia Krystyna Romanowska, O zazdrości, Warszawa 2014, Wydawnictwo Czerwone i Czarne, ss. 206. 2669. Lew-Starowicz Zbigniew, rozmowa Barbary Kasprzyckiej, O kobiecie, Warszawa 2011, Wydawnictwo Czerwone i Czarne, ss. 223. 2670. Lew-Starowicz Zbigniew, Seks a miłość, Warszawa 1983, Towarzystwo Wiedzy Powszechnej. Zarząd Główny, ss. 28. 2671. Lew-Starowicz Zbigniew, Seks dla każdego, Warszawa 1985, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 343. 2672. Lew-Starowicz Zbigniew, Seks dla każdego, wyd. 2, Warszawa 1986, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 342. (336) 2673. Lew-Starowicz Zbigniew, Seks dojrzały, wyd. 2, Warszawa 1988, PZWL, ss. 367. 2674. Lew-Starowicz Zbigniew, Seks kontrowersyjny, Warszawa 2004, Bellona, ss. 315. 2675. Lew-Starowicz Zbigniew, Seks nietypowy, Warszawa 1988, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 216. (178) 2676. Lew-Starowicz Zbigniew, Seks w jesieni życia, Warszawa 2000, Dom Wydawniczy Bellona, ss. 182. 2677. Lew-Starowicz Zbigniew, Seks w kulturach świata, Ossolineum 1987, ss. 208. 2678. Lew-Starowicz Zbigniew, Seks w kulturach świata, Ossolineum 1988, ss. 211 + zdjęcia. 2679. Lew-Starowicz Zbigniew, Seks w religiach świata, wyd. I, Warszawa 1990, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 240. 2680. Lew-Starowicz Zbigniew, Seksualność człowieka w ujęciu wieloaspektowym, Warszawa 2009, Vizja Press & IT, ss. 90, 2011, ss. 90. (162) 2681. Lew-Starowicz Zbigniew, Seksualność kobiet, PS 2005, nr 2, ss. 22-26. 2682. Lew-Starowicz Zbigniew, Seksualność Polek 1992-2005, PS 2005, nr 4, ss. 19-23. 2683. Lew-Starowicz Zbigniew, Seksualność, a jakość życia człowieka, PS 2006, nr 1, ss. 21-26. 2684. Lew-Starowicz Zbigniew, Seksuologia sądowa, Warszawa 1988, wydanie I, Wydawnictwo Prawnicze, ss. 256. 2685. Lew-Starowicz Zbigniew, Seksuologia sądowa, Warszawa 2014, wyd. I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 428. 2686. Lew-Starowicz Zbigniew, Seksuologia sądowa, Warszawa 2019, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 427. 2687. Lew-Starowicz Zbigniew, Seksuologia sądowa, wyd. 1 5 dodr., Warszawa 2014, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 426. (491) 2688. Lew-Starowicz Zbigniew, Siwik Eugeniusz, Antykoncepcja: planowanie rodziny u progu XXI wieku, Warszawa 2003, Wydawnictwo EMMM-Press, ss. 352. 2689. Lew-Starowicz Zbigniew, Skrzypulec Violetta (redaktorzy), Podstawy seksuologii, wyd. I, Warszawa 2010, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 376. 2690. Lew-Starowicz Zbigniew, Słownik encyklopedyczny miłość i seks, Wrocław 1999, Wydawnictwo Europa, ss. 310. 2691. Lew-Starowicz Zbigniew, Szczerba Kazimierz, Nowoczesne wychowanie seksualne: podręcznik dla młodzieży szkolnej, Warszawa 1995, Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, ss. 192. [1011] 2692. Lew-Starowicz Zbigniew, Szczerba Kazimierz, Nowoczesne wychowanie seksualne. Podręcznik dla młodzieży szkolnej, Warszawa 1995, Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, ss. 184. 2693. Lew-Starowicz Zbigniew, Szymańska Monika, Iwański Adrian, Jakość związku a wywieranie wpływu na partnera w małżeństwach i związkach nieformalnych, PS 2014, nr 39, ss. 17-26 (2014, nr 3). 2694. Lew-Starowicz Zbigniew, Szymańska Monika, Niewolska Joanna, Poziom agresji kobiet a ich fantazje seksualne i satysfakcja seksualna, PS 2014, nr 37, ss. 3-9 (2014, nr 1). 2695. Lew-Starowicz Zbigniew, Szymańska Monika, Osobowość mężczyzn z psychogennymi pierwotnymi zaburzeniami seksualnymi, PS 2009, nr 4, ss. 5-11. 2696. Lew-Starowicz Zbigniew, Terapia integralna w seksuologii, PS 2005, nr 1, ss. 5-10. [ 2697. Lew-Starowicz Zbigniew, Vademecum sztuki miłosnej, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 239. 2698. Lew-Starowicz Zbigniew, Waszyńska Katarzyna, Przemiany seksualności w społeczeństwie współczesnym: teoria i rzeczywistość, Poznań 2012, Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 382. 2699. Lew-Starowicz Zbigniew, Zaburzenia seksualne w praktyce ogólnolekarskiej, Warszawa 2004, Wydawnictwo Termedia, ss. 96. 2700. Lew-Starowicz Zbigniew, Zaburzenia seksualne, wydanie II uzupeł., Poznań 2017, Termedia, ss. 126. 2701. Lew-Starowicz Zbigniew, Zarys seksuologii sądowej dla prawników, Warszawa 2000, Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich, ss. 205. 2702. Lew-Starowicz Zbigniew, Zarys seksuologii sądowej dla prawników, Warszawa 2000, Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich, ss. 205. 2703. Lew-Starowicz Zbigniew, Zdrojewicz Zygmunt, Dulko Stanisław, Leksykon seksuologiczny, Wrocław 2002, Wydawnictwo Continuo, ss. 109. 2704. Lew-Starowicz Zbigniew, Życie intymne niepełnosprawnych, 1999, wyd. „Severus”, ss. 71. 2705. Lew-Starowicz Zygmunt, Szymańska Monika, Włodarczyk Marta, Uwarunkowania seksualności kobiet w okresie ciąży, PS 2011, nr 3, ss. 3-7. [103cz] 2706. Lewszynow Andriej, Ta książka przyniesie Ci miłość, Mińsk Mazowiecki 2007, Wydawnictwo „Sza”, ss. 92. 2707. Ley Katharina, Rodzeństwo – miłość, nienawiść, solidarność, Warszawa 2004, Pax, ss. 183. 2708. LGB: zdrowie psychiczne i seksualne, red. nauk. Robert Kowalczyk, Remigiusz Jarosław Tritt, Zbigniew Lew-Starowicz, Warszawa 2016, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 304. 2709. Liberska Hanna, Matuszewska Mirosława, red. nauk., Małżeństwo: męskość-kobiecość, miłość, konflikt, Poznań 2001, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, ss. 188. 2710. Lichtenberg-Kokoszka Emilia, Janiuk Ewa, Dzierżanowski Jerzy, red. nauk., Niepłodność: zagadnienie interdyscyplinarne, Kraków 2009, Impuls, ss. 132. 2711. Liczy się każdy dzień, wybór tekstów Mirka Juchnik, Częstochowa 2006, Edycja Świętego Pawła, ss. 20. 2712. Lietz Tadeusz, Czas trwania erekcji: nowe ilościowe kryterium oceny skuteczności leczenia zaburzeń wzwodu, PS 2009, nr 3, ss. 11-15. 2713. Lindberg Carter, Historia miłości w zachodnim chrześcijaństwie, Kraków 2012, Wydawnictwo WAM, ss. 302. 2714. Lindsay Kenneth W., Bone Ian, Fuller Geraint, Neurologia i neurochirurgia, red. II wydania polskiego Wojciech Kozubski, Wrocław 2018, Edra Urban & Partner, ss. 577. 2715. Lipińska Małgorzata, oprac., Profilaktyka ryzykownych zachowań seksualnych młodzieży: aktualny stan badań na świecie i w Polsce: materiały z konferencji zorganizowanej przez Komisję Rodziny i Polityki Społecznej Senatu RP 24 kwietnia 2006 r., Kancelaria Senatu, ss. 102. 2716. Lipińska Małgorzata, W oczekiwaniu na Miłość, Siedlce 2014, Wydawnictwo Unitas, ss. 44. 2717. Lis Anna, Kapłan i kobieta, Kraków 2002, eSPe, ss. 111. 2718. Lisak Agnieszka, Miłość staropolska, obyczaje, intrygi, skandale, Warszawa 2007, ss. 279. 2719. Lisak Agnieszka, Miłość staropolska: obyczaje, intrygi, skandale, Warszawa 2011, Bellona, ss. 279. [1155] 2720. Lisak Agnieszka, Miłość, kobieta i małżeństwo w XIX wieku, Warszawa 2009, Bellona, ss. 314. 2721. Lisikiewicz Patryk, Rawińska Marta, Poziom samooceny i satysfakcji seksualnej a postrzeganie seksualne uczniów, SP 2015 (t. 13), nr 2, ss. 53-58. 2722. List do Rodzin Ojca Świętego Jana Pawła II, Warszawa 1994, Pracownia Duszpasterska Kurii Metropolitalnej, ss., 91. 2723. Liszewska Agnieszka, Współdziałanie przestępne w polskim prawie karnym. Analiza dogmatyczna, Łódź 2004, ss. 236. 2724. Liszewska Elżbieta: Miłość po przejściach: jak zbudować szczęśliwy związek, Białystok 2013, Studio Astropsychologii, ss. 209. 2725. Littauer Florence, Osobowość plus dla małżeństw: jak zrozumieć siebie i osobę, którą kochasz, Warszawa 2003, „Logos”, ss. 254. 2726. Little Peter, Zapisane w genach, Warszawa 2005, Świat Książki, ss. 367. 2727. Llewellyn-Jones Derek, Abraham Suzanne, Ja, dziewczyna, Warszawa 1997, „Świat Książki”, ss. 263. 2728. Llewellyn-Jones Derek, Ja, mężczyzna, Warszawa 1997, „Świat Książki”, ss. 302. 2729. London Jack, Miłość życia, wyd. 2 (w tym wyborze), Warszawa 1988, Iskry, ss. 55. 2730. Lopez Ralph, Twój nastolatek: zdrowe i dobre samopoczucie, Warszawa 2004, Wydawnictwo lekarskie PZWL, ss. 544. 2731. Lorecka Katarzyna, Miłość: kocha… lubi… szanuje…?, Kraków 2016, Oficyna Wydawnicz Diane V., Mia „Impuls”, ss. 232. 2732. Lorius Cassanandra, Sztuka miłości: księga seksu tantrycznego, Warszawa 1999, Jacek Santorski & Co – Wydawnictwo, ss. 211. 2733. Love (…), ed. by Halina Markiewicz, Jagielonian University Institute of Orientae Philology, Kraków 2010, Księgarnia Akademicka, ss. 300. 2734. Love Patricia, Stosny Steven, Sekrety udanego małżeństwa czyli Jak rozumieć się bez słów, Częstochowa 2012, Edycja Świętego Pawła, ss. 264. 2735. Lowen Alexander, Miłość, seks i serce: jak zadbać o zdrowie w codziennym stresie, wyd. 2, Warszawa 2007, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 255. 2736. Lowen Alexander, Miłość, seks i serce, Warszawa 1991, Wydawnictwo Pusty Obłok, Agencja Wydawnicza Jacek Santorski, ss. 206. [1376] 2737. Lowen Alexander, Miłość, seks i serce, Warszawa 1990, Pusty Oblok, ss. 206. 2738. Lowen Alexander, Miłość, seks i serce, wyd. 2, Warszawa 1993, Jacek Santorski & Co, ss. 163. [1326] 2739. Lowen Alexander, Miłość, seks i serce, wyd. 3, Warszawa 2011, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 237. (765) 2740. Lowndes Leil, Chemia miłości: 75 sposobów na to, by między wami zaiskrzyło i byście żyli razem długo i szczęśliwie, Poznań 2014, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 307. [2389] 2741. Loyd Alex, Kody sukcesu: jak mieć udane życie, zdobyć miłość i być szczęśliwym, Warszawa 2015, Burda Publishing Polska, ss. 374. 2742. Luber Dorota, Antropologia daru: małżeństwo – rodzina – wychowanie, Mysłowice 2008, Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna imienia Kardynała Augusta Hlonda, ss. 369. 2743. Lubianiec Ewa, Bocianowi już dziękujemy: jak rozmawiać z dorastającymi dziećmi o seksualności i miłości, Częstochowa 2011, Edycja Świętego Pawła, ss. 195. 2744. Lubosz Bolesław, Opowieści o sławnych kochankach, wyd. 2, Katowice 1989, Krajowa Agencja Wydawnicza, ss. 256. 2745. Lubowicki Kazimierz, Duchowość małżeńska w nauczaniu Jana Pawła II, Kraków 2005, Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew”, ss. 436. 2746. Lubowicki Kazimierz, Elementy duchowości w liturgicznych obrzędach sakramentu małżeństwa w Kościele Zachodnim, Wrocław 2012, Papieski Wydział Teologiczny, ss. 555. 2747. Lubowicki Kazimierz, Małżeństwo w Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego, Wrocław 2012, Papieski Wydział Teologiczny, ss. 91. 2748. Lubowicki Kazimierz, O małżeństwie: zamyślenia nad Katechizmem Kościoła katolickiego, Kraków 2004, „Bratni Zew”, ss. 204. 2749. Lubowicki Kazimierz, Tajemnice życia rodzinnego: podstawy duchowości małżeńskiej, Kraków 2002, Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew”, ss. 238. 2750. Lubowicki Kazimierz, Życie małżeńskie uczynić Eucharystią, Szydłówek, Toruń, 2015, Wydawnictwo Ikona, ss. 120. 2751. Lubowicki Kazimierz, Życie małżeńskie uczynić Eucharystią: rekolekcje dla rodzin, Kraków 2001, Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew”, ss. 122. 2752. Lucas Lucas Ramón, Bioetyka dla każdego, Częstochowa 2005, Edycja Świętego Pawła, ss. 192. 2753. Lucas Marsha, Przeprogramuj swój umysł na miłość: jak zbudować szczęśliwy związek, Białystok 2013, Studio Astropsychologii, ss. 282. 2754. Ludzka płciowość: prawda i znaczenie: wskazówki dla wychowania w rodzinie, Papieska Rada ds. Rodziny, oprac. i tł. zespół (…) pod red. Kazimierza Majdańskiego, Łomianki 1996, Instytut Studiów nad Rodziną Akademii Teologii Katolickiej, Wydawnictwa Akademii Teologii Katolickiej, ss. 64. 2755. Luhmann Niklas, Semantyka miłości: o kodowaniu intymności, Warszawa 2003, Wydawnictwo SCHOLAR, ss. 225. 2756. Luhrs Janet, Po prostu kochać: droga dla głębszych związków, Warszawa 2001, Klub dla Ciebie, ss. 218. 2757. Lukas Elizabeth, Dla Ciebie: podnoszące na duchu opowiadania o miłości, Kielce 2006, Wydawnictwo Jedność, ss. 95. 2758. Luna Mario, SexCode: kodeks uwodzenia, Warszawa 2009, Hachette Polska, ss. 487. (399) 2759. Lurker Manfred, Słownik obrazów i symboli biblijnych, Poznań 1989, Pallottinum, ss. 307. 2760. Luter Marcin, Pisma etyczne, Bielsko-Biala 2009, Wydawnictwo Augustana, ss. 246. 2761. Łach Jan red., Z problematyki etosu biblijnego, Warszawa 1980, ATK, ss. 291. 2762. Łach Jan, red., Grzech – odkupienie – miłość, Warszawa 1983, ATK, ss. 371. 2763. Łach Józef, Wychowawcze posłannictwo Słowa: zarys i wybrane zagadnienia, Rzeszów 2004, ss. 387. 2764. Łach Józef, Z myślą o rodzinie: komentarz biblijno-ascetyczny do czytań ślubnych, Tarnów 1995, Biblos, ss. 169. 2765. Ładoś Sebastian, Pozycja prawna oskarżonego z zaburzeniami psychicznymi, Warszawa 2012, wyd. 1, ss. 348. 2766. Łaska-Formejster Alicja i Synowiec-Piłat Małgorzata red., Medycyna, biopolityka, bioetyka w zmedykalizowanym społeczeństwie, Łódź 2013, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ss. 210. 2767. Ławreszuk Marek, Sakrament małżeństwa: liturgiczna symbolika i znaczenie sakramentu w Kościele prawosławnym, Białystok 2014, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, ss. 143. [3119] 2768. Łeńska-Bąk Katarzyna, Zapraszamy na wesele…: weselne oracje i ceremonialne formuły, Kraków 1999, Wydawnictwo UJ, ss. 259. 2769. Łepecka-Klusek Celina, Postawy życiowe partnerów w sytuacji niezamierzonej bezdzietności, Lublin 2008, Wydawnictwo Czelej, ss. 203, praca habilitacyjna Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. 2770. Łęcicki Grzegorz, Małżeństwo i rodzina w nauczaniu oraz doświadczeniu Kościoła, Sandomierz 2011, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 389. 2771. Łęcicki Grzegorz, Światło Ewangelii: wpływ Kościoła oraz chrześcijaństwa na rozmaite dziedziny życia, kultury i cywilizacji, Warszawa 1999, Wydawnictwo Patmos, ss. 191. 2772. Łobodzińska Barbara, Małżeństwo w mieście, Warszawa 1970, PWN, ss. 321. 2773. Łobodzińska Barbara, Młodość, miłość, małżeństwo, wyd. 2 rozszerz., Warszawa 1975, Wiedza Powszechna, ss. 259. 2774. Łobodzińska Barbara, Młodość, miłość, małżeństwo, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1971, ss. 176. 2775. Łobodzińska Jolanta red., Od poczęcia do naturalnej śmierci, Łomża 2013, Spes Wydawnictwo, ss. 280. 2776. Łojko Elżbieta, Etyka prawnika, etyka nauczyciela zawodu prawniczego, Warszawa 2006, wyd. II, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, ss. 304. 2777. Łopatkowa Maria, Dziecko i miłość: jak powstawała pedagogika serca, cz. 1, Warszawa, Kraków 2005, Fundacja „Dziecko”, ss. 188, cz. 2, s. 176, 2005. 2778. Łopatkowa Maria, Prawdziwa miłość istnieje, Warszawa 1999, Fundacja Dziecko, ss. 228. 2779. Łopatkowa Maria, Prawdziwa miłość istnieje, wyd. 2 zm., Warszawa 2005, Akademia Pedagogiki Specjalnej, ss. 215. 2780. Łopuszański Piotr, Zofia i Bolesław Leśmianowie, Kraków 2005, Wydawnictwo Literackie, ss. 290. 2781. Łuczak Henryk, Dorastanie do miłości, Kraków 1998, Wydawnictwo „Poligrafia Salezjańska”, s. 244. 2782. Łuczak Henryk, Dorastanie do miłości, wyd. 4 poszerz. i zm., Kraków 1998, Wydawnictwo Poligrafia Salezjańska, ss. 244. (676) 2783. Łuczak Henryk, Nie pozwólcie się okłamywać, Kraków 1996, Wydawnictwo Salezjańskie, ss. 189. 2784. Łukasik Andrzej, Ewolucja – mózg – zachowania społeczne, Rzeszów 2015, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, ss. 314. 2785. Łukaszek Maria, Szorstka młodość: socjalizacyjne wyznaczniki zachowań seksualnych młodzieży (na podstawie badań wychowanków Ochotniczych Hufców Pracy), Rzeszów 2013, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, ss. 313. 2786. Łukaszewski Wiesław i inni (Wojciszke Bogdan), Namiętności, miłość, władza, ryzyko, Sopot 2011, „Smak Słowa’, ss. 166. 2787. Łuźniak Adam materiały red., Małżeństwo - wolność czy kajdany?, Wrocław 2008, Papieski Wydział Teologiczny, ss. 252. 2788. Łyko Zachariasz, Elementy psychologii ogólnej, Warszawa 1989, ChAT, ss. 352. 2789. Mabel Iam, Seks i zmysłowy kochanek: o miłości, związkach i fantazjach erotycznych, Warszawa 2008, G+J, Gruner + Jahr Polska, ss. 253. 2790. Macavoy Elżbieta Święcicka, Miłosna Obsesja czyli Syndrom Marylin Monroe, Warszawa 1994, Twój styl, ss. 211. 2791. MacDonald William, Komentarz biblijny do Nowego Testamentu, Jastrzębie Zdrój 2005, wyd. 1, Wydawnictwo AREOPAG, ss. 1055 plus Suplement. 2792. Mach Aleksandra, Młodzież z niepełnosprawnością intelektualną wobec życia w małżeństwie i rodzinie, Rzeszów 2015, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, ss. 334. 2793. Mach Dariusz, Miłość – sekret dobrego życia, Szczecin 2005, Instytut Wydawniczy Compassion, ss. 192. 2794. Machaj Anita, Aktywność seksualna kobiet w okresie prokreacyjnym: prozdrowotne i ryzykowne zachowania seksualne kobiet, Poznań 2011, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa, ss. 150. 2795. Machaj Anita, Seksualność kobiet w okresie prokreacyjnym z doświadczeniem macierzyństwa: aspekty rozwojowe i edukacyjne – badania własne, Poznań 2012, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa, ss. 240 i 2014, ss. 188. 2796. Machinek Marian, Spór o status ludzkiego embrionu, Olsztyn 2007, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, ss. 400. 2797. Machinek Marian, Życie w dyspozycji człowieka: teologia moralna wobec problemów etycznych u początku ludzkiego życia, Olsztyn 2000, Wydawnictwo Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum”, ss. 117. 2798. Machinek Marian, Życie w dyspozycji człowieka: wybrane problemy etyczne ludzkiego życia, wyd. 2 zm., Olsztyn 2004, Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej „Hosianum”, ss. 234. 2799. Machnik Andrzej, Wolność, miłość i sprawność, Gliwice 1996, Alkor, ss. 192. 2800. Maciaszek Paweł, Poznać grzech i miłość: z objawień Juliany z Norwich, Cambrige, Częstochowa 2009, „Pomoc” Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 144. 2801. Maciejewscy Katarzyna i Paweł, Zielińska Hanna, Małżeństwo i rodzina: materiały dla katechizujących osoby dorosłe, Poznań 2015, Wydawnictwo Święty Wojciech, ss. 181. 2802. Maciejewska Iwona, Miłość i erotyzm w piśmiennictwie czasów saskich, Olsztyn 2013, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, ss. 350. 2803. Maciejewski Tomasz, Filipp Ewa, red. nauk., Ginekologia wieku rozwojowego, Warszawa 2015, Wydawnictwo Medical Tribune Polska, ss. 312. 2804. MacKenthun Carole and Dwyer Paulinus, Miłość, Kraków 1995, Nowa Nadzieja, ss. 50. 2805. Macnab Francis, Głód miłości: jak kochać i być kochanym, Warszawa 2006, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 168. 2806. Madanes Cloé, Przemoc w rodzinie: psychoterapia sprawców i ofiar, wyd. 2 w języku pol., Gdańsk 2002, GWP, ss. 237. 2807. Madanes Cloé, Przemoc w rodzinie: psychoterapia sprawców i ofiar, Gdańsk 2003, GWP, ss. 237. 2808. Madanes Cloé, Seks, miłość, przemoc: psychoterapia sprawców i ofiar, Gdańsk 1999, GWP, ss. 237. 2809. Madaras Lynda i Area, Moje ciało i ja: książka dla chłopców, Warszawa 1996, W.A.B., ss. 100. 2810. Madaras Lynda i Area, Moje ciało i ja: książka dla dziewcząt, Warszawa 1996, W.A.B., ss. 123. 2811. Madej Jan, Kolposkopia, Warszawa 1982, PZWL, ss. 201. 2812. Madej Jan, Morfologiczne podstawy powstawania raka szyjki macicy w świetle własnych obserwacji kolposkopowych, Kraków 1962, maszynopis, praca doktorska, Akademia Medyczna, ss. 95. 2813. Madjrdj Fabrice, Kobieta i mężczyzna (o mistyce ciała), Wydawnictwo „W drodze”, ss. 342. 2814. Maestri William F., Nie trać nadziei: problemy kobiet po aborcji, Warszawa 2002, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 118. 2815. Magazyn wszystko o Miłości, Warszawa 1993, Wydawnictwo „Kobieta, Mężczyzna i Miłość”. 2816. Maier Thomas, Masters of Sex: życie Williama Mastersa i Virginii Johnson – pary, która nauczyła świat seksu, Poznań 2014, wyd. Czwarta Strona – Grupa Wydawnicza Wydawnictwa Poznańskiego. 2817. Maioli Primo, Heine Renate-Luise, Jak wyrazić miłość: tomik dla Niego, Częstochowa 1998, Edycja Świętego Pawła, ss. 63. 2818. Maiwald Stefan, Mischler Gerd, Seksualność w cieniu swastyki: świat intymny człowieka w polityce Trzeciej Rzeszy, Warszawa 2003, „Trio”, ss. 237. 2819. Majda J. Aleksander, Wychowanie seksualne dzieci i młodzieży: poradnik dla nauczycieli i rodziców, Warszawa 1961, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, ss. 215. 2820. Majdański Kazimierz opracował i tł. zespół pod jego red., Ludzka płciowość: prawda i znaczenie: wskazania dla wychowania w rodzinie, Papieska Rada ds. Rodziny, Łomianki 1996, Instytut Studiów nad Rodziną Akademii Teologii Katolickiej, ss. 64. 2821. Majdański Kazimierz red., Teologia małżeństwa i rodziny, t. 1, Warszawa 1980, ATK, ss. 331. 2822. Majdański Kazimierz, Wspólnota życia i miłości: zamysł Boży o małżeństwie i rodzinie, wyd. 3 poszerz., Łomianki 2001, Fundacja „Pomoc Rodzinie”, ss. 500. 2823. Majer Piotr, Zawarcie małżeństwa kanonicznego bez skutków cywilnych: 1071 § 1, 2 Kodeksu Prawa Kanonicznego, Kraków 2009, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 539. 2824. Majewska-Opiełka Iwona, Siła kobiecości, Sopot 2015, GWP, ss. 447. 2825. Majewski Jan, Postacie stadialne i postacie zjawiskowe popełnienia przestępstwa, Toruń 2007, Dom Organizatora, ss. 207. 2826. Majewski Jarosław, Okoliczności wyłączające bezprawność czynu a znamiona subiektywne, Warszawa 2013, wyd. 1, Wolters Kluwer, ss. 160. 2827. Majewski Sławomir, Rudnicka Iwona, Pniewski Tomasz, Dermatozy i zakażenia zewnętrznych narządów płciowych, wyd. 1, Warszawa 2018, PZWL, ss. 376. 2828. Majka Władysław, I uwierzyliśmy Miłości, Kraków 2002, Wydawnictwo Księży Sercanów, ss. 248. 2829. Majkrzak Henryk, O godności małżeństwa katolickiego: kazania i konferencje, Kraków 1997, Wydawnictwo „Unum”, ss. 116. 2830. Makara-Studzińska Marta, Iwanowicz-Palus Grażyna, red. nauk., Psychologia w położnictwie i ginekologii, Warszawa 2009, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 312. 2831. Makara-Studzińska Marta, Wdowiak Artur, Plewik Izabela, Kłyś Karolina Maria, Seksualność kobiet w ciąży, SP 2011 (t. 9), nr 2, ss. 85-90. 2832. Makara-Studzińska Marta, Zaburzenia nerwicowe a relacje małżeńskie, Lublin 2000, Wydawnictwo UMCS, ss. 102. 2833. Makara-Studzińska Marta, Zaburzenia nerwicowe a relacje małżeńskie, Lublin 2000, Wydawnictwo UMCS, ss. 102. 2834. Makselon Józef (red.), Psychologia dla teologów, Kraków 1995, wyd. 2, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 351. 2835. Malachpines Agala, Zakochać się: jak wybieramy tych, których kochamy, Warszawa 2008, Świat Książki, ss. 334. 2836. Malakh-Pines Ayla, Zakochać się. Jak wybieramy tych, których kochamy, Warszawa 2008, Świat Książki, ss. 334. 2837. Malan Shakti Mari, Seksualne przebudzenie bobiet. Tantryczny przewodnik z ćwiczeniami, wyd. I, Warszawa 2014, Wydawnictwo Czarne Owca, ss. 475. 2838. Malarewicz Andrzej, Florczak Konrad, Cytologia fazowo-kontrastowa w diagnostyce ginekologicznej, Gdańsk 2006, Digital Medicine in the Future, ss. 156. 2839. Malarewicz Andrzej, Rokita Wojciech, Kolposkopia praktyczna, Warszawa 2005, Blackhorse, ss. 135. 2840. Maleszewski Zbigniew, Seks i religia, Toruń 2018, Graffiti, ss. 170. 2841. Malewska Hanna, Kulturowe i psychospołeczne determinanty życia seksualnego, wyd. 2, Warszawa 1969, PWN, ss. 265, 1972, ss. 265. 2842. Malicka Barbara, Wiara, nadzieja i miłość w życiu św. Teresy z Lisieux, Poznań 2005, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima”, Łukasz Kałużny, ss. 103. 2843. Malinowska-Kwiatkowska Irena, Pozwolenie na małżeństwo w prawie francuskim XVI-XVIII stulecia (…), Kraków 1993, UJ, ss. 132. 2844. Malinowski Bronisław, Seks i stłumienie w społeczności dzikich oraz inne studia o płci, rodzinie i stosunkach pokrewieństwa, Warszawa 1987, Dzieła, t. 6, PWN, ss. 459. 2845. Malinowski Bronisław, Zwyczaj i zbrodnia w społecznościach dzikich. Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Malanezji: miłość, małżeństwo i życie rodzinne u krajowców z Wysp Trobianda Brytyjskiej Nowej Gwinei, wyd. 2, Warszawa 1980, PWN, ss. 622, wyd. 2, 1984, ss. 626. 2846. Malinowski Bronisław, Życie seksualne dzikich w Północno-Zachodniej Melanezji: miłość, małżeństwo i życie rodzinne u krajowców z Wysp Trobiandzkich brytyjskiej Nowej Gwinei, Warszawa 1938, Wydawnictwo J. Przeworskiego, ss. 503, Warszawa 1957, Książka i Wiedza, ss. 520. 2847. Maliński Mieczysław, I nie opuszczę Cię, Kraków 2001, Wydawnictwo Jagiellonia, ss. 136. 2848. Maliński Mieczysław, I nie opuszczę Cię, wyd. 2 popr., Kraków 2009, Rhema, ss. 160. 2849. Maliński Mieczysław, Nurty twojej miłości, Kraków 1997, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, ss. 78. 2850. Maliński Mieczysław, Nurty twojej miłości, wyd. 2, Kraków 2002, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, ss. 82. 2851. Maliński Mieczysław, Trwajcie w miłości = Keep loving, Kraków 1998, Znak, ss. 109. 2852. Maliński Mieczysław, Trzeba pokochać, Kraków 2006, WAM, ss. 155. 2853. Maliński Mieczysław, Trzeba pokochać, Kraków 2012, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 155. 2854. Maliński Mieczysław, Zanim powiesz kocham, Wrocław 1987, wyd. III, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, ss. 319. 2855. Maliński Mieczysław, Zanim powiesz kocham, Wrocław 1993, „Tum”, ss. 317. 2856. Maliszewska Anna (tekst), Błogosławieństwo narzeczonych: domowa uroczystość przed ślubem, Częstochowa 2015, Edycja Świętego Pawła, ss. 15. 2857. Maliszewska-Nienartowicz Justyna, Dyskryminacja ze względu na religię, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, Warszawa 2014, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 192. 2858. Malovic Dorian, Jak kochają się Chińczycy? Miłość made in China, Kraków 2018, Znak Horyzont, ss. 348. 2859. Maltz Wendy, Droga do zdrowia seksualnego: poradnik dla ofiar wykorzystania seksualnego, Gdańsk 2011, Wydawnictwo Emo Press, ss. 415. 2860. Maltz Wendy, Maltz Lany, Pułapka porno: jak uwolnić się od uzależnienia od pornografii, Poznań 2014, Media Rodzina, ss. 343. 2861. Małecka Marta, Wzory kultury ciała młodzieży gimnazjalnej: projekt zmian dla pedagogiki, Bydgoszcz 2014, Wydawnictwo Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej, ss. 190. 2862. Małecki Mikołaj, Przygotowanie do przestępstwa. Analiza dogmatycznoprawna, Warszawa 2015, Wolters Kluwer, ss. 397. 2863. Małgorzata Kościelska, Niechciana seksualność: o ludzkich potrzebach osób niepełnosprawnych intelektualnie, Warszawa 2004, Jacek Santorski & Co, ss. 156. 2864. Małus Aleksandra, Galińska-Skok Beata, Konarzewska Beata, Szulc Agata, Podejmowanie tematów seksualnych w rozmowie lekarza z pacjentem w ambulatoryjnym leczeniu psychiatrycznym, SP 2014 (t. 12), nr 2, ss. 51-57. 2865. Małysz Krystyna, Wychowanie prorodzinne czy edukacja seksualna, Bielsko-Biała 1997, Oficyna Wydawnicza „Zeszyt”, ss. 45. 2866. Małżeństwo – niepowtarzalny dar: prezent dla najszczęśliwszych ludzi pod słońcem, wybór tekstów i red. Ewa Glińska, Częstochowa 2011, Edycja Świętego Pawła, ss. 63. 2867. Małżeństwo – wolność czy kajdany?, materiały pod red. Adama Łuźniaka, Wrocław 2008, Papieski Wydział Teologiczny, ss. 252. 2868. Małżeństwo chrześcijańskie: komentarze egzegetyczno-pastoralne do czytań biblijnych, praca zbiorowa, oprac. Mario Masini, współautor Marco Adinolfi i inni, Warszawa 1983, Pax, ss. 295. 2869. Małżeństwo i Rodzina, niezależny kwartalnik naukowy. 2870. Małżeństwo konkordatowe, Warszawa, Olsztyn, 1999, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 177. 2871. Małżeństwo na dobre i złe, Wybór Aldona Różanek, Wrocław 1996, „Europa”, ss. 41. 2872. Małżeństwo na wesoło: dowcipy i anegdoty, wybór i oprac. Józef Bułatowicz, Warszawa 2001, Książka i Wiedza, ss. 212. 2873. Małżeństwo pięciogwiazdkowe, oprac. i wybór tekstów Bogdan Król, wyd. 2 uzup., Sandomierz 2008, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 63. 2874. Małżeństwo w świetle nauki katolickiej, praca zbiorowa profesorów Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1928, Towarzystwo Wiedzy Chrześcijańskiej, ss. 389. 2875. Małżeństwo z rozsądku, Film, reż. Stanisław Bareja, 2006, 1 dysk optyczny (90 min), dźw., kolor. 2876. Małżeństwo, Piotr Zaremba red., Dallas 1996, BEE International, ss. 262. 2877. Małżeństwo, rodzina i wychowanie w nauczaniu św. Jana Chryzostoma, Lublin 2010, Wydawnictwo KUL, ss. 1125. 2878. Małżeństwo, wybór i oprac. Helen Exley, Częstochowa 2005, Edycja Świętego Pawła, ss. 358. 2879. Mamo… dlaczego płaczesz?: cierpienia kobiet po aborcji: specjaliści o psychicznych następstwach aborcji kobiet, świadectwa kobiet, red. H. Kowalska, Witold Sroka, Gdańsk 2006, Human Life International – Europa, ss. 168. 2880. Mandal Eugenia, Kocur Dagna, Poczucie władzy a poczucie satysfakcji seksualnej w intymnych relacjach, SP 2015 (t. 13), nr 1, ss. 1-7. 2881. Mandal Eugenia, Miłość, władza i manipulacja w bliskich związkach, Warszawa 2008, WN PWN, ss. 323. 2882. Mandal Eugenia, Podmiotowe i interpersonalne konsekwencje stereotypów związanych z płcią, wyd. 2 zm., Katowice 2004, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, ss. 276. 2883. Mandel Khan Gabriele, Islam. Leksykon religie, Warszawa 2010, wyd. 1, Wydawnictwo Arkady, ss. 334. 2884. Manéglier Hervé, Artyści w burdelu, Warszawa 1999, Orpheús, ss. 255. 2885. Manewry małżeńskie, Poznań 2018, wydanie I, W drodze, ss. 279. 2886. Maniparampil Jose, Miłość a przebaczenie; teologiczne i praktyczne przygotowanie do przekształcania konfliktów i budowanie pokoju, Piła 2012, Zakład Poligraficzny Henryk Górowski, ss. 35. 2887. Maniparampil Jose, Pocałunek złożony na duszy: rozważania o małżeństwie, Łódź 2011, Ośrodek Odnowy w Duchu Świętym, ss. 86. 2888. Marcelli Daniel, współpraca David Cohen, Psychopatologia wieku dziecięcego, Wrocław 2018 (dodruk), Edra Urban & Partner, ss. 620. 2889. Marchel Robert, Jak zdobyć osobę, którą kochasz albo której jeszcze nie znasz, której jeszcze nie znasz, Lublin 2010, Wydawnictwo Zdobywca, ss. 272. 2890. Marcinek Przemysław, Brzeska Anna, Kapała Alicja, Peda Andrzej, Szumski Filip, Niedojrzałość psychoseksualna jako termin diagnostyczny, SP 2011 (t. 9), nr 1, ss. 38-42. 2891. Marciniak Małgorzata, Sprawstwo kierownicze i inne szczególne postacie sprawstwa w polskim prawie karnym, Opole 2015, Scriptorium Wydawnictwo Naukowe, ss. 323. 2892. Marco Donaldo de, Wiker Benjamin D., Architekci kultury śmierci, Warszawa 2004, Fronda, ss. 390. 2893. Marcol Alojzy red., Etyczne aspekty diagnostyki genetycznej, Opole 1998, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego, ss. 245. 2894. Marcol Alojzy, Etyka życia seksualnego, Opole 1995, Uniwersytet Opolski, Wydział Teologiczny, Wydawnictwo św. Krzyża, ss. 221. 2895. Marcol Alojzy, W kregu wartości chrześcijańskich, Opole 2006, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, ss. 719. 2896. Marczewska-Rytko Maria, Olszewski Edward, Myśl społeczna wielkich religii świata, Lublin 2013, UMCS, ss. 345. 2897. Marek Elżbieta, Zieliński Rafał, Kapłaństwo i małżeństwo w służbie Kościołowi, Warszawa 2015, Doktoranci Teologii Pastoralnej UKSW, ss. 193. 2898. Marek Zbigniew i inni, Indeks uczestnika katechezy parafialnej: przygotowanie bliższe do sakramentu, Kraków 2005, WAM, ss. 65. 2899. Margron Véronique, Niewysłowiona dobroć: Biblia opowiada historię naszej miłości, Warszawa 2008, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 159. 2900. Marianowski Longin, Lew-Starowicz Zbigniew, Antykoncepcja współczesna, Warszawa 1990, PZWL, ss. 87. 2901. Mariański Janusz, Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży maturalnej – stabilność i zmiana, Toruń 2012, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 438. 2902. Marin Jacques, Klucz do szczęścia w miłości: św. Teresa z Lisieux dla zakochanych, małżeństw i rodzin, Kraków 2014, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, ss. 186. 2903. Maritain Jacques, Dziewięć wykładów o podstawowych pojęciach filozofii moralnej, wprowadzenie Tadeusz Styczeń, Lublin 2001, Redakcja Wydawnictw KUL, ss. 207. 2904. Markuszewski Cezary, Dramaturgia miłości i rozwoju, Warszawa 1994, STAKROOS, ss. 16. 2905. Mart Piotr, Mężczyzna od A do Z, wydanie IV, Gliwice 2017, Helion, Złote Myśli, ss. 312. 2906. Marta Rajewska red., Bioetyka, t. 2, Siedlce 2016, Wydawnictwo Diecezji Siedleckiej Unitas, ss. 177. 2907. Martin Descalzo José Luis, Dlaczego warto kochać?, Kraków 2000, eSPe, ss. 242. 2908. Martin Descalzo Luis, Dlaczego warto kochać?, wyd. 2, Kraków 2004, eSPe, ss. 277. 2909. Martin Ralph, Mężowie, żony, rodzice, dzieci: fundamenty chrześcijańskiej rodziny, wyd. 2 popr., Kraków 1995, „M”, ss. 209. 2910. Martini Carlo Maria, Wiara, celibat, służba, Kraków 1993, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 109. 2911. Martini Carlo Maria, Wiara, celibat, służba, Kraków 1997, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 109. 2912. Martos Anna, Historia antykoncepcji, Warszawa 2012, Bellona, ss. 231. 2913. Martuszewska Anna, Architektonika literackiego romansu, Gdańsk 2014, Słowo/Obraz/ Terytoria, ss. 320. 2914. Martuszewska Anna, Pyszny Joanna, Romanse z różnych sfer, Wrocław 2003, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ss. 220. 2915. Martyniak Urszula, Swinging – satysfakcja na granicy normy, PS 2008, nr 3, ss. 21-25. 2916. Marx Jan, Miłość i śmierć: o poezji Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Wrocław 2007, Oficyna Wydawnicza „Atut” – Wrocławskie Towarzystwo Oświatowe, ss. 645. 2917. Mary Michael, 5 sposobów na miłość, Warszawa 2005, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 189. 2918. Mary Michael, Koniec z walką w związku: jak kobiety mogą znaleźć w związku bliskość, a mężczyźni swobodę, Warszawa 2005, ss. 197. 2919. Mary Michael, Mity o miłości: kłamstwa i prawdy o związkach i partnerstwie, Warszawa 2007, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 213. 2920. Mary Michael, Pięć kłamstw w sprawach seksu i miłości, Kraków 2003, Inter Esse, ss. 223. 2921. Maryniak Tadeusz Józef, Aforyzmy o miłości, t. 2, Warszawa 2005, Tadeusz Józef Maryniak, ss. 122. 2922. Maryniak Tadeusz Józef, Aforyzmy o miłości, t. 1, Warszawa 2003, „Tamar”, ss. 108. 2923. Maryniak Tadeusz Józef, Aforyzmy o miłości, t. 3, Warszawa 2009, Tadeusz Józef Maryniak, ss. 187. 2924. Maryniak Tadeusz Józef, Aforyzmy o miłości, t. 4, Warszawa 2012, TAMAR Tadeusz Józef Maryniak, ss. 175. 2925. Maryniak Tadeusz Józef, Aforyzmy o miłości, t. 5, Warszawa 2013, TAMAR Tadeusz Józef Maryniak, ss. 184. 2926. Marzec-Holka Krystyna, Dezintegracja małżeństw zawartych za zgodą sądu, Bydgoszcz 1994, Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej, ss. 129. 2927. Marzec-Holka Krystyna, Przemoc seksualna wobec dziecka. Studium pedagogiczno-kryminologiczne, Kraków 2011, wyd. 2, Oficyna Wydawnicza Impuls, ss. 320. 2928. Mastalska Danuta, A jednak miłość, Licheń Stary 2013, Centrum Formacji Maryjnej „Salvatoris Mater”, ss. 128. 2929. Mastalska Danuta, A jednak miłość, Warszawa 2002, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 139. 2930. Masters William H., Johnson Virginia E., Niedobór seksualny człowieka, Warszawa 1975, PZWL, ss. 292. 2931. Masters William H., Johnson Virginia; przy współpracy Roberta J. Levina, Szczęśliwy związek: nowe spojrzenie na seks i zaangażowanie uczuciowe, Warszawa 1980, PZWL, ss. 239. 2932. Masters Williamn H., Johnson Virginia E., Współżycie seksualne człowieka, Warszawa 1975, PZWL, ss. 220. 2933. Masterton Graham, Jak znaleźć nowego namiętnego kochanka, Poznań 2001, Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 256. 2934. Masterton Graham, Magia seksu czyli Co zrobić by twój mężczyzna był wspaniały w łóżku, Poznań 1991, Rebis, ss. 300. 2935. Masterton Graham, Magia seksu czyli Co zrobić by twój mężczyzna był wspaniały w łóżku, Poznań 1998, „Rebis”, ss. 300. 2936. Masterton Graham, Magia seksu czyli Co zrobić, by twój mężczyzna był wspaniały w łóżku, wyd. 3 popr., Poznań 2013, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 291. 2937. Masterton Graham, Magia seksu II czyli Co robić, by twojemu mężczyźnie było w łóżku jeszcze wspanialej, Poznań 1995, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 266. 2938. Masterton Graham, Moc seksu czyli Co każda para wiedzieć powinna, Poznań 1997, Rebis, ss. 246. 2939. Masterton Graham, Ogród seksu czyli Erotyczne sny kobiet i ich interpretacja, Poznań 1992, Rebis, ss. 319. (511) 2940. Masterton Graham, Potęga seksu czyli Co zrobić, by twoja kobieta była wspaniała w łóżku, Poznań 1998, „Rebis”, ss. 290. 2941. Masterton Graham, Potęga seksu czyli Co zrobić, by twoja kobieta była wspaniała w łóżku, wyd. 2, Poznań 2013, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 239. 2942. Masterton Graham, Seks z inwencją czyli Jak spełnić jego najśmielsze marzenia, Poznań 1996, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 263. 2943. Masterton Graham, Siedem tajemnic naprawdę udanego seksu, Poznań 2000, Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 273. 2944. Masterton Graham, Szał seksu czyli Jak zadowalać partnera w łóżku, Poznań 1994, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 380. 2945. Masterton Graham, Tajemnice ewolucyjnych gier i zabaw, Poznań 2001, Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 247. 2946. Masterton Graham, Tajemnice seksu czyli Jak być kobietą, której żaden mężczyzna się nie oprze, Poznań 1998, Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 256. 2947. Masterton Graham, Wolna, szalona, seksowna i bezpieczna: poradnik dla kobiet stanu wolnego, Poznań 1995, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 266. 2948. Matka Teresa z Kalkuty św., Żyć miłością: wybór nauk Matki Teresy o miłości, autor opracowania Glena Hammer Moullthrop, Warszawa 2003, „Świat Książki”, ss. 109. 2949. Matki i córki, wybór tekstów i obrazów Helen Exley, Częstochowa 1998, Edycja Świętego Pawła, New York, Exley, ss. 56. 2950. Matusiak Agnieszka red. i inni, Wielkie tematy kultury w literaturach słowiańskich, 9, Ciało, Wrocław 2011, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ss. 816. 2951. Matusiak-Kita Marta, Zdrojewicz Zygmunt, Korona Krzysztof, Nowe trendy w leczeniu zaburzeń erekcji – „diabelski gaz”, PS 2012, nr 1, ss. 17-22. 2952. Matusiak-Kita Marta, Zdrojewicz Zygmunt, Seksualność kobiet w ciąży, w okresie poporodowym i karmienia piersią, PS 2010, nr 1, ss. 12-16. 2953. Matusiak-Kita Marta, Zdrojewicz Zygmunt, Zespół obniżonego popędu seksualnego, PS 2011, nr 4, ss. 20-25. 2954. Matuszewska Wioletta, Cenne każde życie: (problemy aborcji): (bibliografia – wybór), Leszno 1992, Wojewódzka Biblioteka Publiczna, ss. 59. 2955. Maupassant Guy de, Miłość i inne nowele, Warszawa 1925, E. Wende i S-ka, ss. 187. 2956. Mauro Isabel, Miłośnik czyli Myśli sercem pisane, Wrocław 2014, Wydawnictwo Seven, ss. 384. 2957. May Gerald G., Uzależnienia i łaska: miłość, duchowość, uwolnienie, Poznań 2011, Media Rodzina, ss. 232. 2958. May Rollo, Miłość i wola, Poznań 1993, Rebis, ss. 350. 2959. May Rollo, Miłość i wola, Poznań 2011, wyd. 3 popr. (dodruk), Wydawnictwo „Rebis”, ss. 407. 2960. May Rollo, Miłość i wola, przełożyli Helena Datner-Śpiewak i Paweł Śpiewak, Poznań 2011, Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 408. 2961. May Rollo, Miłość i wola, Warszawa 1978, PIW, ss. 401. 2962. May Rollo, Miłość i wola, wyd. 3 (popr.), Poznań 1998, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 350. 2963. Mazur Dorota, Muszala Andrzej, Bioetyka w dialogu, Warszawa 2015, Wydawnictwo Magdalenium, ss. 102. 2964. Mazur Piotr Stanisław, Zarys podstaw filozofii człowieka. Antropologiczne zastosowanie metody separacji, Kraków 2016, Księgarnia Akademicka, ss. 216. 2965. Mazurczak Tadeusz red., Zastosowanie biologii w medycynie a godność osoby ludzkiej: aspekty etyczne i prawne, Polskie Towarzystwo Genetyki Człowieka, Warszawa 2003, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 91. 2966. Mazurkiewicz Barbara, Dmoch-Gajz Ewa, red., Opieka położnicza nad pacjentkami niepełnosprawnymi, Warszawa 2012, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 173. 2967. Mazurkiewicz Piotr, W krainie bezżenności, Kraków 2014, Wydawnictwo M, ss. 155. 2968. Mazurowska Danuta, Wojciszke Bogdan, Alfabet miłości, Sopot 2015, GWP, ss. 230. 2969. Mazurski Krzysztof R., Miłość i dramaty królewny Marianny, Wrocław 2000, Sudety, ss. 164. 2970. Mazurski Krzysztof Radosław, Miłość i dramaty królewny Marianny, wyd. 2 uzup., Wrocław 2005, „Sudety”, ss. 180. 2971. Mącior Władysław, Odpowiedzialność karna za przestępne współdziałanie, Państwo i Prawo 1977, z. 4, ss. 58-69. 2972. Mączyński Ryszard, Mickiewiczowski model miłości w „Panu Benecie”, Warszawa 1977, PWN, ss. 151. 2973. Mądrości życiowe dla żony i dla męża na rocznicę ślubu, w oprac. Doroty Strukowskiej, Warszawa 1999, „Astrum”, ss. 235. 2974. Mądrość serca, opracowanie graficzne i wybór tekstów Krzysztof Jaśkiewicz, Warszawa 2015, PROMIC – Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 16. 2975. Mądrzy Beata i Marcin, Chcę być szczęśliwa: tylko dla dziewcząt, Kraków 2012, Wydawnictwo M, ss. 73. 2976. Mądrzy Beata i Marcin, Mogę zwyciężyć: tylko dla chłopców, Kraków 2012, Wydawnictwo M, ss. 61. 2977. McClung Floyd, Ojcowskie serce Boga, Warszawa 2015, Oficyna Wydawnicza Vocatio, ss. 198. 2978. McDougale Joyce, Wiele twarzy erosa. Psychoanalityczne badanie ludzkiej seksualności, Warszawa 2014, Oficyna INGENIUM, ss. 270. 2979. McDowell Josh [oraz] Woodworth Ralf, Ponieważ prawdziwa miłość czeka, Warszawa 2010, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 259. 2980. McDowell Josh [oraz] Woodworth Ralph, Ponieważ prawdziwa miłość czeka, Warszawa 2010, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 259. 2981. McDowell Josh i Lewis Paul, Dawać, brać, kochać, Kraków 1992, Towarzystwo Krzewienia Etyki Chrześcijańskiej, ss. 92. 2982. McDowell Josh, Dawać, brać, kochać, wyd. 2 popr., Kraków 1991, Towarzystwo Krzewienia Etyki Chrześcijańskiej, ss. 92. 2983. McDowell Josh, Day Dic, Dlaczego mam czekać: co powinieneś wiedzieć o kryzysie seksualnym nastolatków?: poradnik dla rodziców, wychowanków i nauczycieli, Lublin 1995, POJEDNANIE, ss. 426. 2984. McDowell Josh, Jak powiedzieć kocham cię: odkryj praktyczne sposoby wyrażania miłości w małeństwie, Ustroń 2005, Koinonia Wydawnictwo Chrześcijańskiej Fundacji Życie i Misja, ss. 223. 2985. McDowell Josh, Jak poznać prawdziwą miłość, Warszawa 2010, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 44. 2986. McDowell Josh, Levis Paul, Dawacze, bracze i inne rodzaje kochaczy, Warszawa 1995, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 142. 2987. McDowell Josh, Levis Paul, Dawać, brać, kochać, Kraków 1991, Towarzystwo Krzewienia Etyki Chrześcijańskiej, ss. 93. 2988. McDowell Josh, Nie!: pomóż swojemu dziecku pokonać presję , wyd. 2 popr., Lublin 1993, „Pojednanie”, ss. 145, 1992, ss. 145. 2989. McDowell Josh, Ojcowska miłość, Warszawa 2010, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 191. 2990. McDowell Josh, Seks, wina, przebaczenie, Lublin 1992, Wydawnictwo „Pojednanie”, ss. 100. 2991. McDowell Josh, Steward Ed, Pierwsza pomoc. Wykorzystywanie seksualne, Warszawa 2010, Wydawnictwo Vocatio, ss. 48. 2992. McDowell Josh, Stewart Ed, Jak poznać prawdziwą miłość, Warszawa 2010, Vocatio, ss. 44. 2993. McDowell Josh, Tajemnica miłości, Lublin 1994, Pojednanie, ss. 240. 2994. McDowell Josh, Tajemnica miłości, wyd. 2, Lublin 2005, ss. 195. 2995. McDowell Josh, Tajemnica miłości: jak możesz budować trwałą, intymną więź osobową?, Kraków 1992, Towarzystwo Krzewienia Etyki Chrześcijańskie, ss. 276. 2996. McGinnis Alan Loy, Sztuka miłości [czyli o sekretach szczęścia w małżeństwie], wyd. 3, Warszawa 1998, Vocatio, ss. 221. 2997. McGinnis Alan Loy, Sztuka miłości, Warszawa 1996, Świat Książki, ss. 219. 2998. McGinnis Alan Loy, Sztuka miłości, wyd. 2, Warszawa 1997, Oficyna Wydawnicza Vocatio, ss. 221. [2416] 2999. McGinnis Alan Loy, Sztuka miłości, wyd. 5, Warszawa 2000, Vocatio, ss. 221. 3000. McGinnis, Alan Loy, Sztuka miłości czyli O sekretach trwałego szczęścia w małżeństwie, Warszawa 1994, Vocatio, ss. 221. 3001. McGraw Phillip, Jak ratować związek: siedem strategicznych kroków do odbudowania więzi ze swoim partnerem, Poznań 2001, Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 343. 3002. McInerny Ralph, Zagadnienie etyki chrześcijańskiej, Kęty 2004, Wydawnictwo ANTYK, ss. 144. 3003. McKean Erin, To miłość: język miłości dla miłośników języka i nie tylko, Warszawa 2009, Świat Książki, ss. 109. 3004. McKenna Sharon, Samotna mama i seks: jak się umawiać, budować związki, Warszawa 2008, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 198. 3005. McMahan Jeff, Etyka zabijania, Warszawa 2012, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 652. 3006. McNair Brian, Seks, demokratyzacja pożądania i media czyli Kultura obnażania, Warszawskie Wydawnictwo Literackie „Muza”, ss. 427. 3007. Mead Margaret, Mężczyźni i kobiety, Kraków 2013, Wydawnictwo vis-à-vis/Etiuda, ss.429. 3008. Meberg Marilyn, Kobieta i utracona miłość, Poznań 2009, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów „W Drodze”, ss. 171. 3009. Medycyna personalizowana: genom, etyka, prawo: międzynarodowa konferencja naukowo-szkoleniowa, Lublin, 1-2.12.2011 r.: program i streszczenia prac, red. Janusz Kocki, Jakub Pawlikowski, Lublin 2011, Wydawnictwo Polihymnia, ss. 54. 3010. Meisenbacher Karin, Antykoncepcja: metody, zastosowanie, poradnictwo, wyd. 1 pol., Wrocław 2008, MedPharm Polska, ss. 252. 3011. Meissner Karol W., Wiara, nadzieja, miłość, Katowice 2006, Księgarnia św. Jacka, ss. 77. 3012. Meissner Karol Wojciech red., Natura, kultura, płeć: historia, etnografia, socjologia, psychoanaliza, filozofia, Kraków 1969, Znak, ss. 294. 3013. Meissner Karol, Człowiek – istota płciowa: o psychologii współżycia małżeńskiego, Poznań 2007, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima”, ss. 99. 3014. Meissner Karol, Czy potrafimy kochać?, Kraków 2005, eSPe, ss. 137. [1993] 3015. Meissner Karol, Płciowość człowieka w kontekście wychowania osoby ludzkiej, Poznań 1999, Fundacja „Glos dla Życia”, ss. 43. 3016. Meissner Karol, Płciowość i czystość: z problematyki życia seksualnego, Poznań 2005, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima”, ss. 60. 3017. Meissner Karol, Skąd się biorą dzieci?: jak rozmawiać z dziećmi o przekazywaniu życia, wyd. 4 popr., Oleśnica 1999, Oficyna Wydawnicza „Signum”, ss. 36. 3018. Meissner Karol, Skąd się biorą dzieci?: jak rozmawiać z dziećmi o przekazywaniu życia, wyd. 6, Poznań 2003, Fundacja „Głos dla Życia”, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima”, ss. 47. 3019. Meissner Karol, Suszka Bolesław, Nas dwoje i…: rozmowy z narzeczonymi i młodymi małżeństwami, wyd. 4 popr. i uzup., Poznań 1999, Fundacja „Glos dla Życia”, ss. 142. 3020. Meissner Karol, Suszka Bolesław, Nas dwoje i…: rozmowy z narzeczonymi i młodymi małżeństwami, wyd. 6 popr. i uzup., Poznań 2015, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima”” Łukasz Kałużny, ss. 304. 3021. Meissner Karol, Suszka Bolesław, O małżeństwie, Poznań 2001, Oficyna Współczesna, ss. 132. 3022. Meissner Karol, Suszka Bolesław, Twoje życie: o życiu, rodzinie, małżeństwie, płciowości, miłości rozmowy z dziewczyną, wyd. 2 popr., Poznań 1991, Hlondianum, ss. 165. 3023. Meissner Karol, Suszka Zbigniew, Twoja przyszłość: rozmowy z chłopakiem – o życiu, rodzinie, małżeństwie, płciowości, miłości, wyd. 1 dodr., Poznań 1991, „W Drodze”, ss. 136, 1992, wyd. 3, ss. 136, 2001, wyd. 2 poszerz., ss. 179. 3024. Meissner Karol, Wiara i płeć, Poznań 2003, „W drodze”, „Jerozolima”, ss. 205. 3025. Meissnera Karola pytają Elżbieta i Jacek Kopocz, Małżeństwo nie musi boleć: jak budować więzi między małżonkami, Kraków 2012, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 135. 3026. Melibruda Jerzy, Ja – Ty – My. Psychologiczne możliwości ulepszania kontaktów międzyludzkich, Warszawa 1980, wyd. I, Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”, ss. 415. 3027. Melina Livia i Grygiel Stanisław red., Miłować ludzką miłość: dziedzictwo myśli Jana Pawła II o małżeństwie i rodzinie, Warszawa 2010, Centrum Myśli Jana Pawła II, 2010, ss. 275. 3028. Melina Livio (red.), Moralne działanie chrześcijanina, Pallottinum 2008, s. 403. 3029. Melina Livio, Kurs bioetyki: ewangelia życia, Kraków 2016, Wydawnictwo św. Stanisława BM, ss. 254. 3030. Mellody Pia, Freundlich Lawrance S., Droga do bliskości: fundamentalne zasady gwarantujące prawdę, szacunek i trwałą miłość w związku, Warszawa 2005, Jacek Santorski & Co, ss. 229. 3031. Mellody Pia, Freundlich Lawrance S., Droga do bliskości: prawda, szacunek i trwała miłość w związku, wyd. 2, Warszawa 2010, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 190. 3032. Mellody Pia, Freundlich Lawrence S., Droga do bliskości: [prawda, szacunek i trwała miłość w związku], wyd. 3, Warszawa 2013, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 198. 3033. Mellody Pia, Miller Andrea Wells, Miller J. Keith, Toksyczna miłość i jak się z niej wyzwolić, wyd. 5, Warszawa 2013, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 246. 3034. Mellody Pia, Toksyczna miłość i jak się z niej wyzwolić, Warszawa 1992, Jacek Santorski & Co – Agencja Wydawnicza, ss. 204. 3035. Mellody Pia, Toksyczna miłość, wyd. 3, Warszawa 2005, Jacek Santorski & Co, ss. 326. 3036. Melody Pia, Toksyczna miłość i jak się z niej wyzwolić, Warszawa 1993, Jacek Santorski & Co – Agencja Wydawnicza, ss. 204. 3037. Menault Ernest, Miłość macierzyńska u zwierząt, cz. 1, Warszawa 1902, Drukarnia A. T. Jezierskiego, ss. 159. 3038. Menendez Józefa, Największa miłość, Kraków – Warszawa – Struga 1988, Wydawnictwo Michalineum, ss. 255. 3039. Menghini Cristina, Righero Patrizio, Korzenie miłości: duchowość narzeczonych i modlitwa we dwoje, Kraków 2002, eSPe, ss. 158. 3040. Mentlewicz Anna, Południewski Grzegorz, Antykoncepcja czyli Seks na 6!, Radzymin 2002, Poster, ss. 96. 3041. Mentlewicz Anna, Południewski Grzegorz, Antykoncepcja czyli Świadome macierzyństwo, Warszawa 2001, Poster Poligrafia, ss. 159, 2003, ss. 159. 3042. Mepham Ben, Bioetyka, Warszawa 2008, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 424. 3043. Mephám Ben, Bioetyka: wprowadzenie dla studentów nauk biologicznych, Warszawa 2008, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 423. 3044. Meritum. Prawo rodzinne, wydanie 2, Warszawa 2017, Wolters Kluwer, ss. 1678. 3045. Merle Pierre, John Lenon: niedokończona ballada, Warszawa 2005, Studio „Emka”, ss. 295. 3046. Merrit, Neurologia, tom 1, red. Elan D. Louis, Stephan A. Mayer, Lewis P. Rowland, red., wyd. polskiego Wojciech Turaj, 13. wydanie, Wrocław 2017, Edra Urban & Partner, ss. 824, tom 2, 2018, ss. 710. 3047. Meryn Siegfried, Metka Markus, Kindel Georg, Mężczyzna XXI wieku: rewolucja hormonalna, Katowice 2003, Wydawnictwo KOS, ss. 395. 3048. Meston Cindy M., Buss David M., Dlaczego kobiety uprawiają seks, Sopot 2010, Wydawnictwo Smak Słowa, ss. 296. 3049. Meyendorf John, Małżeństwo w prawosławiu. Liturgia, teologia, życie, Lublin 1995, Wydawca: Prawosławna Diecezja Lubelska i Chełmska, ss. 143. 3050. Mezglewski Artur, Tunia Anna, Wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa cywilnego, Warszawa 2007, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 227. 3051. Męczkowska Teodora, Wychowanie seksualne dzieci i młodzieży, Warszawa 1934, Nasza Księgarnia, ss. 154. 3052. Miąso Janusz, Antropologia, wychowanie, miłość: zarys antropologii wychowania Jana Pawła II, Rzeszów 2004, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego., ss. 218. 3053. Michalczak Krzysztof red., Deus caritas est, Poznań 2007, UAM, Wydział Teologiczny, ss. 160. 3054. Michalik Rafał, opracowanie zespołowe po jego redakcją, Ocal życie bezbronnemu, Płock 1990, Płockie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 75. 3055. Michels Nancy, Aborcja – przywrócić życiu sens, Wydawnictwo Credo, ss. 174. 3056. Mickiewicz Adam, Pan Tadeusz, Wrocław, BN, Ossolineum 2012, ss. 620. 3057. Mickiewicz Adam, Wiersze, poezje. 3058. Mickiewicz Adam, wybór i tł. Karl Dedecius, Snuć miłość… = Liebe spinnen…, Kraków 1998, Wydawnictwo Literackie, ss. 81 (tekst równolegle polski i niemiecki). 3059. Mickiewicz Franciszek, Teologiczna etyka Świętego Pawła, Częstochowa 2017, Edycja Św. Pawła, ss. 396. 3060. Mieć otwarte dłonie, wybór tekstów Anna i Paweł Szczepańscy, Częstochowa 2004, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 3061. Mielewczyk Joanna, Seks. Pozycja dla praktykujących. Jak rozpoznać swoje potrzeby, jak je nazwać i o nich rozmawiać, Kraków 2015, Znak, ss. 391. 3062. Mierzejewski Krzysztof, Uzależnienie od internetu jako przyczyna niezdolności do zawarcia małżeństwa w świetle prawa kanonicznego, Kraków 2011, Wydawnictwo InAltum Seiton Witold Sadecki, ss. 223. 3063. Mierzwińska-Korencka Joanna, Karnoprawna ochrona dziecka przed wykorzystaniem seksualnym, Warszawa 2012, Wolters Kluwer, ss. 400. 3064. Mierzwiński Bronisław, Istotna rola mężczyzny we wspólnocie życia rodzinnego: studium teologiczno-pastoralne, cz. 1, Mężczyzna, mąż, ojciec w świetle nauk empirycznych, ss. 184, cz. 2, Zarys teologii mężczyzny, ss. 256, cz. 3, Postulaty teologiczno-pastoralne, ss. 188, Wrocław 1988. 3065. Mierzwiński Bronisław, Mężczyzna istota nieznana, Warszawa 1999, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna, ss. 280. 3066. Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego. Komentarz katolicki i ekumeniczny na XXI wiek, wyd. 2, redaktor naukowy wydania oryginalnego William R. Farmer, redaktor naukowy wydania polskiego Waldemar Chrostowski, Warszawa 2001, Wydawnictwo Księży Werbistów „Verbinum”, ss. 1873. 3067. Mijas Magdalena, Dobroczyński Bartłomiej, Terapia z biseksualnym klientem – wybrane zagadnienia, SP 2015 (t. 13), nr 1, ss. 19-30. 3068. Mijas Magdalena, Koziara Karolina, Dora Marta, Stygmatyzacja związana z HIV a zdrowie zakażonych osób i postawy wobec wykonywania testów, SP 2017 (t. 15), nr 2, ss. 73-80. 3069. Miller Adam, Męska rzecz: cała prawda o penisie, Warszawa 2010, G+J Gruner + Jahr Polska, ss. 252. 3070. Miller Alice, Muzy milczenia: cena wyparcia urazów dzieciństwa, Warszawa 1991, WN PWN, ss. 310. 3071. Miller Katarzyna, Giżyńska Susan, Instrukcja obsługi faceta, Warszawa 2017, Wydawnictwo „Zwierciadło”, ss. 243. 3072. Miller Katarzyna, Giżyńska Suzan, Instrukcja obsługi kobiety, Warszawa 2018, Wydawnictwo „Zwierciadło”, ss. 249. 3073. Miller Katarzyna, Haler Olga, Porozmawiajmy o seksie, Warszawa 2011, Wydawnictwo „Zwierciadło”, ss. 315. 3074. Miller Katarzyna, Kup kochance męża kwiaty, Warszawa 2011, Wydawnictwo Zwierciadło, ss. 236. 3075. Miller Katarzyna, Olekszyk Joanna, Daj się pokochać dziewczyno, Warszawa 2019, Wydawnictwo „Zwierciadło”, ss. 255. 3076. Miller Katarzyna, Zrób to, kochanie, Warszawa 2017, Wydawnictwo „Zwierciadło”, ss. 203. 3077. Milska-Wrzosińska Zofia, Bezradnik: o kobietach, mężczyznach, miłości, seksie, zdradzie, Warszawa 1999, Wydawnictwo Jacek Santorski & Co, ss. 157. 3078. Miluska Jolanta, Tożsamość kobiet i mężczyzn w cyklu życia, Poznań 1996, Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 300. 3079. Miłości, szczęścia, radości [wybór tekstów i tł. Mariusz Krawiec; red. Ewa Glińska], Częstochowa 2008, Edycja Świętego Pawła, ss. 42. 3080. Miłość – akt preferencji duchowości człowieka: studium bliskości uczuciowej, red. nauk. Alicja Żywczok, Warszawa 2013, Wydawnictwo Akademickie Żak, ss. 261. 3081. Miłość – sacrum i profanum: XIV Lubińskie Spotkania z Literaturą Miłosną: antologia, wstęp i oprac. red. Andrzej Zawada, Wrocław 2002, Atut, ss. 72. 3082. Miłość a elektroniczna fascynacja: co warto wiedzieć o nawiązywaniu znajomości w sieci?, opracowanie Karolina van Lacre, Kinga Suchocka, Edyta Biaduń-Korulczyk, Warszawa 2015, Fundacja Poza Schematami, ss. 24. 3083. Miłość chrześcijańska w życiu człowieka, Stanisław Witek, Warszawa 1983, ATK, ss. 152. 3084. Miłość Greków, wybrał i przełożył Nikos Chadzinikolau, Warszawa 1998, Ad Oculos, ss. 143. 3085. Miłość i cierpienie: misterium Boga i nadzieja człowieka, pod red. Janusza Malskiego i Izabeli Rutkowskiej, Cisi Pracownicy Krzyża, Ośrodek Badań i Studiów nad Cierpieniem Wydziału Teologicznego US, Głogów 2010, Cisi Pracownicy Krzyża, ss. 338. 3086. Miłość i małżeństwo, wybór tekstów do wyd. pol. Dorota Gostyńska, Warszawa 1997, Cibet, ss. 80. [2644] 3087. Miłość i płodność [Film]: metoda Billingsa: naturalna metoda planowania rodziny, tekst Mercedes Arzú Wilson with Luigi Turolla, dir. Luigi Turolla, Kraków 1993, Wydawnictwo WAM – Studio Inigo, 1 kas. wiz. (31 min.), dźw., kolor (oryginalny film wyprodukowano w 1985 r.). 3088. Miłość i pożądanie: antologia fotografii romantycznej i erotycznej, oprac. William A. Ewing, Warszawa 1999, Albatros, ss. 400. 3089. Miłość i życie: małżeństwo i rodzina w budowaniu cywilizacji miłości, redakcja naukowa Maria Ryś, Warszawa 2015, Instytut Papieża Jana Pawła II, ss. 163. 3090. Miłość jak ziarno odwagi: antologia poezji religijnej, pod redakcją Jana Leończuka, Białystok 2000, Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego, Dobroczynne Stowarzyszenie, ss. 366. 3091. Miłość jak ziarno odwagi: antologia poezji religijnej: suplement, pod red. Jana Leończuka, Białystok 2001, Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego, Dobroczynne Stowarzyszenie, ss. 94. 3092. Miłość jako sprawność moralna w wychowaniu, red. nauk. Iwona Jazukiewicz, Ewa Rojewska, Szczecin 2013, Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe Zapol Dmochowski, Sobczyk, ss. 281. 3093. Miłość jest miłosierna, wybór i opracowanie tekstów Malwina Błażejczak, Poznań 2015, Drukarnia i Księgarnia św. Wojciecha, ss. 16. 3094. Miłość jest wszystkim co istnieje: 300 najsławniejszych angielskich i amerykańskich wierszy miłosnych: antologia, w wyborze i przekładzie Stanisława Barańczaka, Poznań 1992, Wydawnictwo „a5”, ss. 451, 1997, ss. 451. 3095. Miłość jest wszystkim…: polska poezja miłosna [red. Izabela Pawlak], Poznań 1997, Podsiedlik-Raniowski i Spółka, ss. 47. 3096. Miłość kobiety: [społeczno-kulturowe mechanizmy kreowania emocji] pod red. Bożeny Płonki-Syroki, Janiny Radziszewskiej, Aleksandry Szlagowskiej, Wrocław 2008, Oficyna Wydawnicza „Arboretum”, ss. 432. 3097. Miłość ludowa: wzory miłości wieśniaczej w polskiej pieśni ludowej XVIII-XX wieku, Dobrosława Wężowicz-Ziółkowska, Wrocław 1991, PTL, ss. 203. 3098. Miłość miłosierna odpowiedzią Boga na grzech człowieka [Dokument dźwiękowy]: kurs duchowości ignacjańskiej Centrum Duchowości księża jezuici w Częstochowie, Kraków [2002?], WAM – Studio Inigo, 8 kaset dźwięk., stereo. 3099. Miłość może zmienić świat, projekt, wybór i opracowanie Helen Exley, Częstochowa 2008, Edycja Świętego Pawła, ss. 370. 3100. Miłość na zawsze: kolekcja romantycznych obrazów i najciekawszych cytatów o miłości, wybór tekstów i obrazów Helen Exley, Częstochowa, Edycja Świętego Pawła, New York, Exley, 1997, ss. 57. 3101. Miłość nie ustaje, opracowanie graficzne i wybór tekstów Krzysztof Jaśkiewicz, Warszawa 2015, Promic – Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 16. 3102. Miłość Niejedno ma Imię: antologia, Lubin 2004, Ośrodek Kultury „Wzgórze Zamkowe”: Centrum Kultury „Muza”, ss. 112. 3103. Miłość niejedno ma imię: myśli i przysłowia o miłości, wybór Bożena Grabowska, [red. Eugeniusz Marciniak], Włocławek 2001, Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, ss. 103. 3104. Miłość niejedno ma imię: poezja, proza, red. Bolesław Jankowiak, Katowice 2004, Miejski Dom Kultury „Południe”, ss. 186. 3105. Miłość niejedno ma imię: poezja, proza, red. Bolesław Jankowiak, Katowice 2005, Miejski Dom Kultury „Południe”, ss. 151, 2006, ss. 52. 3106. Miłość niejedno ma imię: studium monograficzne, pod red. Waldemara Żarskiego i Bogumiły Staniów, Koszalin 2011, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, ss. 195. 3107. Miłość nigdy nie ustaje: pamiątka jubileuszu sakramentu małżeństwa, red. Wilk Małgorzata, Częstochowa 2011, Edycja Świętego Pawła, ss. 47. 3108. Miłość nigdy nie ustaje: pamiątka zawarcia sakramentu małżeństwa, oprac. i red. Anna Matusiak, Kraków 2008, Wydawnictwo eSPe, ss. 47. 3109. Miłość pięciogwiazdkowa [oprac. oraz wybór tekstów] Bogdan Król, Sandomierz 2013, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 63. 3110. Miłość po amerykańsku, wiersze wybrał i przełożył [z ang.] Andrzej Szuba, Kraków 1991, Miniatura, ss. 104. 3111. Miłość po czesku, wybór, przekład i opracowanie Renata Putzlacher, Kraków 1996, Miniatura, ss. 126. 3112. Miłość po francusku: francuska aforystyka miłosna, wybór i red. Mieczysław Kozłowski, Kraków 1989, Wydawnictwo Miniatura, ss. 118. 3113. Miłość po japońsku: monografia naukowa [red. Ł. Małgorzata Dudek, Wiktoria Krupska, Anna Sieradzka), Kraków 2014, AT Wydawnictwo, ss. 95. 3114. Miłość ponad wszelką miłość: źródła Wspólnoty z Taizé, brat, Roger, Poznań 1991, Księgarnia Świętego Wojciecha, ss. 111. 3115. Miłość przyszła do domu: tajemnice radosnego różańca, Katowice 2003, Księgarnia św. Jacka, ss. 108, rozważają Jan Budziaszek i inni. 3116. Miłość seksualna, Marian Grabowski, Toruń 2012, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, ss. 332. 3117. Miłość syntezą chrześcijaństwa, Lublin 1991, Towarzystwo Naukowe KUL, ss. 227. 3118. Miłość w literaturze i kulturze starożytnej Grecji i Rzymu: materiały z międzynarodowej sesji studenckiej, Gdańsk, listopad 1998, pod red. Agnieszki Witczak i Aleksandry Ługiewicz, Gdańsk 2001, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, ss. 286. 3119. Miłość w poezji i malarstwie, wybór i opracowanie Justyna Chłap-Nowakowa, Kraków 2004, Wydawnictwo Kluszczyński, ss. 63. 3120. Miłość w sztuce i kulturze: materiały studenckiej sesji naukowej zorganizowanej przez Koło Naukowe Historyków Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego sekcja Sztuki Dawnej w dniach 24-25 lutego 2006 r., red. Jowita Jagla, Łódź 2007. 3121. Miłość w sztuce: malarstwo, rzeźba, film, literatura, wybór i opracowanie Iwona Czajkowska, Bielsko-Biała 2016, Wydawnictwo Dragon Sp. z o.o., ss. 111. 3122. Miłość według twórców słowiańskich: antologia miłości…, przekład Olga Lalić-Krowicka (i inni), Krośnieńska Oficyna Wydawnicza, ss. 258. 3123. Miłość, która nie przemija, wybór tekstów Magdalena Pluta, Częstochowa 2006, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 3124. Miłość, która uszczęśliwia, wybór tekstów Aldona Różanek, Częstochowa 1997, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 3125. Miłość, która zmienia świat. Teologia milości, René Coste, Rzym – Lublin 1992, Redakcja Wydawnictw KUL, ss. 424. 3126. Miłość, małżeństwo, rodzina: zestawienie bibliograficzne w wyborze, wstęp i bibliografia Iwona Podlasińska, Wrocław 1994, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Tadeusza Mikulskiego, ss. 15. 3127. Miłość, red. odpowiedzialny Stanisław Rosiek, Gdańsk 2001, Stowarzyszenie Pisarzy Polskich, Słowo/Obraz Terytoria, ss. 190. 3128. Miłość, wierność i uczciwość małżeńska: przesłanie moralne Kościoła, red. Krzysztof Jeżyna, Tadeusz Zadykowski, KUL, Wydział Teologii, Instytut Teologii Moralnej, Lublin 2006, Wydawnictwo KUL, ss. 203. 3129. Miłość, wybór Helen Exley, Częstochowa 2005, Edycja Świętego Pawła, ss. 92. 3130. Miłość: cytaty z całego świata, Sandomierz 2011, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 64. 3131. Miłość: wiersze i obrazy, wybór wierszy do wyd. polskiego Elżbieta Desperak, Warszawa 1998, Wydawnictwo „bis”, ss. 56. 3132. Miłość: zbiór myśli i uczuć, którymi dzielę się z osobą, którą kocham, wybór tekstów Suzanne Moore, Częstochowa 2007, Edycja św. Pawła, ss. 92. 3133. Miłujcie nieprzyjacioły wasze: miłość nieprzyjaciół w Polsce, wybór tekstów Jacek Salij, Paris 1983, Nasza Rodzina, ss. 196. 3134. Mina Claudio i Mina Violetta, Małżeństwo i dziecko: jak wychowywać dzieci, Kraków 2000, Bratni Zew, ss. 142. 3135. Mina Claudio i Violetta, Jak pokonywać trudności małżeńskie: psycholog radzi, Kraków 2004, Bratni Zew - Wydawnictwo OO. Franciszkanów, ss. 101. 3136. Mina Claudio i Violetta, Małżeństwo i dziecko: jak wychowywać dzieci, Bratni Zew, Kraków 2000, ss. 142. 3137. Mina Claudio i Violetta, Małżeństwo i dziecko: jak wychowywać dzieci, Kraków 2000, Bratni Zew, ss. 142. 3138. Mina Claudio, Miłość i macierzyństwo, Kraków 2003, Wydawnictwo OO. Franciszkanów, „Bratni Zew”, ss. 142. 3139. Mina Claudio, Porady psychologa: o miłości, o przyjaźni, nieśmiałość, samoakceptacja, tajemnica sukcesu, Kraków 2002, Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew”, ss. 159. 3140. Mina Claudio, Psychologia miłości, Kraków 2000, Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew”, ss. 132. 3141. Mina Claudio, Psychologia miłości, Kraków 2004, Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew”, ss. 131. 3142. Mina Claudio, Sztuka życia: jak osiągnąć szczęście, Kraków 2005, Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew”, ss. 147. 3143. Miras Jorge, Bãnares Juan Ignacio, Małżeństwo i rodzina, Poznań 2009, Święty Wojciech, ss. 208. 3144. Miriano Costanza, Poślub ją i bądź gotów za nią umrzeć: prawdziwi mężczyźni dla nieustraszonych kobiet, Kraków 2013, Wydawnictwo Esprit, ss. 229. 3145. Miriano Costanza, Wyjdź za mąż i poddaj się: ekstremalne przeżycia dla nieustraszonych kobiet, Kraków 2013, Wydawnictwo Esprit, ss. 215. 3146. Misiurek Jerzy, Słomka Walerian, red., Małżeństwo – przymierze miłości, Lublin 1995, Towarzystwo Naukowe KUL, ss. 250. 3147. Mitchell Margaret, Przeminęło z wiatrem. 3148. Mitzner Piotr, Hania i Jarosław Iwaszkiewiczowie: esej o małżeństwie, Kraków 2000, Wydawnictwo Literackie, ss. 143, 2008, wyd. 2 poszerz. i popr., ss. 193. 3149. Mizielińska Joanna, Płeć, ciało, seksualność: od feminizmu do teorii queer, Kraków 2005, Universitas, ss. 245. 3150. Mleczko Roman, Miłość to nieba zrywanie, Częstochowa 1997, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 3151. Młynarczyk Danuta, Seks i niewola miłosna, Wrocław 1998, „Dana”, ss. 107. 3152. Młynarska Paulina, Wellman Dorota, Kalendarzyk niemałżeński, Kraków 2013, Znak Litera Nova, ss. 285. 3153. Młynarski Wojciech, Polska miłość, Warszawa 1992, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, ss. 171. 3154. Mnich Kartuski, Miłość i milczenie, Tyniec 2008, Wydawnictwo Benedyktynów, ss. 92. 3155. Mocek Joanna, 50 powodów, aby kochać, Częstochowa 2010, Edycja Świętego Pawła, ss. 60. 3156. Moczuk Eugeniusz, Młodzież końca wieku: zachowania seksualne współczesnej młodzieży w świetle badań, Rzeszów 2004, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego,, ss. 185. 3157. Modzelowska Natalia, Pisarz i miłość: Dostojewski, Czechow, Warszawa 1975, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, ss. 337. 3158. Moeller Michael Lukas, Jak zaczyna się miłość: pierwsze trzy minuty, Warszawa 2006, Wydawnictwo Nisza, ss. 199. 3159. Moim powołaniem jest Miłość: odkrywając dar ducha: materiały formacyjne Ruchu Rodzin Nazaretańskich, opracował Dariusz Kowalczyk, Wrocław 2015, TUM, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, ss. 152. 3160. Moir Anne, Jessel David, Płeć mózgu, Warszawa 2014, MUZA, ss. 300. 3161. Moir Anne, Jessel David, Płeć mózgu: o prawdziwej różnicy miedzy mężczyzną a kobietą, Warszawa 2015, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, ss. 300. 3162. Molier, Don Juan. 3163. Molier, Mizantrop. 3164. Molier, Skąpiec. 3165. Molier, Szkoła mężów. 3166. Molier, Szkoła żon. 3167. Molier, Świętoszek. 3168. Monduzzi Gianni, Kobieta zawsze się przyda: oraz 21 przepisów na jej przyrządzenie, Warszawa 1995, Twój Styl, ss. 128. 3169. Monge Miguel Ángel, Etyka w medycynie. Ujęcie interdyscyplinarne, wyd. 1, Warszawa 2012, MediPage, ss. 549. 3170. Montfort Ludwik Maria Grignion de, Miłość Mądrości Przedwiecznej, wyd. popr, i zaktualizowane, Częstochowa 2014, Wydawnictwo Montfort, ss. 194, 2013, wyd. 2, ss. 148. 3171. Moore Keith L., Persaud T.V.N., Torchia Mark G., Embriologia i wady wrodzone. Od zapłodnienia do urodzenia, Wrocław 2015, Edra Urban & Partner, ss. 321. 3172. Moran Victoria, Zaczarowany świat czyli Rady, które ułatwiają życie każdej zabieganej kobiecie, Poznań 2000, Rebis, ss. 231. 3173. Morciniec Piotr red. tomu, Problemy współczesnej rodziny, cz. 1, Opole 2011, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, ss. 245. 3174. Morciniec Piotr red., Miłość, płciowość, płodność: aktualne problemy etyki seksualnej, Opole 2007, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego, ss. 234. 3175. Morgalla Stanisław, Miłość do kwadratu: poradnik dla nieprzystosowanych, Kraków 2009, WAM, ss. 245. 3176. Morgenstern Janusz (reżyser), Trzeba zabić tę miłość (film), Warszawa 2011, Agora, 1 dysk optyczny (93 min.), dźw., kolor. 3177. Morgentaler Abraham, Dlaczego mężczyźni to udają, Warszawa 2013, Olé - grupa Wydawnicza Foksal, ss. 319. (673) 3178. Morigi Mario, Petitti Angela, Guarini Concetta, Dar miłości w komunii z Bogiem, Głogów 2010, Cisi Pracownicy Krzyża, ss. 59. 3179. Mornet Marie i Michel, Kiedy dziecko każe na siebie czekać: nadzieja długo starających się o dziecko, Kraków 2011, Esprit, ss. 193. 3180. Morney Karen, Psychologia kobiety, wyd. 2, Poznań 2012, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 281. 3181. Moro Javier, Hinduska miłość, Warszawa 2009, Świat Książki, ss. 363. 3182. Morowitz Harold J., Trefil James S., Jak powstaje człowiek: nauka i spór o aborcję, Warszawa 1995, PIW, ss. 169. 3183. Morris Desmond, Zachowania intymne, Warszawa 1998, Świat Książki, ss. 271. 3184. Morris Desmond, Zachowania intymne, wyd. 2, Warszawa 2000, „Prima”, ss. 271. 3185. Morris Gary, wybór tekstów, Szczęście w małżeństwie, Częstochowa 2008, Edycja Świętego Pawła, ss. 48. 3186. Morris Robert, Bóg jakiego nie znałem, Ustroń 2013, Księgarnia Szaron, ss. 255. 3187. Morrissey Gabrielle, Seks dobrze przyprawiony: 52 zmysłowe i pikantne przepisy na namiętny seks przez cały rok, Warszawa 2009, MT Biznes, ss. 327. 3188. Mosiołek Anna, Jakima Sławomir, Małachowska Ewa, Gierus Jacek, Zespół przetrwałego pobudzenia seksualnego. Przypadek 35-letniej pacjentki, SP 2016 (t. 14), nr 1, ss. 99-45. 3189. Mościcka Lidia, Diagnoza i prognoza trwałości małżeństw zawieranych za zgodą sądu: w świetle badań psychologicznych we Wrocławiu i Krakowie w latach 1976-1980, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. 3190. Mościskier Andrzej, Spór o naturę ludzką: socjologia czy socjobiologia?, Warszawa 1998, Wydawnictwa UW, ss. 165. 3191. Moysa Stefan, Teraz zaś trwają te trzy, Warszawa 1986, ATK, ss. 341. 3192. Mozgawa Marek (red.), Bigamia, Warszawa 2011, wyd. 2, LEX a Wolters Kluwer business, ss. 149. 3193. Mozgawa Marek (red.), Pornografia, Warszawa 2011, LEX a Wolters Kluwer business, ss. 261. 3194. Mozgawa Marek (red.), Przestępstwo zgwałcenia, Warszawa 2012, LEX a Wolters Kluwer business, ss. 336. 3195. Mozgawa Marek, Prostytucja, Warszawa 2014, wyd. 1, Wolters Kluwer, ss. 348. 3196. Możejko Beata i Paner Anna red., Miłość w czasach dawnych, Gdańsk 2009, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, ss. 260. 3197. Módlmy się…o miłość i zgodę w rodzinie [wybór tekstów, oprac. Wydawnictwo JUT], wyd. 3, Szczebrzeszyn 2013, Wydawnictwo JUT, ss. 32. 3198. Mów szeptem o miłości, wybór myśli Robert Drabiec, Szczebrzeszyn 2010, Wydawnictwo JUT, ss. 16. 3199. Mózg – umysł - dusza. Spór o adekwatną antropologię, praca zbiorowa pod redakcją Karola Jasińskiego, Zdzisława Kieliszka, Mariana Machinka, Olsztyn 2014, Wydział Teologii UWM Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, ss. 259. 3200. Mózg a zachowanie, Warszawa 2005, wydanie III zmienione, redakcja naukowa Teresa Górska, Anna Grabowska, Jolanta Zagrodzka, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 668. 3201. Mroczkowski Ireneusz, Chrześcijańska tożsamość osoby. Zarys antropologii moralnoteologicznej, Płock 2016, Płocki Instytut Wydawniczy, ss. 145. 3202. Mroczkowski Ireneusz, Natura osoby ludzkiej. Podstawy tożsamości człowieka, Płock 2012, Płocki Instytut Wydawniczy, ss. 366. 3203. Mroczkowski Ireneusz, Teologia moralna. Definicja. Przedmiot. Metoda, Płock 2011, Płocki Instytut Wydawniczy, ss. 79. 3204. Mroczkowski Sławomir, Frieske Anna, Prawne i etyczne aspekty inżynierii biomedycznej: eksperymenty na zwierzętach i badania kliniczne wyrobów medycznych, Bydgoszcz 2014, Wydawnictwa Uczelniane Uniwersytetu Techniczno-Przyrodniczego, ss. 193. 3205. Mroczkowski Tomasz F., Choroby przenoszone drogą płciową, wyd. 2 popr. i uzup., Lublin 2006, Czelej, ss. 584, 2012, wyd. 3 popr. i uzup., ss. 372. 3206. Mrożek Sławomir, Miłość na Krymie. 3207. Mróz Mirosław, Bolewski Przemysław, Być i miłować: studia nad myślą św. Tomasza z Akwinu o miłości, Toruń 1999, Wyższe Seminarium Duchowne, ss. 173. 3208. Mrzygłód Helena, Nowak Anna, Thurow Regina, Modele życia rodzinnego w świadomości studentów, Szczecin 2010, Wydawnictwo ORTWP, ss. 193. 3209. Muchacka Bożena, red. nauk., Rodzina w kontekście współczesnych problemów wychowania, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 421. 3210. Mueser Kim Tornwall, Gingerich Susan, Życie ze schizofrenią: poradnik dla rodzin, wyd. 2 popr. (dodr.), Poznań 2008, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 459. 3211. Mühs Wilhelm, Czy można zdefiniować miłość?: 365 myśli o miłości, Kraków 2002, Wydawnictwo Salwator, ss. 96. 3212. Muir Caroline, Muir Charles, Tantra. Sztuka świadomego kochania, Warszawa 2009, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 141. 3213. Muir Charles i Caroline, Tantra – sztuka świadomego kochania, Warszawa 1991, Wydawnictwo Pusty Obłok, Agencja Wydawnicza Jacek Santorski, ss. 102. 3214. Muir Charles i Caroline, Tantra: sztuka świadomego kochania, wyd. 4, Warszawa 2009, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 141. 3215. Muir Charles i Caroline, Tantra: sztuka świadomego kochania, wyd. 2, Warszawa 1998, Wydawnictwo Jacek Santorski & Co, ss. 112. 3216. Müller Maciej, Ponikło Tomasz, Miłość z odzysku: nowy związek – jak żyć w Kościele?, Kraków 2010, Wydawnictwo Znak, ss. 218. 3217. Mulvey Kate, Jak uwieść młodszego faceta: łowieckie porady (kuguarzycy), Warszawa 2011, G+J, Gruner + Jahr Polska, ss. 160. 3218. Murkoff Heidi [oraz] Mazel Sharon, W oczekiwaniu na ciążę: wspaniały poradnik dla wszystkich, którzy pragną zostać rodzicami!, Poznań 2010, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 263, 2015, wyd. 1 (dodr.), ss. 263. 3219. Murkoff Heidi, Dieta przyszłej mamy. Poradnik dla kobiet w ciąży, Poznań 2017, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 432. 3220. Murkoff Heidi, Mazel Sharon, W oczekiwaniu na ciążę: wspaniały poradnik dla wszystkich, którzy pragną zostać rodzicami!, wyd. 1 dodr., Poznań 2015, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 263. 3221. Murkoff Heidi, Pierwszy rok życia dziecka, Poznań 2018, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 695. 3222. Murkoff Heidi, W oczekiwaniu na ciążę. Wspaniały poradnik dla wszystkich, którzy pragną zostać rodzicami, wyd. I (dodruk), Poznań 2017, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 263. 3223. Murkoff Heidi, W oczekiwaniu na dziecko. Najlepszy poradnik dla przyszłych matek i ojców, wyd. VIII (dodruk), Poznań 2018, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 680. 3224. Murphy Joseph, Potega podświadomości, wydanie nowe uzupełnione, Warszawa 2012, Wydawnictwo „Świat Książki”, ss. 286. 3225. Murray Jill, Ale ja go kocham, Gdańsk 2002, GWP, ss. 192. 3226. Murrow David, Czego mąż ci nie mówi?, Poznań 2016, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów „W drodze”, ss. 225. 3227. Murzyn Andrzej, Cibor Ryszard, Michałowski Stanisław, Dziecko w świecie pokus, Kraków 2000, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 109. 3228. Music – erotica – culture, ed. by Maciej Jabłoński and Ryszard J. Wieczorek, Poznań 2007, Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 185. 3229. Muszala Andrzej red., Encyklopedia bioetyki: personalizm chrześcijański, wyd. 2 uzup., Radom 2009, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, ss. 725. 3230. Muszala Andrzej red., Encyklopedia bioetyki: personalizm chrześcijański, głos Kościoła, Radom 2005, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, ss. 552. 3231. Muszala Andrzej red., Encyklopedia bioetyki: personalizm chrześcijański, wyd. 2 popr. i zm., Radom 2007, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, ss. 689. 3232. Muszala Andrzej, Embrion ludzki w starożytnej refleksji teologicznej, Kraków 2009, WAM, ss. 553. 3233. Muszala Andrzej, Encyklopedia bioetyki, Radom 2009, wyd. 2 uzup., Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, ss. 725. 3234. Muszala Andrzej, Medycyna a globalizacja: Michela Schooyansa krytyka globalistycznej polityki antynatalistycznej, Kraków 2003, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 263. 3235. Muszelak Michał red., Między filozofią a bioetyką: konsekwencje społeczno-etyczne rozwoju biomedycyny, Poznań 2005, Wydawnictwo Naukowe Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego, ss. 279. 3236. Muszyński Heliodor, Rozwój moralny, Warszawa 1987, wyd. II, Biblioteka Psychologiczna, WSiP, ss. 252. 3237. Muszyński Wojciech red. nauk., (Roz)czarowanie?: miłość i związki uczuciowe we współczesnym społeczeństwie, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 446. 3238. Muszyński Wojciech red. nauk., „Kocha się raz?”: miłość w relacjach partnerskich i rodzinnych, Toruń 2009, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 435. [1630] 3239. Muszyński Wojciech red. nauk., Więzi w małżeństwie i rodzinie – zaufanie, współdziałanie, zależność, Toruń 2011, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 379. 3240. Muszyński Wojciech, Sikora Ewa, Miłość, wierność i uczciwość na rozstajach współczesności: kształty rodziny współczesnej, Toruń 2008, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 468. 3241. Muszyński Wojciech, Sikora Ewa, red. nauk., Małżeństwo i rodzina w ponowoczesności: szanse, zagrożenia, patologie, Toruń 2008, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 448. 3242. Myszkowski Rafał, Klucz do lektury „Pieśni duchowej” św. Jana od Krzyża: studium relacji oblubieńczej, Kraków 2007, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, ss. 175. 3243. Myszkowski Rafał, Klucz do lektury „Pieśni duchowej” św. Jana od Krzyża: studium relacji oblubieńczej, Kraków 2013, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, ss. 175. 3244. Myśli o… miłości, wybór tekstów Pauline Barret, Warszawa 1998, Warszawa „Palabra” , ss. 26. 3245. Myśliwiec Karol, Eros nad Nilem, Warszawa 1998, Prószyński i S-ka, ss. 176. 3246. Na nową drogę życia, wybór Anna Nyckowska, Poznań 1994, Itaka, ss. 62. 3247. Na zawsze kocham…, wybór tekstów i obrazów Helen Exley, Częstochowa, Edycja Świętego Pawła, New York, „Exley’, 1997, ss. 60. 3248. Nagler William i Androff Ann, Jak uratować małżeństwo i przyjaźń?: 6 (nie)zawodnych sposobów, Warszawa 1992, Argor, ss. 70. 3249. Nagórny Janusz, Bądźmy ludem życia: felietony z Radia Maryja, Szczecinek 2005, Fundacja „Nasza Przyszłość”, ss. 241. 3250. Nagórny Janusz, Biblijny rachunek sumienia dorosłych, Lublin 2007, Wydawnictwo Gaudium, ss. 61. 3251. Nagórny Janusz, Jeżyna Krzysztof, red., Człowiek, miłość, rodzina: „Humanae vitae” po 30 latach: materiały z sympozjum KUL 3-4 grudnia 1998, Lublin 1999, RW KUL, ss. 401. 3252. Nagórny Janusz, Kieniewicz Piotr, red., Geny – wolność zapisana?: meandry współczesnej genetyki: przesłanie moralne Kościoła, Lublin 2005, Wydawnictwo KUL, ss. 221. 3253. Nagórny Janusz, Małżeński rachunek sumienia, Lublin 2007, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej Gaudium, ss. 46. 3254. Nagórny Janusz, Płciowość – miłość – rodzina, red. Krzysztof Jeżyna, Wojciech Rzepa, KUL, Instytut Teologii Moralnej, Lublin 2009, Wydawnictwo KUL, ss. 372. 3255. Nagórny Janusz, Pokrywka Marian (redaktorzy), Płciowość ludzka w kontekście miłości. Przesłanie moralne Kościoła, Lublin 2005, Wydawnictwo KUL, ss. 350. 3256. Nagórny Janusz, Teologia moralna – wokół odnowy po Soborze Watykańskim II, Dzieła wszystkie, Lublin 2014, Wydawnictwo KUL, ss. 430. 3257. Nagórny Janusz, Teologiczna interpretacja moralności Nowego Przymierza, Lublin 2009, Wydawnictwo KUL, ss. 435. 3258. Nagórny Janusz, Z wiary miłość i nadzieja, red.: Krzysztof Jeżyna, Jerzy Goćko, Wojciech Rzepa, Lublin 2011, Wydawnictwo KUL, ss. 388. 3259. Najda Andrzej Jacek, Małżeństwo i rodzina od Biblii po współczesność, Warszawa 2008, Instytut Papieża Jana Pawła II, ss. 309. 3260. Najpiękniejsze modlitwy: o wiarę, nadzieję i miłość [kompleksowe przygotowanie publikacji Olimp Media], Ożarów Mazowiecki 2015, Firma Księgarska Olesiejuk, ss. 175. 3261. Najpiękniejsze wiersze o miłości, Warszawa 1996, „bis”, ss. 61. 3262. Największa i na zawsze, wybór tekstów Anna Woźniak-Kot, Częstochowa 2002, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 3263. Największa jest miłość [wybór Sławomir Sznurkowski, Marzena Słomian-Żelazny, Częstochowa 1994, Edycja Świętego Pawła, ss. 32. 3264. Największa jest miłość: antologia polskiej poezji o miłości rodzinnej, wybór, oprac., wstęp Tadeusz Jania, wyd. 2 zm., Kraków 1999, nakł. Stowarzyszenia Rodzin Katolickich Diecezji Rzeszowskiej, ss. 599. 3265. Największa jest miłość: antologia polskiej poezji o miłości rodzinnej, wybór i opracowanie, wstęp Tadeusz Jania, Kraków 1995, ss. 702. 3266. Nałkowska Zofia, Granica. 3267. Nałkowska Zofia, Niedobra miłość, Warszawa 1979, Czytelnik, ss. 219. 3268. Nałkowska Zofia, Niedobra miłość, wyd. 2, Warszawa 1975, Książka i Wiedza, ss. 258. 3269. Nałkowska Zofia, Niedobra miłość: romans prowincjonalny, Warszawa 1928, nakładem Gebethnera i Wolffa, ss. 276. 3270. Namiętności, Wiesław Łukaszewski i inni, w dyskusjach udział wzięli również Hanna Brycztema, Jolanta Koczurowska, Bogdan Wojciszke, Sopot 2011, Smak Słowa, ss. 165. 3271. Namysłowska-Gawrysiak Barbara, Handel ludźmi celem wykorzystania seksualnego. Zagadnienia karnoprawne i kryminologiczne, Warszawa 2018, Wydawnictwo C.H. Beck, ss. 389. 3272. Napier Augustus Y., Małżeństwo: krucha więź: w poszukiwaniu partnerstwa i trwałości, Kraków 2008, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, ss. 474. 3273. Narzeczeństwo jako przygotowanie do małżeństwa: antologia materiałów pomocnych przy prowadzeniu duszpasterstwa narzeczonych i małżeństw, przygot. i red. Zdzisław Struzik, Warszawa 2007, Instytut Papieża Jana Pawła II, ss. 196. 3274. Nastulczyk Tomasz, Oczko Piotr, Homoseksualność staropolska: przyczynek do badań, Kraków 2012, Collegium Columbinum, ss. 541. 3275. Nasz skarb to miłość: pamiątka sakramentu małżeństwa, Częstochowa 2007, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 3276. Nathanson Bernard N., Ręka Boga: od śmierci do życia – podróż zwolennika aborcji, który zmienił zdanie, wyd. 2 popr., Warszawa, Fronda, Ząbki, Apostolicum, 2009, ss. 245. 3277. Nauki przyrodnicze na drodze pomiędzy bioetyką a biopolityką: materiały z sesji naukowej, Warszawa, 20 maja 2003 r., PAN. Komitet Etyki w Nauce przy Prezydium PAN, Wrocław 2003, Ossolineum, ss. 79-120, zbiór nadbitek z „Nauka” 2003. 3278. Nawrocka Anna, W poszukiwaniu podstaw i zasad bioetyki, Katowice 2001, Dział Wydawnictw ŚAM, ss. 211. 3279. Nawrocki Lew, Faramuszki do poduszki, Poznań 1999, WiS, ss. 92. 3280. Nawrot Oktawian, Ludzka biogeneza w standardach Rady Europy, Warszawa 2011, Wolters Kluwer Polska, ss. 464. 3281. Nawrot Oktawian, Nienarodzony na ławie oskarżonych, Toruń 2007, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 348. 3282. Naylor Clare, Miłość – instrukcja obsługi, Warszawa 2003, Świat Książki, ss. 238. 3283. Nazar Mirosław, Rozliczenia majatkowe konkubentów, Lublin 1993, Lubelskie Wydawnictwa Prawnicze, ss. 234. 3284. Nazare-Aga Isabelle, Nie pozwól sobą manipulować w miłości, Warszawa 2005, Klub dla Ciebie, ss. 223. 3285. Necel Wojciech red., Małżeństwo jako przymierze, Stargard Szczeciński 2000, ss. 76. 3286. Nédoncelle Maurice, Wartość miłości i przyjaźni, Kraków 1993, „M”, ss. 111. 3287. Nehring Przemysław, Dlaczego dziewictwo jest lepsze niż małżeństwo?: spór o ideał w chrześcijaństwie zachodnim końca IV wieku w relacji Ambrożego, Hieronima i Augustyna, Toruń 2005, Wydawnictwo UMK, ss. 243. 3288. Neonatologia, John P. Clomerty, Eric C. Eichenwald, Anne R. Hansen, Ann R. Stark, red. naukowy wydania polskiego Janusz Gadzinowski, Warszawa 2015, wyd. MediPage, ss. 1093. 3289. Neuhauser Johannes red., Miłość szczęśliwa: terapia par Berta Hellingera, Warszawa 2004, Wydawnictwo Jacek Santorski & Co, ss. 354. 3290. Neurobiologia, A. Longstaff, przekład zbiorowy pod red. Andrzeja Wróbla, Warszawa 2012, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 561. 3291. Neurofizjologia kliniczna, Peter Vogel, redakcja I wydania polskiego Paweł Liberski, Wrocław 2011, Elsevier Urban & Partner, ss. 229. 3292. Neurologia, redakcja naukowa Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski, t. 1, ss. 200, t. 2, ss. 807, Warszawa 2014, Wydawnictwo Lekarskie PZWL. 3293. Neurologia. Diagnostyka i leczenie, P. Lehmann-Horn, A. Ludoph; pod red. Ryszarda Podemskiego Wrocław 2004, Urban & Partner, ss. 620. 3294. Neurologia. Kompendium, Peter Berlit, Warszawa 2008, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, wyd. I, ss. 420. 3295. Neurologia. Merritta, Lewis P. Rowland, Tomothy A. Pedley, redakcja wydania III polskiego Hubert Kwieciński, Anna M. Kamińska, t. 1, Wrocław 2012, ss. 410, t. 2, Wrocław 2012, ss. 880, t. 3, Wrocław 2012 (dodruk 2014), ss. 1232, Elsevier Urban & Partner. 3296. Neuropsychiatria, Stuart C. Yodofsky, Robert E. Hales, redaktor wydania I polskiego Jacek Wciórka, Wrocław 2012, Elsevier Urban & Partner, ss. 578 + dodatki. 3297. Neuropsychologia kliniczna wobec zjawisk świadomości i nieświadomości, Anna Herzyk, Warszawa 2011, wyd. 1, ss. 269. 3298. Neuropsychologia kliniczna, t. 1, Urazy mózgu. Procesy poznawcze i emocjonalne, t. 2, Urazy mózgu. Procesy komunikacyjne i powrót do społeczeństwa, Warszawa 2007, WN PWN. 3299. Neuropsychologia medyczna, redakcja naukowa Carol L. Amstrong, Lisa Morrow, redakcja naukowa wydania polskiego Michał Harciarek, t. I, wyd. I, ss. 445, t. 2, wyd. I, ss. 411, Warszawa 2014, Wydawnictwo Lekarskie PZWL. 3300. Neuropsychologia. Współczesne kierunki badań, red. naukowy Krzysztof Jodzio, Warszawa 2009, WN PWN, ss. 463. 3301. Newell John, W roli Stwórcy?: dokąd zmierza inżynieria genetyczna, Warszawa 1997, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, ss. 141. 3302. Newelska Marta, Piękni, młodzi, kosztowni: męskie praktyki homoseksualne w Japonii h okresu Edo (1600-1868), Warszawa 2011, Wydawnictwo TRIO, ss. 194. 3303. Nędza-Sikoniowska Kinga red., Zagadnienie cielesności w kulturach Słowian wschodnich, Kraków 2013, Dom Wydawnictw Naukowych, ss. 198. 3304. Nhat Hanh, Nauki o miłości, Poznań 2006, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 187. 3305. Nie kuśtykaj na drodze miłości!, Częstochowa 2002, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 3306. Niebo złote ci otworzę (Perły liryki europejskiej), wybór i opracowanie Aleksander Nawrocki, Warszawa 1992, Wydawnictwo Książkowe IBiS, ss. 207. 3307. Niebo złote ci otworzę, wybór i oprac. Aleksander Nawrocki, Warszawa 1992, IBiS, ss. 206. 3308. Niebo złote ci otworzę, wybór i oprac. Aleksander Nawrocki, wyd. 3, Warszawa 1994, IBiS, ss. 206. 3309. Niebrój Lesław T., Bioetyka programów życiowych: rozwinięcie koncepcji pryncypializmu Beauchampa i Childressa, Katowice 2010, Śląski Uniwersytet Medyczny, ss. 401. 3310. Niebrój Lesław, U początków ludzkiego życia, Kraków 1997, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 142. 3311. Niechwiej Marek, Miłość: sentencje dla zakochanych, Warszawa 2003, Wydawnictwo bis, ss. 256. 3312. Nieder John, Thompson Thomas M., Przebacz i pokochaj na nowo, Warszawa 1995, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 207. 3313. Niedośpiał Michał, Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 28 X 1998 r. I ACa 612/98, Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych 2007, nr 7, s. 77-95 [dotyczy dóbr osobistych w k.c.]. 3314. Niedośpiał Michał, Glosa do wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z 26 III 2010 r. I C 28/10, Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych 2013, nr 5, s. 96-131, część I, OSA 2013, nr 6, s. 98-133, część II [dotyczy wolności sumienia i wyznania (religii)]. 3315. Niedośpiał Michał, Wiek zawarcia małżeństwa, Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych 2012 , nr 8, s. 118-136. 3316. Niejedno ma imię, wybór Kiejstut R. Szymański, Wrocław 1995, Wydawnictwo Europa, ss. 159. 3317. Niepełnosprawnych, Warszawa 1994, Żak, ss. 209. 3318. Niepłodność i rozwój wspomagany, pod red. Jerzego Radwana i Sławomira Wołczańskiego, Poznań 2011, wyd. I, Termedia Wydawnictwo Medyczne,ss. 350. 3319. Niewiadomska Iwona, Seks, Lublin 2005, Wydawnictwo KUL, Gaudium, ss. 233. 3320. Niewińska Agnieszka, Raport o gender w Polsce, Wydawnictwo Fronda, Warszawa 2014, ss. 365. 3321. Nieznaj Sebastian, Mini przewodnik po Miłości, Kraków 2004, Wydawnictwo Fides, ss. 67. 3322. Nikodemska Joanna red. prowadzący, Chemia miłości, Warszawa 2011, G+J Gruner + Jahr Polska, ss. 103. 3323. Nikodemska Joanna red. prowadzący, Ekscentryczne namiętności, Warszawa 2011, G+J, Gruner + Jahr Polska, ss. 93. 3324. Nissinen Sheryl, Przedślubnik: poradnik dla narzeczonej, wyd. 1 w jęz. pol., Gdańsk 2002, GWP, ss. 167. [3082] 3325. Nitkiewicz Aleksandra [red. Małgorzata Wilk], Obudźmy miłość: album z okazji rocznicy ślubu, Częstochowa 2013, Edycja Świętego Pawła, ss. 32. 3326. Niven David, 100 prostych sekretów udanego związku: co odkryli naukowcy i jak możesz to wykorzystać, Warszawa 2010, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 261. 3327. Nomejko Agnieszka, Dolińska-Zygmunt Grażyna, Mucha Anna, Znaczenie jakości komunikacji dla satysfakcji seksualnej kobiet i mężczyzn w bliskich związkach o różnym stażu, SP 2017 (t. 15), nr 1, ss. 1-8. 3328. Nord Navis, Sztuka Trzech Miłości: rzecz o miłości ziemskiej i uniwersalnej, Kraków 2014, Wydawnictwo Antares, ss. 207. 3329. Norwid Cyprian, Mówisz mi: Miłość?, wybór i opracowanie Leszek Lachowiecki, Warszawa 1997, Sternik, ss. 70. 3330. Norwitz Errol, Schorge John, red. naukowy tlumaczenia polskiego Bogdan Chazan, Położnictwo i ginekologia w zarysie, Warszawa 2006, Wydawnictwa Lekarskie PZWL, ss. 148 3331. Norwood Robin, Kobiety, które kochają i ciągle liczą na to, że on się zmieni, Warszawa 1992, Folium, ss. 237. 3332. Norwood Robin, Kobiety, które kochają za bardzo i ciągle liczą na to, że on się zmieni, wyd. 3 popr. (dodr.), Poznań 2000, Rebis, ss. 291. 3333. Norwood Robin, Kobiety, które kochają za bardzo i ciągle liczą na to, że on się zmieni, Warszawa 1994, Świat Książki, ss. 239. 3334. Norwood Robin, Kobiety, które kochają za bardzo i ciągle liczą na to, że on się zmieni, wyd. 3 popr., Poznań 1999, Rebis, ss. 291. 3335. Norwood Robin, Kobiety, które kochają za bardzo i ciągle liczą na to, że on się zmieni, wyd. 3 popr. (dodr.), Poznań 2003, Rebis, ss. 291. 3336. Norwood Robin, Kobiety, które kochają za bardzo, wyd. 1 (dodr.), Poznań 2014, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 281. 3337. Norwood Robin, Kobiety, które kochają za bardzo, wyd. 3 popr. (dodr.), 2004, ss. 291, wyd. 4 popr. (dodr.), 2010, ss. 281, wyd. 4 popr. (dodr.), 2011, s. 281, wyd. 4 popr. (dodr.), 2012, ss. 281, wyd. 4 popr. (dodr.), 2013, ss. 281, wyd. 5 (poszerzone i uzupełnione), Poznań 2015, ss. 281, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 301. 3338. Norwood Robin, Kobiety, które kochają za bardzo, wyd. 4 popr. (dodr.), Toruń 2007, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 281. 3339. Norwood Robin, Kobiety, które kochają za bardzo, wyd. 4 popr. (dodr.), wyd. 4 popr. (dodr.), Poznań 2008, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 281. 3340. Norwood Robin, Kobiety, które kochają za bardzo, wyd. 4 popr., Poznań 2006, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 281. 3341. Nosowski Zbigniew, Parami do nieba: małżeńska droga świętości, Warszawa 2004, Biblioteka „Więzi”, ss. 273. 3342. Nosowski Zbigniew, Parami do nieba: małżeńska droga świętości, wyd. 2 rozszerz., Warszawa 2010, Biblioteka „Więzi”, ss. 351. 3343. Nossol Alfons, Miłość współweseli się z prawdą: ewangeliczny wymiar przepowiadania, Opole 1996, Wydawnictwo Świętego Krzyża, ss. 410. 3344. Nossol Alfons, Miłość zwycięstwem prawdy: dynamiczny charakter słowa Bożego, Opole 1987, Wydawnictwo Św. Krzyża, ss. 499. 3345. Nossol Alfons, Prawda i miłość: teologia w służbie Słowa Bożego, Opole 1982, Wydawnictwo Św. Krzyża, ss. 504. 3346. Novotny Pamela Patrick, Wszystko o niepłodności i jej leczeniu, Kraków 1992, Wydawnictwo BS, ss. 140. 3347. Nowa Biblia Gdańska Nowy Testament, 2014, wyd. 2, Wydawnictwo Szaron, ss. 320. 3348. Nowa Biblia Gdańska, Śląskie Towarzystwo Biblijne, Katowice, Ustroń 2018, ss. 1402. 3349. Nowa encyklopedia chrześcijaństwa, red. wydania polskiego Henryk Witczyk, Kielce 2017, Wydawnictwo „Jedność”, ss. 864. 3350. Nowacka Ewa, Miłość, psiakrew, Wrocław 2001, Ossolineum, ss. 147. 3351. Nowacka Magdalena, Sytuacja prawna osób homoseksualnych a regulacja związków partnerskich na tle prawno-porównawczym, Toruń 2004, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss., 161. 3352. Nowak Antoni J. red., Satanizm, rock, narkomania, seks, Lublin 1999, Redakcja Wydawnictw KUL, ss. 360. 3353. Nowak Antoni J., Kobieta, miłość, życie, Wrocław 1995, Wydawnictwo Świętego Antoniego, ss. 23. 3354. Nowak Antoni J., Psychologia małżeństwa i rodziny: wykłady rzeszowskie, Lublin 2008, Instytut Akcji Katolickiej Archidiecezji Lubelskiej, ss. 45. 3355. Nowak Antoni Jozafat, Psychologia XX-XY: wykłady rzeszowskie, Rzeszów 2011, Wyższa Szkoła Inżynieryjno-Ekonomiczna, ss. 144. 3356. Nowak Antoni Jozafat, Słomka Walerian, red., Miłość większa niż grzech, Lublin 1996, TN KUL, ss. 226. 3357. Nowak Bogusław, Miłość i cierpienie: męka i zmartwychwstanie Chrystusa źródłem uzdrowienia człowieka, Kraków 2007, Wydawnictwo Salwator, ss. 84. 3358. Nowak Bronisław, Żony, nałożnice, wszetecznice czyli Obraz czarnych afrykańskich kobiet widziany oczami europejskich podróżników XV-XIX wieku, Warszawa 1994, Trio, ss. 126. 3359. Nowak Magdalena, Tylko miłość…, Olsztyn 1995, Polskie Towarzystwo Czytelnicze, ss. 35. 3360. Nowak Marta, Gawęda Agnieszka, Janas-Kozik Małgorzata, Fizjologiczny rozwój psychoseksualny dzieci i młodzieży, SP 2010 (t. 8), nr 2, ss. 64-70. 3361. Nowak Samuel, Seksualny kapitał: wyobrażone wspólnoty smaku i medialne tożsamości polskich gejów, Kraków 2013, Universitas, ss. 333. 3362. Nowak Stanisław, Kobieta otwarta, Warszawa 2004, Nowy Świat, ss. 223. 3363. Nowak Władysław, Tunkiewicz Michał, red., Małżeństwo w świetle dialogu kultur, Olsztyn 2009, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, ss. 210. 3364. Nowak-Dziemianowicz Mirosława, Małżeństwo wobec rozwodu, Wrocław 1994, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ss. 152. 3365. Nowe Przymierze, Pismo Święte Nowego Testamentu, przekład z języka greckiego, Poznań – Bydgoszcz 2008, Ewangeliczny Instytut Biblijny, Liga Biblijna w Polsce, ss. 344. 3366. Nowe Przymierze. Pismo Świete Nowego Testamentu, Poznań – Bydgoszcz 2008, Liga Biblijna w Polsce. 3367. Nowicka Urszula, Nowakowski Bartosz, Zdrada małżeńska a rozwód w orzecznictwie sądów polskich, Kraków 2018, Wydawnictwo Scriptum, ss. 187. 3368. Nowicka Urszula, Stwierdzenie stanu wolnego wiernych prawosławnych na forum Kościoła katolickiego, Warszawa 2012, Wydawnictwo UKSW, ss. 424. 3369. Nowicka Urszula, Szafarz sakramentu małżeństwa: studium historyczno-prawne, Wrocław 2007, Papieski Wydział Teologiczny, Oborniki Śląskie, Studio Graphits, ss. 200. 3370. Nowicka Wanda przygot., Zdrowie reprodukcyjne kobiet w Polsce, Warszawa 1997, Federacja na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, ss. 40. 3371. Nowotny Pamela Patrick, Wszystko o niepłodności i jej leczeniu, Kraków 1992, Wydawnictwo BS, ss. 140. 3372. Nowy Komentarz Biblijny pod redakcją Antoniego Paciorka, Romana Bartnickiego, Antoniego Troniny, Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, 20 tomów do Nowego Testamentu (część ukazała się, część jest w opracowaniu, ukaże się), 30 tomów do Starego Testamentu (część ukazała się, część jest w opracowaniu, ukaże się), Wydawnictwo Edycja Świetego Pawła, Częstochowa, 2000-2017 i nadal. 3373. Nowy leksykon biblijny, red. Franz Kogler i inni, red. naczelny wyd. polskiego Henryk Witczyk, Kielce 2011, Wydawnictwo „Jedność”, Herder, ss. 845. 3374. Nowy słownik teologii biblijnej, red. Henryk Witczyk, Lublin, Kielce 2017, TN KUL, Wydawnictwo „Jedność”, ss. 1020. 3375. Nowy Testament 3376. Nowy Testament – Pismo Święte Nowego Testamentu, przekład z V wydania Biblii Tysiąclecia, Poznań 2013, Pallottinum, ss. 707. 3377. Nowy Testament (nowy przekład z języka greckiego na współczesny polski), Warszawa 1991, Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, ss. 527. 3378. Nowy Testament (w przekładzie polskim z języka łacińskiego Jakuba Wujka); przedmowa i komentarz Władysław Lohn, Kraków 1989, WAM, ss. 446 3379. Nowy Testament dla moderatorów, przeklad Nowego Testamentu i przypisy Remigiusz Popowski, objaśnienia i komentarze zbiorowe pod red. Lyman Coleman, Warszawa 2008, Agencja Wydawnicza „Vocatio”, PSB, ss. 653. 3380. Nowy Testament i Psalmy, Nowy Przekład, The Gideons International, Towarzystwo Biblijne w Polsce, Warszawa 1994, ss. 453 (tekst polski). 3381. Nowy Testament i Psalmy. Nowy przekład, The Gedeons International, język polski, ss. 452 (Gedeonici). 3382. Nowy Testament i Psalmy. Nowy przekład, Warszawa 1994, Towarzystwo Biblijne w Polsce [gideonici], ss. 453. 3383. Nowy Testament, mp3 (1 płyta), przekład: Ewangeliczny Instytut Biblijny, 2012, Liga Biblijna. 3384. Nowy Testament, Nowy Przekład, Produced by the American Bible Society for the Polish Baptist Assocation, American Bible Society, New York, tekst równoległy polsko-angielski, 1966, ss. 601. 3385. Nowy Testament, przekład ekumeniczny z języków oryginalnych, The New Testament, wydanie polsko-angielskie, Warszawa 2015, Towarzystwo Biblijne w Polsce, Bibl Society, ss. 479. 3386. Nowy Testament, Przekład na Wielki Jubileusz Roku 2000, z języka greckiego przełożył i przypisami opatrzył ks. Remigiusz Popowski, Warszawa 2001, Oficyna Wydawnicza Vocatio, ss. 440. 3387. Nowy Testament, tłum. Eugeniusz Dąbrowski, Warszawa 1949, Pax, ss. 1032. 3388. Nowy Testament. Przekład na Wielki Jubileusz Roku 2000, Remigiusz Popowski (przekład, wprowadzenie, przypisy), Warzawa 2001, PSB, ss. 441. 3389. Nurowska Maria, Miłość rano, miłość wieczorem, Warszawa 2014, Wydawnictwo WAB, ss. 253. 3390. Nycz Grzegorz Władysław, Piąte: Nie zabijaj: aborcja, in vitro, eutanazja, Gdańsk 2014, Wydawnictwo GALAN, ss. 122. 3391. Nydahl Ole, Budda i miłość czyli Jak kochać i być kochanym, Warszawa 2007, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 268. 3392. Nydahl Ole, Budda i miłość: szczęśliwe partnerstwo oczami buddyjskiego lamy, wyd. 2, Warszawa 2012, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 311. 3393. Nygren Anders, Agape and Eros, tłumaczenie angielskie P.S. Watson, Philadelphia: The Westminster Press, 1953 (cyt. za Carter Lindberg, Historia milości w zachodnim chrześcijaństwie, Kraków 2012, Wydawnictwo WAM, s. 286) (Nygren jest autorem szwedzkim, książka ta została napisana w języku szwedzkim, składała się z dwóch częśći: A Study in the Christian Love, opublikowanej w roku 1930, i The History of the Idea of Love, wydanej w 1936, książka prawie od razu została przetłumaczona na język angielski i niemiecki – cyt. za C. Lindbergem, jw., s. 249); brak jest tłumaczenia polskiego tej podstawowej książki, powinno ono się ukazać, trzeba zainteresować tym polskich wydawców) (nie ma tej książki w BJ i BN). 3394. Nykiel Marzena, Pułapka gender. Karły kontra orły. Wojna cywilizacji, Kraków 2014, Wydawnictwo „M”, ss. 310. 3395. O czym mówią kobiety, kiedy rozmawiają o seksie?, przekład z jęz. hiszp.. Magdalena Mirecka-Liana, Warszawa 2006, Oficyna Wydawnicza Rytm, ss. 415. 3396. O małżeństwie chrześcijańskim: Encyklika Jego Świątobliwości Piusa XI z Opatrzności Bożej Papieża, wyd. 1 wznowione i uwspółcześnione, Warszawa 1998, „Te Deum”, ss. 46. 3397. O miłości wszelakiej…: aforyzmy, opinie, refleksje, Wrocław 1995, Croma, ss. 348. 3398. O miłości, małżeństwie i rodzinie: przygotowanie do życia w rodzinie dla młodzieży szkół ponadpodstawowych, oprac. Maria Ryś, Warszawa 1998, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, ss. 312. 3399. O miłości, red. Wojciech Orliński, Katowice 2003, Księgarnia św. Jacka, ss. 16. 3400. O miłości, wybór tekstów Sylwia Galus, Elżbieta Gumalak, Natalia Wojtoń, Katowice 2008, Księgarnia św. Jacka, ss. 16. 3401. O miłości: antologia, wybór, red., wstęp Marian Grabowski, Toruń 1998, Wydawnictwo UMK, ss. 178. 3402. O miłości: antologia, wybór, redakcja, wstęp Marian Grabowski, Toruń 1998, UMK, ss. 178. 3403. O miłości: listy pisarzy polskich od Adama Mickiewicza do Marka Hłaski, komentarze, wybór tekstów Barbara Riss, Warszawa 1997, Prószyński i S-ka, ss. 265. 3404. O miłości…, projekt typograficzny i wybór tekstów Krzysztof R. Jaśkiewicz, Warszawa 2015, PROMIC – Wydawnictwo Księzy Marianów, ss. 63. 3405. O pochodzeniu człowieka, Fronda 2013, nr 67, s. 292. 3406. O wyzwaniach bioetycznych przed którymi stoi współczesny człowiek, Katowice 2013, Wydział Duszpasterstwa Ogólnego Kurii Metropolitalnej, ss. 14. 3407. O wyzwaniach bioetycznych przed którymi stoi współczesny człowiek, Konferencja Episkopatu Polski, Warszawa 2013, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, ss. 23. 3408. O`Connor Dagmar, jak kochać się z tą samą osobą do końca życia i wciąż to lubić, Warszawa 2010, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 268. 3409. Obara Daniel, Tajemnica zawodowa w praktyce lekarza seksuologa, PS 2016, nr 45, ss. 35-44 (2016, nr 1). 3410. Obarski Eugeniusz wybór i opracow., Ekstaza, seks, magia: inny wymiar erotyki, Wrocław 1993, Thesaurus Press, ss. 192. 3411. Obirek Stanisław, Nad dziesięcioma przykazaniami, Kraków 2004, Wydawnictwo WAM, ss. 83. 3412. Oblicza miłości: wokół encykliki Benedykta XVI Deus caritas est, red., Jarosław Kotowski, Wojciech Nowacki, Olecko, Wydawnictwo Wszechnicy Mazurskiej – Acta Universitas Masuriensis, Warszawa, Wydział Filozofii Chrześcijańskiej UKSW, 2007, ss. 195. 3413. Obuchowska Irena red., Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, wyd. 3 zm., Warszawa 1999, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, ss. 607. 3414. Obuchowska Irena, Jaczewski Andrzej, Rozwój erotyczny, Warszawa 1982, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, ss. 241. 3415. Obuchowska Irena, Jaczewski Andrzej, Rozwój erotyczny, wyd. 2 popr., Warszawa 1992, ss. 246, Warszawa 2002, „Żak”, ss. 205. 3416. Ocalić cywilizację – ocalić ludzkie życie, Kraków 2002, Wydawnictwo Księży Sercanów „SCJ”, ss. 132. 3417. Oddać głos sercu, wybór tekstów Aldona Różanek, Częstochowa 2000, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 3418. Odpowiedzialność za życie i miłość: materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez Duszpasterstwo Rodzin Diecezji Bielsko-Żywieckiej, red. Eugeniusz Burzyk, Bielsko-Biała 1996, Wydział Duszpasterstwa Kurii Diecezjalnej Bielsko-Żywieckiej, ss. 137. 3419. Odważnie o seksie [dokument elektroniczny], 90 stron zakazanej wiedzy, Gliwice 2007?, Internetowe Wydawnictwo Złote Myśli. 3420. Oettingen Justyna, Dysfunkcje seksualne – podejście oparte na teorii poznawczej, SP 2013 (t. 11), nr 2, s. 68-75. 3421. Oettingen Justyna, Wywieranie wpływu i psychomanipulacja w przestępstwach seksualnych względem dzieci. Analiza przypadków w oparciu o przeprowadzone psychologiczne opinie sądowo-seksuologiczne, PS 2015, nr 44, ss. 26-35 (2015, nr 4). 3422. Offmański Andrzej oprac., Rodzina, miłość i życie, Szczecin 2002, „Ottonianum”, ss. 123. 3423. Offmański Andrzej red., Małżeństwo i rodzina w panoramie współczesnych systemów, Szczecin 2006, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego, ss. 262. 3424. Ogden Gina, Powrót pożądania: jak na nowo odkryć w sobie namiętność, Warszawa 2011, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 268. 3425. Ogden Gina, Twój styl w miłości i seksie: podręcznik dla kobiet w każdym wieku, Warszawa 1993, Jacek Santorski & Co - Agencja Wydawnicza, ss. 179. 3426. Ogrodniczak Jarosław, Nieprawidłowe sytuacje małżeńskie [dokument dźwiękowy]: o związkach niesakramentalnych, Katowice 2011, Wydawnictwo Emmanuel, 1 płyta CD (47 min 09 sek). 3427. Ogrody miłości: przyjaźń czy kochanie?: antologia romantycznej liryki miłosnej, wyboru wierszy dokonał Ireneusz Sikora, Wrocław 1998, Wydawnictwo Astrum, ss. 138. 3428. Ojrzyńska Małgorzata (w oprac.), Rozmowy o… miłości, Warszawa 1995, Atina studio, ss. 126. 3429. Okamus Ireneusz, Gdy już zdecydowaliście, że chcecie być razem, Kraków 2004, „Rafael”, ss. 40. 3430. Okła Janusz, Zaburzenia cyklu miesiączkowego, Warszawa 1971, wyd. I, PZWL, ss. 275. 3431. Okoński Włodzimierz, Wielka tajemnica, Londyn [1958], nakł. Katolickiego Ośrodka Wydawniczego „Veritas”, ss. 255. 3432. Okoński Włodzimierz, Zabiłam moje dziecko, Londyn 1960, nakł. Katolickiego Ośrodka Wydawniczego Veritas, ss. 72. 3433. Okręglicka Katarzyna, Skwierczyńska Żaneta, Wiśniewska Klaudia, Rola wybranych czynników żywieniowych w zaburzeniach erekcji, SP 2016 (t. 14), nr 2, ss. 79-87. 3434. Olczyk Arkadiusz, Moralność seksu w przestrzeni życia osobistego, małżeńskiego i rodzinnego, Częstochowa 2016, Częstochowskie Wydawnictwo Archidiecezjalne Regina Poloniae, ss. 196. 3435. Olczyk Maciej, Miłość mi wszystko wyjaśniła: kilka słów na drogę we dwoje, Gniezno 2011, Prymasowskie Wydawnictwo Gaudentum, ss. 170. 3436. Olechowicz Hanna, Terapia dzieci z niepełnosprawnością intelektualną: programy i metody, Warszawa 2010, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 417. [4077] 3437. Olejnik S., Teologia moralna życia społecznego, t. 3, Włocławek 2000, ss. 494. 3438. Olejnik Stanisław, Katolicka etyka seksualna, Warszawa 1966, ATK, ss. 275. 3439. Olejnik Stanisław, Teologia moralna fundamentalna, t. 1, Włocławek 1998, Włocławskie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 341. 3440. Olejnik Stanisław, Teologia moralna życia osobistego, t. 2, Włocławek 1999, Włocławskie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 445. 3441. Olejnik Stanisław, Teologia moralna, Człowiek i jego działanie, Warszawa 1988, ATK, ss. 191. 3442. Olejnik Stanisław, Teologia moralna, t. 1, Wprowadzenie i idea wiodąca, Warszawa 1988, ATK, ss. 278. 3443. Olejnik Stanisław, Teologia moralna, t. 3, Wartościowanie moralne. Prawo – sumienie – dobro – zło, Warszawa 1988, ATK, ss. 278. 3444. Olejnik Stanisław, Teologia moralna, t. 4, Podstawowe ukierunkowanie życia chrześcijańskiego, Warszawa 1989, ATK, ss. 238. 3445. Olejnik Stanisław, Teologia moralna, t. 5, Służba Bogu i otwarcie się na świat, Warszawa 1991, ATK, ss. 315. 3446. Olejnik Stanisław, Teologia moralna, t. 6, Życie osobiste i współżycie międzyludzkie, Warszawa 1990, ATK, ss. 322. 3447. Olejnik Stanisław, Teologia moralna, t. 7, Moralność życia społecznego, Warszawa 1993, ATK, ss. 394. [tomy 1-7 S. Olejnika ukazały się pod wspólnym tytułem wprowadzającym: Dar. Wezwanie. Odpowiedź. Teologia moralna…, t. 1-7]. 3448. Olejnik Stanisław, W kregu moralności chrześcijańskiej, Warszawa 1985, Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, ss. 413. 3449. Olejnik Stanisław, W odpowiedzi na dar i powołanie Boże. Zarys teologii moralnej, Warszawa 1979, ATK, ss. 813. 3450. Olesiński Piotr, Psychologia kochania, Warszawa 2018, Difin, ss. 186. 3451. Oleś Katarzyna, Poród naturalny, wyd. 1, Łódź 2018, Wydawnictwo Natuli, ss. 196. 3452. Oliva Max, Bóg wielu miłości, Kraków 2002, WAM, ss. 177. 3453. Olszewska-Wróblewska Lidia, Miłość w ich życiu, Warszawa 2005, Wydawnictwo „Limba”, ss. 142. 3454. Olszówka Stanisław i inni, I ślubuję ci…: materiały duszpasterskie na konferencje dla narzeczonych, Warszawa 2014, ss. 109. 3455. Ombach Marina, W poszukiwaniu prawdziwej miłości: przysposobienie do życia w rodzinie, Agencja Wydawnicza Katolików „Mag”, 1994, ss. 127. 3456. Ombach Marina, Wychowanie do życia w rodzinie: program nauczania dla działających liceów i szkół ponadpodstawowych, Kraków 2000, Rubikon, ss. 53. 3457. Oniszczenko Włodzimierz, Draga Wojciech Łukasz, Genetyka zachowania w psychologii i psychiatrii, Warszawa 2008, Wydawnictwo Naukowe Scholar, ss. 293. 3458. Ooard Thomas Jay, Miłość sprawia, że świat się kręci: naukowo o miłości, Kraków 2009, WAM, ss. 142. 3459. Opara Stefan, Jak żyć?: wykłady z etyki, Pułtusk – Warszawa 2011, Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora – Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, Bellona , ss. 242. 3460. Opatowska Alicja, Gałkowski Tadeusz, Świadomość seksualna osób dorosłych z umiarkowaną niepełnosprawnością intelektualną, PS 2010, nr 1, ss. 4-11. 3461. Opowiem Ci o miłości, wybór tekstów Jolanta Stebelska, Agnieszka Oleszczuk, Lublin 2006, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej Gaudium, ss. 32. 3462. Opozda Danuta, Integracja rodziny a wiedza o małżeństwie u młodzieży, Lublin 2001, Redakcja Wydawnictw KUL, ss. 205. 3463. Orłowska Zofia, Sądowa ochrona nierozerwalności małżeństwa w alokucjach Jana Pawła II do Trybunału Roty Rzymskiej, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Wydział Teologiczny, Rzeszów 2015, Wydawnictwo Bonus Liber, ss. 236. 3464. Ornish Dean, Miłość i przetrwanie: uzdrawiająca moc intymności w świetle nauki, Warszawa 1998, Jacek Santorski & Co Wydawnictwo, ss. 269. 3465. Orpiszewski Władysław, O miłości: studium psychologiczno-ascetyczne, Kraków 1934, nakł. XX Zwartwychwstańców, ss. 56. 3466. Ortega y Gasset José, Szkice o miłości, Warszawa 1989, Czytelnik, ss. 196. 3467. Orwid Maria i Czabała Czesław red., Terapia rodzin i małżeństw w uzależnieniach i innych zaburzeniach psychicznych, Warszawa 1986, Polskie Towarzystwo Psychiatryczne, ss. 181. 3468. Orzechowski Stanisław, rozmawia Violetta Nowakowska, O małżeństwie… bez zacierania prawdy, cz. 3, Nowa Ruda 2009, Wydawnictwo „Maria”, Wrocław, Duszpasterstwo Akademickie, ss. 297. 3469. Orzeszkowa Eliza, Cham. 3470. Orzeszkowa Eliza, Nad Niemnem. 3471. Orzeszkowa Eliza, Ostatnia miłość. 3472. Orzeszyna Jan, Teologiczno-moralny aspekt niepłodności w małżeństwie, Kraków 2005, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 369. 3473. Osborn Tommy Lee, Boży plan miłości, Szczecin 1998, Słowo Życia, ss. 176. 3474. Osborne Cecil G., Ach, te kobiety… Ach, ci mężczyźni, Warszawa 1995, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 295. 3475. Osborne Cecil G., Sztuka bycia razem czyli jak znaleźć szczęście we dwoje nie rezygnując z siebie, Warszawa 1999, „Vocatio”, ss. 279. 3476. Osho, Dojrzałość: odpowiedzialność bycia sobą, wyd. 2 zm., Warszawa 2013, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 199. 3477. Osho, Empatia. Najpopularniejszy rozkwit miłości, Warszawa 2013, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 201. 3478. Osho, Empatia: największy rozkwit miłości, wyd. 2 zm., Warszawa 2013, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 206. 3479. Osho, Inteligencja. Twórcza odpowiedź na nasze czasy, Warszawa 2013, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 217. 3480. Osho, Ksiega ego. Wolnośc od iluzji, Warszaw3a 2013, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 184. 3481. Osho, Księga kobiet: duchowa siła kobiecości, Warszawa 2008, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 231. 3482. Osho, Księga kobiet: duchowa siła kobiecości, Warszawa 2013, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 243. 3483. Osho, Księga kobiet: duchowa siła kobiecości, wyd. 2, Warszawa 2011, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 243. 3484. Osho, Księga mężczyzn. Wykorzystaj kryzys męskości, by odkryć samego siebie, Warszawa 2014, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 275. 3485. Osho, Księga zrozumienia. Przemień lęk, złość i zazdrość w twórczą energię, Warszawa 2014, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 293. 3486. Osho, Miłość, wolność, samotność: nowe spojrzenie na związki miedzy ludźmi, wyd. 2, Warszawa 2011, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 303. [1490] 3487. Osho, Miłość, wolność, samotność: nowe spojrzenie na związki między ludźmi, wyd. 3, Warszawa 2013, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 303. [1524] 3488. Osho, Miłość, wolność, samotność: nowe spojrzenie na związki między ludźmi, Warszawa 2007, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 301. 3489. Osho, Seks się liczy: [od seksu do nadświadomości], Warszawa 2006, Jacek Santorski & Co – Agencja Wydawnicza, ss. 310. 3490. Osho, Seks się liczy: od seksu do nadświadomości, wyd. 3, Warszawa 2011, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 379, Warszawa 2014, wyd. 4, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 379. (358) 3491. Osho, Seks się liczy: od seksu do nadświadomości, wyd. 3, Warszawa 2011, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 379. 3492. Osho, Seks się liczy: od seksu do nadświadomości, wyd. 4, Warszawa 2014, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 379. 3493. Osho, Smak miłości: jak kochać świadomie i bez lęku, Warszawa 2011, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 230. 3494. Osho, Smak miłości: jak kochać świadomie i bez lęku, wyd. 2, Warszawa 2013, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 261. 3495. Osho, Wolność. Odwaga bycia sobą, Warszawa 2014, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 180. 3496. Osiecka Agnieszka, Nowa miłość: wiersze prawie wszystkie, t. 2, wybór i przygot. Marta Dobromirska-Passent, wstęp i oprac. Jarosław Klejnocki, Warszawa 2009, Prószyński i S-ka, ss. 711. 3497. Oskiera Waldemar, Czy taka może być miłość i przyjaźń?, Warszawa 1997, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 35. 3498. Osoba i miłość. W kręgu etyki seksualnej, red. Józef Życiński, Tarnów 1993, Wydawnictwo BIBLOS, ss. 180. 3499. Ossowska Maria: Motywy postępowania: z zagadnień psychologii moralności, wyd. 2, Warszawa 1958, Książka i Wiedza, ss. 327. 3500. Ostrowska Antonina (red.), O seksualności osób niepełnosprawnych, Warszawa 2007, Instytut Rozwoju Służb Społecznych, ss. 170. 3501. Ostrowski Zygmunt, „I ślubuję ci…”: refleksje o narzeczeństwie i małżeństwie sakramentalnym, Lublin 2007, Gaudium, ss. 292. 3502. Osuch Krzysztof, Bóg tak wysoko cię ceni: rozważania na niełatwe tematy, Kraków 2009, Wydawnictwo WAM, ss. 257. 3503. Osuch Krzysztof, Drogocenni w oczach Boga: wszystko jest grą miłości, Kraków 2014, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 176. 3504. Osuch Krzysztof, Przed tobą jest dal: rozważania o miłości, pokonanej śmierci i jasnym wyborze, Kraków 2010, WAM, ss. 220. 3505. Osuch Maciej, Czas zabijania? Czas miłości?, Kraków 2011, Maciej Osuch, Wydawnictwo Księży Sercanów, ss. 105. 3506. Otowicz Ryszard, Etyka życia: bioetyczny i teologiczny kontekst problematyki życia poczętego, Kraków 1998, WAM, ss. 318. 3507. Overbye Dennis, Zakochany Einstein: życie z Milevą, Warszawa 2014, Dom Wydawniczy PWN, ss. 590. 3508. Ovidius Naso Publius, Lekarstwa na miłość, Poznań 1993, Wydaw. Akmé, ss. 47. 3509. Ovidius Naso Publius, Lekarstwa na miłość: (Remedia amoris), Warszawa 1922, nakładem Spółki Wydawniczej „Vita Nuova”, ss. 55. 3510. Ovidius Naso Publius, Metamorphoses, Pierwsza miłość, Łódź 1999, Andrzej Biskupski, ss. 16. 3511. Owidiusz, Przemiany, Wrocław 1953, Ossolineum, ss. 310. 3512. Owidiusz, Sztuka kochania. 3513. Ozminkowski Violetta, Michalina Wisłocka. Sztuka kochania gorszycielki. Opowieść o pierwszej damie polskiej seksuologii, Warszawa 2014, Prószyński i S-ka, ss. 303. 3514. Ozorowski Edmund, Horodeński Ryszard Cz., red., Małżeństwo, etyka, ekonomia, Białystok 2007, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej, ss. 283. 3515. Ozorowski Edmund, Małżeństwo i rodzina w zamyśle Bożym, Warszawa 2009, Wydawnictwo UKSW, ss. 313. 3516. Ozorowski Edward red., Bibliografia małżeństwa i rodziny 1945-1989, Warszawa 2005, Wydawnictwo UKSW, ss. 636. 3517. Ozorowski Edward red., Słownik małżeństwa i rodziny, Warszawa 1999, Wydawnictwo ATK, Łomianki, Fundacja Pomoc Rodzinie, ss. 513. 3518. Ozorowski Edward, Małżeństwo i rodzina w zamyśle Bożym, Warszawa 2009, Wydawnictwo UKSW, ss. 313. 3519. Ozorowski Edward, Miłosierdzie znaczy ofiarna miłość: z teologii Eucharystii, Białystok 2006, Los Angeles, ss. 44. 3520. Ozorowski Mieczysław, Benedykta Hessego nauka o małżeństwie (1389-1456): studium teologiczno-dogmatyczne, Warszawa 2002, Wydawnictwo UKSW, ss. 397. 3521. Ożóg-Winiarska Zofia, Wędrując po tematach włoskich, Kielce 2003, Oficyna Wydawnicza „Marka”, ss. 128. 3522. Pabiasz Halina, Pabiasz Władysław, Podstawy chrześcijańskiej etyki i pedagogiki seksualnej, Częstochowa 2000, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, ss. 278. 3523. Pabiasz Władysław, Małżeństwo i etyka seksualna w teologicznej refleksji Marcina Lutra, Częstochowa 1993, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, ss. 191. 3524. Pabis Małgorzata, Czekając na dziecko: modlitewnik dla małżeństw proszących o dar potomstwa, Kraków 2011, Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, ss. 100. 3525. Pachniak Katarzyna red. nauk., Kobieta w literaturze i kulturze Egiptu, Warszawa 2016, Katedra Arabistyki i Islamistyki Uniwersytet Warszawski, ss. 232. 3526. Paciorek Janusz, Miłość w nauczaniu ks. Piotra Semenenki, Tarnów 2014, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej „Biblos”, ss. 217. 3527. Paciuszkiewicz Mirosław, Jesteście w Kościele: rozważania rekolekcyjne dla osób żyjących w związkach niesakramentalnych oraz relacje z rozmów po rekolekcjach, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 80. 3528. Paciuszkiewicz Mirosław, Słabość i moc: o ludziach żyjących w związkach niesakramentalnych, Ząbki 1996, Apostolicum, ss. 232. 3529. Pacori Marco, Tajemnicza mowa ciała. Odkrywanie uczuć z gestów i wyrazu twarzy, Wydawnictwo „Jedność”, ss. 287. 3530. Paczkowski Paweł, Idę ścieżką mi nieznaną: życie widoczne od drugiej strony, Gdynia 2012, Novae Res – Wydawnictwo Innowacyjne, ss. 66. 3531. Padee Rita, Orkowitz Viola, Mąż doskonały – gatunek wymarły: kompendium wiedzy pierwszych żon, Warszawa 2014, Warszawska Firma Wydawnicza, ss. 147. 3532. Paderewski Ignacy Jan, Pamiętniki, spisała Mary Lawton, wyd. 4, Kraków 1982, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, ss. 473. 3533. Paderewski Ignacy Jan, Pamiętniki, t. 1, Ignacy Jan Paderewski, spisała Mary Lawton, wyd. 3, Kraków 1972, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, ss. 248. 3534. Paderewski Ignacy Jan, Pamiętniki, t. 2, spisała Mary Lawton, wyd. 3, Kraków 1972, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, ss. 241. 3535. Padgett Chris i Padgett Linda, Święte małżeństwo, świetne małżeństwo, Kraków 2019, eSPe, ss. 154. 3536. Pagani Severino, Słowa miłości, Poznań 2007, Księgarnia Świętego Wojciecha, ss. 103. 3537. Paget Lou, Udany seks podczas ciąży, Warszawa 2006, Muza, ss. 238. 3538. Paget Lou, Wielki orgazm, Warszawa 2003, Muza, ss. 247. 3539. Paget Lou, Wielki orgazm, Warszawa 2004, wyd. II, Muza SA, ss. 248. 3540. Paglia Camille, Seksualne persony: sztuka i dekadencja od Neferetiti do Emily Dickenson, Poznań 2006, Brama – Książnica Włóczęgów i Uczonych, ss. 659. 3541. Pajk Anna, Jakubowski Wiesław, Diagnostyka ultrasonograficzna narządów moszny, Gdańsk 2002, MAKmed, ss. 96. 3542. Pakszys Elżbieta, Między naturą a kulturą: kategoria płci/rodzaju w poznaniu: studium epistemologii naturalizowanej w perspektywie feministycznej, Poznań 2000, Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 146. 3543. Pala Giusto, Poślubieni w Chrystusie: ku małżeństwu, Warszawa 1996, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 164. 3544. Palicka Agnieszka, Miłość, przemoc, władza: świat postaci kobiecych w dramatach Juliusza Słowackiego, Wrocław 2012, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ss. 252. 3545. Pallotti Wincenty, Bóg miłość nieskończona, Ząbki 1996, Apostolicum, ss. 99. 3546. Palus Katarzyna red., Płeć: miedzy ciałem, umysłem i społeczeństwem, Poznań 2011, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, ss. 199. 3547. Pałubicki Władysław red., współpraca Adam Karpiński, Małżeństwo i rodzina w religiach świata, Gdańsk, Gdynia 1995, Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Feniks”, ss. 200. 3548. Pałubicki Władysław, Iluk Jan, Małżeństwo i rodzina w dawnym judaizmie i starożytnym chrześcijaństwie, Gdańsk 1995, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, ss. 331. 3549. Pałubicki Władysław, Małżeństwo i rodzina w religiach świata, Gdańsk, Gdynia 1995, Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Feniks”, ss. 200. 3550. Pałubicki Władysław, Małżeństwo i rodzina w świetle Talmudu, Gdańsk 2002, Wydawnictwo Gdańskiej Wyższej Szkoły Humanistycznej, ss. 91. 3551. Pałyga Jan, Oni też chcą być wierni: małżeństwa niesakramentalne, Ząbki 1999, Apostolicum, ss. 224. 3552. Pampuszko Paweł, Prawo medyczne, Niebrój Lesław, Bioetyka, Wrocław 2010, Elsevier Urban & Partner, ss. 191, Wrocław 2016, dodruk, Edra Urban & Partner, ss. 191. 3553. Pamukov Stefan, Miłość i tragizm w literaturze francuskiej: (średniowiecze – barok), Plovdiv 2005, Wydawnictwo SM, ss. 47. 3554. Panek Wacław, Chopin: muzyka i miłość, Warszawa 1999, Wydawnictwo Fonograficzne Polmusic, ss. 40. 3555. Pankiewicz Piotr, Lęk i zaburzenia lękowe a związki małżeńskie i partnerskie, Gdańsk 2008, Akademia Medyczna, ss. 190. 3556. Pankowska Dorota, Scenariusze godzin wychowawczych, wyd. 2, Gdańsk 2008, GWP, ss. 288. 3557. Papieska Rada ds. Rodziny, Ludzka płciowość: prawda i znaczenie. Wskazania dla wychowania w rodzinie, 1995 r., ss. 20. 3558. Papillon Marie, Tysiące sposobów na miłość, Warszawa 1997, ss. 334. 3559. Papis Wanda Elżbieta, Życie i miłość: poradnik nauczyciela, wyd. 5 uzup., Warszawa 1995, Busola, ss. 127. 3560. Papis Wanda Elżbieta, Życie i miłość: program wychowania dzieci i młodzieży, Warszawa 1993, Ministerstwo Edukacji Narodowej, ss. 43. [1799] 3561. Paprzycki Lech K., Opiniowanie psychiatryczne i psychologiczne w procesie karnym, Kraków 2012, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sadowych, ss. 526. 3562. Paprzycki Lech K., Opiniowanie psychiatryczne i psychologiczne w procesie karnym, Kraków 2009,Wydawnictwo Instytut Ekspertyz Sądowych Sehna, ss. 526. 3563. Parafianowicz Halina, Eleanor Anna Roosevelt (1884-1962): w cieniu wielkiego męża, Warszawa 2000, Wydawnictwa UW, ss. 234. 3564. Parchomiuk Monika, Postawy pedagogów specjalnych wobec seksualności osób z niepełnosprawnością intelektualna, Lublin 2013, Wydawnictwo UMCS, ss. 462. 3565. Parent Remi, Uwierzyć w czułość Boga: wiara a ludzka duma, Kraków 2003, Salwator, ss. 89. 3566. Parker Jan, Stimpson Jan, Rodzeństwo – rywalizacja i miłość: wszystko, co powinni wiedzieć rodzice braci i sióstr, Poznań 2003, Rebis, ss. 404. 3567. Parrott Les, Parrott Leslie, Jak dobrze się kłócić: o tym, że konflikty mogą nas do siebie zbliżyć, Kraków 2016, Wydawnictwo M, ss. 203. 3568. Parrottowie Lesi i Leslie, Polubić czy poslubić. 7 pytań, które warto zadać sobie przed ślubem, Wrocław 2014, Aetos Media, ss. 238. 3569. Parysiewicz Beata Marta, Wychowanie do miłości: studium z duszpasterstwa rodzin, Lublin 2010, Wydawnictwo KUL, ss. 536. 3570. Parzyszek Magdalena, Marzęda Bogusław, Małżeństwo i rodzina „wielką tajemnicą” „jednego ciała”, Lublin 2014, Wydawnictwo Episteme, ss. 140. 3571. Parzyszek Magdalena, Opozda Danuta, Kieras Barbara, red., Wartość życia a wychowanie w XX rocznicę encykliki Jana Pawła II Evangelium vitae, Lublin 2015, Katedra Pedagogiki Rodziny Instytutu Pedagogiki KUL, Wydawnictwo Episteme, ss. 423. 3572. Paschke Maciej, Pacjent homoseksualny w terapii – kwestie specyficzne, PS 2015, nr 43, ss. 22-27 (2015, nr 3). 3573. Pasek Zbigniew, Przybył-Sadowska Elżbieta, Słownik religii, Kraków 2010, Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, ss. 496. 3574. Pasek Zbigniew, Wyznania wiary - Protestantyzm, Kraków 1999, wydanie II poprawione i uzupełnione, Wydawnictwo MEDIA – PRESS, ss. 257. 3575. Pastuszko Marian, Całkowita symulacja małżeństwa, Warszawa 1982, ATK, ss. 304. 3576. Pastwa Andrzej red. nauk., W orbicie zasady „odpowiedzialnego rodzicielstwa”: adekwatne rozumienie pojęcia bonum prolis wyzwaniem dla współczesnej kanonistyki, Katowice 2014, Księgarnia św. Jacka, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego, ss. 133. 3577. Pastwa Andrzej, „Przymierze miłości małżeńskiej”: Jana Pawła II idea małżeństwa kanonicznego, Katowice 2009, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, ss. 356. 3578. Pastwa Andrzej, Gwóźdź Monika, red., Miłość i odpowiedzialność – wyznaczniki kanonicznego przygotowania do małżeństwa, Katowice 2013, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, ss. 207. 3579. Pastwa Andrzej, Istotne elementy małżeństwa: w nurcie odnowy personalistycznej, Katowice 2007, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, ss. 411. 3580. Pastwa Andrzej, Prawne znaczenie miłości małżeńskiej, Katowice 1999, Ksiegarnia św,. Jacka, ss. 149. 3581. Pastwa Rafał, Bioetyka: w imię postępu i przetrwania, Kęty 2015, Wydawnictwo Marek Derewiecki, ss. 460. 3582. Pastwa-Wojciechowska Beata, Psychopaci. Sprawcy przestępstw seksualnych, Gdańsk 2013, wyd. 1, Wydawnictwo Harmonia Universalis, ss. 311. 3583. Paszkowski Stanisław red., Małżeństwo bogatą wspólnotą życia i miłości: katechezy przedślubne dla narzeczonych, Wrocław 2006, Papieski Fakultet Teologiczny, ss. 174. 3584. Paś Andrzej, W poszukiwaniu istoty bioetycznej: problem granicy kulturowej ingerencji w naturę ludzką, Warszawa, Łomża, 2013, Wydział Filozofii Chrześcijańskiej. UKSW, ss. 383. 3585. Pauli Michelle, Kamasutra w plenerze, Warszawa 2005, Muza, ss. 128. 3586. Pawelczyk Leszek, Wiśniewski Janusz, red. nauk., Klonowanie i wykorzystanie komórek macierzystych dla medycyny, etyki, prawa i społeczeństwa, Poznań 2007, UAM, ss. 208. 3587. Pawelec Bogda, Opowieści terapeutyczne o niepłodności, Łódź 2007, Feeria, ss. 197. 3588. Pawelec Bogda, Pabian Wojciech, Niepłodność: pomoc medyczna i psychologiczna, Sopot 2012, Smak Słowa, ss. 156. 3589. Paweł Apostoł św. z Tarsu, Jest taka miłość, Częstochowa 2009, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 3590. Paweł VI, Encyklika Humanae vitae papieża Pawła VI o zasadach moralnych w dziedzinie przekazywania życia ludzkiego, Wrocław 1994, TUM, ss. 32. 3591. Paweł VI, papież, Przemówienie Pawła VI do małżeństw Equipes Notre Dame, Rzym, 4 maja 1970 roku, Komentarz ojca Caffarella (broszura „Sexualité Amour, Mariage – Seksualność, miłość, małżeństwo”, czerwiec 1970 roku), Kraków 2015, Wydawnictwo Księzy Sercanów Dehon, ss. 36. 3592. Pawlica Jan, Etyka. Zarys, Kraków 1992, UJ, ss. 577. 3593. Pawlica Jan, Podstawowe pojęcia etyki, Kraków 1994, Oddział w Krakowie, ss. 89. 3594. Pawliczak Jakub, Zarejestrowany związek partnerski a małżeństwo, Warszawa 2014, Lex a Wolters Kluwer business, ss. 399. 3595. Pawliczko Anna, Ślub od A do Z według polskiej tradycji, Warszawa 2006, Wydawnictwo Infopolis. 3596. Pawlik Ireneusz, Pocałunek: czułość i rozkosz, Warszawa 2011, MG, ss. 158. 3597. Pawlik Jacek Jan, Dom – rodzina – małżeństwo, Olsztyn 2013, Wydział Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, ss. 118. 3598. Pawlik-Kwaśniewska Weronika, Dźwinel Dominika, redakcja naukowa, Literackie i artystyczne konteksty miłości i erotyki, Toruń 2015, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 319. 3599. Pawlikowski Jakub, Biobankowanie ludzkiego materiału biologicznego dla celów badań naukowych – aspekty organizacyjne, etyczne, prawne i społeczne, Lublin 2013, Wydawnictwo Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, ss. 265. 3600. Pawlina Krzysztof, Miłość się wzruszyła, Warszawa 2014, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 70. 3601. Pawluczuk Włodzimierz, Miłość ponowoczesna: trzy wykłady o ponowoczesności i mitonemach miłości, Łomża 2005, Oficyna Wydawnicza Stopka, ss. 69. 3602. Pawluk Tadeusz, Kanoniczna praktyka procesowa w sprawach małżeńskich, Warszawa 1975, ATK, ss. 219. 3603. Pawluk Tadeusz, Kanoniczny proces małżeński, Warszawa 1973, ATK, ss. 310. [2832] 3604. Pawluk Tadeusz, Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II, t. 3, Olsztyn 1984, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 254. 3605. Pawluk Tadeusz, Prawo kanoniczne według kodeksu Jana Pawła II, t. 2, Lud Boży jego nauczanie uświęcanie, Olsztyn 2002, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 437. 3606. Pawluk Tadeusz, Prawo kanoniczne według kodeksu Jana Pawła II, t. 4, Doczesne dobra Kościoła, sankcje w Kościele, procesy, Olsztyn 1990, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 468. 3607. Pawluk Tadeusz, Prawo kanoniczne według kodreksu Jana Pawła II, t. 1, Zagadnienia wstępne i normy ogólne, Olsztyn 2002, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn 2002, ss. 296. 3608. Pawłowicz Jacek Jan, Implikacje moralne teologii wspólnoty małżeńsko-rodzinnej w nauczaniu Cerkwi prawosławnej i Kościoła rzymskokatolickiego: studium porównawcze, Tuchów 2011, Mała Poligrafia WSD Redemptorystów, ss. 405. 3609. Pawłowska Katarzyna (jej recenzja), Rozwój romantycznych związków w okresie adolescencji, SP 2006 (t. 4), nr 1, ss. 47-49. 3610. Pawłowska Katarzyna, Kulturowe uwarunkowania seksualności młodzieży, PS 2005, nr 4, ss. 13-18. 3611. Pawłowska Róża, Jundziłł Elżbieta, Miłość i seks w percepcji uczniów, Koszalin, Wydawnictwo Uczelniane Bałtyckiej Wyższej Szkoły Humanistycznej, Gdańsk, Gdańska Wyższa Szkoła Humanistyczna, 1999, ss. 198. 3612. Pawłowski Tomasz, Summa głupstw: prowokacje i kontrowersje, Poznań 2000, W Drodze, ss. 97. 3613. Paz Octavio, Podwójny płomień: miłość i erotyzm, Kraków 1996, Wydawnictwo Literackie, ss. 232. 3614. Paździor Stanisław, Przyczyna psychiczne niezdolności osoby do zawarcia małżeństwa w świetle kan. 1095 n. 3, wyd. 2 uzup. i popr., Lublin 2009, Wydawnictwo KUL, ss. 425. 3615. Paździor Stanisław, Przyczyny psychiczne niezdolności do zawarcia małżeństwa w świetle kan. 1095, Lublin, Sandomierz 1999, Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 375. 3616. Paździor Stanisław, Przyczyny psychicznej niezdolności osoby do zawarcia małżeństwa w świetle kan. 1095 n. 3, wyd. 2 uzup. i popr., Lublin 2009, Wydawnictwo KUL, ss. 425. [949] 3617. Pąchalska Maria, Kaczmarek Bożydar L. J., Kropotov Juri D., Neuropsychologia kliniczna – od teorii do praktyki, wydanie 1, Warszawa 2014, WN PWN, ss. 542. 3618. Pearl Debi, Kobieta, jakiej pragnie twój mąż, Warszawa 2013, wyd. 1, Oficyna Wydawnicza VOCATIO, ss. 384. 3619. Pearl Debi, Zanim powiesz Tak: przepis na wspaniałe małżeństwo, Warszawa 2013, Oficyna Wydawnicza Vocatio, ss. 307. 3620. Pearl Debi, Żona, jakiej pragnie twój mężczyzna, Warszawa 2009, Oficyna Wydawnicza Vocatio, ss. 384. 3621. Pearl Michael, Małżeństwo po rozwodzie, Warszawa 2016, Oficyna Wydawnicza Vocatio, ss. 139. 3622. Pearl Michael, Mężczyzna, jakiego pragnie twoja żona, Warszawa 2013, Oficyna Wydawnicza Vocatio, ss. 276. 3623. Pearl Michael, Seks: (nie)zakazany owoc w Biblii, Warszawa 2011, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 87. 3624. Peck M. Scott, Droga rzadziej wędrowana. Nowa psychologia milości, wartości tradycyjnych i rozwoju duchowego, Poznań 2013, wyd. I, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 360. 3625. Peck Morgan Scott, Droga rzadziej wędrowana. Nowa psychologia miłości, wartości tradycyjnych i rozwoju duchowego, Poznań 2013, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 360. 3626. Peeters Marguerite A., Polityka globalistów przeciwko rodzinie. Trzy wykłady, Warszawa 2013, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 87. 3627. Pelamatti Lucia, Bolesna miłość: kiedy seksualność dzieli małżonków, Kraków 2005, WAM, ss. 235. 3628. Pellegrino Giuseppe, Mistrzowie miłości, Warszawa 1994, Wydawnictwo Salezjańskie, ss. 35. 3629. Pellegrino Giuseppe, Udane małżeństwo – lepsze wychowanie, Warszawa 1994, Wydawnictwo Salezjańskie, ss. 39. 3630. Peplińska Aleksandra, Małżeństwo a specyfika pracy marynarzy – perspektywa psychologiczna, Kraków 2011, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 209. 3631. Perel Esther, Inteligencja erotyczna: seks, kłamstwa i domowe pielesze, Kraków 2008, Wydawnictwo Znak, ss. 257. 3632. Perel Esther, Inteligencja erotyczna: seks, kłamstwa i domowe pielesze, wyd. 3, Kraków 2013, Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, ss. 257. 3633. Perel Esther, Kocha lub zdradza, Kraków 2018, Znak Litera Nova, ss. 366. 3634. Perico Giacomo, Młodzież – miłość i seksualność, Kraków 1996, WAM, ss. 236. 3635. Perkowski Piotr red., Historia flirtu, Gdańsk 2012, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, ss. 275. 3636. Perkowski Seweryn Fabian, Niemoc płciowa (impotencja) i jej leczenie, wyd. 3 przejrz. i powiększ., Warszawa 1896, Druk. Estetyczna Sierpińskiego, ss. 80. 3637. Pertot Sandra, Jak zbudować szczęście intymne: 10 typów libido: niedopasowanie seksualne, Warszawa 2008, KDC dla Ciebie, ss. 237. 3638. Perz Roman, Przed nami sakrament małżeństwa, wyd. 2, Siedlce 1983, Wydawnictwo Kurii Biskupiej, ss. 115. 3639. Petereic Jan, Grzybica pochwy i sromu, Warszawa 2002, Janssen-Cilag, ss. 23. 3640. Petersen James R., Playboy radzi, czyli Seks na 365 sposobów, Poznań 1999, Dom Wydawniczy „Rebis:”, ss. 357. 3641. Petersen James R., Stulecie seksu: historia rewolucji seksualnej 1900-`1999 według „Playboya”, Poznań 2002, Rebis, ss. 558. 3642. Petrowa-Wasilewicz Alina, Kapłanki czy kury?: historie kobiet, które z macierzyństwa uczyniły prawdziwą sztukę, Kraków 2016, Wydawnictwo Esprit, ss. 173. 3643. Petryk Piotr, Ku wspólnocie życia i miłości, KUL, Wydział Teologii, Lublin 1998, Redakcja Wydawnictw KUL, ss. 318. 3644. Pettler Pamela & Heckerling Amy, Jak unikać seksu: przewodnik, Warszawa 1992, Arbor, ss. 94. 3645. Philippe Marie-Dominique, Lenoir Frédéric, W sercu miłości: rozmowy o miłości i małżeństwie z ojcem Marie-Dominique Philippe, Poznań 1997, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów „W drodze”, ss. 357. 3646. Philippe Marie-Dominique, O miłości, Kraków 1995, Wydawnictwo M, ss. 207. 3647. Philippe Marie-Dominique, O miłości, Kraków 1999, Wydawnictwo „M”, ss. 208. 3648. Philippe Marie-Dominique, W sercu miłości: rozmowy o miłości i małżeństwie z ojcem Marie Dominique Philippe/Frédéric Lenoir, Poznań 1997, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów „W drodze”, ss. 357. 3649. Philippe Thomas, Przebudzenie do miłości u niemowlęcia, Poznań 1998, W drodze, ss. 36. 3650. Piasecka Małgorzata (red.), Układ płciowy męski. Badania kliniczne i doświadczalne, Szczecin 2013, Wydawnictwo: Pomorski Uniwersytet Medyczny, ss. 494. 3651. Piasecki Kazimierz, Prawo małżeńskie, wyd. 1, Warszawa 2011, LexisNexis, ss. 308. 3652. Piątek Zdzisława, O śmierci, seksie i in vitro, wyd. 2 popr., Kraków 2011, Universitas, ss. 104. 3653. Picker Eduard, Godność człowieka a życie ludzkie: rozbrat dwóch fundamentalnych wartości jako wyraz narastającej relatywizacji człowieka, Warszawa 2007, Oficyna Naukowa, ss. 202. 3654. Piechnik-Borusowska Jolanta, Życie rodzinne i małżeńskie studentów Opola, Opole 1998, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, ss. 139. 3655. Piechocki Witold, Zawarcie małżeństwa, Warszawa 1983, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 85. 3656. Piechowiak Mirosław, Między Erosem i Agape, Bydgoszcz 2016, Oficyna Wydawnicza Epigram, ss. 282. 3657. Pieczko Justyna, Pedofilia, Kraków 2012, Wydawnictwo Św. Stanisława BM, ss. 96. 3658. Piegsa Joachim, Małżeństwo sakramentem – rodzina kościołem domowym, Opole 2005, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, ss. 199. 3659. Piekara Michał, Halo chłopaki! My potrafimy je kochać!: Przewodnik dla zakochanych, Kraków 2007, Wydawnictwo Homo Dei, ss. 175. 3660. Piekara Michał, Razem przez życie: przewodnik dla małżeństw, które pragną zwyciężać, wyd. 2 popr., Kraków, Tyniec 2012, Wydawnictwo Benedyktynów, ss. 342. 3661. Piekarz Danuta, Odpowiedzieć na miłość, Kraków 1996, Katolicki Kwartalnik dla Młodzieży eSPe, ss. 99. 3662. Pieper Josef, O miłości, Warszawa 1975, Pax, ss. 158. 3663. Pieper Josef, O miłości, Warszawa 1993, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 158. 3664. Pieper Josef, O miłości, wyd. 2, Warszawa 1983, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 143. 3665. Pieper Josef, O miłości, wyd. 4, Warszawa 2004, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 150. 3666. Pierożyna Elżbieta, Miłość i przyjaźń w życiu Chopina, Warszawa 2005, Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, ss. 195. 3667. Pieśń nad Pieśniami. 3668. Pieter Józef, Życie ludzi, Ossolineum 1972, ss. 519. 3669. Pietras Tadeusz, Tritt Remigiusz Jarosław, Kowalczyk Robert, Loewe Agata, Lew-Starowicz Zbigniew, Izdebski Zbigniew, Kochanowski Jacek, Bąk Daniel, Bojarska Katarzyna, Depko Andrzej, Długołęcka Alicja, Holka-Pokorska Justyna, Iniewicz Grzegorz, Rekomendacje dla polskich towarzystw naukowych w sprawie postępowania oraz pomocy terapeutycznej osobom homo- i biseksualnym, SP 2016 (t. 14), ss. 52-53. 3670. Pietruszewska-Kobiela Grażyna red., Kocham, więc jestem: motyw miłości w poezji polskiej i niemieckojęzycznej, Częstochowa 1995, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, ss. 231. 3671. Pietrzykowski Krzysztof, Zawarcie małżeństwa i przesłanki jego ważności w prawie międzynarodowym prywatnym, Warszawa 1985, Wydawnictwo Prawnicze, ss. 186. 3672. Pietrzykowski Tomasz, Etyczne problemy prawa, Warszawa 2011, Wydawnictwo LexisNexis, ss. 294. 3673. Pietrzykowski Tomasz, Spór o aborcję, Katowice 2007, Wydawnictwo Sonio Draga, ss. 115. 3674. Piętkowa Romualda red., Eros, psyche, seks: materiały z konferencji „Język a erotyka” zorganizowanej przez koło naukowe językoznawców Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1993, Towarzystwo Zachęty Kultury, ss. 120. 3675. Pikor Wojciech, Moralność objawiona w Biblii, Lublin 2011, Wydawnictwo KUL, ss. 320. 3676. Pikuła Norbert red., Nauczyciel wobec współczesnych wyzwań bioetycznych, Kraków, Częstochowa, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 137. 3677. Pilarski Marian [pseudonim] [nazwisko autora: Pirożyński Marian], Wolna miłość czy małżeństwo, wyd. 2, Niepokalanów 1936, ss. 56. 3678. Pilarski Marjan (pseud.) [Pirożyński Marian], Wolna miłość czy małżeństwo, wyd. 2, Niepokalanów 1936, ss. 56. 3679. Pilśniak Mieczysław, Miłość, przyjaźń, modlitwa: czyli wszystko, co najważniejsze, Kraków 2004, LIST, ss. 259. 3680. Pilśniak Mirosław, Krótka kołdra: o dialogu małżeńskim, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów „W drodze”, Poznań 2010, ss. 371. 3681. Pindel Roman, Aby dobrze wyjść z rodziną… i to nie tylko na zdjęciu: biblijne spojrzenie na problemy małżeństwa i rodziny, Poznań 2004, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima”, ss. 129. 3682. Pindurowie Gabriela i Piotr, On i ona w Biblii, Warszawa 1999, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 192. 3683. Piotrowicz Ryszard, Zaburzenia w pożyciu seksualnym, PS 2005, nr 1, ss. 15-18. 3684. Piotrowska Karolina, Rozwój seksualny dzieci, wyd. 2, Łódź 2018, Wydawnictwo Natuli, ss. 154. 3685. Pisarska Agnieszka, Wethacz Jonasz, Prawne aspekty transseksualizmu w Polsce, PS 2015, nr 44, ss. 47-55 (56-64) (2015, nr 4). 3686. Pisarska-Krawczyk Magdalena, Jarząbek-Bielecka Grażyna, Zagadnienia interdyscyplinarne w ginekologii praktycznej, Kalisz 2014, Wydawnictwo Uczelniane Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, ss. 207. 3687. Pisarski Tadeusz, Szamatowicz Marian, Niepłodność, Warszawa 1997, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 375. 3688. Pismo Świete Nowego Testamentu. Przekład ekumeniczny na trzecie tysiąclecie, 2007, Towarzystwo Biblijne w Polsce. 3689. Pismo Świete w przekładzie Nowego Świata (ST, NT, Świadkowie Jehowy), 1984 r., ss. 1662. 3690. Pismo Świete w Przekładzie Nowego Świata, przetłumaczono z New World Translation of the Holy Scriptures, wydane z roku 1984, z uwzględnieniem języków oryginału, Wydawca na Polskę: Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe, Zarejestrowany Związek Wyznania Świadków Jehowy w Polsce, wydrukowano w roku 2006, ss. 1661. 3691. Pismo Święte Nowego Testamentu (tłumaczenie z języka greckiego Seweryna Kowalskiego), Warszawa 1973, wyd. 9, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 574. 3692. Pismo Święte Nowego Testamentu (wstęp, nowy przekład z Wulgaty, tj. języka łacińskiego, komentarz Eugeniusz Dąbrowski), Poznań – Warszawa – Lublin 1967, wyd. XIV, Księgarnia św. Wojciecha, ss. 1051 + mapy. 3693. Pismo Święte Nowego Testamentu (wstęp, nowy przekład, komentarz Eugeniusz Dąbrowski), Poznań 1966, wyd. 3, Księgarnia św. Wojciecha, ss. 858. 3694. Pismo Święte Nowego Testamentu w przekładzie z języka greckiego - Biblia Tysiąclecia, Poznań 2002, wyd. V, Wydawnictwo Pallottinum, ss. 896. 3695. Pismo Święte Nowego Testamentu, najnowszy przekład z języków oryginalnych [greckiego] z komentarzem, opracował Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy Towarzystwa Świetego Pawła, Częstochowa 2006, Edycja Świętego Pawła, ss. 793 + dodatki (tzw. Biblia Paulinum – Biblia Paulistów). 3696. Pismo Święte Nowego Testamentu, Przekład ekumeniczny na trzecie tysiąclecie, z języków oryginalnych, Warszawa 2007, Towarzystwo Biblijne w Polsce, ss. 445. 3697. Pismo Święte Nowego Testamentu, przekład z języka greckiego opracował zespół biblistów pod red. ks. Mariana Wolniewicza, Poznań 2001, wyd. VI - dodruk, Księgarnia Świętego Wojciecha, ss. 470 (tzw. Biblia Poznańska). 3698. Pismo Święte Nowy Testament, przekład z języka greckiego, Toruń 2009, Fundacja Wrota Nadziei, ss. 330 + mapy. 3699. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu „Biblia Warszawsko-Praska”, w przekładzie z języków oryginalnych opracował bp Kazimierz Romaniuk, Warszawa 1997, Towarzystwo Biblijne w Polsce, ss. 2384 + dodatki. 3700. Pius XI, Casti connubi, Encyklika o małżeństwie chrześcijańskim uwzględniająca dzisiejsze warunki, potrzeby, błędy i występki tak rodziny, jak społeczeństwa, encyklika z 31 XII 1930, ss. 32. 3701. Pius XI, Encyklika Casti Connubi (O małżeństwie chrześcijańskim) Jego Świątobliwości Pana Naszego Piusa XI z opatrzności Bożej papieża, z łac, przeł. i uwagami zaopatrzył Stanisław Bełch, wyd. 3, Komorów 2000, Wydawnictwo Antyk – Marian Dybowski, ss. 159. 3702. Pius XI, Encyklika Jego Świątobliwości Piusa XI z Boskiej Opatrzności papieża do patrjarchów, prymasów, arcybiskupów i innych ordynarjuszów żyjących w zgodzie i jedności ze Stolicą Apostolską O małżeństwie chrześcijańskim z uwzględnieniem obecnych warunków, potrzeb, błędów i wykroczeń w rodzinie i społeczeństwie, Washington 1931, Akcja Katolicka, ss. 47. 3703. Pius XI, Encyklika o małżeństwie chrześcijańskim: (Casti connubi), z łac. przełożył, wstępem i uwagami zaopatrzył Stanisław Bełch, Londyn 1945, Wydawnictwo Dokumentów Nauki Kościoła, ss. 71. 3704. Pius XII, Małżeństwo na zawsze, wybór przemówień: James M. Murray i Bianca M. Murray, Sandomierz 2009, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 302. 3705. Piwińska Marta, Miłość romantyczna, Kraków 1984, Wydawnictwo Literackie, ss. 742. 3706. Piwko Aldona Maria, Małżeństwo i rodzina w islamie sunnickim, Warszawa, UKSW, Instytut Kultury i Religii, Włocławek, Agencja Reklamowa Top, 2016, ss. 227. 3707. Piwowarczyk Dariusz, Rycerze w służbie dam i dworu, Warszawa 2009, Iskry, ss. 537. 3708. Platon, Fajdros, przełożył oraz wstępem, objaśnieniami i ilustracjami opatrzył Władysław Witwicki, wyd. 2, Lwów, Warszawa, Książnica Polska T-wa Szkół Wyższych, ss. 191. 3709. Platon, Uczta, Warszawa 2012, Wydawnictwo Sic!, ss. 336. 3710. Platoon, Fajdros, przeł. oraz wstępem, objaśnieniami i ilustracjami opatrzył Władysław Witwicki, Warszawa 1958, PWN, ss. 199. 3711. Plopa Mieczyslaw, Psychologia rodziny: teoria i badania, wyd. 4, Kraków 2007, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 452. 3712. Plopa Mieczysław, Psychologia rodziny: teoria i badania, wyd. 6, Kraków 2011, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 452. 3713. Plopa Mieczysław, Więzi w małżeństwie i rodzinie; metody badań, Kraków 2005, Impuls, ss. 1155, wyd. 3, ss. 332, 2006, 2007. 3714. Plopa Mieczysław: Psychologia rodziny: teoria i badania, Elbląg 2004, Wydawnictwo Elbląskiej Uczelni Humanistyczno-Ekonomicznej, ss. 452. 3715. Plus Raoul, Chrystus w rodzinie, t. 1, Małżeństwo, Sandomierz 2007, Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 214. 3716. Plus Raoul, Narzeczonym ku rozwadze, Sandomierz 2008, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 216. 3717. Plutarch z Cheronei, Dialog o miłości, wyd. 1 w tej ed., Kraków 1997, Wydawnictwo Literackie, ss. 139. 3718. Plzák Mirioslav, Strategia i taktyka w miłości, Warszawa 1973, Wiedza Powszechna, ss. 299. 3719. Plzák Miroslav, Małżeńskie katastrofy: rozpoznanie i leczenie, wyd. 2 popr. i uzup., Warszawa 1992, „Look”, ss. 167. 3720. Plzák Mirosław, Dorosłym wstęp wzbroniony, Warszawa 1993, „Wiedza Powszechna”, ss. 131 3721. Płaszczyński Eugeniusz, Otwartość w diadach małżeńskich, Częstochowa 1993, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, ss. 207. 3722. Płonka-Syroka Bożena i inni, Zjawisko antykoncepcji w perspektywie społecznej i historycznej, Wrocław 2012, Questio, ss. 218. 3723. Płonka-Syroka Bożena i inni, Zjawisko antykoncepcji w perspektywie społecznej i historycznej, Wrocław 2012, Quaestio, ss. 218. 3724. Płonka-Syroka Bożena i Rudolf Edyta, Miłość romantyczna jako figura wyobraźni, Wrocław 2009, Oficyna Wydawnicza „Arboretum”, ss. 489. 3725. Płonka-Syroka Bożena i Stacherzak Justyna red., Miłość mężczyzny: społeczno-kulturowe mechanizmy kreowania emocji, Wrocław 2008, Oficyna Wydawnicza Arboretum, ss. 521. 3726. Płonka-Syroka Bożena i Szlagowska Aleksandra red. nauk., Problem kontroli urodzeń i antykoncepcji: krytyczno-porównawcza analiza dyskursów, Warszawa 2013, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich, ss. 379. 3727. Płonka-Syroka Bożena, Marchel Kai i Syroka Andrzej, red., Miłość sprzedajna, Wrocław 2014, Oficyna Wydawnicza Arboretrum, ss. 506. 3728. Płonka-Syroka Bożena, Szlagowska Aleksandra, red. nauk., Problem kontroli urodzeń i antykoncepcji: krytyczno-porównawcza analiza dyskursów, Wrocław 2013, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich, ss. 379. 3729. Płonka-Syroka Bożena, Szlagowska Aleksandra, Syroka Andrzej i Marchel Kai, red., Miłość idealna, miłość dziecka, Wrocław 2013, Oficyna Wydawnicza Arboretum, ss. 515. 3730. Płonka-Syroka Bożena, Zjawisko antykoncepcji w perspektywie społecznej i historycznej, Wrocław 2012, Quaestio, ss. 218. 3731. Płoski Tadeusz, Z kościelnej praktyki sądowej Trybunału Warmińskiego [praca doktorska], Olsztyn 1995, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 133. 3732. Po prostu miłość: opowiadania pisarzy polskich: antologia, wybór i opracowanie Łukawska i Barbara Olszańska, Warszawa 1969, Iskry, ss. 551. 3733. Poczta-Rozdrażewski Stanisław, Wyzwolenie z pijaństwa, palenia i rozpusty przez miłość Boga i najbliższych, Poznań 2000, Bonami, ss. 38. 3734. Podbiera Adam, Szczepaniak Jan, Trzy miłości, Kraków 2003, Wydawnictwo eSPe, ss. 66. 3735. Podgajna-Kuśmierek M., Pedofilia, Kraków 2003, Wydawnictwo UJ, ss. 110. 3736. Podgórscy Barbara i Adam, Święty Walenty: patron zakochanych, Warszawa 2000, Prószyński i S-ka, ss. 220. 3737. Podlejski Zygmunt, Miłość nie szuka swego: pomoce do homilii o sakramencie małżeństwa, Kraków 2005, Dehon Wydawnictwo Księży Sercanów, ss. 139. 3738. Podlejski Zygmunt, Święte żony i matki, Laski 2003, Izabelin, Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi, Warsztaty Szkolenia i Rehabilitacji Zawodowej, ss. 122. 3739. Podolska Magdalena Zofia, Niepłodność i jej następstwa psychologiczne: stan badań i perspektywy, Szczecin 2007, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, ss. 72, 2011, wyd. 1 dodr., ss. 72. 3740. Podosek Natalia i Kóska Agata red., Kobieta i mężczyzna: sekret udanego związku, Bielsko-Biała 2014, Wydawnictwo Inspiracyjne, ss. 222. 3741. Podrez Ewa i Stawecki Tomasz red. nauk., współpr. Smulska Paulina, Badania nad embrionami w świetle etyki i prawa, Warszawa 2012, Wydawnictwa UW, ss. 257. 3742. Podręczna encyklopedia zdrowia, red. tłum. Gerard Jonderka, Poznań 2002, Wydawnictwo Zysk i S-ka, ss. 1146. 3743. Podręcznik ginekologii i położnictwa, Johns Hopkins, redakcja naukowa wydania polskiego Grzegorz Bręborowicz, Jan Oleszczuk, Warszawa 2012, Wydawnictwo MediPage, ss. 869. 3744. Podzielny Janusz, Wizja małżeństwa w świetle ewangelickiej etyki teologicznej, Opole 2011, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego, ss. 246. 3745. Podzielny Janusz, Wizja małżeństwa w świetle ewangelickiej etyki teologicznej, Opole 2011, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, ss. 246. 3746. Pokochaj życie, Sens & Seks, Wydanie specjalne 2014, nr 2, ss. 96. 3747. Pokrywka Marian, Antropologiczne podstawy moralności małżeństwa i rodziny, Lublin 2010, Wydawnictwo KUL, ss. 455. 3748. Pokrywka Marian, Dom miłością budowany, Lublin 2012, Polihymnia, ss. 239. 3749. Polak Marian, Kochaj i rób, co chcesz, Kraków 2011, Wydawnictwo Petrus, ss. 103. 3750. Polak Ryszard, Człowiek i moralność w myśli Jacka Woronieckiego OP. Filozoficzne podstawy katolickiej etyki wychowawczej i jej zasady, Warszawa-Radzymin 2017, Wydawnictwo von Boroviecky, ss. 566. 3751. Polanowski Tadeusz Piotr, Listy do przyjaciół, Lublin 1996, Norbertinum, ss. 44. 3752. Polaszek Edmund, Filozoficzna i literacka geneza motywu w antycznym romansie greckim, Kraków 2002, Wydawnictwo Promo, ss. 168. 3753. Polaszek Edmund, Problematyka miłości w antycznej powieści greckiej, Warszawa, Kraków 1987, PWN, nakł. UJ, ss. 7-25 (nadbitka). 3754. Polczyk Romuald, Dukała Karolina (red.), Przestępstwa seksualne z perspektywy psychologicznej i prawnej, Kraków 2010, UJ. Wydział Filozoficzny. Instytut Psychologii: AT Group, ss. 140. 3755. Polityka. Niezbędnik Inteligenta (seria). Wydanie Specjalne nr 2 z 2014 r., „Co mamy w genach”, ss. 106. 3756. Polityka. Niezbędnik Inteligenta (seria). Wydanie Specjalne nr 4 z 2013 r., „Zrozumieć mózg”, ss. 114. 3757. Polityka. Niezbędnik Inteligenta (seria). Wydanie Specjalne nr 6 z 2009 r., „Religie świata”, ss. 130. 3758. Polska poezja miłosna. Antologia, wybór wierszy Klaudia Baranowska, Marzena Baranowska, Warszawa, wydawnictwo Martel, b.r.w., ss. 677. 3759. Położnictwo i ginekologia, red. nauk. Grzegorz H. Bręborowicz, t. 1, ss. 548, Warszawa 2010, t. 2, Warszawa 2008, wyd. I, ss. 1012. 3760. Położnictwo praktyczne i operacje położnicze, Joachim W. Dudenhausen, Warszawa 2014, wyd. IV uaktual. – 5 dodruk, PZWL, ss. 512. 3761. Położnictwo, Kevin P. Hanretty, red. II wydania polskiego Grzegorz H. Bręborowicz, Wrocław 2006, wyd. Elsevier Urban & Partner, ss. 429. 3762. Położnictwo. Ciąża prawidłowa i powikłania, Steven G. Gabbe, Jennifer R. Niebyl, Joe Leigh Simson, Mark B. Landon, Henry L. Galan, Ehric R. M. Jauniaux, Deborah A. DEriscoll, red. wydania polskiego Romuald Dębski, Przemysław Oszukowski, Wrocław 2014, wyd. 1, wyd. Elsevier Urban & Partner, t. 1, ss. 625, t. 2, ss. 683. 3763. Południewski Grzegorz, Skwiecińska Olena, Jak uniknąć ciąży: poradnik antykoncepcji, Radzymin 2001, Poster Poligrafia, ss. 94. 3764. Ponieważ Cię kocham: najpiękniejsze wyznania miłości, wstęp, wybór koment. Joanna Kułakowska-Lis, Bielsko-Biała 2014, Wydawnictwo Pascal, ss. 255. 3765. Ponikiewska Wanda, Seksualność człowieka. Dla młodych, dojrzałych i w jesieni życia, Poznań 2008, wyd. 1, Wydawnictwo Sorus, ss. 180. 3766. Ponikiewska Wanda, Seksualność człowieka: dla młodych, dojrzałych w jesieni życia, Poznań 2008, Sorus, ss. 180. 3767. Ponikiewska Wanda, Wpływ przebiegi prawidłowej ciąży i porodu na seksualność układu partnerskiego, Kraków 1997, maszynopis pracy doktorskiej Akademii Medycznej w Krakowie, ss. 55. 3768. Popcak Greg i Lisa, Szczęść Boże młodej parze: jak przetrwać pierwsze pięć lat małżeństwa, Poznań 2015, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze, ss. 265. 3769. Popcak Gregory K., Na dobre… Na zawsze!, Kraków 2013, Wydawnictwo Światło-Życie, ss. 302. 3770. Popcak Gregory K., Święty seks!: katolicki poradnik dla szukających zachwycającej, przechodzącej wszelkie pojęcie, niezawodnej miłości, wyd. 2 popr., Kraków 2013, Wydawnictwo Światło-Życie, ss. 340. 3771. Popcak Gregory K., Święty seks!: katolicki poradnik dla szukających zachwycającej, przechodzącej wszelkie pojęcie, niezawodnej miłości, Kraków 2011, Wydawnictwo Światło-Życie, ss. 340, wyd. 2 popr., ss. 340. 3772. Pope Randy, Chłopak za milion dolarów, Poznań 2006, Księgarnia Św. Wojciecha, ss. 93. 3773. Poppek Anna, Życie prywatne dyktatorów XX wieku, Warszawa 2012, G+J Gruner + Jahr Polska, ss. 303. 3774. Porada Ewa, Wandrasz Marian, Ślubuję Ci…: program przygotowania bezpośredniego do małżeństwa, Katowice 2015, Wydział Duszpasterstwa Rodzin, Drukarnia Archidiecezjalna, ss. 125. 3775. Porównanie wyznań rzymskokatolickiego, prawosławnego, ewangelicko-augsburskiego, ewangelicko-reformowanego, Warszawa 2002, wyd. II zm., Konsystorz Kościoła Ewangelicko-Reformowanego, ss. 196. 3776. Posener Alan, John i Jacqueline Kennedy, Kraków 1998, Wydawnictwo Literackie, ss. 176. 3777. Posoborowe dokumenty Kościoła Katolickiego o małżeństwie i rodzinie, t. 1-2, wybór i wstęp Kazimierz Lubowicki, Kraków 1999, Wydawnictwo M, ss. 21. 3778. Pospiszyl Kazimierz, Przestępstwa seksualne. Geneza, postacie, resocjalizacja oraz zabezpieczenia przed powrotnością, Warszawa 2005, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 224. 3779. Pospiszyl Kazimierz, Tristan i Don Juan czyli Odcienie miłości mężczyzny w kulturze europejskiej, Warszawa 1986, „Iskry”, ss. 164. 3780. Post Peggy Obyczaje ślubne… w świecie bez granic, Poznań, Warszawa 2007, Caetalia Press, ss. 400. 3781. Postępowanie cywilne. Komentarz praktyczny dla sędziów i pełnomocników procesowych. Wzory pism sądowych i procesowych z przykładowymi stanami faktycznymi, linie orzecznicze, koszty sądowe, Kinga Flaga-Gieruszyńska (red.), Warszawa 2014, wyd. 1, ss. 840. 3782. Potocki Andrzej, Ludzka płciowość, rodzina, szkoła, Częstochowa 1997, Tygodnik Katolicki „Niedziela”, ss. 221. 3783. Potulski Jacek, Dziecko jako przedmiot czynu zabronionego, Gdańsk 2007, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, ss. 264. 3784. Powell Helena Frith, Bądź seksy, Poznań 2008, Rebis, ss. 240. 3785. Powell John Joseph, Jak kochać i być kochanym, Pelplin 1990, Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 223. 3786. Powell John, Dlaczego boję się kochać!, Warszawa 1993, Wydawnictwo Księży Marianów, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 161. 3787. Powell John, Dlaczego boję się kochać?, wyd. 2, Warszawa 2003, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 186. 3788. Powell John, Dlaczego boję się kochać?, wyd. 2, Warszawa 2006, Wydawnictwo Księży Marianów MIC, ss. 186. 3789. Powell John, Miłość bez warunków, Wrocław 1993, TUM, ss. 111. 3790. Powers John, W poszukiwaniu wewnętrznego spokoju: sztuka opanowania własnych emocji, Kielce 1999, Jedność, ss. 115. 3791. Powiślak M., Leśny St., Miłość romantyczna?, New York, Pion, 1946, ss. 126. 3792. Powszechna Deklaracja Praw Seksualnych - pl.wikipedia.org/wiki/Powszechna_Deklaracja_Praw_Seksualnych 3793. Powszechna encyklopedia filozofii, Komitet Naukowy: Mieczysław A. Krąpiec, Abdelardo Lobato, Andrzej Maryniarczyk, Piotr Jaroszyński, Henryk Kiereś, Zofia J. Zdybicka. Zespół redakcyjny: Andrzej Maryniarczyk i inni, t. 1-9, t. 10 (suplement), Lublin 2000-2009, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu. 3794. Pozwól narodzić się dziecku [film]: dr Bernard Nathanson w Polsce, realiz. Stanisław Skwierczyński, Warszawa 2007, Fundacja Lux Veritatis, 1 dysk optyczny (48 min), dźw., kolor. 3795. Pozwólcie mi żyć, wybór tekstów Alicja Augustyniak i inni, Warszawa 1997, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 181. 3796. Półtawska Wanda, In vitro. Zagrożona godność, Częstochowa 2014, Edycja Świętego Pawła, ss.32. 3797. Półtawska Wanda, Ekspertyza sądowo-psychiatryczna w postępowaniu spadkowym testamentowym, Warszawa 1974, PZWL, ss. 163. 3798. Półtawska Wanda, Eros et iuventus!, wyd. 3 popr., Częstochowa 2009, Edycja Świętego Pawła, ss. 125. 3799. Półtawska Wanda, In vitro: zagrożona godność, Częstochowa 2014, Edycja Świętego Pawła, ss. 31. 3800. Półtawska Wanda, Jeden pokój: rozmowy na podstawie filmu Pawła Zastrzeżyńskiego, „Jeden pokój” , Częstochowa 2011, Edycja Świętego Pawła, ss. 205. 3801. Półtawska Wanda, Przed nami miłość…, Częstochowa 2001, Edycja Świętego Pawła, ss. 45. 3802. Półtawska Wanda, Przygotowanie do małżeństwa, Kraków 1996, Wydawnictwo WAM, ss. 156. 3803. Półtawska Wanda, Przygotowanie do małżeństwa, Kraków 1993, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 155. 3804. Półtawska Wanda, Przygotowanie do małżeństwa, wyd. 2, Kraków 2000, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 140. 3805. Półtawska Wanda, Przygotowanie do małżeństwa, wyd. 2, Kraków 2002, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 140. 3806. Półtawska Wanda, Samo życie, Częstochowa 1994, Edycja Świętego Pawła, ss. 218. 3807. Półtawska Wanda, Samo życie, wyd. 3 popr. i uaktual., Częstochowa 2004, Edycja Świętego Pawła, ss. 201. [2280] 3808. Półtawska Wanda, Uczcie się kochać, Częstochowa 2015, Edycja Świętego Pawła, ss. 171. 3809. Praktikum z wybranych zagadnień inżynierii genetycznej, red. Zofia Porwit-Bóbr, UJ, Instytut Biologii Molekularnej, Kraków 1992, UJ, ss. 123. 3810. Pralong Joël, Słabość i moc: Paweł z Tarsu i Teresa z Lisieux: miłosna pieśń na dwa głosy, Warszawa 2012, Promic – Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 367. 3811. Pratzer Barbara, Antykoncepcja bez tabu, Warszawa 1993, „Twój Styl”, ss. 125. 3812. Prawa pacjentów i problemy etyczne współczesnej medycyny w dokumentach Rady Europy, tł. Igor Dzialuk, Piotr Jaworski, Warszawa 1994, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Exit, ss. 93. 3813. Prawdziwa miłość…, wybór tekstów i obrazów Helen Exley, Częstochowa, Edycja Świętego Pawła, New York, Exley, 1997, ss. 62. 3814. Prawo cywilne – część ogólna, Brzozowski Adam, Wojciech J. Kocot, Elżbieta Skowrońska-Bocian, Warszawa 2012, wyd. II, LexisNexis, ss. 256. 3815. Prawo cywilne – zarys części ogólnej, Aleksander Wolter, Jerzy Ignatowicz, Krzysztof Stefaniuk, Warszawa 2003, wyd. II zmienione, LexisNexis, ss. 412. 3816. Prawo karne, Andrzej Marek, Warszawa 2011, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 678. 3817. Prawo karne, Lech Gardocki, Warszawa 2013, wyd. 18, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 392. 3818. Prawo karne. Część ogólna, Jarosław Warylewski, Warszawa 2012, wyd. V, LexisNexis, ss. 544. 3819. Prawo konstytucyjne, Bogusław Banaszak, Warszawa 2012, wyd. 6, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 652. 3820. Prawo rodzinne i opiekuńcze w zarysie, Grzegorz Jędrejek, Andrzej Zieliński, Warszawa 2011, wyd. 2, Wydawnictwo Wolters Kluwer, ss. 308. 3821. Prawo rodzinne i opiekuńcze, Marek Andrzejewski, Warszawa 2014, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 270. 3822. Prawo rodzinne i opiekuńcze, Tadeusz Smyczyński, Warszawa 2014, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 380. 3823. Prawo rodzinne, Jan Winiarz, Janusz Gajda, wyd. 2, Warszawa 2001, LexisNexis, ss. 290. 3824. Prawo rodzinne, Jerzy Ignatowicz, Mirosław Nazar, Warszawa 2012, wyd. 4, LexisNexis, ss. 472. 3825. Prawo rodzinne, Jerzy Strzebińczyk, Warszawa 2013, Wolters Kluwer, ss. 400. 3826. Prawo rzeczowe, Edward Gniewek, Warszawa 2014, wyd. 10, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 330. 3827. Prawo rzeczowe, Jerzy Ignatowicz, Krzysztof Stefaniuk, Warszawa 2012, wyd. IV, LexisNexis, ss. 392. 3828. Prawo spadkowe – zarys wykładu, Józef Stanisław Piątowski, Bogudar Kordasiewicz, Warszawa 2011, wyd. VII, LexisNexis, ss. 248. 3829. Praz Mario, Zmysły, śmierć i diabeł w literaturze romantycznej, Warszawa 1974, PIW, ss. 542, 2010, wyd. 2, Gdańsk, Słowo/Obraz Terytoria, ss. 530. 3830. Preder Bronisław, Kod miłości: rozmowa ze św. Faustyną, Szczecinek 2013, Fundacja „Nasza Przyszłość”, Oddział, ss. 175. 3831. Primoratz Igor, Filozofia seksu, Warszawa 2012, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 256. 3832. Prince Charles, 36 sposobów kochania, Kraków 2002, Wydawnictwo eSPe, ss. 95. 3833. Prince Derek, Pierwsza mila, Lublin 1996, Instytut Dereka Prince`a, ss. 16. 3834. Problemy etyczne w tradycjach sześciu religii (hinduizm, buddyzm, sikhizm, judaizm, chrześcijaństwo, islam) Warszawa 1996, Instytytut Wydawniczy Pax, ss. 440. 3835. Prohobucka Dorota red., Etyka a zło, Kraków 2013, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, ss. 343. 3836. Prohobucka Dorota red., Etyka i dobro, Kraków 2015, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, ss. 320. 3837. Prokopiak Anna, Postawy osób znaczących wobec młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym, Lublin 2012, Akapit, ss. 347. (674) 3838. Pronzato Alessandro, Powrót do Dekalogu, t. 1 (I-IV), Kraków 2004, Wydawnictwo Salwator, ss. 347. 3839. Prośniewska Alicja, Osoba niepełnosprawna w nauczaniu Kościoła okresu posoborowego, Niepokalanów 2013, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, ss. 527. 3840. Proto Luis, Bądź swoim najlepszym przyjacielem: [poradnik naturalnych metod relaksacji i samoleczenia], Warszawa 1998, Amber, ss. 102. 3841. Prus Bolesław, Emancypantki. 3842. Prus Bolesław, Kamizelka. 3843. Prus Bolesław, Lalka. 3844. Prus Bolesław, Ostatnia miłość w życiu Bolesława Prusa: odnalezione listy, opracowała i wstępem poprzedziła Gabriela Pauszer-Klonowska, Warszawa 1962, PIW, ss. 119. 3845. Prusak Małgorzata, Bioetyka dla farmaceuty, Kraków 2018, Wydawnictwo Bernardinum, ss. 165. 3846. Prusak Małgorzata, Sprzeciw sumienia farmaceutów: aspekty etyczne, teologiczne i prawne, Kraków 2015, Wydawnictwo św. Stanisława BM, ss. 445. 3847. Pryba Andrzej red., „Familiaris consortio” po trzydziestu latach, Poznań 2011, UAM, Wydział Teologiczny, ss. 232. 3848. Pryba Andrzej red., Argumentacje bioetyczne, Poznań 2011, UAM, Wydział Teologiczny, Redakcja Wydawnictw, ss. 263. 3849. Pryba Andrzej red., Po co ślub kościelny?, Poznań 2012, UAM, Wydział Teologiczny, Redakcja Wydawnictw, ss. 247. 3850. Pryba Andrzej, Planowanie rodziny a więź małżeńska, Olsztyn 2002, Wydawnictwo Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum”, ss. 184. 3851. Pryba Andrzej, Planowanie rodziny a więź małżeńska, Olsztyn 2002, Wydawnictwo „Hosianum”, ss. 184. 3852. Pryor D. W., Pedofilia 30 wywiadów z pedofilami, miejsce 2014, wyd. 1, GWP, ss. 367. 3853. Przegląd Seksuologiczny, kwartalnik naukowy z zakresu seksuologii, 2005-2017, www.przeglad-seksuologiczny.pl (aktualnie bezpłatny dostęp elektroniczny), data odczytu 17 XII 2016 r. 3854. Przemieniecki Józef, Małżeństwo nie musi być loterią: poradnik nie tylko dla pań, Szczecin 2012, Zakład Usług Poligraficznych i Wydawniczych Plewnia Jacek, Plewnia Marek, ss. 162. 3855. Przybucka Dorota (red.), Etyka i sens życia, Kraków 2011, Uniwersytet Pedagogiczny, ss. 424. 3856. Przybył Elżbieta, Wyznania wiary – Kościoły orientalne i prawosławie, Kraków 2006, wyd. I, WiR Partner, ss. 363. 3857. Przybyłowski Jan Kazimierz red. nauk., Czy wiemy co przysięgamy?: materiały dla przygotowujących się do sakramentu małżeństwa, Włocławek 2016, Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, ss. 260. 3858. Przybysz Jerzy, Kompendium psychiatrii sadowej: opiniowanie w procesie karnym: przewodnik dla lekarzy i prawników, Toruń 2011, Fundacja Tumult, ss. 256. 3859. Przybyś Władysław, „Co Bóg złączył…”: (Mt 19,6): homilie ślubne, Kraków 1996, Polskie Towarzystwo Teologiczne, Unum, ss. 103. 3860. Przybyś Władysław, „Największa jest miłość” (1 Kor 13, 13): homilie na niedziele i święta, Rok A – B – C, Kraków 1993, Polskie Towarzystwo Teologiczne, ss. 504. 3861. Przybyś Władysław, Homilie ślubne, wyd. 2 popr., Kraków 2003, Wydawnictwo UNUM, ss. 107. 3862. Przygotowanie do sakramentu małżeństwa, Papieska Rada ds. Rodziny, Wrocław 2000, TUM, ss. 85. 3863. Przyjąć miłość i we wszystkim miłować: wokół „Kontemplacji dla uzyskania miłości” św. Ignacego Loyoli, pod red. Wacława Królikowskiego, Kraków 2008, WAM, ss. 264. 3864. Przyłuska-Fiszer Alicja, Aspekty etyczne sporu o przerywanie ciąży, Warszawa 1997, Wydawnictwo AWF, ss. 205. 3865. Przyłuska-Fiszer Alicja, Kodeks etyczny Światowego Stowarzyszenia Seksuologicznego, PS 2007, nr 3, ss. 25-30. 3866. Przypowieści mnichów o miłości i przyjaźni, wybór Teresa Lubowiecka, wyd. 2, Kraków, Tyniec, 2013, Wydawnictwo Benedyktynów, ss. 182. 3867. Przypowieści mnichów: o miłości i przyjaźni, wybór Teresa Lubowiecka, Kraków, Tyniec, 2009, Wydawnictwo Benedyktynów, ss. 182. 3868. Pstrąg Dorota, Zakazana miłość – zakazane związki?: homoseksualna mniejszość w poglądach mieszkańców Podkarpacia, Rzeszów 2014, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, ss. 306. 3869. Psychiatria, B. K. Puri, I. H. Treasaden, redaktor wzdania I polskiego Janusz Rybakowski, Wrocław 2014, Elsevier Urban&Partner, ss. 479. 3870. Psychiatria, Marek Jarema, Jolanta Rabe-Jabłońska (redaktorzy naukowi), Warszawa 2011,Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 706. 3871. Psychiatria. Podstawy psychiatrii, Janusz Rybakowski, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, t. 1 wyd. II, Wrocław 2010, ss. 552, t. 2, Psychiatria. Psychiatria kliniczna, wyd. II, Wrocław 2011, ss. 703, t. 3, Psychiatria. Metody leczenia. Zagadnienia etyczne, prawne, publiczne, społeczne, wyd. II, Wrocław 2012 (dodruk 2013), ss. 734, Elsevier Urban & Partner. 3872. Psychologia akademicka, redakcja naukowa Jan Strelau, Dariusz Doliński, t. 1, ss. 965, t. 2, ss. 870, Gdańsk 2010, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. 3873. Psychologia emocji, redakcja Michael Lewis, Jeannette M. Haviland-Jones, Gdańsk 2005, wyd. I polskie, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, ss. 899. 3874. Psychologia emocji, Władysław Łosiak, Warszawa 2007, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, s. 243. 3875. Psychologia ewolucyjna, David M. Buss, Gdańsk 2001, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, ss. 464. 3876. Psychologia kliniczna, redakcja naukowa Helena Sęk, t. 1, ss. 364, t. 2, ss. 363, Warszawa 2008, wydanie I, Wydawnictwo Naukowe PWN. 3877. Psychologia osobowości, Lawrence A. Pervin, Gdański 2002, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, ss. 464. 3878. Psychologia społeczna, Bogdan Wojciszke, Warszawa 2011, 2012, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, ss. 635. 3879. Psychologia w położnictwie i ginekologii, red. nauk. Marta Makara-Studzińska, Grażyna Iwanowicz-Palus, Warszawa 2009, wyd. 1 Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 312. 3880. Psychologia, Abraham P. Sperling, Zysk i S-KA Wydawnictwo, Poznań 1995, ss. 384. 3881. Psychologia. Kluczowe koncepcje, Philip G. Zimardo, Robert L. Johnson, Vivian McCann, Warszawa 2013-2015, wyd. 1, ss. t. 1-5 ok. 1400, Wydawnictwo Naukowe PWN, zob. pod hasłem Zimardo Philips G. 3882. Psychologia. Podręcznik dla studentow kierunkow medycznych, pod red. Trzcienieckiej-Green Anny, Kraków 2012, Universitas, ss. 481. 3883. Psychologia. Tajemnica ludzkich uczuć, Lynda L. Warwick, Gliwice 2008, Wydawnictwo HELION, ss. 332. 3884. Psychologiczne następstwa straty dziecka: przyczyny, leczenie, zapobieganie: materiały z międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej przez Katedrę Teologii Pastoralnej i Duszpasterstwa Rodzin Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, red. Jerzy Dzierżanowski, Opole 2000, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego, ss. 149. 3885. Psychopatologia, John D. Stirling, Jonathan S. E. Hellwell, Gdańsk 2005, wyd. I, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, ss. 192. 3886. Psychopatologia, Lidia Cierpiałkowska, Warszawa 2009, wyd. II, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, ss. 517. 3887. Puchalski Bartosz, Szymański Filip M., Dapoksetyna – nowy lek w terapii wytrysku przedwczesnego, SP 2014 (t. 12), nr 2, ss. 70-73. 3888. Puchała Stanisław, Maliccy Teresa i Eugeniusz, Narzeczeni czyli Dziewięciospotkaniowe bezpośrednie przygotowanie do małżeństwa prowadzone metodą dialogową, Katowice 2004, Księgarnią św. Jacka, ss. 112. 3889. Pudzianowska Dorota, Prawa osób z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną w świetle międzynarodowych instrumentów ochrony praw człowieka, Warszawa 2014, wyd. 1, Wolters Kluwer, ss. 420. 3890. Pukacki Grzegorz, Miłość, konflikt i władza w brazylijskim ciele: gawęda antropologiczna, Toruń 2011, Dom Wydawniczy „Duet”, ss. 167. 3891. Pulikowscy Jadwiga i Jacek, Kto tu rządzi?: o tym, jak budować relacje małżeńskie, Kraków 2014, Wydawnictwo Gloria 24.pl, ss. 30. 3892. Pulikowski Jacek, Chrześcijańskie spojrzenie na płciowość: wybrane zagadnienia, Wrocław 1994, Oficyna Współczesna, ss. 103. 3893. Pulikowski Jacek, Czy warto się żenić i za mąż wychodzić, Poznań 2015, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima” Łukasz Kałużny, digital, stereo. [3876] płyta CD (4 godz. 37 min), digital, stereo. 3894. Pulikowski Jacek, Krokodyl dla ukochanej, Poznań 2008, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima” Łukasz Kałużny, ss. 107. 3895. Pulikowski Jacek, Małżeństwo i rodzina: 50 pytań: mały poradnik rodziny chrześcijańskiej, Kraków 2009, Instytut Edukacji Społecznej i Religijnej im. ks. Piotra Skargi, ss. 2661. 3896. Pulikowski Jacek, Miejsce płciowości w miłości, Poznań 2009, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima”, ss. 115. 3897. Pulikowski Jacek, Młodzi i miłość, Wrocław 1996, Oficyna Współczesna, ss. 198. 3898. Pulikowski Jacek, O pojednaniu w małżeństwie: refleksje dla tych, którzy chcą być (znowu) szczęśliwi, Szydłówek 2014, Wydawnictwo Ikona, ss. 63. 3899. Pulikowski Jacek, Urbaniak Andrzej, Chrześcijańskie spojrzenie na płciowość: wybrane zagadnienia, Wrocław 1994, Oficyna Współczesna, ss. 103. 3900. Pulikowski Jacek, Urbaniakowie Grażyna i Andrzej, Młodzi i miłość, wyd. 4 popr. i uzup., Poznań 2004, Oficyna Współczesna, ss. 235. 3901. Pulikowski Jacek, Urbaniakowie Grażyna i Andrzej, Młodzi i miłość, wyd. 5, Poznań 2009, Bonami Wydawnictwo-Drukarnia, ss. 235. 3902. Pulikowski Jacek, Urbaniakowie Grażyna i Andrzej, Młodzież i miłość, wyd. 3 popr. i uzup., Wrocław 1998, Oficyna Współczesna, ss. 234. 3903. Pulikowski Jacek, Warto naprawić małżeństwo, Poznań 2008, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima”, ss. 159. 3904. Pulikowski Jacek, Warto pokochać teściową, Poznań 2003, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima”, ss. 152. 3905. Pulikowski Jacek, Warto pomyśleć (!): o niektórych ważnych sprawach, Poznań 2006, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima” Łukasz Kałużny, ss. 85. 3906. Pulikowski Jacek, Warto uprawić seks, wyd. II zm., Poznań 2018, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima”, ss. 297. 3907. Pulikowski Jacek, Warto zadbać o „te sprawy”, Poznań 2008, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima”, ss. 75. 3908. Pulikowski Jacek, Warto żyć zgodnie z naturą czyli o płciowości, płodności, rodzicielstwie i metodach naturalnego planowania poczęć, głównie – ale nie tylko – z myślą o narzeczonych przygotowujących się do małżeństwa, wyd. 3 popr. i uzup., Poznań 2009, Bonami, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima” Łukasz Kałuźny ss. 192, Poznań 2015, wyd. 3 popr. i uzup., ss. 301. 3909. Pulikowski Jacek, Warto żyć zgodnie z naturą czyli O płciowości, płodności, rodzicielstwie i metodach naturalnego planowania poczęć, głównie – ale nie tylko – z myślą o przygotowujących się do małżeństwa, Wrocław 1997, Oficyna Wydawnicza, ss. 175. 3910. Pulikowski Jacek, Warto żyć zgodnie z naturą czyli O płciowości, płodności, rodzicielstwie i metodach naturalnego planowania poczęć – ale nie tylko – z myślą o narzeczonych przygotowujących się do małżeństwa, wyd. 2 popr. i uzup., Poznań 1999, Oficyna Współczesna, ss. 156, 2015, wyd. 3 popr. i uzup., ss. 301, Poznań, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima”, Łukasz Kałużny. 3911. Pulikowski Jacek, Wartość współżycia seksualnego, Poznań 2001, Inicjatywa Wydawnicza „Jerozolima”, przy współp. Wydawnictwa Polskiej Prowincji Dominikanów „W Drodze:”, przy współp. Fundacji „Głos Nadziei”, ss. 113. 3912. Pulikowski Jacek, Zakochanie..,. i co dalej?, Częstochowa 2006, Pomoc Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 144. 3913. Purnell Dick, Jak budować przyjaźń i miłość?, Lublin 1994, Pojednanie, ss. 174. 3914. Purvis Kenneth, Podbrzusze mężczyzny: przewodnik, Warszawa 1994, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 178, 1998, wyd. 2, Wydawnictwo Jacek Santorski, ss. 176. 3915. Purvis Ken, Tajniki orgazmu: niezbędnik poszukujących głębszych doznań, Warszawa 2011, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 543. 3916. Purvis Kenneth, Podbrzusze mężczyzny, Warszawa 1998, Wydawnictwo Jacek Santorski, ss. 176. (160). 3917. Purvis Kenneth, Podbrzusze mężczyzny: przewodnik, wyd. 2, Warszawa 1999, Wydawnictwo Jacek Santorski, ss. 176. 3918. Pustota Ar Luczis, Bóg lubi się kochać, t. 1, Ponownie narodzony, Sieradz 2007, Prof-Art. Agencja Reklamowo-Wydawnicza, ss. 231. 3919. Pustota Ar Luczis, Pięć smoków podtrzymujących jednego świętego: wprowadzenie do nauki o miłości i jogi tantrycznej, Gdynia 2002, Uraeus, ss. 207. 3920. Puszkin Aleksander, Eugeniusz Oniegin. 3921. Putowski Lechosław red. nauk., Leczenie niepłodności, Wrocław 2011, MedPharm Polska, ss. 298. 3922. Puzewicz-Barska Joanna, Tarasiewicz Małgorzata, Nasze ciała, nasze życie: książka napisana przez kobiety dla kobiet, Gdańsk 2004, Stowarzyszenie Współpracy Kobiet Neww – Polska, ss. 781. 3923. Pużyński Stanisław, Depresje i zaburzenia afektywne, wyd. V rozszerz. i uaktual., Warszawa 2017 (dodruk), PZWL, ss. 250. 3924. Pużyński Stanisław, Rybakowski Janusz, Wciórka Jacek, red. nauk., Psychiatria, tom 1, Podstawy psychiatrii, wyd. 2, Wrocław 2019, Edra Urban & Partner, ss. 552. 3925. Pużyński Stanisław, Rybakowski Janusz, Wciórka Jacek, red. nauk., Psychiatria, tom 2, Psychiatria kliniczna, wyd. 2, Wrocław 2019, Edra Urban & Partner, ss. 704. 3926. Pużyński Stanisław, Rybakowski Janusz, Wciórka Jacek, red. nauk., Psychiatria, tom 3, wyd. 2, Wrocław 2019, Edra Urban & Partner, ss. 734. 3927. Quay Paul M., Chrześcijańskie znaczenie ludzkiej seksualności, Warszawa 1996, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 137. 3928. Quignard Pascal, Noc seksualna, Gdańsk 2008, Słowo/Obraz /Terytoria, ss. 279. 3929. Quilici Alain, La Balme Denis, Po co ślub, kiedy żyjemy razem?, Kraków 2010, Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, ss. 181. 3930. Quoist Michel, Rozmowy o miłości, wyd. 3, Warszawa 1991, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 204; wyd. 2, 1990, ss. 204; 1989, ss. 204. 3931. Quoist Michel, Rozmowy o miłości, wyd. 4, Warszawa 1997, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 236, 2000, wyd. 5, ss. 236. 3932. Rachunek sumienia, Wrocław 1998, Tum, ss. 51. 3933. Raciński Marian, Witkowicz Teresda, red., Katechezy dla narzeczonych, Wydaw. AW, ss. 154. 3934. Radbruch Gustaw, Filozofia prawa, Warszawa 2012, WN PWN, ss. 289. 3935. Radkowska-Walkowicz Magdalena, Doświadczenie in vitro: niepłodność i nowe technologie reprodukcyjne w perspektywie antropologicznej, Warszawa 2013, Wydawnictwa UW, ss. 294. 3936. Radwan Jerzy i Wołczyński Sławomir red., Niepłodność i rozród wspomagany, Poznań 2011, Termedia Wydawnictwa Medyczne, ss. 350. 3937. Rafferty James M., Zanim powiesz kocham cię, Radom 2013, Orion Plus, ss. 101. [2352] 3938. Rajewska Marta red., Bioetyka, t. 3, Siedlce 2016, Wydawnictwo Diecezji Siedleckiej Unitas, ss. 171. 3939. Rajewska Marta, Szczepańczyk Paweł, red., Bioetyka, t. 1, Siedlce 2016, Wydawnictwo Diecezji Siedleckiej Unitas, ss. 175. 3940. Rakoczy Tomasz red., Małżeństwo jako zawarty związek mężczyzny i kobiety, Lublin 2014, Wydawnictwo KUL, ss. 232. 3941. Ramowy program kursu specjalistycznego poradnictwo w zakresie przygotowania rodziny do pełnienia funkcji prokreacyjnej – program przeznaczony dla położnych, Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych, Warszawa 2010, CKPPiP, ss. 20. 3942. Rand Ayn, Cnota egoizmu: nowa koncepcja egoizmu, Poznań 2015, Wydawnictwo Zysk i S-ka, ss. 265. 3943. Ranke-Heinemann Uta, Eunuchy do raju: Kościół katolicki a seksualizm, Gdynia 1995, Uraeus, ss. 365. 3944. Ranke-Heinemann Uta, Seks odwieczny problem Kościoła, 2015, Wydawnictwo RM, ss. 392. 3945. Rapa Dariusz, Paszkowski Tomasz, Zespół zapalenia przedsionka pochwy, SP 2006 (t. 4), nr 2, ss. 65-68. 3946. Rapacz Zbigniew, Reforma procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa w okresie posoborowym i w kodeksie Jana Pawła II, Kraków 1994, Wydawnictwo Naukowe PAT, ss. 263. 3947. Rapczuk Stanisław, Szokująca prawda o aborcji, wyd. 1, Kraków 2012, Wydawnictwo Petrus, ss. 168. 3948. Ratajczak Józef, Umrzeć z miłości: szkice o romansach młodopolskich, Wrocław 1999, „Wiedza o Kulturze”, ss. 202. 3949. Ratzinger Joseph, współpraca H. Schürmann, Hans Urs von Balthasar, Podstawy moralności chrześcijańskiej, Poznań 1999, Wydawnictwo „W drodze”, ss. 78. 3950. Rauland Marco, Eksplozja hormonów, wydanie I polskie pod red. Anny Kolbe-Panek, Wrocław 2009, MedPharm Polska, ss. 153. 3951. Ravaglioli Alessandro M., Droga w dwoje: przewodnik w rozwiązywaniu problemów i trudności małżeńskich, Kraków 1993, Wydawnictwo M, ss. 95. 3952. Ravasi Gianfranco, Czym jest człowiek?: uczucia i więzy ludzkie w Biblii, Kraków 2011, Wydawnictwo Homo Dei, ss. 139. 3953. Ravasi Gianfranco, Pieśń nad Pieśniami …jak pieczęć na twoim sercu, Kraków 2005, Wydawnictwo Salwator, ss. 207. 3954. Rawińska Marta red. nauk., Zaburzenia seksualne a psychoterapia poznawczo-behawioralna, wydanie 1, Warszawa 2019, PZWL, ss. 475. 3955. Ray Sondra, Cud związków miłości: (związki miłości II): [prawda, prostota i miłość], Warszawa 1997, Jacek Santorski & Co, ss. 164. 3956. Ray Sondra, Cud związków miłości: życie jest twoją szkołą – bądź w niej uważnym uczniem, wyd. 2, Warszawa 2004, Wydawnictwo Jacek Santorski & Co, ss. 231. 3957. Ray Sondra, Zasługuję na miłość: jak dzięki afirmacjom poprawić swoje życie osobiste i seksualne, Warszawa 1991, Jacek Santorski & Co. Agencja Wydawnicza, ss. 90. 3958. Ray Sondra, Zasługuję na miłość: jak dzięki afirmacjom poprawić sobie życie, wyd. 3, Warszawa 2004, Wydawnictwo Jacek Santorski & Co, ss. 133. 3959. Real Terrence, Jak mam do ciebie dotrzeć?: dlaczego małżeńskie doświadczenia mężczyzn i kobiet są tak odmienne, Warszawa 2007, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 342. 3960. Real Terrence, Nowe zasady małżeństwa: co musisz wiedzieć, żeby wspomóc waszą miłość, Poznań 2008, Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 333. 3961. Real Terrence, Nowe zasady małżeństwa: co musisz wiedzieć, żeby wspomóc waszą miłość, Poznań 2008, Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 333. 3962. Recepta na udane małżeństwo, Kraków 2003, Wydawnictwo „M”, ss. 95. 3963. Recław Remigiusz, Miłość do końca: podręcznik do III Tygodnia ĆD, Łódź 2011, Ośrodek Odnowy w Duchu Świętym, ss. 133. 3964. Redigolo Giampaolo, Zawód – teściowie, Kraków 2006, Wydawnictwo WAM, ss. 151. 3965. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Wrocław 2018 (dodruk), Edra Urban & Partner, ss. 448. 3966. Regucki Dariusz reż,, scen,, Tato [Film]: pornozniewolenie, Kraków 2012, Wydawnictwo i Hurtownia Rubikon Katarzyna Król, 3967. Regucki Dariusz reż. scen., Ostry makijaż [Film]: wczesna inicjacja seksualna młodzieży, Kraków 2012, Wydawnictwo i Hurtownia Rubikon Katarzyna Król, 1 dysk optyczny (ok. 23 min). 3968. Regulska Agnieszka, Wartość czystości seksualnej, Tychy 2007, wyd. 1, Wydawnictwo Maternus Media, ss. 208. 3969. Reguła Ida Anna, Przerywanie ciąży w polskim i francuskim porządku prawnym: studium porównawcze, Kraków 2015, Wydawnictwo Impact, ss. 92. 3970. Reibstein Janet Alese, Życie uczuciowe: jak stworzyć udany związek, Warszawa 1999, Bertelsmann Media: „Świat Książki”, ss. 238. 3971. Reich Wilhelm, Funkcja orgazmu, Warszawa 1996, Jacek Santorski & Co Wydawnictwo, ss. 335. (75) 3972. Reich Wilhelm, Psychologia mas wobec faszyzmu, Warszawa 2009, Wydawnictwo Aletheia, ss. 366. 3973. Reid Daniel, Tao seksu i długowieczności: współczesne, praktyczne podejście do starożytnego stylu życia, wyd. 1 (dodr.), Poznań 1996, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 262, 1997, ss. 262, 2001 (wyd. 1 dodr.), s. 262, 2003, ss. 262. 3974. Reid Daniel, Tao seksu i długowieczności: współczesne, praktyczne podejscie do starożytnego stylu życia, wyd. 2, Poznań 2011, Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 262. 3975. Reid Daniel, Tao zdrowia: współczesne, praktyczne podejście do starożytnego stylu życia, Poznań 2008, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 353. 3976. Reisenberg Carola, Obyczaje seksualne starożytnych Greków, Gdynia 1998, „Uraeus”, ss. 186. 3977. Reisman Judith A., Kinsey – seks i oszustwo: rzecz o indoktrynacji: śledztwo w sprawie badań dotyczących ludzkiej seksualności, prowadzonych przez Alfreda Kinseya, Wardella B. Promeroya, Clydea E. Martina i Paula H. Gebharda/Judith A. Reisman, Edward W. Eichel [słowo wstępne do polskiego wydania Monika Wójcik, Marek Czachorowski; posłowie Jerzy Bajda, Kazimierz Majdański], Warszawa 2002, Wydaw. Antyk Marcin Dybowski, ss. 456. 3978. Reiss Michael Jonathan [i] Straugh Roger, Poprawianie natury: inżynieria genetyczna – nauka i etyka, Warszawa 1997, Amber, ss. 271. 3979. Reiwer Rafał, Ustawa o komornikach sądowych. Ustawa o kosztach komorniczych. Komentarz, Warszawa 2019, Wydawnictwo C.H. Beck, ss. 1305. 3980. Rejman Genowefa, Usiłowanie przestępstwa w prawie polskim, Warszawa 1965, PWN, ss. 155. 3981. Rekomendacje dla polskich towarzystw naukowych w sprawie postępowania oraz pomocy terapeutycznej osobom homo- i biseksualnym, PS 2015, nr 44, ss. 65-66 (2015, nr 4). 3982. Religia. Encyklopedia PWN, redakcja naukowa Tadeusz Gadacz, Bogusław Milerski, t. 1-9, Warszawa 2001, Wydawnictwo Naukowe PWN. 3983. Religie ludzkości, Clément Olivier, Prawosławie, Kraków 2001, Wydawnictwo WAM, Poznań 2001, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 30. 3984. Religie ludzkości, Ries Julien, Buddyzm, Kraków 2001, Wydawnictwo WAM, Poznań 2001, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 30. 3985. Religie ludzkości, Ries Julien, Chrześcijaństwo, Kraków 2001, Wydawnictwo WAM, Poznań 2001, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 30. 3986. Religie ludzkości, Ries Julien, Hinduizm, Kraków 2001, Wydawnictwo WAM, Poznań 2001, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 30. 3987. Religie ludzkości, Ries Julien, Islam, Kraków 2001, Wydawnictwo WAM, Poznań 2001, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 30. 3988. Religie ludzkości, Ries Julien, Katolicyzm, Kraków 2001, Wydawnictwo WAM, Poznań 2001, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 30. 3989. Religie ludzkości, Ries Julien, Misterium, Kraków 2001, Wydawnictwo WAM, Poznań 2001, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 30. 3990. Religie ludzkości, Sullivan Lawrence E., Protestantyzm, Kraków 2001, Wydawnictwo WAM, Poznań 2001, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 30. 3991. Religie ludzkości, Sullivan Lawrence E., Indianie Nawaho, Kraków 2001, Wydawnictwo WAM, Poznań 2001, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 30. 3992. Religie ludzkości, Sullivan Lawrence E., Judaizm, Kraków 2001, Wydawnictwo WAM, Poznań 2001, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 30. 3993. Religie ludzkości, Sullivan Lawrence E., Szintoizm, Kraków 2001, Wydawnictwo WAM, Poznań 2001, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 30. 3994. Religie ludzkości, Sullivan Lawrence E., Taoizm, Kraków 2001, Wydawnictwo WAM, Poznań 2001, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 30. 3995. Religie świata. Encyklopedia PWN, Warszawa 2008, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 860. 3996. Rembowski Józef, Rodzina w świetle psychologii, Warszawa 1979, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, ss. 263. 3997. Resines Luis, Małżeństwo: poślubieni przed Bogiem, Kraków 2003, eSPe, ss. 139. 3998. Reszat Beatrice, Wywiad z miłością, Wrocław 2004, Semen, ss. 123. 3999. Reuben David, Wszystko co chcielibyście wiedzieć o seksie: ale zawsze obawialiście się o to pytać, Warszawa 2002, Wydawnictwo G+J Gruner + Jahr Polska, ss. 388. 4000. Reymont Władysław Stanisław, Miłość i katastrofa: list do Wandy Szczukowej, Warszawa 1978, PIW, ss. 97. 4001. Reymont Władysław, Chłopi. 4002. Reymont Władysław, Komediantka. 4003. Reymont Władysław, Ziemia obiecana. 4004. Ręka Boga: od śmierci do życia – podróż zwolennika aborcji, który zmienił zdanie, Bernard Nathanson, Warszawa, Fronda, Ząbki, Apostolicum, 1997, ss. 158. 4005. Rhodes Richard, Uprawiając miłość: erotyczna odyseja, Warszawa 1997, Prima, ss. 173. 4006. Rhodes Sonya z Schneider Susan, Kobieta alfa szuka partnera: jak silne kobiety znajdują miłość i szczęście, nie rezygnując z wysokich standardów, Poznań 2015, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 272. 4007. Richer Étienne, Zuchwała miłość, Kraków 2001, eSPe, ss. 65. 4008. Riches Valerie, Następstwa edukacji seksualnej, Gdańsk 1994, Human Life international-Europa, ss. 23. 4009. Richfieldowie Gloria i Lew, Zawsze i na zawsze razem: mały poradnik małżeński jak pielęgnować miłość i żywe więzy w małżeństwie, Warszawa 1996, „Twój Styl”, ss. 191. 4010. Richter Ursula, Weiner Christine, 40 + ogniste lata, Warszawa 2010, Świat Książki, ss. 19 182. [2023] 4011. Ricoeur Paul, Miłość i sprawiedliwość, Kraków 2010, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, ss. 143. 4012. Ridley Malt, Czerwona królowa: płeć a ewolucja natury ludzkiej, wyd. 3 popr., Poznań 2010, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 423. 4013. Ridley Matt, Czerwona królowa: płeć a ewolucja natury ludzkiej, wyd. 2 popr., Poznań 2001, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 429. 4014. Ridley Matt, Genom: autobiografia gatunku w 23 rozdziałach, Poznań 2001, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 374. 4015. Riechfildowie Gloria i Lew, Zawsze i na zawsze razem: mały poradnik małżeński jak pielęgnować miłość i żywe więzy w małżeństwie, Warszawa 1996, „Twój Stl”, ss. 191. 4016. Riedley Matt, Czerwona królowa: płeć a ewolucja natury ludzkiej, Poznań 1999, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 429. 4017. Ring Gabrielle, Lämmle Brigitle, Nastolatki pytają o… miłość, Warszawa 1995, Egmont Poland, ss. 112. 4018. Ripinsky-Naxon Michael, Płeć, szamanizm i przemiana, Warszawa 2002, Dialog, ss. 101. 4019. Ripley Alexandra, Miłość od Boga, Warszawa 1998, „Prima”, ss. 606. 4020. Ritz German, Binswanger Christa, Scheide Carmen, red., Nowa świadomość płci w modernizmie: studia spod znaku gender w kulturze polskiej i rosyjskiej u schyłku stulecia, Kraków 2000, Universitas, ss. 341. 4021. Ritz German, Nić w labiryncie pożądania: gender i płeć w literaturze polskiej od romantyzmu do postmodernizmu, Warszawa 2002, Wiedza Powszechna, ss. 268. 4022. Rivère Isabelle, Camilla i Karol, Warszawa 2005, Świat Książki, ss. 210. 4023. Roach Mary, Bzyk: pasjonujące zespolenie nauki i seksu, Kraków 2010, Wydawnictwo „Znak”, ss. 285. 4024. Roach Mary, Bzyk: pasjonujące zespolenie nauki i seksu, wyd. 2, Kraków 2014, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, ss. 285. 4025. Roback-Morse Jennifer, Kerekes Betsy, Szczęśliwe małżeństwo: 101 prostych wskazówek dla szukających bliskości ze sobą nawzajem i z Bogiem, Poznań 2015, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów „W drodze”, ss. 153. 4026. Robek Edmund, Miłość zbawcza w Kościele i w świecie: studium teologicznopastoralne w świetle nauczania Jana Pawła II, Warszawa 2006, Kontrast, ss. 405. 4027. Robinson Tara Rodden, Genetyka dla bystrzaków, Gliwice 2018, Wydawnictwo Helion, Wydawnictwo Septem, ss. 402. 4028. Roccella Eugenia, Scaraffia Lucetta, załączniki zebrała Morresi Assuntina, Wojna z chrześcijaństwem: ONZ i Unia Europejska jako nowa ideologia, Częstochowa 2006, Kuria Metropolitalna, Tygodnik Katolicki „Niedziela”, ss. 279. 4029. Rodowicz Antoni red., Seksualność mężczyzny w chorobie nowotworowej, Warszawa 2012, Primopro, ss. 48. 4030. Rodzewicz Wiesław, W poszukiwaniu serca, Pelplin 2005, Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej „Bernardinum”, ss. 361. 4031. Rodzinna Europa, cykl 2, Wzorce miłości w kulturze europejskiej, aut. rozpraw Renata Ryba, Elżbieta Dutka, Goleszów 2003, Publisher-Innowacje, ss. 144. 4032. Rodzino otwórz drzwi Chrystusowi, Sandomierz 2000, Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 31. 4033. Roger, brat Roger z Taizé, Jego miłość jest ogniem, wyd. 2, Katowice 1992, Księgarnia św. Jacka, ss. 147. 4034. Rogiere Jan, Kamasutra: fizyczne i duchowe aspekty życia seksualnego, Ożarów Mazowiecki, 2008, Wydawnictwo Olesiejuk, ss. 191. 4035. Rogiere Jean, Kamasutra: fizyczne i duchowe aspekty życia seksualnego, Warszawa 2007, Firma Księgarska Jacek i Krzysztof Olesiejuk – Inwestycje, ss. 191. 4036. Rogowski Roman E., Bóg jest miłością: w miłości nie ma lęku, Głogów 2016, Wydawnictwo Theos Logos, ss. 37. 4037. Rogowski Roman Eugeniusz, z Romanem Rogowskim rozmawia Ewa Nocoń, Na początku była miłość, Częstochowa 2010, Edycja Świętego Pawła, ss. 61. 4038. Rogulska Aldona, Klonowski Adam, Oskarżałam księdza: historia Ewy Orłowskiej, Warszawa 2008, Wydawnictwo Nowy Świat, ss. 207. 4039. Rojek Tadeusz, Tylko o miłości: romanse wielkich, Warszawa 1990, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, ss. 185. 4040. Roland Romain, Życie Beethovena, wyd. 4, Kraków 1984, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, ss. 100. 4041. Rolheiser Ronald, Duchowość seksualna, Kraków 2013, Wydawnictwo Salwator, ss. 319. 4042. Rolheiser Ronald, Duchowość seksualności, Kraków 2013, wyd. 2, Wydawnictwo Salwator, ss. 320. 4043. Rollo May, Miłość i wola, wyd. 3 popr. (dodr.), Poznań 2011, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 407. 4044. Romaniuk Kazimierz, Konkordancja do Pisma Świętego Nowego Testamentu, t. 1 A-0, ss. 334, t. 2, P-Ż, ss. 408, Warszawa 1988, wyd. 2, ATK. 4045. Romaniuk Kazimierz, Małżeństwo i rodzina według Biblii, Warszawa 1994, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 245, Kraków 2015, Wydawnictwo M, ss. 219. 4046. Romaniuk Kazimierz, Małżeństwo, rodzina według Biblii, Kraków 2015, Wydawnictwo M, ss. 219. 4047. Romaniuk Kazimierz, Największa jest miłość, Częstochowa 1995, Biblioteka „Niedzieli”, ss. 112. 4048. Romanowska Dorota, Ludzkie klony: kopiowanie życia, Warszawa 2008, Axel Springer Polska, ss. 112. 4049. Romanowska-Łakomy Halina, Miłość i wolność – istota człowieka: holistyczna perspektywa antropologii filozoficznej, Olsztyn 2005, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, ss. 149. 4050. Romanowska-Łakomy Halina, Miłość i wolność – istota człowieka: holistyczna perspektywa antropologii filozoficznej, Olsztyn 2005, Wydawnictwo Uniwersytetetu Warmińsko-Mazurskiego, ss. 149. 4051. Romanowski Marcin, Tylko miłość, Częstochowa 2006, Edycja Świętego Pawła, ss. 56. 4052. Romero John [pseud.], Szkoła flirtowania, Wrocław 1994, Astrum, ss. 158. 4053. Romero John [pseud.], Szkoła flirtowania, wyd. 2, Wrocław 1995, Astrum, ss. 117. 4054. Romero John, Chłopak i dziewczyna czyli Radości i smutki nastolatków, Wrocław 1995, Astrum, ss. 176. 4055. Romero John, Dziewczyny w oczach chłopców, Wrocław 1994, „Astrum”, ss. 114. 4056. Romero John, Nastolatki: chłopak i dziewczyna, wyd. 2, Wrocław 1999, Astrum, ss. 176. 4057. Ropiejko Tomasz, Poradnictwo małżeńskie: jak przygotować narzeczonych do małżeństwa, Warszawa 2001, Instytut Wydawniczy Agape, ss. 116. 4058. Rosbergowie Gary i Barbara oraz Kolbab Ginger, Pięć potrzeb seksualnych kobiety i mężczyzny, Ożarów Mazowiecki, Wydawnictwo „Inny Świat”, ss. 277. 4059. Rosbergowie Gary i Barbara oraz Kolbaba Ginger, 5 tajemnic dobrego seksu, Warszawa 2011, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 227. 4060. Rosenthal Saul H., Seks po 40: odkryj na nowo swoje silne strony, Warszawa 2009, MT Biznes, ss. 319. 4061. Rosik Seweryn, Dekalog jako norma życia i wolności, część pierwsza, Poznań 1997, Ksiegarnia św. Wojciecha, ss. 200. 4062. Rosik Seweryn, Sytuacjonizm etyczny a chrześcijańska roztropność. Studium teologiczno-moralne, Poznań 1986, Księgarnia św. Wojciecha, ss. 219. 4063. Rosik Seweryn, Wezwania i wybory moralne. Refleksje teologicznomoralne, Lublin 1999, Redakcja Wydawnictw KUL, ss. 425. 4064. Rosik Stanisław i Wiszewski Przemysław red., Cor hominis: wielkie namiętności w dziejach, źródłach i studiach nad przeszłością, wyd. 2, Wrocław 2007, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ss. 504. 4065. Rosłon Józef Wiesław L., Gramatyka języka greckiego (oparta na tekstach Starego a zwłaszcza Nowego Testamentu dla studentów biblistyki i nauk pokrewnych), Warszawa 1990, ATK, ss. 384. 4066. Rosset Edward, Rozwody, Warszawa 1986, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, ss. 462. 4067. Rossi Marcello, Agape, Poznań 2012, Wydawnictwo. Święty Wojciech, ss. 145. 4068. Rössler Max, Miłość czyli Mówienie życiu tak, Warszawa 1995, Wydawnictwo Salezjańskie, ss. 109. 4069. Rostowska Teresa red, nauk., Jakość życia rodzinnego: wybrane zagadnienia, Łódź 2006, WSINF Wyższa Szkoła Informatyki, ss. 282. 4070. Rostowska Teresa red. nauk., Psychologia rodziny: małżeństwo i rodzina wobec współczesnych wyzwań, Warszawa 2009, Difin, ss. 317. 4071. Rostowska Teresa, Konflikt międzypokoleniowy w rodzinie: analiza psychologiczne, Łódź 2001, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ss. 121. 4072. Rostowska Teresa, Lewandowska-Walter Aleksandra, red. nauk., Małżeństwo i rodzicielstwo a zdrowie, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek, Gdańsk, Gdańska Wyższa Szkoła Humanistyczna, 2012, ss. 559. 4073. Rostowska Teresa, Małżeństwo, rodzina, praca a jakość życia, Kraków – Gdańsk 2008, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Uniwersytet Gdański, ss. 221. 4074. Rostowska Teresa, Małżeństwo, rodzina, praca a jakość życia, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Uniwersytet Gdański, 2008, ss. 221, 2009, wyd. 2, „Impuls”, ss. 221. 4075. Rostowska Teresa, Peplińska Aleksandra, red. nauk., Psychospołeczne aspekty życia rodzinnego, Warszawa 2010, „Difin”, ss. 328. 4076. Rostowska Teresa, Transmisja międzypokoleniowa w rodzinie w zakresie wybranych wymiarów osobowości, Łódź 1995, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ss. 272. 4077. Rostowski Jan, Rostowska Teresa, Małżeństwo i miłość. Kontekst psychologiczny i neuropsychologiczny, Warszawa 2014, Wydawnictwo „Difin”, ss. 354. 4078. Rostowski Jan, Zarys psychologii małżeństwa: psychologiczne uwarunkowania dobranego związku małżeńskiego, Warszawa 1987, PWN, ss. 411. 4079. Rostworowski Piotr, Wiara, nadzieja i miłość: trzy filary chrześcijańskiego życia, Kraków – Tyniec 2002, Wydawnictwo Benedyktynów, ss. 89. 4080. Roth Kornelius, Ciemna strona seksu: gdy seks staje się nałogiem, Sopot 2013, GWP, ss. 251. 4081. Rothbard Murray N., Etyka wolności, Warszawa 2010, Chicago – Warszawa, Fijorr Publishing, ss. 408. 4082. Rotter Gernot, Rotter Ekkehart, Wenus, Maria, Fatima: [jak rozkosz zmysłów stała się sprawa szatana], Gdynia 1997, „Uraeus”, ss. 228. 4083. Rougemont Denis de, Miłość a świat kultury zachodniej, Warszawa 1968, Pax, ss. 307. 4084. Rougemont Denis de, Miłość a świat kultury zachodniej, wyd. 2, Warszawa 1999, Pax, ss. 245. 4085. Rougemont Denis de, Mity o miłości, Warszawa 2002, „Czytelnik”, ss. 225. 4086. Rouyer Dominique Alice aut. ed. fr., Minkowski Aleksander aut. ed. pol., Mała encyklopedia miłości, Warszawa 2011, Wydawnictwo Siedmiogród, ss. 64. 4087. Rouyer Dominique Alice, aut. ed. pol. Aleksander Minkowski, Mała encyklopedia miłości, Wrocław 2011, Wydawnictwo Siedmiogród, ss. 64. 4088. Rouyer Dominique Alice, Mała encyklopedia miłości, Warszawa 2010, Wydawnictwo Siedmiogród, ss. 64. 4089. Rouyer Dominique Alice, Mała encyklopedia miłości, Warszawa 2011, Wydawnictwo Siedmiogród, ss. 64. 4090. Rouyer Michelle, Seksualność u dziecka: jak sobie radzić z dzieckiem w wieku 0-7 lat, Kraków 2004, eSPe, ss. 169. 4091. Rovers Martin, Uzdrowić miłość, Poznań 2007, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów „W drodze”, ss. 245. 4092. Rozkrut Tomasz, Jan Paweł II do Roty Rzymskiej, Tarnów 2003, Biblos, ss. 241. 4093. Rozkrut Tomasz, Walor opinii biegłego w kanonicznym procesie małżeńskim: studium historyczno-prawne, Tarnów 2002, Biblos, ss. 286. 4094. Rozwód i powtórne małżeństwo: cztery ujęcia z perspektywy chrześcijańskiej, red. H. Wayne House, Katowice 2004, Wydawnictwo Credo, ss. 252. 4095. Rożnowska Krystyna, Dziecko z zespołem Downa: jaka to musi być miłość, Warszawa 2007, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 175. 4096. Różanek Aldona wybór tekstów, Bliskość, która ubogaca, Częstochowa 1997, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 4097. Różanek Aldona, Złote myśli dla zakochanych, Warszawa 2000, Bis, ss. 159. 4098. Różańska Joanna, Chańska Weronika, red. nauk., Bioetyka, Warszawa 2013, Lex a Wolters Kluwer Business, ss. 580. 4099. Różyńska Joanna, Od zygoty do osoby: potencjalność, identyczność i przerywanie ciąży, Gdańsk 2008, Słowo/Obraz/Terytoria, ss. 155. 4100. Rubin Theodore Isaac, Współczucie i nienawiść do siebie: alternatywa dla rozpaczy, Poznań 2000, Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 292. 4101. Ruciński Tadeusz, Boże drogowskazy, Ząbki, Apostolicum, Warszawa, Palabra, 2004, ss. 71. 4102. Ruciński Tadeusz, Powiedz, jak mam Cię kochać, Częstochowa 1996, Edycja Świętego Pawła, ss. 31. 4103. Ruciński Tadeusz, Wiara, nadzieja i miłość w opowiadaniach, baśniach i przypowieściach, Częstochowa 2011, Edycja Świętego Pawła, ss. 149. 4104. Rucki Mirosław red., Bóg przemienia rodzinę, Wągrowiec 1998, Segal, ss. 113. 4105. Rudzka Zyta, Z penisem jak z mężem: trudno o ideał, Warszawa 2008, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 126. 4106. Ruffié Jacques, Seks i śmierć, Warszawa 1997, Wydawnictwo W. A. B., ss. 302. 4107. Ruhi-López Angelique, Santamaria Carmen, Niepłodność: duchowy i praktyczny poradnik dla małżeństw, Poznań 2015, Wydawnictwo Święty Wojciech, ss. 286. 4108. Ruiz Miguel, Ścieżka miłości: praktyczny przewodnik po sztuce budowania związków, Łódź 2004, Galaktyka, ss. 175. 4109. Runkel Hal i Jenny, Projekt Szczęśliwe małżeństwo: więcej opanowania, dojrzałości i bliskości, Warszawa 2012, Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”, ss. 365. 4110. Ruppert Franz, Symbioza i autonomia: trauma symbiotyczna i miłość bez uwikłań, Warszawa 2012, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 311. 4111. Russel Stephen, Kolb Jürgen, Masaż erotyczny tao, Warszawa 1999, Świat Książki, ss. 191. 4112. Russell Bertrand, Negatywna teoria wychowania. Wychowanie a religia. Zagadnienia seksualne w wychowaniu, Warszawa 1958, Iskry, ss. 93. 4113. Ruszczynski Stanley red., Psychoterapia par: teoria i praktyka w Instytucie Badań nad Małżeństwem Kliniki Tavistock, Warszawa 2012, Oficyna Ingentium, ss. 239. 4114. Ruszkiewicz Dorota, Małżeństwo i narzeczeństwo w refleksji kobiet niezamężnych i bezdzietnych, Piotrków Trybunalski 2016, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie przy Filii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, ss. 244. 4115. Ruszkiewicz Dorota, Narzeczeństwo w procesie tworzenia małżeństwa: empiryczny zarys problemu, Piotrków Trybunalski 2013, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie przy Filii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, ss. 237. 4116. Rutkowski K. S., W niewoli seksu, Gdynia 2014, Novae Res, ss. 133. 4117. Rutkowski Krzysztof, Zakochany Stendhal: dziennik wyprawy po imię , Gdańsk 2005, Słowo/Obraz /Terytoria, ss. 462. 4118. Rutkowski Mirosław, Kiedy powstaje istota ludzka?: aborcja i doświadczenia na zarodkach, Kraków 2013, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, ss. 202. 4119. Ryan T.C., Już się nie wstydzę: wyznania mężczyzny uzależnionego od seksu, Poznań 2014, W drodze, ss. 269. 4120. Rybka Małgorzata, Kształtem jest miłość: obraz miłości w tekstach Jana Pawła II, Poznań 2014, Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 297. 4121. Rychlicki Czesław, Sakramentalny charakter przymierza małżeńskiego: studium teologicznodogmatyczne, Płock 1997, Płocki Instytut Wydawniczy, ss. 404. 4122. Rychlicki Czesław, Wiara – nadzieja – miłość wobec wieczności: z zagadnień współczesnej eschatologii, Płock 2001, Płocki Instytut Wydawniczy, ss. 352. 4123. Rydlewska Hanna, Niedźwiedzka Marta, Slow sex: uwolnij miłość, Warszawa 2016, Agora, ss. 284. 4124. Ryen Stephen, Przeżyć wszystko (historia seksu), 1993, Wydawnictwo Paradox, ss. 450. 4125. Ryguła Piotr red., Skutki cywilnoprawne małżeństwa kanonicznego: ze szczególnym uwzględnieniem prawa w Polsce, Słowacji i Republice Czeskiej, Kraków 2014, Wydawnictwo „scriptum”, ss. 166. 4126. Rylski Sławomir, Tajemnica rodzinnego szczęścia, Warszawa 1976, Wydawnictwo Znaki Czasu, ss. 335. 4127. Ryłko Tadeusz, Pogadanki o małżeństwie: dla młodzieży męskiej i młodych małżonków, Kraków 1957, ss. 165. 4128. Ryłko Tadeusz, W stronę miłości bogatej i szczęśliwej, Częstochowa 1993, „Regina Poloniae”, ss. 237. 4129. Rynio Alina, Braun Katarzyna, Jeziorański Marek, Szewczak Iwona, Obudzić (nie)odkryty potencjał mężczyzny i rodziny, Lublin 2015, Wydawnictwo Episteme, ss. 407. 4130. Ryś Maria red. nauk., Miłość i życie: małżeństwo i rodzina w budowaniu cywilizacji miłości, Warszawa 2015, Instytut Jana Pawła II, ss. 163. 4131. Ryś Maria red., „Przyszłość ludzkości idzie przez rodzinę”, Warszawa 2013, Instytut Papieża Jana Pawła II, ss. 378. 4132. Ryś Maria, Droga krzyżowa nie narodzonych, Marki 1993, „Michalineum”, ss. 64. 4133. Ryś Maria, Ku dojrzałości osobowej w małżeństwie: rozwijanie dojrzałej osobowości, Warszawa 1997, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej, ss., 70. 4134. Ryś Maria, O miłości, małżeństwie i rodzinie: przygotowanie do życia w rodzinie dla młodzieży szkół ponadpodstawowych, Warszawa 1998, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna, ss. 312. 4135. Ryś Maria, Psychologia małżeństwa w zarysie, Warszawa 1999, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej, ss. 129. 4136. Ryś Maria, Struzik Zdzisław, red. nauk., Miłość i życie: małżeństwo i rodzina w budowaniu cywilizacji miłości, Warszawa 2015, Instytut Papieża Jana Pawła II, ss. 183. 4137. Ryś Maria, Wpływ dzieciństwa na późniejsze życie w małżeństwie i rodzinie: studium psychologiczne, cz. 1, Podstawy teoretyczne, Warszawa 1992, Wydawnictwo Fundacji ATK, ss. 206. 4138. Ryś Maria, Wpływ dzieciństwa na późniejsze życie w małżeństwie i rodzinie: studium psychologiczne, cz. 2, Badania empiryczne, Warszawa 1992, Wydawnictwo Fundacji ATK, ss. 247. 4139. Ryziński Remigiusz, Rzecz niemożliwa: fragmenty o pisaniu i kochaniu, Warszawa 2010, Europejskie Kolegium Edukacji, ss. 171. 4140. Rzepka Jerzy red., Typowość i inność w zachowaniach seksualnych: XIV Sesja Podyplomowego Studium Wychowania Seksualnego, Katowice, wrzesień 1996 r.: (zbiór pełnych tekstów referatowych), cz. 1-2, Katowice 1996, Podyplomowe Studium Wychowania Seksualnego. Samodzielny Zakład Promowania Zdrowia. Akademia Wychowania Fizycznego, 2 cz. (cz. 1, ss. 68, cz. 2 ss., 69-128). 4141. Rzepka Jerzy red., Zagadnienia prorodzinnej edukacji socjologicznej i profilaktyki HIV/AIDS: materiały dla nauczycieli realizujących proces dydaktyczny, Katowice 1996, Studia Wydawnicze AGAT, ss. 207. 4142. Rzepka Jerzy red., Zdrowie seksualne, Mysłowice 2007, Dolnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Kardynała Augusta Hlonda, ss. 60. 4143. Sadowska Ludwika red., Szanse i zagrożenia ludzkiej płciowości, Szczecinek, Fundacja „Nasza Przyszłość”, ss. 222. 4144. Sadowski Mirosław, Małżeństwo w prawie islamu: wprowadzenie, Poznań 2015, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, ss. 75. 4145. Saint Bris Gonzague, Vladimir Féderovski, Rosyjskie egerie, Warszawa 1998, Dom Wydawniczy Bellona, ss. 241. 4146. Saint Germain, Afirmacje Złotej Księgi, wyd. 1 w tej edycji, Warszawa 2008, Dom Księgarski „Ezoteric”, ss. 92. 4147. Saint-Exupéry Consuelo de, Pamiętnik Róży, Kraków 2002, Znak, ss. 235. 4148. Saint-Pierre Frédérique, Viau Marie-France, Seksualność dziecka: co każdy rodzic wiedzieć powinien: rozwój psychoseksualny od urodzenia do dwunastego roku życia, Warszawa 2009, Klub dla Ciebie, ss. 192. 4149. Saja Krzysztof, Etyka normatywna. Między konsekwencjalizmem a deontologią, Kraków 2015, Universitas, ss. 343. 4150. Sajkowska Monika red. nacz., O wykorzystywaniu seksualnym i zachowaniach seksualnych dzieci, Warszawa 2012, Fundacja Dzieci Niczyje, ss. 83. 4151. Sajkowski Alojzy, Staropolska miłość: z dawnych listów i pamiętników, Poznań 1981, Wydawnictwo Poznańskie, ss. 401. 4152. Sakrament małżeństwa: materiały do katechezy przedmałżeńskiej, wybór tekstów dokonał Karol Meissner, Poznań 2015, „Bonami” Wydawnictwo-Drukarnia, ss. 62. [2988] 4153. Sala Renzo, Wybieram Ciebie, Częstochowa 2010, Edycja Świętego Pawła, ss. 20. 4154. Salaün Paul, Żyjący w separacji, rozwiedzeni: odnaleźć nadzieję, Poznań 1997, W Drodze, ss. 213. 4155. Saldarini Giovanni, Kochajcie jak Bóg aż do przebaczenia: ćwiczenia duchowe dla małżeństw, Kraków 2002, eSPe, ss. 102. 4156. Salezy Franciszek św., Traktat o miłości Bożej, Kraków 2002, Siostry Wizytki, ss. 698. 4157. Salezy Franciszek św., Traktat o miłości Bożej: (wybór); wybór i opracowanie Elżbieta Wiater, Kraków 2016, Wydawnictwo M, ss. 242. 4158. Salij Jacek [wybór], Miłujcie nieprzyjacioły wasze: antologia, Kraków 2012, Wydawnictwo Arcana, ss. 331. 4159. Salij Jacek, Małżeństwo, rozwód, związki niesakramentalne, Poznań, „W drodze”, Kraków, „Kairos”, 2000, ss. 124. 4160. Salij Jacek, Seks, miłość, obyczaje, Poznań, W drodze, Kraków, Kairos, 2000, ss. 124. 4161. Salij Jacek, Wszechobecna miłość, Poznań 2011, W drodze, ss. 349. 4162. Salij Jacek, Wybierajmy życie!, Poznań 2002, W Drodze, ss. 245. 4163. Salmon, Psychologia w medycynie, Gdańsk 2002, GWP, ss. 272. 4164. Salter Anna C.. Drapieżcy: pedofile, gwałciciele i inni przestępcy: kim są, jak działają i jak możemy bronić siebie i nasze dzieci, Poznań 2005, „Media Rodzina”, ss. 304. 4165. Salvestrini Fernando, przekład polski Adam Szymanowski, Kościół a problemy etyki seksualnej. Komentarz do Deklaracji Persona humana, Warszawa 1987, Instytut Wydawniczy PAX, ss. 259. 4166. Sambor Paweł, A kiedy zabrakło wina: w poszukiwaniu duchowości małżeńskiej, Kraków 2012, Wydawnictwo Esprit, ss. 189. 4167. Samel Gerti, Tybetańska sztuka rozpoznawania osobowości: miłość i kariera, Warszawa 2002, Klub dla Ciebie, ss. 318. 4168. Samozwaniec Magdalena, Kobieta, miłość, zdrada: żarty, anegdoty, złote myśli (wybór i oprac. Józef Krzyżanowski), Szczecin 1991, Koga, ss. 78. 4169. Samson Andrzej, Jak przetrwać w małżeństwie, wyd. 2 popr., Warszawa 2001, „Twój Styl”, ss. 177. 4170. Samson Andrzej, Pomiędzy żoną i mężem czyli Jak przetrwać w małżeństwie, Warszawa 1995, Twój Styl, ss. 151. 4171. Samson Barbara, Piekło siedemnastolatki: byłam dziewczyną narkomana, Katowice 1998, Videograf II, ss. 176. 4172. Sandel Michael J., Przeciwko udoskonalaniu człowieka: etyka w czasach inżynierii genetycznej, Warszawa 2014, Kurhaus Publising Kurhaus Media, ss. 125. 4173. Santorski Jacek, Jak żyć żeby nie zwariować: [bliżej siebie w stresie], wyd. 2 popr., Warszawa 1997, Jacek Santorski & Co Wydaw., ss. 298. 4174. Santorski Jacek, Jak żyć żeby nie zwariować: bliżej siebie w stresie, wyd. 3 zm., Jacek Santorski & Co, ss. 308. 4175. Santorski Jacek, Organizm i orgazm, Warszawa 1992, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 215. 4176. Santorski Jacek, Organizm i orgazm: podręcznik ćwiczeń: bioenergetyka Lowena, integrująca psychoterapia ciała Rosenberga, relaks, medytacja i bieg transowy, Warszawa 1992, Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 215. 4177. Saraswati Sunyata Avinasha Bodhi, Jak wyzwolić energie życia: seksualna droga do wyższej świadomości czyli Tantra Kriya Joga, Warszawa 1995, Comes, ss. 194. 4178. Sarbińska Mirosława, W cieniu miłości i nienawiści, Łódź 1994, „Bolmar”, ss. 188. 4179. Sarita Mahasatvaa Ma Ananda, Święta seksualność. Radość Tantry, b.m.w. 2013, Wydawnictwo Świadome Życie, ss. 192. 4180. Sarmiento Augusto, Małżeństwo chrześcijańskie. Poradnik teologii małżeństwa i rodziny, Kraków 2012, Wydawnictwo „M”, ss. 450. 4181. Sarmiento Augusto, Małżeństwo chrześcijańskie: podręcznik teologii małżeństwa i rodziny, Kraków 2002, Wydawnictwo „M”, ss. 451. 4182. Sarmiento Augusto, Małżeństwo chrześcijańskie: podręcznik teologii małżeństwa i rodziny, Kraków 2008, Wydawnictwo „M”, ss. 451. 4183. Sarmiento Augusto, Małżeństwo chrześcijańskie: podręcznik teologii małżeństwa i rodziny, Kraków 2002, Wydawnictwo „M”, ss. 451. 4184. Sarzyńska Justyna, Ruchel Agata, Trening uwagowy w terapii osób z zaburzeniami kontroli impulsów, SP 2011 (t. 9), nr 2, s. 76-79. 4185. Saunders Kate, Stanford Peter, Katolicy i seks: od czystości do czyśćca, Warszawa 1996, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, ss. 189. 4186. Saunders Kate, Stanford Peter, Katolicy i seks: od czystości do czyśćca, wyd. 2, Warszawa 2007, Warszawskie Wydawnictwo Literackie „Muza”, ss. 219. 4187. Sawicki Dariusz, Moralność a „in vitro”: ocena etyczna medycznie wspomaganego poczęcia człowieka, Łomża 2002, Redakcja Głos Katolicki, ss. 228. 4188. Sawicki Franciszek, Filozofia miłości, wyd. 2, Kraków 1945, Księgarnia Krakowska, ss. 126. 4189. Sawinda-Dziadecka Katarzyna, Sędziak Barbara, M jak matura: motywy literackie: język polski, 1, Arkadia, kariera, miasto, miłość, rewolucja, teatr świata, władca, Warszawa 2008, Lagenscheidt Polska, ss. 370. 4190. Sawka Marek, Neurogenne przyczyny zaburzeń erekcji, SP 2004 (t. 2), nr 1, ss. 13-17. 4191. Sawka Marek, Neurogenne zaburzenia erekcji pochodzenia rdzeniowego, SP 2004 (t. 2), nr 1, ss. 19-23. 4192. Sawka Mirosław, Jana Pawła II nauka o małżeństwie i rodzinie, Zamość 2011, Wydawnictwo Abacus, ss. 318. 4193. Scheler Max, Istota i formy sympatii, wyd. 2, Warszawa 1986, PWN, ss. 436. 4194. Scheler Max, Wolność, miłość, świętość: pisma wybrane z filozofii religii, Kraków 2004, Znak, ss. 315. 4195. Scheuring Tomi Lyn, Bóg poszukuje rodziny, Warszawa 1996, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 138. 4196. Schick Irvin, Seksualność Orientu: przestrzeń i Eros, Warszawa 2012, Oficyna Naukowa, ss. 338. 4197. Schick Ivrin Cemil, Seksualność Orientu. Przestrzeń i Eros, miejsce 2012, wyd. 1, Oficyna Naukowa, ss. 328. 4198. Schiller Fryderyk, Intryga i miłość, Wrocław 1976, Ossolineum, ss. 197. 4199. Schiller Fryderyk, Intryga i miłość: tragedia mieszczańska w pięciu aktach, Warszawa 1955, PIW, ss. 186. 4200. Schiller Fryderyk, Wiersze, Zbójcy, Intryga i miłość, Warszawa 1975, PIW, ss. 419. 4201. Schinaia Cosimo, Pedofilia. Psychoanaliza i świat pedofila, Sopot 2016, GWP, ss. 400. 4202. Schindel Erich, Rot Anton, Biologia miłości, Warszawa 1958, Wiedza Powszechna, ss. 167. 4203. Schlegel Jean-Louis, Prawo boskie a wolność człowieka: o integryzmach i fundamentalizmach, Warszawa 2005, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, ss. 164. 4204. Schmidt Filip, Para, mieszkanie, małżeństwo: dynamika związków intymnych na tle przemian historycznych i współczesnych dyskusji o procesach indywidualizacji, Warszawa, Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, Toruń, Wydawnictwo Naukowe UMK, ss. 514. 4205. Schmierer Don i Gilbert Lela, Zdążyć przed...: zapobieganie homoseksualnym postawom wśród młodzieży, Ustroń 2006, ss. 243. 4206. Schnackenburg Rudolf, Nauka moralna Nowego Testamentu, Warszawa 1983, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 363. 4207. Schnarch David, Namiętne małżeństwo. Miłość, seks i bliskość w stałych związkach, Warszawa 2018, PTS Wydawnictwo Kropka, ss. 531. 4208. Schneider Sylvia, Kochać szczęśliwie: 7 podpowiedzi dla kobiet: [poradnik dla każdej kobiety], Kraków 2007, WAM, ss. 231. 4209. Schoemaker Paul J.H., Czipy, klony i przekraczanie progu 100 lat życia, Katowice 2010, Wydawnictwo Sonia Draga, ss. 275. 4210. Schooyans Michel, Aborcja a polityka, Lublin 1991, Instytut Jana Pawła II, KUL, ss. 243. 4211. Schopenhauer Arthur, O podstawie moralności, Kraków 2009, Hachette, ss. 473. 4212. Schopenhauer Artur, Psychologia miłości, Gdańsk 2008, Literatura Net Pl, ss. 50. 4213. Schreiber Witold, Małżeństwo i jego dzieje: z jedną tablicą i dwudziestu ilustracjami w tekście, Lwów 1903, nakł. Księgarni Polskiej B. Połonieckiego, Warszawa, E. Wende i Spółka, ss. 206. 4214. Schreiner Josef, Kampling Rainer, Bliźni, obcy, nieprzyjaciel: z perspektywy Starego i Nowego Testamentu, Kraków 2001, WAM, ss. 167. 4215. Schulte Christa, Seks tantryczny dla kobiet: przewodnik dla hetero, bi, lesbijek i solistek, Warszawa 2010, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 302. 4216. Schutz Roger (brat Roger z Taizé), Bóg może tylko kochać, Warszawa 2005, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 108. 4217. Schutz Roger (brat Roger z Taizé), Jego miłość jest ogniem, Katowice 1990, Księgarnia św. Jacka, ss. 139. 4218. Scruggs Lauren, Velthouse Lisa, Twoje piękne serce, Rzeszów 2016, Dreams Wydawnictwo Lidia Miś-Nowak, ss. 279. 4219. Scruton Roger, Pożądanie: filozofia moralna życia erotycznego, Kraków 2009, Ośrodek Myśli Politycznej, ss. 477. 4220. Seabright Paul, Wojna płci, Warszawa 2014, Agora, ss. 287. 4221. Searle John R., Umysł, język, społeczeństwo: filozofia i rzeczywistość, Warszawa 1999, Wydawnictwo CiS; Wydawnictwo WAB, ss. 261. 4222. Searle John R., Umysł, mózg i nauka, Warszawa 1995, WN PWN, ss. 94. 4223. Searle John R., Umysł. Krótkie wprowadzenie, Poznań 2010, Dom Wydawniczy „Rebis”, ss. 318. 4224. Sears William, Sears Martha, Holt Linda, Snell BJ, Księga ciąży. Wszystko, co musisz wiedzieć o ciąży, miesiąc po miesiącu, Warszawa 2013, Wydawnictwo Mamania, ss. 429. 4225. Seidman Steven, Społeczne tworzenie seksualności, Warszawa 2012, WN PWN, ss. 277. 4226. Sekrety małżeństwa, wybór Anna Nyckowska, Poznań 1995, Itaka, ss. 64. 4227. Seks a religia, Dag Øistein Endsjø, Warszawa 2011, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 460. 4228. Seks i niepełnosprawność. Doświadczenia seksualne osób z niepełnosprawnością intelektualną, Remigiusz J. Kijak, Kraków 2010, Impuls, ss. 306 4229. Seks, ciało i duch, Pelplin 2009, Wydawnictwo „Bernardinum”, ss. 96. 4230. Seks, miłość, obyczaje, Jacek Salij, Poznań 2 000, W drodze, ss. 128. 4231. Seksuologia Polska, półrocznik naukowy Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego 2003-2016, https://journals.viamedica.pl/seksuologia_polska, dostęp elektroniczny w zasadzie bezpłatny (poza dwoma ostatnimi rocznikami), data odczytu 17 XII 2016 r. 4232. Seli Emre red., Niepłodność, wyd. 1 pol., Wrocław 2013, Elsevier Urgan & Partner, ss. 195. 4233. Seligman Martin E.P., Walken Elaine F., Rosenhan David L., Psychopatologia, Poznań 2017, Zysk i S-ka, ss. 864. 4234. Sell Charles M., Służba rodzinie, Warszawa 2002, Chrześcijańki Instytut Biblijny, ss. 448. 4235. Semczuk Marian, Kurpisz Maciej, Andrologia, Warszawa 2006, wyd. II uaktual., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 496. 4236. Semczuk Marian, Kurpisz Maciej, red., Andrologia, Warszawa 1998, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 474. [4136] 4237. Semen Yves, Duchowość małżeńska według Jana Pawła II, Poznań 2011, Wydawnictwo Święty Wojciech, ss. 178. 4238. Semen Yves, Seksualność wedlug Jana Pawła II, Poznań 2008, Wydawnictwo Świetego Wojciecha, ss. 163. 4239. Senko Tatiana red., Terapia psychologiczno-pedagogiczna i wspomaganie rozwoju dzieci i młodzieży, Nowy Sącz 2013, Wydawnictwo Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej, ss. 174. 4240. Seremet Rafał, Arkana seksu – ekstaza i jedność, wyd. 3, Gliwice 2008, Internetowe Wydawnictwo „Złote Myśli”, ss. 137. 4241. Seremet Rafał, Głęboka terapia poprzez miłość, wyd. 1, Białystok 2004, Studio Astropsychologii, ss. 233. 4242. Sermak Jerzy, Co jest najważniejsze?: wskazówki duszpasterza na drogach życia, Kraków 2006, WAM, ss. 179. 4243. Seruya Flora C., Losher Susan, Elis Albert, Sex and sex education: a bibliography, New York, London 1972, R.R. Bowker Xerox, ss. 336. 4244. Séve Andre, Spróbuj kochać naprawdę: 22 rozważania o miłości bliźniego, Warszawa 1992, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 149. 4245. Seven Yves, Duchowość małżeńska według Jana Pawła II, Poznań 2011, Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha – Wydawnictwo Święty Wojciech, ss. 178. 4246. Sewell Joan, Wolałbym zjeść czekoladę, Warszawa 2008, Świat Książki, ss. 206. 4247. Sex, sex, sex, Fronda nr 40, Warszawa 2006, ss. 284. 4248. Sexedpl, Rozmowy Anji Rubik o dojrzewaniu, miłości i seksie, wydanie I, Warszawa 2018, Grupa Wydawnicza Foksal, ss. 287. 4249. Sękalski Cezary, Przepis na miłość: poradnik dla początkujących i zaawansowanych, Kraków 2009, Serafin, ss. 157. 4250. Sęktas Marian, Zastosowanie inżynierii genetycznej w biotechnologii: molekularne podstawy ekspresji genów, Gdańsk 2000, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, ss. 124. 4251. Shakespeare (Szekspir) William, Szekspir o miłości, wybór tekstów i obrazów Helen Exley, wyd. 2, Częstochowa 2001, Edycja Świętego Pawła, ss. 122. 4252. Shariff Samia, Za zasłoną strachu: wstrząsająca opowieść o dramatycznych losach Algierki uciekającej przed mężem, rodziną i własnym krajem w poszukiwaniu wolności i tożsamości, Warszawa 2013, Weltbild, ss. 350. 4253. Sharp Jasper, Za różową kurtyną: historia japońskiego kina erotycznego, Warszawa 2011, MFF Nowe Horyzonty, ss. 527. 4254. Shattuck Roger, Wiedza zakazana: od Prometeusza do pornografii, Kraków 1999, Universitas, ss. 443. 4255. Shaw Bernard, Miłość wśród artystów, Poznań 1928, nakł. Wydawnictwa Polskiego, ss. 374. 4256. Shaw Bernard, Miłość wśród artystów: powieść, Warszawa 1957, PIW, ss. 444. 4257. Sheen Fulton J., Troje do pary, Kraków 2016, Fundacja św. Grzegorza Wielkiego, ss. 285. 4258. Sheen Fulton John, Życie jest warte życia: nauki o małżeństwie, Kielce 2014, ss. 85. 4259. Shevack Michael, Adam i Ewa: małżeńskie sekrety z rajskiego ogrodu, Kraków 2012, Wydawnictwo eSPe, ss. 270. 4260. Shimoff Marci, Cline Carol, Sekret bezwarunkowej miłości: 7 kroków do życia pełnego miłości, Warszawa 2012, Laurum, ss. 412. [2155] 4261. Shoupe Donna red., Antykoncepcja, wyd. 1 pol., Wrocław 2013, Elsevier Urban & Partner, ss. 258, 2015, wyd. 1 pol., dodr. 4262. Shree Rajneesh Bghagwan, Duch, ciało, umysł, seks, Wrocław 1985, Zrzeszenie Studentów Polskich, Rada Uczelniana Politechniki Wrocławskiej, przy współpracy Prasa – Książka – Ruch, ss. 80. 4263. Si, quiero [Film]: claves para un matrimonio feliz = Poradnik szczęśliwego małżeństwa, dir. Andreas Garrigó, Kraków 2012, Wydawnictwo św. Stanisława BM, 2 dyski optyczne (153 min), dźw., kolor + książka. 4264. Sieczkowski Grzegorz, Waszkielewicz Bernadeta, Miłość i przeznaczenie: historia rodziny Kaczyńskich, Warszawa 2010, Wydawnictwo Tucan, ss. 248. 4265. Siedman Steven, Społeczne tworzenie seksualności, Warszawa 2012, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 277. 4266. Siegfried Donna Rae, Anatomia i fizjologia dla bystrzyków, Gliwice 2009, Wydawnictwo Helion, ss. 376. 4267. Sieja Krzysztof, Wiedza o życiu seksualnym człowieka – wybrane zagadnienia, Koszalin 1998, Wydawnictwa Uczelniane Bałtyckiej Wyższej Szkoły Humanistycznej, ss. 237. 4268. Sieja Krzysztof, Wiek rozwojowy i kryteria jego oceny, Koszalin 1998, Wydawnictwa Uczelniane Bałtyckiej Wyższej Szkoły Humanistycznej, ss. 164. 4269. Siek Stanisław, Formowanie osobowości, Warszawa 1986, ATK, ss. 340. 4270. Siek Stanisław, Osobowość a higiena psychiczna, Warszawa 1980, ATK, ss. 412. 4271. Siek Stanisław, Osobowość. Struktura – rozwój - wybrane metody badania, Warszawa 1982, ATK, ss. 811. 4272. Siek Stanisław, Struktura osobowości, Warszawa 1986, ATK, ss. 231. 4273. Siekierska Marta, Kowalczyk Robert, Merk Wojciech, Charakterystyka osób aseksualnych, SP 2016 (t. 14), nr 1, ss. 25-30. 4274. Siekierska Marta, Kowalczyk Roberty, Merk Wojciech, Charakterystyka osób aseksualnych, SP 2016 (t. 14), nr 1, ss. 25-30. 4275. Siemianowski Antoni, Sumienie, Bydgoszcz 1997, „Labirynt”, ss. 98. 4276. Siemianowski Antoni, Zrozumieć miłość: fenomenologia i metafizyka miłości, Bydgoszcz 1998, Labirynt, ss. 247. [1407] 4277. Sienicka Rita, Recepta na dobre małżeństwo, Lublin 2002, Wydawnictwo Morpol, ss. 62. [2514] 4278. Sienkiewicz Henryk, Ogniem i mieczem. 4279. Sienkiewicz Henryk, Pan Wołodyjowski. 4280. Sienkiewicz Henryk, Potop. 4281. Sienkiewicz Henryk, Quo vadis, Wrocław, Biblioteka Narodowa, Ossolineum, ss. 698 4282. Sienkiewicz Henryk, Rodzina Połanieckich. 4283. Siewiora Jacek, Dezintegracja rodziny, Tarnów 2013, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, ss. 271. 4284. Sigmund Anna Maria, Seks w III Rzeszy, Warszawa 2015, Bellona, ss. 312. 4285. Sikora Adam, Europejskie standardy bioetyczne w perspektywie dialogu cywilizacyjnego, Poznań 2013, UAM, Wydział Teologiczny, Redakcja Wydawnictw, ss. 215. 4286. Sikora Adam, Życie ludzkie w fazie przedimplantacyjnej w dokumentach Rady Europy w aspekcie moralnym, Poznań 2011, UAM, Wydział Teologiczny, Redakcja Wydawnictw, ss. 177. [4539] 4287. Sikora Agnieszka, Nie tak piękni nastoletni, Warszawa 2013, Fundacja po DRUGIE”, ss. 63. 4288. Sikorska Joanna red., Kobiety i ich mężowie: studium porównawcze, Warszawa 1996, Wydaw. IFiS PAN, ss. 162. 4289. Sikorski Radzisław, Zaburzenia współżycia seksualnego w małżeństwie, Warszawa 1975, PZWL, ss. 86. 4290. Silver Lee M., Raj poprawiony: nowy wspaniały świat?, Warszawa 1997, Prószyński i S-ka, ss. 319. 4291. Siła miłości [Dokument dźwiękowy]: konferencja dla kobiet (wykładowcy: Edyta Zając i inni), Ustroń 2012, Multimedia – Chrześcijańska Fundacja Zycie i Misja, 1 płyta CD (3 godz. 27 min 22 sek), digital, stereo. 4292. Simon Vera, Kocham Cię na każdy dzień, Wrocław 2006, Semen, ss. 375. 4293. Siniugina Larysa, Agresja czy miłość: prezentacja poglądów Ericha Fromma, Warszawa 1981, Krajowa Agencja Wydawnicza, ss. 125. 4294. Sinkiewicz Władysław i Grabowski Rafał red., Medyczne, etyczne i prawne aspekty sprzeciwu sumienia w praktyce medycznej, Komisja Bioetyczna BIL, Collegium Medicum UMK, Bydgoszcz 2015, Dom Wydawniczy Margrafsen, ss. 166. 4295. Sipiński Adam, Kazimierczak Małgorzata, Ciesielska Beata, Ocena zachowań seksualnych kobiet karmiących, SP 2005 (t. 3), nr 2, ss. 52-59. 4296. Sipiński Adam, Kazimierczak Małgorzata, Skiba Wojciech, Sipińska Klaudyna, Seksualność kobiet w okresie perinatalnym, PS 2007, nr 4, ss. 5-15. 4297. Sitek Bronisław, Trwałość i nierozerwalność małżeństwa: ze studiów nad małżeństwem w prawie rzymskim, kanonicznym Kościoła katolickiego i polskim prawie cywilnym, Olsztyn 2002, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, ss. 136. 4298. Siwik Eugeniusz, Lew-Starowicz Zbigniew, Antykoncepcja: planowanie rodziny u progu XXI. W., wyd. 2 uzup., popr., Warszawa 2003, Wydaw. EMMM-Press, ss. 352. 4299. Siwik Eugeniusz, Nowoczesna antykoncepcja, Warszawa 1994, „WGP”, ss. 152. 4300. Skamandryci: wiersze o miłości, wybór i wstęp Andrzej Możdżonek, Warszawa 1999, Prószyński i S-ka, ss. 143. 4301. Skarbek Jacek, Jak pozostać aktywnym seksualnie aż do późnej starości: [naturalne metody witalizujące], Białystok 2003, Studio Astropsychologii, ss. 150. 4302. Skarby miłości: obecność, szacunek, jedność, bycie darem, wierność, przebaczenie, szczęście, Częstochowa 2006, Edycja Świętego Pawła, ss. 60. 4303. Skawroń Jerzy, Nieskończone horyzonty miłości: teologiczno-psychologiczne aspekty rozwoju człowieka na drodze ku Bogu według św. Jana od Krzyża, Kraków 2003, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, ss. 300. 4304. Składanowski Marcin, Etyka ekumeniczna w warunkach globalizacji. Główne rysy refleksji etycznej i działalności społecznej Światowej Rady Kościołów, Lublin 2016, Wydawnictwo KUL, ss. 221. 4305. Skowronek Alfons, Małżeństwo i kapłaństwo jako spotęgowanie chrześcijańskiej egzystencji, Włocławek 1996, Włocławskie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 285. 4306. Skowrońska-Bocian Elżbieta, Małżeńskie ustroje majatkowe, Warszawa 2010, wyd. 2, Lexis Nexis, ss.161. 4307. Skowrońska-Zbierzchowska Alicja, Doświadczenia małoletnich rodziców: aspekty socjopedagogiczne, Gdańsk 2010, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, ss. 265. 4308. Skowroński Dariusz, Analiza porównawcza wychowawczych i środowiskowych uwarunkowań życia seksualnego: raport z badań na temat seksualnych stylów życia w Polsce i Australii, Warszawa 2009, BEL Studio, ss. 180. 4309. Skowroński Dariusz, Nowicka Marika, Kto korzysta z seksu internetowego w Polsce?, SP 2008 (t. 6), nr 1, ss. 6-13. 4310. Skowroński Dariusz, Preferencje seksualne Polaków, Poznań 2003, „Interfund”, ss. 159. 4311. Skowroński Dariusz, Wychowanie i środowiskowe uwarunkowania funkcjonowania seksualnego, Warszawa 2008, BEL Studio, ss. 296. 4312. Skreczko Adam, Rodzina Bogiem silna, Białystok 2004, Kuria Metropolitalna Białostocka Wydział Duszpasterstwa, ss. 295. 4313. Skręt-Magierło Joanna, Ocena leczenia operacyjnego zaburzeń statyki narządu płciowego z uwzględnieniem korekcji defektu bocznego zawieszenia pochwy, Kraków 2005, UJ. Collegium Medicum. Wydział Lekarski, ss. 75. 4314. Skrzat Janusz, Waloch Jerzy, Anatomia człowieka z elementami fizjologii, Kraków 2010, wyd. 1, Wydawnictwo UJ, ss. 198 4315. Skrzydlewski Paweł, Wolność człowieka w cywilizacji łacińskiej w ujęciu Feliksa Konecznego, Lublin 2013, Wydawnictwo KUL, ss. 313 4316. Skrzydlewski Władysław B., Etyka seksualna. Przemiany i perspektywy, Kraków 1999, Wydawnictwo „M”, ss. 165 4317. Skrzydlewski Władysław B., Palące problemy seksualności: [seks przedmałżeński, przemoc seksualna, pornografia, pedofilia], Kraków 2003, Wydawnictwo „M”, ss. 101. 4318. Skrzydlewski Władysław B., Seks przedmałżeński, Kraków 1999, Wydawnictwo M, ss. 182. 4319. Skrzydlewski Władysław B., Seks, wolność i miłość, Kraków 2001, Wydawnictwo „M”, ss. 148. 4320. Skrzydlewski Władysław Bernard, Chrześcijańska wizja miłości, małżeństwa i rodziny, wyd. 4 popr. i uzup., Wrocław 1994, „Tum”, ss. 225. 4321. Skrzypczak Robert, Wiara i seks: Jan Paweł II o małżeństwie i rodzinie, Kraków 2015, Wydawnictwo AA, ss. 359. 4322. Skrzypulec Violetta, Nowosielski Krzysztof, Drosdzol Agnieszka, Kucharzewski Piotr, Poziom akceptacji antykoncepcji hormonalnej dla mężczyzn – pilotażowe badania ankietowe, PS 2006 (t. 4), nr 2, ss. 51-56. 4323. Skrzypulec Violetta, Wstęp do seksuologii, Katowice 2005, Wydawnictwo Kwieciński, ss. 194. 4324. Skutki ustawy antyaborcyjnej: obowiązującej w Polsce od 16 marca 1993 r.: raport nr 2, luty 1996, oprac. Wanda Nowicka, ss. 14. 4325. Skwiecińska Olena, Południewski Grzegorz, Z czym do łóżka: poradnik antykoncepcji, Warszawa 1993, Wydawnictwo „M”, ss. 123. 4326. Skwiecińska Olena, Południewski Grzegorz, Z czym do łóżka?: ABC antykoncepcji, Warszawa 1997, Wydawnictwo W.A.B., Wydawnictwo Książkowe Twój Styl, ss. 228. 4327. Slany Krystyna, Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie, Kraków 2008, dodr., „Nomos”, ss. 281. 4328. Slany Krystyna, Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie, Kraków 2002, ss. 281. 4329. Slinger Panny, Douglas Nik, Alchemia ekstazy. Sekrety seksu, 1995, Zysk i S-ka, ss. 371. 4330. Sławiński Stanisław, Ślubuję Ci miłość… przygotowanie do życia w rodzinie, wyd. 2, Warszawa 1994, Instytut Wydawniczy „Pax”, ss. 111. 4331. Sławiński Stanisław, Ślubuję Ci miłość…: przygotowanie do życia w rodzinie, wyd. 2, Warszawa 1994, Pax, ss. 111. 4332. Sławiński Wojciech, Kształt miłości, Poznań 2006, Bonami, ss. 113. 4333. Sławiński Wojciech, O szczęściu w miłości, Poznań 2000, Oficyna Współczesna, ss. 117. 4334. Sławiński Wojciech, O szczęściu w miłości, Poznań 2000, Oficyna Współczesna, ss. 118. 4335. Słomka Walerian red., Miłość w postawie ludzkiej, Lublin 1993, TN KUL, ss. 477. 4336. Słomski Wojciech, Bioetyka: zagadnienia wybrane, Warszawa 2007, Katedra Filozofii Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania, ss. 181. [4382] 4337. Słomski Wojciech, Problemy moralne etyki seksualnej: wybrane zagadnienia z etyki seksualnej młodzieży licealnej, Warszawa 1999, Wydawnictwo Mix, ss. 238. [1960] 4338. Słowa o miłości – dla ciebie, wybór tekstów Julia Kulej, Częstochowa 2009, Edycja Świętego Pawła, ss. 42. 4339. Słowacki Juliusz, Balladyna. 4340. Słowacki Juliusz, Horsztyński. 4341. Słowacki Juliusz, Mazepa. 4342. Słowacki Juliusz, Sen srebrnej Salomei. 4343. Słowacki Juliusz, Wiersze, poezje. 4344. Słowiński Przemysław, Dyktatorzy i ich kobiety: seks, władza, pieniądze, Chorzów 2013, Wydawnictwa Videograf, ss. 287. 4345. Słownik antropologiczny Nowego Testamentu, Bogusław Widła, Warszawa 2003, Oficyna Wydawnicza „Vacatio”, PSB, ss. 348. 4346. Słownik grecko-polski Nowego Testamentu, Remigiusz Popowski, Warszawa 1999, wyd. 2, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, PSB, ss. 375. 4347. Słownik grecko-polski, Jurewicz Oktawiusz, Warszawa 2015, Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa we współpracy z Instytutem Filologii Klasycznej UW, ss. 1126. 4348. Słownik grecko-polski, t. 1-4, Abramowiczówna Zofia (red.), Warszawa 1958-1965, PWN. 4349. Słownik hermeneutyki biblijnej, redakcja naukowa wydania oryginalnego R. J. Coggins, J. L. Houlden, redakcja naukowa wydania polskiego Waldemar Chrostowski, Warszawa 2005, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, PSB, ss. 936 4350. Słownik Nowego Testamentu, Xavier Léon-Doufour, przekład i opracowanie polskie Kazimierza Romaniuka, Poznań 1986, wyd. II, Księgarnia św. Wojciecha, ss. 746. 4351. Słownik psychologii, Andrew M. Colman, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, ss. 1074 4352. Słownik symboliki biblijnej: obrazy, symbole, motywy, metafory, figury stylistyczne i gatunki literackie, Leland Ryken, James C. Wilhoit, Tremper Longman III (red. nacz.), redaktor naukowy wydania polskiego Waldemar Chrostowski, Warszawa 2003, PSB, ss. 1218. 4353. Słownik teologii św. Pawła, redakcja naukowa wydania oryginalnego Gerald F. Hawthorne, Ralph P. Martin, Daniel G. Reid, redakcja naukowa wydania polskiego Krzysztof Bardski, Warszawa 2010, Agencja Wydawnicza „Vocatio”, PSB, ss. 1020. 4354. Słownik tła Biblii, redakcja naukowa wydania oryginalnego J. I. Packer, M. C. Tenney, redakcja naukowa wydania polskiego Waldemar Chrostowski, Warszawa 2007, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, PSB, ss. 583 4355. Słownik wiedzy biblijnej, Bruce M. Metzger, Michael D. Coogan (red. naukowa), konsultant wydania polskiego Waldemar Chrostowski, Warszawa 1996, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, PSB, ss. 946. 4356. Sługocki Leszek, Wokół Generała Jana Dembowskiego, Łódź 2015, Oficyna Bibliofilów, ss. 86. 4357. Służba Życiu: zeszyty problemowe, Polskie Stowarzyszenie Obrońców Praw Człowieka, Kraków 1999, miesięcznik. 4358. Smalley Gary, Gdybyś tylko wiedział…: jak rozumieć, poznawać i kochać żonę?: poradnik dla mężów, wyd. 2, Lublin 2005, Pojednanie, ss. 147. 4359. Smalley Gary, Gdybyś tylko wiedział…: jak rozumieć, poznawać i kochać żonę?: poradnik dla mężów, Lublin 1994, Pojednanie, ss. 147. 4360. Smalley Gary, Na dobre i na lepsze: jak rozumieć, poznawać i kochać męża?: poradnik dla żon, wyd. 2, Lublin 2005, Pojednanie, ss. 147. 4361. Smaszcz Waldemar, Adam i Ewa: rzymska miłość Mickiewicza, Tarnów 1998, Wojewódzka Biblioteka Publiczna, ss. 59. 4362. Smaszcz Waldemar, Krzysztof i Barbara: …podobni jak dwie krople łez: dzieje miłości, Białystok 2011, ss. 235. 4363. Smith Janet J. i Checka Paula, Prawda i miłość. Towarzyszenie osobie o skłonnościach homoseksualnych, Pelplin 2017, Wydawnictwo „Bernardinum”, ss. 389. 4364. Smith Judah, Życie jest…: nielogiczna Boża miłość zmieni twoje życie, Ustroń 2015, Wydawnictwo Szaron, ss. 219. 4365. Smith Robin L., Kłamstwa przed ołtarzem: prawda o udanych małżeństwach, Warszawa 2009, Świat Książki, ss. 240. 4366. Smogulecka Natalia, Marcinek Przemysław, Uzależnienie od seksu. Zrozumieć. Pomóc – relacja ze szkolenia, SP 2013 (t. 11), nr 2, ss. 76-78. 4367. Smolińska Natalia, Ochrona życia w nauczaniu Kościoła i w kanonicznym prawie karnym, Warszawa, Zielona Góra, 2014, Wydawnictwo Majus, ss. 78. 4368. Snuć miłość…: polska poezja miłosna XV – XX w.: antologia, wstęp, wybór i układ Włodzimierz Bolecki, Warszawa 1999, Świat Książki, ss. 494. 4369. Sobaczak Aleksander (red. nauk.), Drogowski Marian, Niezdolność psychiczna do podjęcia i wypełnienia istotnych obowiązków małżeńskich jako przyczyna nieważności małżeństwa kościelnego: aspekt sądowo-psychiatryczny, Gniezno 2006, Wydawnictwo „Sciptor”, ss. 118. 4370. Sobaczak Aleksander, Stwierdzenie nieważności małżeństwa i inne małżeńskie procesy kościelne, 2010, wyd. 1, Wydawnictwo Zysk i S-ka, ss. 356. 4371. Sobczak Aleksander, Czym jest małżeństwo?. Istota chrześcijańskiego małżeństwa w świetle kanonistyki, Poznań 2006, UAM, ss. 308. 4372. Sobczak Aleksander, Proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego, Gniezno 2001, Wydawnictwo „Scriptor”, ss. 193. 4373. Sobisz Marek, „Mowa ciała” jako szczególny wyraz dialogu małżeńskiego w świetle katechez środowych Jana Pawła II, Toruń 2013, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 113. 4374. Sobolewska Diana, Sarnacka Anna, Lew-Starowicz Zbigniew, Zaburzenia seksualne u mężczyzn – obraz problemu widziany oczami kobiet i mężczyzn – raport on board PR, PS 2012, nr 32, ss. 3-8 (2012, nr 4). 4375. Sobolewska-Bielecka Dorota, Dzieciom, które chciały żyć, Sandomierz 2013, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 218. 4376. Sobolewska-Bielecka Dorota, Każdy z nas był ludzkim embrionem, Sandomierz 2012, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 144. 4377. Sobolewski Zbigniew, Bóg jest miłością, Warszawa 2003, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 171. 4378. Sobolewski Zbigniew, Pozwólmy przemówić miłości: 102 myśli dla zabieganych, Warszawa 2009, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 114. 4379. Sobolewski Zbigniew, Rozważania o miłości, Bernardinum, 2010, ss. 220. 4380. Sobolewski Zbigniew, Rozważania o miłości, Pelplin 2010, Wydawnictwo „Bernardinum”, ss. 219. 4381. Sobolewski Zbigniew, Seks, małżeństwo, rodzina, Pelplin 2013, Wydawnictwo Diecezjalne Bernardinum, ss. 244. 4382. Sobolewski Zbigniew, Seks, małżeństwo, rodzina, Vademecum spowiednika, Pelplin 2013, Bernardinum, ss. 243 4383. Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje, tekst polski, Poznań 1967, wyd. 3, Pallottinum, ss. 768. 4384. Sokoluk Wiesław, Andziak Dagmara, Trawińska Maria, Przysposobienie do życia w rodzinie, Warszawa 1987, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, ss. 335 4385. Sokołowska Barbara red., aut. Czeczerda Wanda i inni, Poradnik młodej pary, Warszawa 1974, „Watra”, ss. 338. 4386. Sokołowski Grzegorz (red.), W służbie małżeństwa i rodzinie, Wrocław 2014, Papieski Wydział Teologiczny, ss. 147. 4387. Sokołowski Paweł, Objawiona miłość: agapetologiczna wiarygodność chrześcijaństwa, Lublin 2011, TN KUL, ss. 315. 4388. Sokołowski Tomasz, Swoboda intercyzy: zakres modyfikacji małżeńskich ustrojów majątkowych, Warszawa 2013 ABC a Wolters Kluwer business, ss. 325. 4389. Solmi Enrico, Odtąd już we dwoje: sakrament małżeństwa, Kielce 2009, Wydawnictwo Jedność, ss. 143. 4390. Sołowiow Włodzimierz, Uzasadnienie dobra, Wydawnictwo UJ, Kraków 2008, wyd. I, ss. 454. 4391. Sołowjow Włodzimierz, Sens milości, Kęty 2002, Wydawnictwo „Antyk”, ss. 74. 4392. Sołtysik Marek, Serce i reszta ciała: księga trzystu sześćdziesięciu kochanków, Warszawa 1999, Oficyna Wydawnicza Rytm, ss. 272. 4393. Sołtysik Marek, Serce i reszta ciała: księga trzystu sześćdziesięciu kochanków, Warszawa 1999, Rytm, ss. 272. 4394. Sonnet Denis, Aby małżeństwo mogło się powieść, Kraków 2000, Wydawnictwo Św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, ss. 167. 4395. Sonntag Lidia, Ekscytujący seks, Poznań 2003, Zysk i S-ka Wydawnictwo, ss. 128. 4396. Sonntag Linda, Fotograficzna Kamasutra: egzotyczne pozycje z klasycznego hinduskiego traktatu o miłości, Poznań 2001, Zysk i S-ka, ss. 128. 4397. Sonntag Linda, Seksualne zabawy, Poznań 2003, Zysk i S-ka, ss. 144. 4398. Sosnowski Maciej Adam, Pokochać dialektykę: o pojęciu miłości w filozofii spekulatywnej z nieustającym odniesieniem do Sørena Kierkegaarda, Kraków 2011, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych, ss. 545. 4399. Soulier Anne, Psychoanaliza dla każdego, Warszawa 2006, Klub dla Ciebie – Bauer-Weltbild Media, ss. 159. 4400. Soveringo Giuseppe, Żyć miłością: dojrzewanie więzi międzyosobowych a życie duchowe, Kraków 1996, Wydawnictwo M, ss. 228. 4401. Sowa-Behtane Ewa, Rodziny wielokulturowe, Kraków 2016, Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM, ss. 167. 4402. Specjalski Radosław, Greń Maja, Bulińska Kamila, Zielona-Jenek Monika, Satysfakcja seksualna a satysfakcja ze związku u mężczyzn homoseksualnych, SP 2014 (t. 12), nr 2, ss. 64-89. 4403. Sperling Abraham P., Psychologia, Poznań 1995, Wydawnictwo Zisk i S-Ka, ss. 384. 4404. Speroff Leon i Fritz Marc A., Kliniczna endokrynologia ginekologiczna i niepłodność, wydanie polskie, red. prowadzący Marcin Zabawa, Warszawa 2007, wyd. MediPage, ss. 1555. 4405. Speroff Leon, Darney Philip D., Antykoncepcja, wyd. 2, Kraków 2013, Medycyna Praktyczna, ss. 482. 4406. Speroff Leon, Fritz Marc A., Kliniczna endokrynologia ginekologiczna i niepłodność, wyd. pol., Warszawa 2007, MediPage, ss. 1555. 4407. Speyr Adrienne von, Zwycięstwo miłości: modyfikacja nad rozdziałem 8 Listu do Rzymian, Kraków 2002, WAM, ss. 108. 4408. Speyr Andrienne von, Spowiedź, Poznań 1998, W drodze, ss. 285. 4409. Spezzano Charles, Miłość nie rani: sekrety udanego związku, Warszawa 2007, G+J Gruner + Jahr Polska/Książki, ss. 431. 4410. Spiegl Fritz, Miłości wielkich kompozytorów, Warszawa 1999, Wydawnictwo Philip Wilson, ss. 341. 4411. Spinoza, Etyka, Warszawa 2010, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 348. 4412. Spock Benjamin, Dziecko. Pielęgnacja i wychowanie. Dziecko od noworodka do nastolatka. Poradnik dla nowoczesnych rodziców, wyd. I w tej edycji (dodruk), Poznań 2017, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 664. 4413. Spowiednik małżonków: vademecum, oprac. Czesław Murawski, Sandomierz 2001, Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 88. 4414. Sprawozdanie z konferencji „Polska Seksuologia. XXV Lat Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego”, PS 2016, nr 48, ss. 45-46. 4415. Srokowski Stanisław, Miłość i obłąkanie: (dwie powieści), wyd. 2, Wrocław 1982, Ossolineum, ss. 308. 4416. St. Clair Barry, Jones Bill, Miłość: jak sprawić, by trwała, wyd. 2, Lublin 1993, Pojednanie, ss. 146. 4417. Stach Ryszard, Sumienie i mózg. O wewnętrznym regulatorze zachowań moralnych, Kraków 2012, Wydawnictwo UJ, ss. 170. 4418. Stachewicz Krzysztof red., Osoba i miłość, Poznań 2014, UAM, Wydział Teologiczny, ss. 163. 4419. Stachewicz Krzysztof, Człowiek i jego ethos, Poznań 2011, UAM - Wydział Teologiczny, ss. 445. 4420. Stachowski Grzegorz i inni, red. Tomasz Maria Dąbek, „Bądżcie miłosierni, jak Ojciec wasz jest miłosierny” (Łk 6,36), Kraków 2002, Tyniec – Wydawnictwo Benedyktynów, ss. 170. 4421. Stachurski Jarosław, Rozterki seksualne, Warszawa 1993, Bist, ss. 75. 4422. Stadnicka-Strzembosz Dominika, Wychowanie jako miłość, Warszawa 2014, Wydawnictwo UW, ss. 240. 4423. Stadnik Katarzyna, Wójtewicz Anna, Anielice czy diablice?: dziewczęta w szponach seksualizacji i agresji w perspektywie socjologicznej, Warszawa 2009, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, ss. 239. 4424. Stalfelt Pernilla, Mała książka o miłości, Warszawa 2010, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 28. 4425. Stall Sylwan, O czem chłopiec wiedzieć powinien, Łódź 1925, Towarzystwo Wydawnicze „Kampus”, ss. 151. 4426. Stall Sylwan, O czem młody małżonek wiedzieć powinien, Łódź 1925, Towarzystwo Wydawnicze „Kompas”, ss. 192. 4427. Staniek Edward, Ewangelia jest mocą: rekolekcje dla nauczycieli, Wydawnictwo Świętego Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, ss. 60. 4428. Staniek Edward, Miłość – wolna – mądra - odpowiedzialna, Kraków 2005, eSPe, ss. 112. 4429. Staniek Edward, Miłość wolna, mądra, odpowiedzialna, Kraków 2005, eSPe, ss. 111. 4430. Staniek Edward, Miłość wolna, mądra, odpowiedzialna, Kraków 2005, wyd. eSPe, ss. 111. 4431. Staniek Edward, W trosce o sumienie. Rozważania nad Dekalogiem, Kraków 2002, Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, ss. 184. 4432. Stanik Jan Maria, Psychologia sądowa – podstawy, badania, aplikacje, Warszawa 2013, WN PWN, ss. 740. 4433. Stankiewicz Lech, Miłość: tylko margines życia czy też jego treść i sens najgłębszy?: współczesne refleksje, Toruń 1996, Ethos, ss. 105. 4434. Stankiewicz Lech, O nową kulturę życia ludzkiego – w ojczyźnie naszej, Toruń 1996, Wydawnictwo Ethos, ss. 57. 4435. Stankowska-Mazur Izabela Zofia, Typ etyki seksualnej a jakość życia małżeńskiego w okresie średniej dorosłości, Poznań 2015, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa, ss. 321. 4436. Stanosz Barbara red., Z punktu widzenia humanizmu, Warszawa 1995, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, ss. 241. 4437. Stanway Andrew, Masaż erotyczny, Warszawa 2004, Muza, ss. 143. 4438. Starczewska Krystyna, Godorowski Kazimierz, Godlewski Julian, Dzień powszedni ich dwojga, Warszawa 1977, Wydawnictwo Warta, ss. 134. 4439. Starczewska Krystyna, Wzory miłości w kulturze Zachodu, Warszawa 1975, PWN, ss. 380. 4440. Starkey David, Królowie: sześć żon Henryka VIII, Poznań 2004, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 775. 4441. Starkey David, Królowie: sześć żon Henryka VIII, Poznań 2010, Rebis, ss. 775. 4442. Staropolska miłość: urywek pamiętnika spisany przez Józefa Ignacego Kraszewskiego, wyd. 2, Lublin 1989, Wydawnictwo Lubelskie, ss. 111. 4443. Staropolska miłość: urywek pamiętnika, spisany przez Józefa Ignacego Kraszewskiego, Warszawa 1957, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, ss. 130. 4444. Starowieyski Marek, Ze świata wczesnego chrześcijaństwa: pogadanki radiowe, Pelplin 1998, Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej „Bernardinum”, ss. 239. 4445. Stary Testament. 4446. Stasiuk Paweł, Wpływ przymusu i bojaźni na ważność małżeństwa w świetle wyroków Roty Rzymskiej w latach 1983-2004, Kraków 2017, Homo Dei, ss. 183. 4447. Stassinopoulos Agapi, Męski jak Zeus, zalotna jak Afrodyta: poradnik dla zakochanych par, Warszawa 2007, Dom Wydawniczy Bellona, ss. 251. 4448. Staśko Stanisław, By Miłość nie poniosła klęski: małżeństwo i rodzina w ujęciu pastoralnym, Kraków, Nowy Sącz, 2015, Flexergis, ss. 144. 4449. Staśko Stanisław, Jeden mąż i jedna żona czyli Dom zbudowany na skale: wybór homilii ślubnych i jubileuszowych, Kraków 2013, Wydawnictwo Spes, ss. 114. 4450. Stawka większa niż życie, Kraków 2009, Klub Jagielloński, ss. 302. 4451. Stawniak Henryk, Niemoc płciowa jako przeszkoda do zawarcia małżeństwa: ewolucja czy zmiana koncepcji?, Warszawa 2000, UKSW, ss. 407. 4452. Stecher Reinhold, Miłość bez granic, Warszawa 1995, Wydawnictwo Salezjańskie, ss. 55. 4453. Stefan Wiesława, [dokument dźwiękowy], Jak radzić sobie z kryzysem w małżeństwie i rodzinie, 6 płyt CD, Kraków 2005?, Wydawnictwo WAM – Studio Inigo, 6 godz. 6 min 46 sek, 4454. Stein Agnieszka, Nowe wychowanie seksualne. Ciało, emocje, umysł. Dorastanie do dobrych relacji z sobą i innymi, Warszawa 2018, Grupa Wydawnicza Relacja, ss. 365. 4455. Steinberg David oprac., Erotyczny impuls, Gdańsk 1995, Wydawnictwo 108, ss. 423. 4456. Steinberg Leo, Seksualność Chrystusa: zapomniany temat sztuki renesansowej, Kraków 2013, Universitas, ss. 475. 4457. Stelmach Jerzy i inni, Paradoksy bioetyki prawniczej, Warszawa 2010, Oficyna a Wolters Kluwer business, ss. 237. 4458. Stelmasiak Paweł, Filipek Marek, Zarębiński Maciej, Leczenie endowaskularne zaburzeń erekcji o podłożu naczyniowym, PS 2011, nr 4, ss. 9-12. 4459. Stelter Żaneta, Dorastanie osób z niepełnosprawnością intelektualną, Warszawa 2009, Wydawnictwo Naukowe Scholar, ss. 159 . 4460. Stendhal, Czerwone i czarne. 4461. Stendhal, O milości. 4462. Stendhal, Pustelnia parmeńska. 4463. Stepulak Marian Zdzisław red., Małżeństwo i rodzina wobec aborcji, Lublin 2010, Wydawnictwo KUL, ss. 202. 4464. Stepulak Marian Zdzisław red., Małżeństwo i rodzina wobec aborcji, Lublin 2010, Wydawnictwo KUL, ss. 202. 4465. Sterck Marita de, Zakwitające dziewczęta: opowieści ludowe o miłości i odwadze, Warszawa 2013, Wydawnictwo WAB, ss. 392. 4466. Sternadel Zbigniew, ABC życia małżeńskiego, Warszawa 1969, PZWL, ss. 142. 4467. Sternadl Zbigniew red., Kobieta, mężczyzna, dziecko, Warszawa 1991, PZWL, ss. 246. 4468. Sternadl Zbigniew red., Kobieta, mężczyzna, dziecko, wyd. 2, Warszawa 1981, PZWL, ss. 221. 4469. Sternald Zbigniew red., Kobieta, mężczyzna, dziecko, wyd. 3 uzup., Warszawa 1984, PZWL, ss. 254. 4470. Sternberg Robert J. i Weis Karin red., Nowa psychologia miłości, Taszów 2007, Moderator, ss. 486. 4471. Sternberg Robert J., Miłość jest opowieścią, Poznań 2001, ss. 266. 4472. Stępień Tadeusz, Stępień Krzysztof, Przestępstwo zgwałcenia w świetle orzecznictwa, Bielsko-Biała 2000, Studio STO, ss. 175. 4473. Stimpfle Josef, Elementarz rodziny katolickiej, wyd. 3, Opole 1994, Wydawnictwo Św. Krzyża, ss. 127. 4474. Stirner Max, Jedyny i jego własności. Warszawa 1995, PWN, ss. 456, Warszawa 2012, wyd. 2, 1 dodr., ss. 456. 4475. Stokłosa Oktawian Roman, Wzrastać w miłości Bożej: zagadnienie miłości Bożej w człowieku według św. Jana od Krzyża, Kraków 2011, Karmelitański Instytut Duchowości, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, ss. 472. 4476. Stomma Ludwik, Francuska miłość, Warszawa 2004, Twój Styl, ss. 211. 4477. Stomma Ludwik, Życie seksualne królów Polski i inne smakowitości, Warszawa 2002, Twój Styl, ss. 195. 4478. Stomma Stanisław, Współdziałanie przed dokonaniem przestępstwa, Warszawa 1975, Wydawnictwo Prawnicze, ss. 87. 4479. Stone Irving, Miłość jest wieczna, Warszawa 1995, Wydawnictwo EM, ss. 581. 4480. Stone Joanne, Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, wyd. III, Gliwice 2014, Helion, ss. 368. 4481. Stone Linda, Luruin Paul F., Geny, kultura i ewolucja człowieka: synteza, Warszawa 2011, Wydawnictwa UW, ss. 388. 4482. Stott John R.W., Chrześcijanin a problemy współczesnego świata. Wybrane zagadnienia moralno-etyczne, Katowice 2009, Wydawnictwo Credo, ss. 567. 4483. Strada-Annalisa, Miłość, serce, płeć: dojrzewanie krok po kroku, Kraków 2009, WAM, ss. 37. 4484. Strapiński Andrzej (red.), Wybrane elementy seksuologii i chorób wenerycznych, Warszawa 1974, wyd. II rozszerzone, PZWL, ss. 187. 4485. Strayed Cheryl, Małe cuda: rady, jak kochać i żyć, Kraków 2014, Znak Litera Nova, ss. 396. 4486. Strelau Jan, Różnice indywidualne, historia, determinanty, zastosowania, Warszawa 2016, Wydawnictwo Naukowe Scholar, ss. 788. 4487. Stróżewski Władysław, Logos, wartość, miłość, Kraków 2012, Wydawnictwo M, ss. 77. 4488. Struck Karin, Widzę moje dziecko we śnie: znana niemiecka pisarka odważyła się powiedzieć prawdę i zapłaciła za to wysoką cenę, Kraków 2006, „Rafael”, ss. 287. 4489. Strutt Laura, ślubny: porady „Zrób to sam”: przewodnik, jak krok po kroku przygotować ten najwspanialszy dzień i zmieścić się w budżecie, Warszawa 2015, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, ss. 163. 4490. Struzik Zdzisław, Narzeczeni wobec wiary, życia i wychowania: statystyka, Warszawa 2014, Instytut Papieża Jana Pawła II, ss. 128. 4491. Struzik Zdzisław, Przewodnik dla narzeczonych i małżeństw: narzeczeństwo jako przygotowanie do małżeństwa i rodziny w nauczaniu Jana Pawła II, Warszawa 2010, Instytut Papieża Jana Pawła II, ss. 325. 4492. Struzik Zdzisław, Przewodnik dla narzeczonych i małżeństw: narzeczeństwo jako przygotowanie do małżeństwa i rodziny w nauczaniu Jana Pawła II, wyd. 2, Warszawa 2012, Instytut Papieża Jana Pawła II, ss. 341. 4493. Strzemińska Nika, Sztuka, miłość i nienawiść: o Katarzynie Kobro i Władysławie Strzemińskim, Warszawa 2001, Scholar, ss. 236. 4494. Studia Ecologiae et Bioethicae, UKSW w Warszawie, Instytut Ekologii i Bioetyki, Warszawa 2004-, w cyklu rocznym. 4495. Stuła Ewa red., Zaufaj miłości, Częstochowa 2014, Edycja Świętego Pawła, ss. 96. 4496. Stusiński Jan, Lew-Starowicz Michał, Seksualność osób chorujących na schizofrenię i związane z nią problemy w praktyce klinicznej, PS 2015, nr 44, ss. 3-13 (2015, nr 4). 4497. Stusiński Jarosław, Błażejewska Anita, Lew-Starowicz Zbigniew, Dysfunkcje seksualne kobiet w wieku średnim – przegląd literatury, PS 2013, nr 36, ss. 21-30 (2013, nr 4). 4498. Stusiński Jarosław, Błażejewska Anita, Lew-Starowicz Zbigniew, Zjawisko kobiecego orgazmu – przegląd najnowszych doniesień naukowych, PS 2013, nr 34, ss. 3-15 (2013, nr 2). 4499. Stusiński Jarosław, Błażejewska Anita, Lew-Starowicz Zbigniew, Związki między aktywnością fizyczną a funkcjonowaniem seksualnym – przegląd literatury, PS 2014, nr 39, ss. 3-8 (2014, nr 3). 4500. Stusiński Jarosław, Cechy osobowości mężczyzn cierpiących na wytrysk przedwczesny, PS 2011, nr 1, ss. 3-11. 4501. Stusiński Jarosław, Historia seksuologii. Wyodrębnienie europejskiej seksuologii. Część I: założenia i popularyzacja nauki o seksualności, PS 2017, nr 49, ss. 34-42 (2017, nr 1). 4502. Stusiński Jarosław, Historia seksuologii. Zwiastuny myśli seksuologicznej, PS 2016, nr 48, ss. 17-27 (2016, nr 4). 4503. Stusiński Jarosław, Lew-Starowicz Michał, Seksualność osób cierpiących na schizofrenię i związane z nią problemy w perspektywie klinicznej, PS 2015, nr 44, ss. 3-13 (2015, nr 4). 4504. Stusiński Jarosław, Normantowicz-Zakrzewska Małgorzata, Holka-Pokorska Justyna, Sprawozdanie z Osiemnastego Kongresu Europejskiego Towarzystwa Medycyny Seksualnej, PS 2016, nr 45, ss. 21-32 (2016, nr 1). 4505. Styczeń Tadeusz, Etyka niezależna, Lublin 2012, Towarzystwo Naukowe KUL, Instytut Jana Pawła II, ss. 585. 4506. Styczeń Tadeusz, Marecki Jarosław, ABC etyki, Lublin 2010, Wydawnictwo KUL, ss. 66. 4507. Styczeń Tadeusz, Merecki Jarosław, ABC etyki, Lublin 1996, Redakcja Wydawnictw KUL, ss. 66. 4508. Styczeń Tadeusz, Ritter Cezary, red., O Jana Pawła II teologii ciała: filozoficzno-teologiczne komentarze do „Mężczyzną i niewiastą stworzył ich”, Lublin 2009, Wydawnictwo KUL, ss. 223. 4509. Styczeń Tadeusz, Szostek Andrzej, Miłości, gdzie jesteś: medytacje rekolekcyjne, KUL, Wydział Filozofii Chrześcijańskiej, Lublin 1986, Redakcja Wydawnictw KUL, ss. 100. 4510. Styczeń Tadeusz, Wolnośc w prawdzie, Dzieła zebrane, t. 4, Lublin 2013, TN KUL, ss. 376. 4511. Styczeń Tadeusz, Wprowadzenie do etyki, Lublin 1995, Towarzystwo Naukowe KUL, ss. 331. 4512. Styczeń Tadeusz, Wprowadzenie do etyki, wyd. II poprawione, Lublin 1995, Towarzystwo Naukowe KUL, ss. 331. 4513. Suaudeau Jacques, Między antykoncepcją a aborcją: granica cieńsza niż myślisz, Warszawa 2010, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 47. 4514. Suaudeau Jacques, Sprzeciw sumienia lub obowiązek nieposłuszeństwa – jego źródła i zastosowanie w sferze ochrony zdrowia, Warszawa 2017, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 125. 4515. Suaudreau Jacques, Między antykoncepcją a aborcją: granica cieńsza niż myślisz, z dyrektorem sekcji nauk. Papieskiej Akademii Pro Vita rozmawiają Marguerite A. Peeters i Isabel Saavedra, Warszawa 2010, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 47. 4516. Such-Białoskórska Jolanta, Na obraz Boga: szacunek, przyjaźń, miłość: konspekty spotkań, Kraków 2010, Wydawnictwo Ruch Światło-Życie, ss. 54. 4517. Suchocki Cyprian, Przeszkody małżeńskie w prawie kanonicznym i polskim kodeksie rodzinnym i opiekuńczym: poradnictwo rodzinne w aspekcie wymogów Konkordatu, Lublin, Sandomierz, Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 95. 4518. Sudolski Zbigniew z rękopisu odczytał, wybrał, skomentował i wstępem opatrzył, Świadek epoki: listy Elizy z Branickich Krasińskiej z lat 1835-1876, t. 1, Listopad 1835 – czerwiec 1848: (listy nr 1-425), Warszawa 1995, Ancher, ss. 419. 4519. Sudolski Zbigniew z rękopisu odczytał, wybrał, skomentował i wstępem opatrzył, Świadek epoki: listy Elizy z Branickich Krasińskiej z lat 1835–1876, t. 2, Czerwiec 1848 – maj 1853: (listy nr 426-919), Warszawa 1996, Amber, ss. 447. 4520. Sudolski Zbigniew z rękopisu odczytał, wybrał, skomentował i wstępem opatrzył, Świadek epoki: listy Elizy z Branickich Krasińskiej z lat 1835-1876, t. 4, Lipiec 1863 – maj 1876: (listy nr 1540-2085), Warszawa 1996, Ancher, ss. 403. 4521. Sudolski Zbigniew, Dramat małżeństwa Elizy i Zygmunta Krasińskich: w świetle listów Elizy, Warszawa 1990, ss. 107-119. 4522. Sudolski Zbigniew, Kultura duchowa Celiny Mickiewiczowej: refleksje nad modlitewnikiem żony poety, Warszawa 1991, ss. 53-79. 4523. Sudolski Zbigniew, Świadek epoki: listy Elizy z Branickich Krasińskiej z lat 1835-1876, t. 3, Czerwiec 1853 – lipiec 1863: (listy nr 920-1539], Warszawa 1996, Ancher, ss. 445. 4524. Sugier Edward, Przeszkody małżeńskie w polskim kodeksie rodzinnym i opiekuńczym: małżeństwo konkordatowe, Koszalin 1999, Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, ss. 117. 4525. Sujak Elżbieta, Kontakt psychiczny w małżeństwie i rodzinie, Katowice 1971, Wydawnictwo Kurii Diecezjalnej, nakł. Księgarni św. Jacka, ss. 183. 4526. Sujak Elżbieta, Kontakt psychiczny w małżeństwie i rodzinie, Kraków 2007, Wydawnictwo Rubikon, ss. 173. 4527. Sujak Elżbieta, Kontakt psychiczny w małżeństwie i rodzinie, Wrocław 1983, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, ss. 221. 4528. Sujak Elżbieta, Kontakt psychiczny w małżeństwie i rodzinie, wyd. 6, Wrocław 1991, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, ss. 207. 4529. Sujak Elżbieta, Małżeństwo pielęgnowane, Katowice 1991, Księgarnia Świętego Jacka, ss. 135, 1989, ss. 135. 4530. Sujak Elżbieta, Życie jako zadanie, wyd. 2, Warszawa 1982, Pax, ss. 217. 4531. Sujak Elżbieta, Życie jako zadanie, wyd. 3 poszerz., Warszawa 1989, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 262. 4532. Sulikowska Joaanna, Mam pytanie niekoniecznie do księdza..., Szczecin 2005, Print Group Daniel Krzanowski, ss. 212. 4533. Sundahl Deborah, Kobieca ejakulacja i punkt G: o orgazmach, jakich nie przeżyła twoja babcia, Warszawa 2009, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 223. 4534. Surmiak Wojciech red., Rodzina miłością wielka (?), Katowice 2014, Księgarnia św. Jacka, ss. 311. 4535. Süskind Patrick, O miłości i śmierci, Warszawa 2009, „Świat Książki”, ss. 69. 4536. Sussman Lisa, Seks w większym mieście, Poznań 2006, Vesper, ss. 320. 4537. Sussman Lisa, Superorgazm: ponad 100 sposobów, Warszawa 2004, Wiedza i Życie, ss. 96. 4538. Suwada Katarzyna, Miłość erotyczna w procesie cywilizacji: próba interpretacji koncepcji Norberta Eliasa, Kraków 2013, Zakład Wydawniczy Nomos, ss. 195. 4539. Suwiński Stanisław, Dynamizm miłości w życiu duchowym chrześcijanina: studium na podstawie pism ojca Franciszka Varillona, Włocławek 2013, Włocławskie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 332. 4540. Swanson Andrew, Kogo poślubić?, Toruń 1997, Misja Ewangeliczna, ss. 27. 4541. Swędrak Joanna, Szymczak Izabela, Człowiek niepełnosprawny osobą (nie)seksualną, Kraków, Sieradz 2013, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna, ss. 86. 4542. Swoboda Antoni, Kobieta, żona i matka w pismach św. Augustyna, Poznań 2012, UAM, Wydział Teologiczny, Redakcja Wydawnictw, ss. 382. 4543. Synopsa czterech Ewangelii w nowym przekładzie polskim, Michał Wojciechowski (przekład i opracowanie), Warszawa 1999, wyd. 2, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, PSB, ss. 493. 4544. Syska Maciej, Medyczne oświadczenia pro futuro na tle prawnoporównawczym, Warszawa 2013, Wolters Kluwer Polska, ss. 323. 4545. System prawa karnego, opracowanie zbiorowe, Warszawa, Wydawnictwo C. H. Beck, kilkanaście tomów na różne tematy, w ciągu kulku lat, około 2010 r., kilka tomów ukazało się już, kilka tomów ukaże się dopiero. 4546. System prawa procesowego cywilnego, Środki zaskarżenia, t. III cz. 1, t. III cz. 2, red. naukowa Jacek Gudowski, wyd. 1, Warszawa 2013, Wydawnictwo LexisNexis, ss. 845 (cz.1), 1939 (cz. 2). 4547. System prawa prywatnego, t. 11, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. Tadeusz Smyczyński, Warszawa 2014, wyd. 2, Wydawnictwo C.H. Beck, ss. 1080. 4548. System prawa prywatnego, t. 12, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. Tadeusz Smyczyński, Warszawa 2011, Wydawnictwo C.H. Beck, ss. 940. 4549. System prawa rodzinnego i opiekuńczego, J. St.. Piątowski (red.), Ossolineum 1985, ss. 1224. 4550. Szafrański Adam Ludwik red., Małżeństwo i rodzina w świetle nauki Kościoła i współczesnej teologii, Lublin 1985, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL, ss. 360. 4551. Szalbierz Donata, Własna skuteczność a akceptacja odpowiedzialności oraz empatia względem ofiar – weryfikacja klasyfikacji sprawców przestępstw seksualnych opartej na ścieżkach prowadzących do przestępstwa, SP 2016 (t. 14), nr 2, ss. 71-78. 4552. Szaniawski Jerzy, Miłość i rzeczy poważne: powieść, wyd. 2, Kraków 1967, Wydawnictwo Literackie, ss. 94. 4553. Szarewski Anne, Guillebaud John, Wszystko o antykoncepcji, Kraków 1997, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, ss. 314. 4554. Szargot Barbara, Amor sacer, amor profanus: o wątkach miłosnych w powieściach Marii Rodziewiczówny, Piotrków Trybunalski 2009, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, ss. 235. 4555. Szarwark Teodor, Aby szczęśliwie iść razem przez życie: konferencje przedmałżeńskie, Tarnów 2008, Biblos, ss. 296. 4556. Szarwark Teodor, Czy jesteście przygotowani na wielką miłość?: ważne wskazówki dla tych, którzy myślą o małżeństwie?: ważne wskazówki dla tych, którzy myślą o małżeństwie, Tarnów 2014, Wydawnictwo Biblos, ss. 103. 4557. Szarwark Teodor, Już nie ja i ty, ale my: mowy ślubne, Tarnów 2009, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, ss. 75. 4558. Szarwark Teodor, Kurs na siebie: rozważania rekolekcyjne dla ojców i matek, Tarnów 2003, Biblos, ss. 296. 4559. Szarwark Teodor, O miłości potężnej jak śmierć: konferencja na temat miłości małżeńskiej, Tarnów 2007, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, ss. 85. 4560. Szarwark Teodor, Ośmiel się kochać: konferencja dla dziewcząt i chłopców, Tarnów 2008, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, ss. 142. 4561. Szarwark Teodor, Test sprawdzający wiedzę na temat udanego małżeństwa i rodziny, Kraków 2004, Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, ss. 19. 4562. Szarwark Teodor, Twórcza obecność w małżeństwie: konferencje dla żon i mężów, Tarnów 2009, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, ss. 69. 4563. Szarzyńska Krystyna i inni, Miłość i seks w kulturach Wschodu Starożytnego, Warszawa 1996, Agade, ss. 183. 4564. Szczechowiak Katarzyna, Kawecka-Janik Elżbieta, Zalewski Maciej, Hańczyc Piotr, Rola diety w doustnej antykoncepcji hormonalnej, SP 2016 (t. 14), nr 2, ss. 88-94. 4565. Szczechowiak Katarzyna, Zalewski Jerzy, Kawecka-Janik Elżbieta, Hańczyk Piotr, Dieta i suplementacja a występowanie depresji i satysfakcji seksualnej u kobiet stosujących dwuskładnikową tabletkę antykoncepcyjną, SP 2016 (t. 14), nr 2, ss. 55-62. 4566. Szczepaniak Monika red., Miłość we współczesnych tekstach kultury, Bydgoszcz 2010, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, ss. 256. 4567. Szczepanowicz Marian, Miłość możliwa jest, Kraków 1992, WAM, ss. 183. 4568. Szczepanowicz Marian, Pełny smak życia: o miłości małżeńskiej i naturalnym planowaniu rodziny, Kraków 1998, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 222. 4569. Szczepańscy Anna i Paweł, Na zawsze przy Tobie, Częstochowa 2005, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 4570. Szczepański Adam L. red., Małżeństwo i rodzina w świetle nauki Kościoła i współczesnej teologii, Lublin 1985, Wydawnictwo TN KUL, ss. 360. 4571. Szczęsna Zofia Ewa, [wybór i opracowanie Stefan Jankowski], Nieśmy miłość, wyd. 2, Rypin 1997, Dom Wydawniczy Verbum, ss. 57. 4572. Szczot Elżbieta, Ochrona rodziny w prawie Kościoła łacińskiego, Lublin 2010, Wydawnictwo KUL, ss. 343. 4573. Szczur Piotr, Oblicza miłości: „Miłość daje się poznać w sposób wieloraki”, cnoty pokrewne i towarzyszące agapē według Klemensa Aleksandryjskiego, Kielce 2002, Wydawnictwo Jedność, ss. 232. 4574. Szczur Piotr, Oblicza miłości: „Miłość daje się poznać w sposób wieloraki”: cnoty pokrewne i towarzyszące agape według Klemensa Aleksandryjskiego, Kielce – Lublin 2002, Jedność, ss. 232. 4575. Szczypiorska Anna, Stusuński Jarosław, Lew-Starowicz Zbigniew, Wpływ gatunku słuchanej muzyki na aktywność seksualną, PS 2013, nr 34, ss. 16-26 (2013, nr 2). 4576. Szefer Sylwester, Małżeństwo: 77 x tak!: małżeńskie historie o przebaczeniu, Kraków 2010, Wydawnictwo Esprit SC, ss. 165. 4577. Szekspir William, Antoniusz i Kleopatra. 4578. Szekspir William, Hamlet. 4579. Szekspir William, Król Lear. 4580. Szekspir William, Makbet. 4581. Szekspir William, Otello. 4582. Szekspir William, Poskromienie złośnicy. 4583. Szekspir William, Romeo i Julia, Wrocław, BN, Ossolineum. 4584. Szeligowska Jowita, Ocena seksualności kobiet z zespołem metabolicznym, Warszawa 2014, Medical Education, ss. 184. 4585. Szepietowski Jacek, Reich Adam, Leczenie chorób skóry i chorób przenoszonych drogą płciową, Warszawa 2008, wyd. 2 uaktual. i zm., ss. 529. 4586. Szerdahelyi Szabolcs, Seksobój, Warszawa 1991, Krajowa Agencja Wydawnicza, ss. 110. 4587. Szerstiennikow Nikołaj, Za progiem rozkoszy: nowe spojrzenie na miłość i seks: metody samoregulacji psychoseksualnej, Poznań 1998, Eldorado, ss. 136. 4588. Szerstiennikow Nikołaj, Za progiem rozkoszy: nowe spojrzenie na miłość i seks: metody samoregulacji psychoseksualnej, wyd. 2, Mińsk Mazowiecki 2004, Wydawnictwo SZA, ss. 137. 4589. Szewc Bolesław (wybór i opracowanie), Formacja do dojrzałości małżeńskiej w Ruchu Rodzin Nazaretańskich, Warszawa 2002, Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, ss. 244. 4590. Szewczyk Kazimierz, Bioetyka, 1, Medycyna na granicach życia, Warszawa 2009, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 415. 4591. Szewczyk Kazimierz, Bioetyka, 1, Medycyna na granicach życia, Warszawa 2009, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 415. 4592. Szewczyk Kazimierz, Bioetyka, 2, Pacjent w systemie opieki zdrowotnej, Warszawa 2009, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 302. 4593. Szewczyk Kazimierz, Dobro, zło i medycyna: filozoficzne podstawy bioetyki kulturowej, Warszawa, Łódź 2001, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 358. 4594. Szewczyk Leszek red., Homilie ślubne, Katowice 2007, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego, Wydział Duszpasterski Kurii Metropolitalnej, ss. 115. 4595. Szewczyk Leszek, Umacniać słowem: homilie ślubne, Katowice 2013, Wydawnictwo Emmanuel, ss. 383. 4596. Szewczyk Roman, Małżeństwo jedno i nierozerwalne…: argumenty prawa kanonicznego w orzekaniu o nieważności małżeństwa, Ełk 2012, Wydawnictwo Diecezjalne Albertinum, ss. 235. 4597. Szewczyk Tadeusz Piotr, Miłość i przebaczenie odmienią twoje życie, Białystok 2007, Studio Astropsychologii, ss. 172. 4598. Szewczyk Władysław (red.), Przygotowanie do małżeństwa, Marki 2012, Michalineum, ss. 382. 4599. Szewczyk Władysław, Rozumieć siebie i innych. Zarys psychologii, Tarnów 2010, Wydawnictwo BIBLOS, ss. 284. 4600. Szkodoń Jan, Małżeństwo i rodzina: myśli na niedzielę, Kraków 2010, Petrus, ss. 150. 4601. Szkodoń Jan, Modlitewnik – Droga Światła: małżeństwo czy rozwód, Kraków 2009, Wydawnictwo Św. Stanisława, ss. 75. 4602. Szkodoń Jan, Prawo objawione a prawo naturalne, Kraków 2006, Wydawnictwo WAM, ss. 202. 4603. Szkodoń Jan, Ślubuję ci miłość, wierność…, Kraków 1995, Wydawnictwo „Czuwajmy”, ss. 139. 4604. Szlaga Jan Bernard, Na początku była miłość…, z Janem Bernardem Szlagą, biblistą, biskupem Pelplińskim, rozmawia Marzena-Woźniak, Pelplin 2004, Bernardinum, ss. 137. 4605. Szlendak Tomasz, Architektonika romansu: o społecznej naturze miłości erotycznej, Warszawa 2002, Oficyna Naukowa, ss. 335. 4606. Szlendak Tomasz, Architektonika romansu: o społecznej naturze miłości erotycznej, Warszawa 2002, Oficyna Naukowa, ss. 335. 4607. Szlendak Tomasz, Socjologia rodziny: ewolucja, historia, zróżnicowanie, wyd. 1, 3 dodr., Warszawa 2012, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 541, 2010, ss. 541, 2011, wyd. 1, 2 dodr. 4608. Szmulewicz Henryk, „Cywilizacja miłości” nadzieją Kościoła, Kraków 2007, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, ss. 124. 4609. Szołtysek Adolf Ernest, Filozofia wychowania moralnego, Kraków 2009, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 380. 4610. Szostek Andrzej, Natura, rozum, wolność. Filozoficzna analiza twórczego rozumu we współczesnej teologii moralnej, Rzym 1990, Fundacja Jana Pawła II, Lublin, KUL, ss. 363. 4611. Szostek Andrzej, Pogadanki z etyki, Częstochowa 1998, Tygodnik Katolicki „Niedziela”, ss. 234. 4612. Szpakowski Bogusław, seksualność: niezabliźniona rana?, Kraków 2011, Wydawnictwo Salwator, ss. 67. 4613. Szperlich-Kosmala Marta, Noszenie dzieci, wyd. 1, Łódź 2019, Wydawnictwo Natuli, ss. 261. 4614. Szpitalak Malwina i Kasparek Krzysztof red., Psychologia sądowa – wybrane zagadnienia, wyd. 1, Kraków 2014, Wydawnictwo UJ, ss. 376. 4615. Sztafrowski Edward, Chrześcijańskie małżeństwo: pomoce prawno-pastoralne, Warszawa 1985, ATK, ss. 357. 4616. Sztaudynger Jan, Różowe piórka, Kraków 2012, Wydawnictwo Literackie, ss. 199, 2013, ss. 199. 4617. Sztuka szczytowania, Michael E. Metz, Barry W. McCarthy, Gliwice 2009, Wydawnictwo HELION, ss. 208. 4618. Sztychmiler Ryszard i Krzywkowska Justyna red., Jak przygotować do małżeństwa?, Olsztyn 2013, na zlecenie Katedry Prawa Kanonicznego i Wyznaniowego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, ss. 493. 4619. Sztychmiler Ryszard red., Osobowość kandydata do małżeństwa, praca zbiorowa, Olsztyn 1999, Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej „Hosianum”, ss. 132. 4620. Sztychmiler Ryszard, Istotne obowiązki małżeńskie, Warszawa 1997, Wydawnictwo ATK, ss. 548. 4621. Sztychmiler Ryszard, Obowiązki małżeńskie, Warszawa 1999, Wydawnictwo ATK, ss. 548. 4622. Sztychmiler Ryszard, Zawieranie małżeństwa w różnych systemach prawnych, religiach i kulturach, Olsztyn 2009, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, ss. 248. 4623. Sztymiler Ryszard, Krzywkowska Justyna, red., Małżeństwo na całe życie?, Olsztyn 2011, na zlec. Katedry Prawa Kanonicznego i Wyznaniowego Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, ss. 428. 4624. Szubartowski Lucjan, …o Dekalogu, Lublin 2008, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „GAUDIUM”, ss. 223. 4625. Szubartowski Lucjan, Hymn o miłości, Lublin 2009, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”, ss. 225. 4626. Szukalski Piotr, Małżeństwo: początek i koniec, Łódź 2013, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ss. 204. 4627. Szulich-Kałuża Justyna, Małżeństwo i rodzina w polskiej prasie, Lublin 2010, Wydawnictwo KUL, ss. 127. 4628. Szumski Filip, Zdrowie seksualne – pojęcie uniwersalne czy wytwór kultury zachodniej?, PS 2008, nr 3, ss. 26-30. 4629. Szuta Wiesław, Potrójnie o sumieniu, Kraków 2013, Petrus, ss. 192. 4630. Szwejkowska Małgorzata, Skazani z zaburzeniami preferencji seksualnych: studium karnoprawne i kryminologiczne, Olsztyn 2013, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, ss. 305. 4631. Szwonder Mariusz, Imiona miłości, Ostróda 2002, Stowarzyszenie Autorów Polskich, Oddział Warmińsko-Mazurski, ss. 107. 4632. Szygendowska Aleksandra, Stańdo Krystyna, Pierwsza miłość: rozsądnie i bezpiecznie – poradnik dla dziewcząt, Warszawa 2009, Fundacja Pedagogium, Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, ss. 51. 4633. Szygendowska Aleksandra, Stańdo Krystyna, Pierwsza miłość: rozsądnie i bezpiecznie – poradnik dla dziewcząt, Warszawa 2009, Fundacja Pedagogium, ss. 51. 4634. Szyłak Jerzy, Biseksualne anioły i inne takie drobiażdżki, Gdańsk 2003, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, ss. 124. 4635. Szymańska Kinga, Wspólnota Mormonów a prawo Kościoła katolickiego: problem zawarcia małżeństwa mieszanego, Płock 2012, Płocki Instytut Wydawniczy, ss. 172. 4636. Szymańska Magdalena, Bioetyka początków życia, Białystok 2004, Agencja Wydawnicza „KOM”, ss. 90. 4637. Szymańska Magdalena, Etyczne aspekty rozrodu wspomaganego: monograficzny skrypt z bioetyki dla studentów medycyny, Białystok 2003, Akademia Medyczna, Agencja Wydawnicza „KOM”, ss. 74. 4638. Szymańska Magdalena, Postawa lekarza wobec niepowodzeń położniczych, Białystok 2008, Trans Humana, ss. 196. 4639. Szymańska Monika, Lew-Starowicz Zbigniew, Mastalerz Ewelina, Problemy ludzi młodych zgłaszających się do seksuologa, PS 2012, nr 1, ss. 12-16. 4640. Szymańska Monika, Szmyd Joanna Katarzyna, Lew-Starowicz Zbigniew, Zachowania autoerotyczne u kobiet a wybrane zmienne psychologiczne, PS 2015, nr 41, ss. 14-24 (2015, nr 1). 4641. Szymański Łukasz, In vitro, Kraków 2009, Petrus, ss. 218. 4642. Szymański Zbigniew red., Płodność i planowanie rodziny: kompendium dla pracowników służby zdrowia oraz instruktorów poradnictwa rodzinnego, Szczecin 2004, Wydawnictwo Pomorskiej Akademii Medycznej, ss. 295. 4643. Szymborska Wisława, Miłość szczęśliwsza i inne wiersze, Kraków 2007, Wydawnictwo a5, ss. 80. 4644. Szymczak Jarosław Szymon, Sakrament małżeństwa drogą wzrostu Kościoła: urzeczywistnianie się Kościoła w sakramencie małżeństwa w nauczaniu Jana Pawła II w latach 1978-1987, Łomianki 2001, Fundacja „Pomoc Rodzinie”, Instytut Studiów nad rodziną UKSW, ss. 228. 4645. Szymczyk Leokadia, Wpływ działań edukacyjnych na kształtowanie relacji w rodzinie w aspekcie wychowania seksualnego, Mysłowice 2011, Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Kardynała Augusta Hlonda, ss. 232. 4646. Szymik Jerzy, W światłach Wcielenia: chrystologia kultury, Katowice, Księgarnia św. Jacka, Ząbki, Apostolicum, 2003, ss. 269. 4647. Szyncel Katarzyna, Sztuczne zapłodnienie, ABC bioetyki, Kraków 2010, Wydawnictwo św. Stanisława, ss. 94. 4648. Szyran Jerzy, Dialogalny charakter przymierza małżeńskiego: studium teologiczno-moralne, Niepokalanów 2010, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, ss. 367. 4649. Szyszkowska Maria red., Seksualność człowieka i obyczaje a polityka Warszawa 2008, tCHu doM Wydawniczy, ss. 227. 4650. Ślady miłości, opracowanie graficzne i wybór tekstów Krzysztof Jaśkiewicz, Warszawa 2015, PROMIC – Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 16. 4651. Ślązak Marta, Psychologiczne aspekty seksualności uwzględniane w artykułach zamieszanych na łamach „International Journal of Impotence Research” w latach 2001-2005, PS 2006, nr 2, ss. 5-15. 4652. Ślęczek-Czakon Danuta, Problem wartości i jakości życia w sporach bioetycznych, Katowice 2004, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, ss. 261. 4653. Ślęczka Piotr red., Dar ciała darem osoby: o przemilczanym wymiarze kryzysu i więzi małżeńskiej, Lublin 2005, TN KUL, ss. 179. 4654. Ślipko Tadeusz, 9 dylematów etycznych, Kraków 2010, Petrus, ss. 138. 4655. Ślipko Tadeusz, Bioetyka: najważniejsze problemy, Kraków 2009, Wydawnictwo Petrus, ss. 518. 4656. Ślipko Tadeusz, Bioetyka: najważniejsze problemy, Kraków 2012, wyd. 2, Wydawnictwo „Petrus”, ss. 518. 4657. Ślipko Tadeusz, Etyczne Aspekty klonowania, Muszala Andrzej, Granice inżynierii genetycznej, Kraków 1998, Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana”. Okręg Krakowski, ss. 35, seria: Zeszyty Problemowe Kwartalnika „Nurt” 1. 4658. Ślipko Tadeusz, Granice życia: dylematy współczesnej bioetyki, Warszawa 1987, ATK, ss. 448. 4659. Ślipko Tadeusz, Granice życia: dylematy współczesnej bioetyki, Warszawa 1988, ATK, ss. 448. 4660. Ślipko Tadeusz, Granice życia: dylematy współczesnej bioetyki, wyd. 2, Kraków 1994, WAM, ss. 391. [4432] 4661. Ślipko Tadeusz, Historia etyki w zarysie, Kraków 2010, Wydawnictwo „Petrus”, ss. 169. 4662. Ślipko Tadeusz, Metodologiczne podstawy etyki seksualnej, nadbitka z Analecta Cracoviensia IX 1977, ss. 87-137. 4663. Ślipko Tadeusz, Przedmałżeńska etyka seksualna, Kraków 2012, Wydawnictwo „Petrus”, ss. 412. 4664. Ślipko Tadeusz, Spacerem po etyce, Kraków 2010, Wydawnictwo „Petrus”, 336. 4665. Ślipko Tadeusz, Starowieyski Marek, Muszala Andrzej, Aborcja: spojrzenie filozoficzne, teologiczne i prawne, Kraków 2010, Wydawnictwo Petrus, ss. 223. 4666. Ślipko Tadeusz, Starowieyski Marek, Muszala Andrzej, Aborcja: sporzenie filozoficzne, teologiczne, historyczne i prawne, Kraków 2011, Wydawnictwo „Petrus”, ss. 223. 4667. Ślipko Tadeusz, W kregu etyki klasycznej. Inspiracje i kontynuacje. Prace dedykowane profesorowi Tadeuszowi Ślipce z okazji 95. rocznicy urodzin, Kraków 2014, Wydawnictwo Ignatianum, Wydawnictwo WAM, ss. 351. 4668. Ślipko Tadeusz, Za czy przeciw życiu: pokłosie dyskusji, Kraków, WAM, Warszawa, „Augustinum”, 1992, ss. 137. 4669. Ślipko Tadeusz, Zagadnienie godziwej obrony sekretu, Warszawa 1968, ATK, ss. 250 (lub to samo 2009, Kraków, Wydawnictwo „Petrus”). 4670. Ślipko Tadeusz, Zarys etyki ogólnej, Kraków 1974, Wydawnictwo WAM, ss. 431. 4671. Ślipko Tadeusz, Zarys etyki ogólnej, Kraków 1984, wyd. 2, WAM, ss. 431. 4672. Ślipko Tadeusz, Zarys etyki ogólnej, Kraków 2004, Wydawnictwo WAM, ss. 455. 4673. Ślipko Tadeusz, Zarys etyki szczegółowej, t. 1, Kraków 1982, WAM, ss. 443. 4674. Ślipko Tadeusz, Zarys etyki szczegółowej, t. 2, Etyka społeczna, Kraków 2005, Wydawnictwo WAM, ss. 377. 4675. Ślipko Tadeusz, Zarys etyki szczegółowej, t. 2, Kraków 1982, wyd. 2, WAM, ss. 387. 4676. Ślipko Tadeusz, Zarys etyki szczegółowej, t. I, Etyka osobowa, Kraków 2005, Wydawnictwo WAM, ss. 436. 4677. Ślipko Tadeusz, Życie i płeć człowieka, Kraków 1978, Wydawnictwo WAM, ss. 556. 4678. Śliwiński Błażej, Kronikarskie niedyskrecje czyli Życie prywatne Piastów, Gdańsk 2004, Wydawnictwo „MARPESS”, ss. 129. 4679. Śliwiński Józef, Kazimierz Wielki: kobiety a polityka, Olsztyn 1994, Zakład Historii Starożytnej, Średniowiecznej i Nauk Pomocniczych Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie, ss. 158. 4680. Śliwiński Józef, Mariaże Kazimierza Wielkiego: studium z zakresu obyczajowości i etyki dworu królewskiego w Polsce XIV wieku, Olsztyn 1987, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, ss. 269. 4681. Ślósarz Wiesław, Analiza struktury preferencji zachowań seksualnych, SP 2003 (t. 1), nr 1, ss. 9-16. 4682. Ślósarz Wiesław, Zależności między potrzebą seksualną a wyznacznikami aktywności seksualnej, SP 2003 (t. 1), nr 2, ss. 63-68. 4683. Ślub kościelny: zawarcie małżeństwa w Kościele Ewangelicko-Augsburskim w RP: wersja polsko-angielska: wyciąg z agendy Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP, opracowanie Synodalna Komisja ds. Liturgii i Muzyki Kościelnej, Dzięgielów 2015, Wydawnictwo „Warto”, ss. 40. 4684. Ślubuję Ci miłość…: pamiątka Sakramentu Małżeństwa, tekst Danuta Kuźnik, Częstochowa 2007, Edycja Świętego Pawła, ss. 48. 4685. Ślusarczyk Joanna, Kowalczyk Robert, Barbaro Bogdan de, Seksualność pacjentów chorych na schizofrenię. PS 2011, nr 2, ss. 4-10. 4686. Ślusarz Andrzej, Psychopedagogika rodziny księdza Piotra Poręby, Kraków 2003, „Unum”, ss. 176. 4687. Śmieja Wojciech, Literatura, której nie ma: szkice o polskiej „literaturze homoseksualnej”, Kraków 2010, Universitas, ss. 271. 4688. Środa Magdalena, Etyka dla myślących. Podręcznik dla szkół ponadpodstawowych, Warszawa 2010, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 352. 4689. Świaczny Seweryn, Nierozerwalność małżeństwa a rozwiązanie małżeństwa naturalnego w prawie kanonicznym, Katowice 2004, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, ss.206. 4690. Świaczny Seweryn, Rozwiązanie małżeństwa i stwierdzenie nieważności małżeństwa w sądach kościelnych: pisma procesowe, Warszawa 2007, ABC a Wolters Kluwer Business, ss. 114, 2012, wyd. 2, ss. 107. 4691. Świadectwo doktora Nathansona, Częstochowa 1996, Tygodnik Katolicki „Niedziela”, ss. 39. 4692. Świadek życia: prof. Bernard Nathanson w Polsce, polską wersję przemówień oprac. zespół red., Warszawa 1997, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, ss. 85, 2004, wyd. 2, ss. 85. 4693. Światowe Stowarzyszenie Zdrowia Seksualnego. Wiodące Zasady Etyczne, PS 2009, nr 4, ss. 36-38. 4694. Świerczek Antoni red. nauk., Różne oblicza rodziny, Kraków 2010, Wydawnictwo Św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, ss. 232. 4695. Świerczek Antoni, Wolne związki w świetle nauczania Kościoła o małżeństwie: refleksja teologiczno-moralna, Kraków 2013, Wydawnictwo św. Stanisława, ss. 289. 4696. Świerzawski Wacław, Mieć miłość w myśleniu, Sandomierz 1994, Wydawnictwo Diecezjalne Hodie, ss. 191. 4697. Świerzawski Wacław, Oboje będą jednym: sakrament małżeństwa, wyd. 2 popr., Wrocław 1984, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, ss. 212. 4698. Świetlik Elżbieta, Warunki i plany mieszkaniowe młodych małżeństw, Warszawa 1995, Instytut Gospodarki Mieszkaniowej, ss. 65. 4699. Święta Ewangelia, prawosławny przekład czterech Ewangelii, Warszawa 2014, wyd. 1, Wydawnictwo: Warszawska Metropolia Prawosławna, ss. 336. 4700. Świto Lucjan i Tomkiewicz Małgorzata red., Favor matrimonii?: teoria i praktyka, Olsztyn 2014, Wydział Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, ss. 262. 4701. Świto Lucjan, Exclusio boni prolis, jako tytuł nieważności małżeństwa, Olsztyn 2003, Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej, „Hosianum”, ss. 131. 4702. Świto Lucjan, Tomkiewicz Małgorzata, red., Rodzicielstwo: wymiar społeczno-prawny, Olsztyn 2016, Wydział Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, ss. 287. 4703. Tabor Maciej, Sztuka naturalnego planowania rodziny: kurs podstawowy, Zalesie Górne 2011, Liga Małżeństwo Małżeństwu, ss. 264. 4704. Tafur Juan, Miłość Marii Magdaleny, Warszawa 2007, Świat Książki, ss. 283. 4705. Tajemnica szczęścia rodzinnego, Warszawa 1996, Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe. Zarejestrowany Związek Wyznania Świadków Jehowy w Polsce, ss. 191. 4706. Tamborini Alain, Kobieta intymna, Warszawa 1993, W. A. B., Sanmedia, ss. 292. 4707. Tamborini Alain, Kobieta intymna. Fizjologia kobiety. Od okresu dojrzewania seksualnego do menopauzy, Warszawa 1996, Wydawnictwo W.A.B., ss. 292. 4708. Tannahill Reay, Historia seksu, 2016, Aletheia, ss. 478. 4709. Tannen Deborah, Ty nic nie rozumiesz!: kobieta i mężczyzna w rozmowie, Warszawa 1994, Wydawnictwo W.A.B., ss. 375. 4710. Tatarkiewicz Władysław, O szczęściu, Warszawa 1965, PWN, ss. 578. 4711. Taylor Kate, 50 dróg do ekstazy seksualnej: życie jest zbyt krótkie na seks tantryczny, Warszawa 2011, Muza, ss. 127. 4712. Taylor Samantha, 101 pozycji seksualnych: droga do ekscytującego i zmysłowego seksu, Ożarów Mazowiecki, Wydawnictwo Olesiejuk, ss. 112. 4713. Teilhard de Chardin Pierre, O szczęściu, cierpieniu, miłości, Warszawa 1981, ss. 125. 4714. Teilhard de Chardin Pierre, O szczęściu, cierpieniu, miłości, wyd. 2, Warszawa 2001, Pax, ss. 109. 4715. Telesco Patricia, Współczesny podręcznik magii miłosnej, Białystok 2004, Studio Astropsychologii, ss. 174. 4716. Teologia moralna fundamentalna, Adam Kokoszka, Tarnów 2005, wyd. 5, Wydawnictwo „Biblos”, ss. 190. 4717. Teologia moralna fundamentalna, Evencio Cófreces Merino, Ramón Garcia de Haro, Kraków 2004, Wydawnictwo „M”, ss. 566. 4718. Teologia moralna. Zarys prawosławnej nauki o moralności chrześcijańskiej, Warszawa 2011, wydanie II poprawione i uzupełnione, Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej, ss. 199. 4719. Teorie osobowości, Calvin S. Hall, Gardner Lindzey, Warszawa 1998, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 656. 4720. Terapia zaburzeń seksualnych, R. Leiblum Sandra, C. Rosen Raymond, Gdańsk 2006, GWP, ss. 611. 4721. Tercic Hans, Filip Neri: miłość zwycięża wszelkie lęki, Gostyń, Święta Góra 2007, Kongregacja Oratorium św. Filipa Neri, ss. 192. 4722. Teresa od Dzieciatka Jezus św., Myśli, t. 1, Niewysłowiona czułość, Kraków 1998, Kairos, ss. 98. 4723. Teresa od Dzieciątka Jezus, Myśli, t. 2, Kochać i z miłości aż umrzeć, św. Teresa z Lisieux, Kraków 1997, Kairos, ss. 98. 4724. Teresa od Jezusa św., Dzieła mniejsze, Kraków 2009, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, ss. 354. 4725. Teresa siostra, Miłość i ofiara, Kraków 1993, Wydawnictwo M, ss. 57. 4726. Terlikowscy Małgorzata i Tomasz, Skazani na siebie, wyd. 2, Częstochowa 2014, Pomoc Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 152. 4727. Terlikowski Tomasz P., Jak rozmawiać o antykoncepcji, Kraków 2014, Wydawnictwo Homo Dei, ss. 90. 4728. Terlikowski Tomasz P., Jak rozmawiać o zapłodnieniu in vitro: poradnik dla rodziców, wychowawców, katechetów, Kraków 2013, Wydawnictwo Homo Dei, ss. 90. 4729. Terlikowski Tomasz P., Kiedy sól traci smak: etyka protestancka w kryzysie, Warszawa 2005, Fronda, ss. 232. 4730. Terlikowski Tomasz P., Moralny totalitaryzm: oblicza cywilizacji: bioetyczne dylematy współczesności, Warszawa 2006, „Fronda”, ss. 135. 4731. Terlikowski Tomasz P., Nowa kultura życia: apologia bioetyki katolickiej, Warszawa 2009, „Fronda”, ss. 291. 4732. Terlikowski Tomasz P., Robienie dzieci: Terlikowski śmiało o in vitro, Radom 2011, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, ss. 215. 4733. Terlikowski Tomasz P., Sprawa profesora Chazana: kulisy manipulacji, Warszawa 2014, Fronda PL, ss. 211. 4734. Terlikowski Tomasz P., Tora między życiem a śmiercią: bioetyki żydowskie w dialogu, Warszawa 2007, Wydawnictwo Rhetos, ss. 109. 4735. Terlikowski Tomasz, Czego księża nie powiedzą o antykoncepcji. Niewygodna prawda Humanae vitae, Poznań 2018, W drodze, ss. 180. 4736. Terlinden Myriam, Wziąć ślub czy tylko razem zamieszkać?, Kraków 2010, Wydawnictwo Esprit, ss. 156. 4737. Terruwe Anna A., Barrs Conrad W., Integracja emocjonalna. Jak uwierzyć, że jesteś kochany i potrafisz kochać, Poznań 2012, Wydawnictwo „W drodze”, ss. 232. 4738. Tessina Tina B., Pieniądze, seks i dzieci: główne przyczyny kłótni i rozwodów, Poznań 2010, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 198. 4739. Tęsknię…, wybór tekstów Helen Exley, Częstochowa, Edycja Świętego Pawła, New York, Exley, 1997, ss. 60. 4740. Thomas J., Udręki zakochania: rozważania o zakochaniu, namiętności i wzniosłej miłości, Kielce 2000, Wydawnictwo „Jedność”, ss. 117. 4741. Tiefenbacher Angelika, ABC ciąży i porodu, wyd. II zaktual., Konstancin-Jeziorna, Wydawnictwo Rea – SJ, ss. 232. 4742. Tiger Caroline, Nowożeńcy: instrukcja obsługi: podstawowe wskazówki i rady, jak przeżyć pierwszy rok małżeństwa, Czerwonak, Vesper 2014, ss. 206. 4743. Tillich Paul, Love, Power, and Justice, New York: Oxford University Press, 1960 (cyt. za C. Lindberg, Historia miłości w zachodnim chrześcijaństwie, Kraków 2012, Wydawnictwo WAM, s. 292) (nie ma polskiego tłumaczenia tej podstawowej książki, powinno ono się ukazać, należy zachęcic do tego polskich wydawców) (nie ma tej książki w BJ i BN). 4744. Timmel Philippe Catherine, Dlaczego warto się zaręczać?: odpowiedzi dla dwojga zakochanych, Poznań 2005, Księgarnia Świętego Wojciecha, ss. 72. 4745. Tischner Józef, Etyka solidarności, Kraków 1981, Znak, ss. 104. 4746. Tischner Józef, oprac. Sławomir Grotomirski, Miłość niemiłowana, Kraków 1993, Wydawnictwo Sławomira Grotomirskiego, ss. 127. 4747. To, co nie przemija: słowa dla ciebie, wybór tekstów i obrazów Helen Exley, Częstochowa 2003, Edycja Świętego Pawła, ss. 138. 4748. Tokarczyk Damian, Podżeganie w polskim prawie karnym: studium z zakresu teorii i praktyki prawa karnego, Warszawa 2017, C.H. Beck, ss. 422. 4749. Tokarczyk Roman Andrzej, Biojurysprudencja: podstawy prawa dla XXI wieku, Lublin 2008, Wydawnictwo UMCS, ss. 109. 4750. Tokarczyk Roman Andrzej, Prawa narodzin, życia i śmierci, Lublin 1995, UMCS, ss. 125, 1997, wyd. 4, Kantor Wydawniczy „Zakamycze”, ss. 271. 4751. Tokarczyk Roman, O potrzebie rozwijania nowej jurysprudencji, Warszawa 2002, PAN. Komitet Historii Nauki, ss. 185-206, nadbitka z Kwartalnika Historii Nauki i Techniki, R. 47, 2002 nr 1. 4752. Tokarczyk Roman, Prawa narodzin, życia i śmierci: [podręcznik], wyd. 5, Kraków 1999, „Zakamycze”, ss. 206. 4753. Tokarczyk Roman, Prawa narodzin, życia i śmierci: [podręcznik], wyd. 6 rozszerz., Kraków 2000, Kantor Wydawniczy „Zakamycze”, ss. 420. 4754. Tokarczyk Roman, Prawa narodzin, życia i śmierci: etyczne problemy współczesności, wyd. 2, Lublin 1988, ss. 295, 1984, Wydawnictwo Lubelskie, ss. 363. 4755. Tokarczyk Roman, Prawa narodzin, życia i śmierci: podstawy biojurysprudencji, wyd. 7 rozszerz., Kraków, Zakamycze, 2002, ss. 424, 2006, wyd. 8, ss. 425. 4756. Tokarczyk Roman, Prawa narodzin, życia i śmierci: podstawy biojurysprudencji, wyd. 9 rozszerz., Warszawa, Kraków, Oficyna a Wolters Kluwer business, ss. 415, 2010, wyd. 10 poszerz., ss. 467, 2012, wyd. 11 poszerz., ss. 496. 4757. Tokarski Stanisław, Indie, Künstler Mieczysław J., Chiny, Warszawa 1993, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, ss. 201. 4758. Tołstoj Lew, Anna Karenina. 4759. Tołstoj Lew, Wojna i pokój. 4760. Tomalski Przemysław, Nietypowe rodziny: o parach lesbijek i gejów oraz ich dzieciach z perspektywy teorii przywiązania, Warszawa 2007, Wydawnictwa UW, ss. 149. 4761. Tomasz z Akwinu św., Małżeństwo (suppl. 41-68), przeł. i objaśnieniami zaopatrzył Feliks Wojciech Bednarski, London 1982, Veritas, ss. 409. 4762. Tomasz z Akwinu, Miłość (2-2,qw.23-46), London 1967, Veritas, ss. 382. 4763. Tomasz z Akwinu, O miłości nadprzyrodzonej, Warszawa 1994, Wydawnictwo św. Tomasza z Akwinu. 4764. Tomaszewski Mieczysław, Chopin i George Sand: miłość nie od pierwszego wejrzenia, wyd. 2, Kraków 2010, Wydawnictwo Literackie, ss. 264. 4765. Tomaszewski Mieczysław, Chopin i George Sand: miłość nie od pierwszego spojrzenia, Kraków 2003, Wydawnictwo Literackie, ss. 228. 4766. Tomkiewicz Antoni, Obraz siebie i partnera u małżonków, Lublin, Warszawa, 2003, Medium, ss. 171. 4767. Too Lillian, Miłość, Łódź 1998, Ravi, ss. 58. 4768. Torrabadella Paz, Psychologia dla każdego (osobowość, charakter, emocje, uczucia), Warszawa 2009, „Świat Książki”, ss. 179. 4769. Torrabadella Piaz, Inteligencja emocjonalna w miłości: 35 ćwiczeń, żeby kochać i być kochanym, Warszawa 2009, Świat Książki, ss. 174. 4770. Tortalla Enrica i Michelangelo, Corrado Simona, Droga w stronę miłości: kurs dla zakochanych: konspekty, ćwiczenia, prezentacje, Kraków 2009, eSPe, ss. 665 + dysk optyczny (CD-ROM). 4771. Tournier Paul, Zrozumieć współmałżonka, Włocławek 1994, Włocławskie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 61. 4772. Townsend John, Recepta na miłość, wyd. 2, Poznań 2012, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów „W drodze”, ss. 243. 4773. Towsend John, Recepta na miłość, Poznań 2009, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów „W drodze”, ss. 243. 4774. Tóth Tihamér, Dekalog, Warszawa 2002, Te Deum, ss. 573. 4775. Tóth Tihamér, Małżeństwo chrześcijańskie, Warszawa 2001, Te Deum, ss. 177. 4776. Trabert (Sztander) Wanda, Miłość nie do pomylenia, Kielce 2015, Wydawnictwo Charaktery, ss. 143. 4777. Traczyk Władysław Z. i Trzebski Andrzej, red., Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, wyd. 10, Warszawa 2018, PZWL, ss. 959. 4778. Traczyk Władysław, Fizjologia człowieka w zarysie, Warszawa 2013, wyd. 8, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 513. 4779. Traczyk Władysław, Trzebski Andrzej (red.), Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, Warszawa 2007, wyd. 3, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 959. 4780. Travin Sheldon, Protter Barry, Dewiacje seksualne: leczenie, wskazówki dla klinicystów, Warszawa 1995, PZWL, ss. 164. 4781. Trąd Marzena, Terapeutyczna praca nad intymnością, erotyką i seksualnością w związkach, PS 2007, nr 2, ss. 27-30. 4782. Trąd Marzena, Zazdrość patologiczna jako motywacja czynów karalnych na przykładzie zespołu Otella, PS 2006, nr 1, ss. 27-33. 4783. Tremblay Réal, Zamboni Stefano (red.), Synowie w Synu. Teologia moralna fundamentalna, Warszawa 2009, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 455. 4784. Trese Leo J., W co wierzymy. Podstawy wiary i życia chrześcijańskiego, Kraków 2007, Wydawnictwo AA, ss. 466. 4785. Tretiak Józef,, Młodość Mickiewicza (1798-1824): życie i poezya, t. 2, wyd. 2 popr., Petersburg 1898, nakł. Księgarni K. Grendyszyńskiego, ss. 309. 4786. Tribe Laurence H., Aborcja: konfrontacja postaw, Poznań 1994, Zysk i S-ka, ss. 303. 4787. Triki i pozycje seksualne [red. Studio Fenix], Wierzchy Parzeńskie 2010, P.H. W. Fenix, ss. 96. 4788. Tristan i Izolda. 4789. Trobisch Ingrid, Być kobietą, Warszawa 2006, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 163. 4790. Trobisch Ingrid, Być kobietą, Warszawa 2008, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 163. 4791. Trobisch Ingrid, Być kobietą, wyd. 3, Warszawa 1999, „Adam”, Pax, ss. 133. 4792. Trobisch Ingrid, Rötzer Elisabeth, Być kobietą, t. 2, Pytania i odpowiedzi na temat na temat tajemnicy płodności, Warszawa 1994, And, ss. 117. 4793. Trobisch Ingrid, Ukryta siła, Częstochowa 2009, Pomoc - Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 190. 4794. Trobisch Walter i Ingrid, jest wyjście!: korespondencja z Ilona D., Częstochowa 1994, Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 143. 4795. Trobisch Walter, Kochałem dziewczynę: (korespondencja), wyd. 6, Warszawa 2001, Verbinum, ss. 131. 4796. Trobisch Walter, Małżeństwo na nowo odkryte, Częstochowa 1994, Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 189. 4797. Trobisch Walter, Małżeństwo na nowo odkryte: partnerstwo jako klucz do odnowy rodziny, wyd. 3 uzup., Częstochowa 2007, Pomoc Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 224. 4798. Trobisch Walter, Miłości trzeba się uczyć, Częstochowa 1995, Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 39. 4799. Trobisch Walter, Miłości trzeba się uczyć, wyd. 3, Częstochowa 1999, Pomoc – Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 45. 4800. Trobisch Walter, Miłości trzeba się uczyć, wyd. 5 uzup., Częstochowa 2005, Pomoc Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 44. 4801. Trobisch Walter, Pokochać siebie, wyd. 2 zm., Częstochowa 1999, Pomoc Wydawnictwo, Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 75. 4802. Trobisch Walter, Znaczenie aktu małżeńskiego, Częstochowa 2006, Pomoc. Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 40. 4803. Trobish Walter, Kochałem dziewczynę: (korespondencja), wyd. 6, Warszawa 2001, Verbinum, ss. 131. 4804. Trocha Bogdan, Szkice z filozofii miłości, Dzierżoniów 2005, HUS-net, ss. 273. [1888] 4805. Troska Jerzy, Moralność życia cielesnego, Poznań 1999, UAM w Poznaniu, Wydział Teologiczny, ss. 152. 4806. Troska Jerzy, Moralność życia płciowego, małżeńskiego i rodzinnego, Poznań 1994, Papieski Wydział Teologiczny, ss. 120. 4807. Troska Jerzy, Moralność życia płciowego, małżeńskiego i rodzinnego, Poznań 1998, Papieski Wydział Teologiczny Redakcja Wydawnictw, ss. 120. 4808. Trwajcie w miłości Bożej, Nadarzyn 2008, Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe Zarejestrowany Związek Wyznania Świadków Jehowy w Polsce, ss. 223. 4809. Tryba Elżbieta, Adwokat kościelny w świetle instrukcji procesowej „Dignitas Connubi” (czyli w sprawach dotyczących małżeństwa kościelnego), Katowice, Zielona Góra, Wydawnictwo Majus, ss. 87. 4810. Trybunał Konstytucyjny w sprawie życia: dokumenty, red. tomu Karol Klauza, Częstochowa 1997, Kuria Metropolitalna, Tygodnik Katolicki „Niedziela”, ss. 197. 4811. Trzaskowski Zbigniew red., Na imię mam miłość, wyd. 2 rozszerz. , Kielce 1999, Jedność, ss. 240. 4812. Trzeciak Bohdan, Życie intymne. Wybrane zagadnienia z seksuologii, Kołobrzeg 2012, Wydawnictwo REDA Kazimierz Ratajczyk, ss. 118. 4813. Trzeciak Stanisław, Żyd jako obrońca ślubów cywilnych i rozwodów dla katolików, Warszawa 1932, Księgarnia „Przeglądu Katolickiego”, ss. 95. 4814. Trzópek Joanna, Problem woli. Między antropologią filozoficzną a psychologią mechanizmów regulacyjnych, Kraków 2003, Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”, ss. 245. 4815. Tsirigotis Konstantinos red., Życie psychoseksualne: radości i smutki, Częstochowa 2000, ss. 129. 4816. Tsirigotis Konstantinos red., Życie seksualne: radości i smutki, Częstochowa 2000, „Edukator”, ss. 129. (579) 4817. Tsirigotis Konstantinos, Gruszczyński Wojciech, Lewik-Tsirigotis Marta, Składniki miłości a typy miłości, SP 2011 (t. 9), nr 2, s. 64-68. 4818. Tsirigotis Konstantinos, Gruszczyński Wojciech, Tsigortis-Wołoszczak Marta, Płciowe (rodzajowe) zróżnicowanie typów przeżywanej milości, SP 2010 (t. 8), nr 1, s. 26-29. 4819. Tsirigotis Konstantinos, Gruszczyński Wojciech, Wybrane zagadnienia z życia psychoseksualnego chorych na schizofrenię, SP 2007 (t. 5), nr 2, ss. 51-56. 4820. Tsirigotis Konstantinos, Życie psychoseksualne: radości i smutki, Częstochowa 2000, „Edukator”, ss. 129. 4821. Tubielewicz Jolanta, Japonia, Frankowska Maria, Aztekowie, Warszawa 1993, zaprząc Szkolne i Pedagogiczne, ss. 195. 4822. Tubielewicz Jolanta, Mężczyźni i kobiety w starożytnej Japonii: miłość, seks, obyczaje, Warszawa 2000, „Nozimi”, ss. 184. 4823. Tuchowska Wioletta Ewa, Mistyka rozkoszy: jak zachować młodość, witalność i stworzyć szczęśliwy związek, czyli Tantra joga i tao miłości, Białystok 2004, Studio Astropsychologii, ss. 244, 2005, wyd. 2, ss. 244. 4824. Tuchowska Wioletta Ewa, Mistyka rozkoszy: Jak zachować młodość, witalność i stworzyć szczęśliwy związek partnerski Czyli Tantra joga i tao miłości, wyd. 2, Białystok 2005, Studio Astropsychologii, ss. 244, 2004, ss. 244. 4825. Tulipacki Witold, Etyka i nauki biologiczne, Olsztyn 1994, Wydawnictwo ART, ss. 129. 4826. Tunkiewicz Michał, Małżeństwo i rodzina drogą uświęcenia człowieka: wybrane zagadnienia, Olsztyn, Studio Poligrafii Komputerowej, ss. 139. 4827. Tunkiewicz Michał, Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży: aspekt teologiczno-pastoralny, Olsztyn 2000, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, ss. 242. 4828. Tunkiewicz Michał, Młodzież a obowiązki małżeńskie, Olsztyn 1998, Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej „Hosianum”, ss. 190. 4829. Turecka Magdalena, Czynniki zwiększające ryzyko i zapobieganie przemocy seksualnej, SP 2005 (t. 3), nr 2, ss. 43-51. 4830. Turgeniew Ivan, Wiosenne wody; Pierwsza miłość, Warszawa 1948, Wiedza, ss. 251. 4831. Turner Phil, Biologia molekularna, wyd. 3 zm., Warszawa 2011, WN PWN, ss. 428. 4832. Turner Philip C., Biologia molekularna, wyd. 3 zm., 1 dodr., Warszawa 2012, WN PWN, s. 428. 4833. Turos Lucjan, Wychowawcze i kulturotwórcze funkcje rodziny, Warszawa 2004, Wszechnica Polska Szkoła Wyższa Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, ss. 230. 4834. Tusk Małgorzata, Między nami, Kraków 2013, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, ss. 363. 4835. Tuwim Julian, Moja miłość, Warszawa 2014, Iskry, ss. 112, wybór i opracowanie Tadeusz Januszewski. 4836. Twardoch Paulina, Sprawy majątkowe partnerów z zarejestrowanego związku, Warszawa 2016, Wydawnictwo C. H. Beck, ss. 230. 4837. Twardowski Jan, Będziesz miłował: rozważania o przykazaniu miłości, wybór i opracowanie Aleksandra Iwanowska, Pelplin 2015, ss. 154. 4838. Twardowski Jan, Kilka myśli o wierze, nadziei i miłości, wybrała i opracowała Aleksandra Janowska, wyd. 2 zm., Poznań 2010, Wydawnictwo Święty Wojciech, ss. 95. 4839. Twardowski Jan, Miłości wystarczy, że jest, wiersze i prozę wybrał i ułożył Jerzy Skwara, Katowice 2004, Wydawnictwo Unia, ss. 334. 4840. Twardowski Jan, Miłość miłości szuka, 1, 1937-1984, wyd. 2 zm., Poznań 2002, Księgarnia Świętego Wojciecha”, ss. 465. 4841. Twardowski Jan, Miłość miłości szuka, 1, 1937-1984, zebrała, opracowała, posłowiem i kalendarium opatrzyła Aleksandra Iwanowska, Warszawa, PIW, Poznań, Księgarnia Świętego Wojciecha, 1999, ss. 465. 4842. Twardowski Jan, Miłość miłości szuka, 2, 1985-1998, zebrała i opracowała Aleksandra Iwanowska, Warszawa, PIW, Poznań, Księgarnia Świętego Wojciecha, 1999, ss. 461. 4843. Twardowski Jan, Miłość miłości szuka, 2, 1985-2000, wyd. 2 zm., Poznań 2002, Księgarnia Świętego Wojciecha, ss. 542. 4844. Twardowski Jan, Miłość, której nie widać, nie zasłania sobą, wybór wierszy i wstęp Maria Biżek, Częstochowa 2004, Święty Paweł, ss. 46. 4845. Twardowski Jan, Tylko miłość się liczy, wiersze i prozę wybrała Aleksandra Iwanowska, wyd. 2 zm., Poznań 2009, Wydawnictwo Święty Wojciech, ss. 205. 4846. Twardowski Jan, wiersze i prozę wybrała Aleksandra Iwanowska, Kochać człowieka by zdążyć do Boga: Dawne i nowe myśli o miłości, Poznań 2002, Księgarnia Świętego Wojciecha, ss. 202. 4847. Twardowski Jan, Wytrwajcie w miłości: rozważania, wybór i opracowanie Aleksandra Iwanowska, Pelplin 2016, Wydawnictwo „Bernardinum”, ss. 128. 4848. Twardowski Jan, Zapomnij że jesteś gdy mówisz że kochasz, wybór i oprac. Aleksandra Iwanowska, wyd. 2, Warszawa 1997, Veda, ss. 126. 4849. Twardowski Jan, Zapomnij, że jesteś, gdy mówisz, że kochasz, wybór i oprac. Aleksandra Iwanowska, Warszawa 1995, Veda, ss. 126. 4850. Twardowski Kazimierz, Etyka, Toruń 1994, Wydawnictwo „Adam Marszałek”, ss. 137. 4851. Twardowski Tomasz i Michalska Anna, Dylematy współczesnej biotechnologii: z perspektywy biotechnologa i prawnika, Toruń 2000, TNOiK „Dom Organizatora”, ss. 279. 4852. Twenge Jean M., Jak skutecznie zajść w ciążę. Wyluzuj i zostań mamą, wyd. I, Białystok 2019, Vital, ss. 263. 4853. Tworkowski Stanisław, Z Tobą Jezu, Mały Mszalik, Warszawa 1989, wyd. XXII, Instytut Prasy i Wydawnictw „NOVUM”, ss. 589. 4854. Tworkowski Stanisław, Miłość i bohaterstwo: rozważania dla młodzieży polskiej, Warszawa 1947, Wydawnictwo Księży Jezuitów, ss. 98. 4855. Tworuschka Monika i Udo, Religie świata, t. I, Chrześcijaństwo, Warszawa 2009, Agora, Biblioteka Gazety Wyborczej, ss. 224. 4856. Tworuschka Monika i Udo, Religie świata, t. II, Judaizm, Warszawa 2009, Agora, Biblioteka Gazety Wyborczej, ss. 216 4857. Tworuschka Monika i Udo, Religie świata, t. III, Islam, Warszawa 2009, Agora, Biblioteka Gazety Wyborczej, ss. 216. 4858. Tworuschka Monika i Udo, Religie świata, t. IV, Buddyzm, Warszawa 2009, Agora, Biblioteka Gazety Wyborczej, ss. 216. 4859. Tworuschka Monika i Udo, Religie świata, t. V, Hinduizm, Warszawa 2009, Agora, Biblioteka Gazety Wyborczej, ss. 216. 4860. Tworuschka Monika i Udo, Religie świata, t. VI, Inne religie, Warszawa 2009, Agora, Biblioteka Gazety Wyborczej, ss. 216. 4861. Twój głos o koleżeństwie, przyjaźni i miłości, oprac. Janusz Tarnowski oraz Dziecięcy Zespół Redakcyjny, Toruń 1996, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 438. 4862. Twyman Richard M., Biologia rozwoju, wyd. 1, 1 dodr., Warszawa 2005, WN PWN, ss. 569. 4863. Tykarski Sławomir, Kryzys małżeński jako wyzwanie dla duszpasterstwa: studium teologiczno-pastoralne, Toruń 2015, Wydawnictwo Naukowe UMK, ss. 480. 4864. Tykarski Sławomir, Kryzys małżeński jako wyzwanie dla duszpasterstwa. Studium teologiczno-pastoralne, Toruń 2015, Wydawnictwo Naukowe UMK, ss. 480. 4865. Tylko miłość zwycięża świat: zbiorek myśli o miłości, Jarosław-Rzeszów, Wydawnictwo i Drukarnia Diecezji Rzeszowskiej, ss. 112. 4866. Tymosz Stanisław, Małżeństwo i rodzina wobec współczesnych wyzwań, Lublin 2008, Wydawnictwo KUL, ss. 142. 4867. Tyra Tomasz L., Relacje małżeńskie pacjentów depresyjnych, Białystok 1993, Dział Wydawnictw Filii UW w Białymstoku, ss. 115. 4868. Tyrrell Thomas J., Udręki zakochanych: rozważania o zakochaniu, namiętności i wzniosłej miłości, Kielce 2000, Wydawnictwo „Jedność”, ss. 117. 4869. Tyszka Zbigniew, Socjologia rodziny, wyd. 3, Warszawa 1979, PWN, ss. 246. 4870. Tyszkiewicz Leon, Współdziałanie przestępne i główne pojęcia z nim związane w polskim prawie karnym, Poznań 1964, ss. 491. 4871. Ukochanej żonie, wybór tekstów Helen Exley, Częstochowa 1997, Edycja Św. Pawła, ss. 25. 4872. Ulrich David N., Praca, miłość, rodzina: [jak pogodzić je ze sobą], wyd. 1 w języku polskim, Gdańsk 1996, GWP, ss. 206. 4873. Ułanek Małgorzata, Koncepcja miłości w prozie Borysa Pasternaka: w kręgu antropologii pisarza, Lublin 2015, Wydawnictwo UMCS, ss. 242. 4874. Unseld-Baumanns Christie, Miłość. Partnerstwo. Pozostać młodym, Wrocław 1996, wyd. I, Wydawnictwo LUNA, ss. 203. 4875. Unseld-Baumanns Christine, Seks i uczucia czyli Jak być szczęśliwą, Wrocław 1993, Wydawnictwo Luna, ss. 203. 4876. Urologia, redakcja naukowa Andrzej Borkowski, Warszawa 2008, wyd. II unowocześnione, Warszawa 2008, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ss. 280. 4877. Usowicz Aleksandra, Miłość w życiu św. Wincentego a Paulo, Kraków 2012, Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy, ss. 109. 4878. Uszyński Tadeusz, Katolicka etyka małżeńska. Zagadnienia wybrane, część 1, Przed nami małżeństwo, Warszawa 1993, First Business College, ss. 78, część 2, Ślubuję ci miłość…, Warszawa 1993, First Business College, ss. 79. 4879. Uszyński Tadeusz, Przed nami małżeństwo, Warszawa 1993, First Business College, ss. 78. 4880. Uszyński Tadeusz, Ślubuję ci miłość…, Warszawa 1993, First Business College, ss. 79. 4881. Vademecum dla spowiedników: o niektórych zagadnieniach moralnych dotyczących życia małżeńskiego, Papieska Rada ds. Rodziny, Kraków 2008, Wydawnictwo św. Stanisława BM, ss. 44. 4882. Valdstein Michael, Sens ciała: wokół filozofii seksualności Jana Pawła II, Warszawa 2012, Centrum Myśli Jana Pawła II, ss. 175. 4883. Valentis Mary, Valentis John, Inteligencja miłosna: bądź umiejętny w miłości i w seksie, Warszawa 2006, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 239. 4884. Vallotton Kris, Rewolucja seksualna: naga prawda o…, Wrocław 2011, Wydawnictwo Dawida, ss. 189. 4885. Van Pelt Nancy, Tryumfujacy nastolatek: przewodnik dla dorastających – szczególnie dla młodzieży w wieku 9-14 lat, wieku pomiędzy dzieciństwem a dorosłością, Mszczonów 1999, Fundacja Źródło Życia, ss. 104. 4886. Van Pelt, Nancy L., Narzeczeństwo: tworzenie wzorców na przyszłość, Warszawa 1994, Znaki Czasu, ss. 32. 4887. Vanhoye Albert, Miłować czynem, Kraków 2011, Wydawnictwo Homo Dei, ss. 77. 4888. Vanier Jean, Mężczyzna i kobieta stworzył ich, Poznań 2010, Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha, ss. 286. 4889. Vanier Jean, Mężczyzną i niewiatą stworzył ich do życia w prawdziwej miłości, Kraków 1987, Wydawnictwo WAM, ss. 232. 4890. Vanier Jean, Spotkam Jezusa – mówi mi: „Kocham cię”: historia Miłości Bożej na podstawie Biblii, Kraków 2003, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, ss. 244. 4891. Vannier Marie-Anne, Bóg Ojciec – tajemnica miłości: Ojcowie Kościoła o Bogu Ojcu, Warszawa 1999, Pax, ss. 174. 4892. Vardy Peter, Grosch Paul, Etyka: poglądy i problemy, Poznań 1995, Zysk i S-ka, ss. 221. 4893. Vatsyayana, przekład Barbara Górecka, Kamasutra, Warszawa 2010, Wydawnictwo Sekret, Wydawnictwo Bellona, ss. 205. 4894. Vatsyayana, tłum. Anita Kłos, Kamasutra, Warszawa 2011, Wydawnictwo Arkady, ss. 333. ( 4895. Vázquez Antonio, Małżeństwo na nowe czasy, Kraków 2007, Wydawnictwo AA, ss. 162. 4896. Vázquez Antonio, Szczęśliwi w małżeństwie: jak to możliwe?, Warszawa 2006, Wydawnictwo Księży Marianów MIC, ss. 230. 4897. Velde Thedor Hendrik van de, Zniechęcenie w małżeństwie: jego powstawanie i zwalczanie, Warszawa 1993, Planeta, ww. 278. 4898. Velde Theodor Hendri van de, Małżeństwo doskonałe: studium fizjologii i techniki, przekład Kazimierz Imieliński, wyd. 5, Warszawa 2010, Wydawnictwo „Czarna Owca”, ss. 392. 4899. Velde Theodor Hendrik van de, Małżeństwo doskonałe, Łódź 1990, Wydawnictwo „RES POLONA”, ss. 285. 4900. Velde Theodor Hendrik van de, Małżeństwo doskonałe: studium fizjologii i techniki, przetłumaczył, opatrzył wstępem oraz rozdz. końcowym pt. „Ponad 60 lat później” Kazimierz Imieliński, Łódź 1991, Res Polona, ss. 285, 1990, ss. 285. 4901. Velde Theodor van de, Erotyzm w małżeństwie i jego zasadnicze znaczenie, wyd. 4, Warszawa 1946, nakł. Czesława Kozłowskiego, ss. 114. 4902. Velde Theodor van de, Małżeństwo doskonałe: jak stworzyć idealny związek: fizjologia i psychologia płci, przełożył Kazimierz Imieliński, wyd. 6, Warszawa 2013, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 392. 4903. Velde Theodor van de, Małżeństwo doskonałe: studium fizjologii i psychologii, przekład z 77 nowo oprac. wyd. z dodatkiem Zapobieganie ciąży, tł. i przedmową zaopatrzył Kazimierz Imieliński, wyd. 2, Warszawa 1973, PZWL, ss. 323, 1972, ss. 323. 4904. Velde Theodr Hendrik van de, Erotyzm w małżeństwie i jego zasadnicze znaczenie, wyd. 4, Warszawa 1946, nakł. Czesława Kozłowskiego, ss. 114. 4905. Velde van de Th. H., Zniechęcenie w małżeństwie, Warszawa 1948, Wydawnictwo J. Przeworskiego, ss. 320. 4906. Vella Gaspare, Solfaroli Camillocci, Pakt małżeński: ani z tobą, ani bez ciebie, Kraków 1998, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 297. 4907. Venden Morris, Miłość, małżeństwo i usprawiedliwienie z wiary, Podkowa leśna, Źródła Życia. Wydawnictwo, ss. 96. 4908. Venden Morris, Miłość, małżeństwo i usprawiedliwienie, Podkowa Leśna 1993, Źródła Życia, ss. 96. 4909. Verdon Jean, Przyjemności średniowiecza, Warszawa 1998, Oficyna Wydawnicza „Volumen”, ss. 176. 4910. Verdoux Christiane i inni, Encyklopedia wychowania seksualnego 7-9 lat, Warszawa 1991, Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, ss. 43. 4911. Vetulani Jerzy, Mazurek Maria, Neurotyka. Rozmowy o seksie i nie tylko, Kraków 2018, Znak Horyzont, ss. 302. 4912. Vetulani Jerzy, Mózg: fascynacje, problemy, tajemnice, wyd. 3, Kraków 2012, Wydawnictwo Homini, ss. 306. 4913. Vetulani Jerzy, Mózg: fascynacje, problemy, tajemnice, wyd. 4, Kraków 2014, „Tyniec” Wydawnictwo Benedyktynów, ss. 306. 4914. Vetulani Jerzy, Mózg: fascynujące problemy, tajemnice, Kraków 2010, Wydawnictwo Homini, ss. 306. 4915. Vetulani Jerzy, Mózg: fascynujące problemy, tajemnice, wyd. 2, Kraków 2011, Wydawnictwo Homini, ss. 306. 4916. Vigarello Georges., Historia gwałtu, Warszawa 2010, wyd. 1, Wydawnictwo Aletheia, ss. 448. 4917. Vircondelet Alain (text); archiwalia Josē Martinez Fructuoso: Antoine i Consuelo de Saint-Exupéry: legendarna miłość, Warszawa 2007, Muza, ss. 182. 4918. Vircondelet Alain, Antoine i Consuelo de Saint-Exupéry: legendarna miłość, Warszawa 2007, Muza, ss. 182. 4919. Virt Günter, Teologia moralna w zjednoczonej Europie, Zamość 2007, Centrum Badawczo-Szkoleniowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji, ss. 40. [4442] 4920. Vlastos Gregory, Platon: indywiduum jako przedmiot miłości, Warszawa 1994, Wydawnictwo IFiS, PAN, ss. 52. 4921. Vollmer Christine, Prawda o aborcji w życiu kobiety, Łomianki k. Warszawy, Instytut Studiów nad Rodziną – ATK, 1994, ss. 38. 4922. W imię miłości, oprac. red. Iwona Wabik, Szczebrzeszyn 2014, ss. 14. 4923. W kręgu miłości, wybór tekstów Renata Bocian, Częstochowa 2007, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 4924. W kręgu Salome i Astarte: młodopolskie wiersze miłosne, wstęp, wybór i oprac. Ireneusz Sikora, ss. 142. 4925. W kręgu zagadnień miłości, małżeństwa, rodziny: materiały z konferencji pracowników poradnictwa rodzinnego [Warszawa 26-27 listopada 1993 r., oprac. Maria Talar], Warszawa 1994, Centrum Metodycznej Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej, Pracownia Poradnictwa Rodzinnego, ss. 179. [2991] 4926. W objęciach miłości, wybór tekstów Helen Exley, New York, Exley, Częstochowa, Edycja Świętego Pawła, 2000, ss. 72. 4927. W obronie wyższych praw: dlaczego musimy przeciwstawić się legalizacji związków homoseksualnych (wstęp do wydania polskiego Tadeusz Ślipko, tłumaczenie Wojciech Gadowski), Amerykańskie Stowarzyszenie Obrony Tradycji, Rodziny i Własności - TFP, Kraków 2005, Stowarzyszenie Kultury Chrześcijańskiej im. Ks. Piotra Skargi, ss. 215. 4928. W obronie życia: Kościół naucza, Warszawa 1984, Ośrodek Dokumentacji i Studiów Politycznych, ss. 14. 4929. W poszukiwaniu etyki uniwersalnej: nowe spojrzenie na prawo naturalne, Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Kraków 2010, ss. 100. 4930. W trosce o dobro małżeństwa i rodziny. Dokumenty Papieskiej Rady ds. Rodziny, t. I, redakcja Mirosław Brzeziński, Lublin 2010, Wydawnictwo KUL, ss. 365. 4931. W trosce o dobro małżeństwa i rodziny. Rodzina: Dar i zadanie nadzieja ludzkości. Akta Międzynarodowego Kongresu Teologiczno-Pastoralnego z okazji Światowego Spotkania Rodzin z Ojcem Świętym, Rio de Janeiro, 1-3 października 1997 r., t. III, redakcja Mirosław Brzeziński, Lublin 2013, Wydawnictwo KUL, ss. 256. 4932. W trosce o dobro małżeństwa i rodziny. Rodzina: Serce cywilizacji miłości. Akta Międzynarodowego Kongresu Teologiczno-Pastoralnego z okazji I Światowego Spotkania Rodzin z Ojcem Świętym, Rzym, 6-8 października 1994 r., t. II, redakcja Mirosław Brzeziński, Lublin 2011, Wydawnictwo KUL, ss. 252. 4933. W trosce o życie. Wybrane dokumenty Stolicy Apostolskiej, [tom I], redaktor Krzysztof Szczygła, Tarnów 1998, Wydawnictwo BIBLOS, ss. 668. 4934. W trosce o życie. Wybrane dokumenty Stolicy Apostolskiej, t. II, redaktor Jerzy Brusiło, Tarnów 2012, Wydawnictwo BIBLOS, ss. 616. 4935. W trosce o życie: wybrane dokumenty Stolicy Apostolskiej, t. 1, oprac. pod red. Krzysztofa Szczygła, Tarnów 1998, Biblos, ss. 668. 4936. Wachowicz Andrzej, Talagowie Agnieszka i Tomasz, Aby miłość była piękna…, czyli Kilka słów o czystości, Częstochowa 2008, Edycja Świętego Pawła, ss. 63. 4937. Wacławik Justyna, Prawdziwa miłość, Warszawa 2015, Oficyna Wydawnicza Vocatio, ss. 28. 4938. Walawska Wanda, Jesienna miłość, Białystok 1993, Wojewódzki Dom Kultury, ss. 32. 4939. Waldorff Jerzy, Diabły i anioły, wyd., 2, Kraków 1975, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, ss. 443. 4940. Walendzik-Ostrowska Agnieszka, Dec Joanna, Pozytywne życie: o profilaktyce HIV/AIDS dla edukatorów, Kraków 2012, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 155. 4941. Waleszczuk Zbigniew, Obrońcy życia i rodziny z Niemiec: przykłady chrześcijańskich osobowości…, Legnica 2016, Diecezjalne Centrum Edukacyjne: Biblioteka im. Jana Pawła II Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Legnickiej, ss. 45. 4942. Wallace Irving, Życie erotyczne ludzi sławnych od Kleopatry do Elvisa Presley`a, Londyn 1981, ss. 618. 4943. Waloch Jerzy (red.), [Anatomia człowieka. Anatomia prawidlowa], t. 1-8 (9, 10), Kraków 2013, wyd. 1, Wydawnictwo UJ, tomy – Szyja i głowa, ss. 271; Czaszka, ss. 112; Brzuch, ss. 178; Miednica, ss. 114; Osteologia, ss. 146; Kończyna górna i kończyna dolna, ss. 204; Ośrodkowy układ nerwowy, ss. 176; Klatka piersiowa, ss. 156. 4944. Walsh Mary Roth red., Kobiety, mężczyźni i płeć: debata w toku, Warszawa 2003, Wydawnictwo IFiS PAN, ss. 598. 4945. Wałejko Małgorzata, Listy w butelce: 3 lata z 33, Poznań 2013, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów „W Drodze”, ss. 199. 4946. Wandrasz Marian red., Przygotowanie bliższe do małżeństwa, Katowice 2004, Księgarnia św. Jacka, ss. 192. 4947. Wanzeck-Sielert Christa, Dzieci poznają siebie i swoje ciało: jak rozmawiać z przedszkolakami o seksualności, Kielce 2008, Wydawnictwo Jedność, ss. 104. 4948. Warchoł Edward, oprac. i wybór tekstów, Małżeństwa „mistyczne” zaczątkiem Królestwa Bożego na ziemi, Sandomierz 2014, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 1111. 4949. Warchoł Edward, Prawie wszystko o tak zwanych małżeństwach „mistycznych” w Starokatolickim Kościele Mariawitów, Sandomierz 2010, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 203. 4950. Warecki Marek, Warecki Wojciech, Być zakochanym…, Warszawa 2010, PROMIC – Wydawnictwo Księży Marianów MIC, ss. 102. 4951. Warlikowski, Kabaret Warszawski, cz. 1, Berlin, cz. 2, Nowy Jork, Warszawa 2013, Nowy Teatr, ss. 99. 4952. Warner Bill, Kobieta w doktrynie islamu, Kraków 2016, CSPI International, ss. 87. 4953. Wartała Elwira, Miłosne igraszki rosyjskich caryc, Warszawa 2006, Oficyna Wydawnicza Rytm, ss. 489, 2009?, ss. 489, Chorzów 2013, Wydawnictwo Videograf, ss. 387. 4954. Warylewski J., Przestępstwa seksualne, Gdańsk 2001, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, ss. 525. 4955. Warzeszak Stanisław, Bioetyka: w obronie życia człowieka, wyd. 2 popr. i uzup., Kraków 2011, Petrus, ss. 343. 4956. Warzeszak Stanisław, Darowanie życia: bioetyka w debacie publicznej z Kościołem, Niepokalanów 2008, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, ss. 175. 4957. Warzeszak Stanisław, Przyjąć życie: bioetyka w obronie człowieka, Niepokalanów 2008, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, ss. 311. 4958. Wasilewski Marek wstęp, wybór tekstów i red., Kulturofilia jest legalna!: czas kultury, Poznań 2010, Stowarzyszenie Czas Kultury, ss. 285. 4959. Wasilewski Tadeusz i inni, Mój najmłodszy pacjent: godność osoby ludzkiej – in vitro czy naprotechnologia?, Częstochowa 2012, Wydawnictwo Archidiecezjalne Regina Poloniae, ss. 92. 4960. Wasz ślub: myśli i muzyka na ten szczególny dzień, red. Roman Szpakowski, Warszawa 2010, Wydawnictwo Salezjańskie, ss. 28. 4961. Waszyńska Katarzyna, Treść fantazji a podejmowanie zachowań seksualnych w grupie młodych dorosłych – badania własne, SP 2010 (t. 8), nr 1, ss. 34-40. 4962. Waszyński Edmund i Barański Jarosław red., Medycyna i humanistyka, cz. 1, Materiały pomocnicze do zajęć z etyki i deontologii lekarskiej, Wrocław 1998, AM, ss. 112. 4963. Watała Elwira, Cuchnący Wersal, Warszawa 2007, „Rytm”, ss. 507, Chorzów 2013, Videograf, ss. 413. 4964. Watała Elwira, Wielkie nimfomanki, Chorzów 2013, Wydawnictwa Videograf, ss. 348. 4965. Watała Elwira, Wielkie nimfomanki, Warszawa 2008, Oficyna Wydawnicza Rytm, ss. 455. 4966. Watson James D., Biologia molekularna, cz. 1, Warszawa 1968, Ośrodek Informacji o Energii Jądrowej, cz. 2, 1968, ss. 234. 4967. Watson Jean, Duch miłości, Warszawa 2004, Wydawnictwo Salezjańskie, ss. 27. 4968. Wawrzyszkiewicz Stanisław, Małżeństwo drogą świętości: duchowość małżeńska w doświadczeniu Equipes Notre-Dame, Kraków 2002, Wydawnictwo Księży Sercanów, ss. 185. 4969. Wąsek A., Współsprawstwo w polskim prawie karnym, Warszawa 1977, ss. 203. 4970. Wąsek Damian, Miłość wszystko wyjaśnia, Kraków 2012, Wydawnictwo M, ss. 77. 4971. Wdowiak Artur, Bąk Magdalena, Bakalczuk Grzegorz, Lewicka Magdalena, Bakalczuk Szymon, Analiza poziomu wiedzy studentów odnośnie chorób przenoszonych drogą płciową, PS 2011, nr 3, ss. 17-22. 4972. Webb Tim i Brewer Sarah, Seks, Warszawa 1997, Da Capo, ss. 61. 4973. Weber Ingeborg, Czy potraficie się kłócić?: [poradnik dla kochających się], Warszawa 1993, Marba Crown, ss. 118. 4974. Weber Max, Etyka protestancka i duch kapitalizmu, wyd. I, Warszawa 2011, Wydawnictwo UW, przekład i wstęp Dorota Lachowska, ss. 326. 4975. Wedrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie, szkoły ponadgimnazjalne, podręcznik, pod red. Teresy Król i Marii Ryś, Kraków 2013, Wydawnictwo i Hurtownia Rubikon, ss. 275. 4976. Weil Simone, Szaleństwo miłości i ostatnie listy, Poznań 2016, Brama Książnica Włóczęgów i Uczonych, ss. 323. 4977. Weiner – Davis Michele, Jak zmienić mężczyznę tak, aby się nawet nie zorientował: poradnik dla kobiet, Warszawa 2002, Klub dla Ciebie, ss. 246. 4978. Weiner Jonathan, Czas, miłość, pamięć: wielki biolog i jego poszukiwanie genezy zachowań, Warszawa 2006, Prószyński i S-ka, ss. 283. 4979. Weiner-Davis Michele, Jak zmienić mężczyznę tak, aby się nawet nie zorientował: poradnik dla kobiet, Warszawa 2002, Klub dla Ciebie, ss. 246. 4980. Weininger Otto, Płeć i charakter, Warszawa 1994, Saggitarius, ss. 301. 4981. Weiss Brain Lesle, Przesłania od mistrzów: w poszukiwaniu potęgi miłości, Bydgoszcz 2004, ss. 325. 4982. Weiss David, Miłość święta i nie święta: życie Mozarta, Warszawa 1971, PIW, ss. 386. 4983. Weiss Douglas, 30 dni, które odmienią twoje małżeństwo, Ustroń 2012, Koinonia – Wydawnictwo Chrześcijańskiej Fundacji Życie i Misja, ss. 293. 4984. Weithmann Michael, Ksantypa i Sokrates: eros, małżeństwo, seks i płeć w antycznych Atenach, Warszawa 2005, Klub dla Ciebie, ss. 256. 4985. Wejbert-Wąsiewicz Ewelina, Aborcja między ideologią a doświadczeniem indywidualnym: monografia zjawiska, Łódź 2011, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ss. 231. 4986. Wejbert-Wąsiewicz Ewelina, Aborcja w dyskursie publicznym: monografia zjawiska, Łódź 2012, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ss. 177. 4987. Wejman Henryk, Miłosierdzie jako istotny element duchowości chrześcijańskiej: studium z teologii życia wewnętrznego, Szczecin 1997, Ottanianum, ss. 316. 4988. Welimirowicz Mikołaj, Kasijana: sto myśli o miłości, wyd. 2, Hajnówka 2002, Bratczyk, ss. 111. 4989. Welldon Estela V., Matka, madonna, dziwka, Warszawa 2010, Oficyna Ingenium, ss. 191. 4990. Welldon Estela V., Matka, madonna, dziwka: idealizacja i poniżenie małżeństwa, wyd. 1 w jęz. pol., Warszawa 2010, Oficyna Ingenium, ss. 191. 4991. Welwood John, Wędrówka serc, Warszawa 2001, Diogenes – Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, ss. 229. 4992. Wenz Wiesław, Proces o nieważność małżeństwa według Motu Proprio „Mitis Iudex Iesus” Papieża Franciszka w tradycji kanonicznej, Wrocław 2016, Papieski Wydział Teologiczny, ss. 474. 4993. Weraksa Romuald, Dialektyka szczęścia, cz. 5, Korespondencja, ss. 21. 4994. Wergiliusz, Eneida. 4995. Wermter Winfrid, Macierzyństwo duchowe – nie tylko dla sióstr zakonnych, Częstochowa 1998, „Pomoc” Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 31. 4996. Wermter Winfried, Małżeństwo – droga do świętości, Częstochowa 1997, „Pomoc” Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 31. 4997. Wermter Winfried, Małżeństwo może się udać, Częstochowa 1996, Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 179. 4998. Wermter Winfried, Nie zabijaj!, Częstochowa 1996, „Pomoc” Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 31. 4999. Wermter Winfried, Ratunku – jestem zakochany, Częstochowa 1996, Wydawnictwo Misjonarzy Krzyża, ss. 30. 5000. Wermter Winfried, Stać się miłością, Rawa Mazowiecka 2006, „Krew i Ogień” Wydawnictwo Misjonarek Krwi Chrystusa, ss. 255, 5001. Wermter Winfried, Związek niesakramentalny – jak w nim wytrzymać?, Częstochowa 1996, Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, ss. 30. 5002. Wernichowska Bogna, Opowieści z pierścionkiem i welonem, wyd. 5, Kraków 2016, Wydawnictwo Arcana, ss. 199. 5003. Wertheimem Ruth K., Seks, Warszawa 1999, Oficyna Wydawnicza READ ME, ss. 400. 5004. Wesele góralskie, zapisała Aleksandra Szumiak-Bogucka, Kraków 1974, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, ss. 114. 5005. West Christopher, Dobra nowina o seksie i małżeństwie, Warszawa 2010, wyd. 3 uzup., Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 325. 5006. West Christopher, Dobra nowina o seksie i małżeństwie: odpowiedzi na szczere pytania dotyczące nauki Kościoła, Warszawa 2002, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 253. 5007. West Christopher, Dobra nowina o seksie i małżeństwie: szczere odpowiedzi na pytania dotyczące nauki Kościoła, wyd. 2, Warszawa 2006, Wydawnictwo Księży Marianów, ss. 253. 5008. West Christopher, Eros i agape. Miłość, która daje szczęście, Kraków 2011, Homo Dei, ss. 181. 5009. West Christopher, Teologia ciała dla początkujących: podstawy rewolucji seksualnej Jana Pawła II, Warszawa 2009, Centrum Myśli Jana Pawła II, ss. 159. 5010. Westheimer Ruth K. przy współpracy Pierre`a A. Lehu, Seks po pięćdziesiątce, Warszawa 2006, Dom Wydawniczy Bellona, ss. 217. 5011. Westheimer Ruth K., Seks, Warszawa 1999, Oficyna Wydawnicza READ Me, ss. 400. 5012. Westheimer Ruth, Bezpieczniejszy seks, Warszawa 1997, Wydawnictwo al fine, ss. 121. 5013. Westheimer Ruth, Seks bezpieczniejszy: podniecające, sensowne, seksowne: wskazania na lata 60, Kraków 1993, Wydawnictwo BUS, ss. 148. 5014. Westheimer Ruth, Seks małżeński, Poznań 1997, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 334. 5015. Wethacz Jonasz red. nauk., Współczesne spojrzenie na seksualność człowieka, Lublin 2016, Wydawnictwo UMCS, ss. 216. 5016. Wędrując ku dorosłości, DVD 1-2 [film], scen. Teresa Król, Krystyna Maśnik, Kraków 2009, Wydawnictwo i Hurtownia Rubikon Katarzyna Król, 2 dyski optyczne (108 min), dźw., kolor. 5017. Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klas I-III, gimnazjum, podręcznik, Teresa Król, Krystyna Maśnik, Wojciech Śledziński, Grażyna Weglarczyk, Jadwiga Wronicz, Kraków 2013, Wydawnictwo i Hurtownia Rubikon, ss. 221. 5018. Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie, klasa V-VI, szkoła podstawowa, podręcznik, Teresa Król (red.), Kraków 2014, Wydawnictwo i Hurtownia Rubikon, ss. 90. 5019. Węglarczyk Grażyna, Poznaj siebie: zestaw plansz dydaktycznych dotyczących prokreacji człowieka, Kraków 1998, Rubikon, ss. 18. 5020. Węgleński Piotr red., Genetyka molekularna, wyd. 5, Warszawa 2002, WN PWN, ss. 497. 5021. Węgleński Piotr red., Genetyka molekularna, wyd. 6 zm. dodr., Warszawa 2015, ss. 541. 5022. Węgłowski Adam, Wieki bezwstydu. Seks i erotyka w starożytności, Kraków 2018, Ciekawostki Historyczne, ss. 316. 5023. Węgrzyn Martyna, Poradnik Panny Młodej czyli jak zorganizować ślub i wesele… i nie zwariować!, Warszawa 2009, Wydawnictwo M, ss. 127. 5024. Węgrzyniak Wojciech, Po prostu Miłość…, kazania seminaryjnego czasu, Kraków 1999, Format, ss. 184. 5025. Wheat Ed, Miłość i małżeństwo: poradnik nie tylko dla młodych małżeństw, Warszawa 1992, Alfa-Omega, ss. 205. 5026. White Ellen Gould, Umysł, charakter, osobowość, Warszawa 1992, „Znaki Czasu”, ss. 308. 5027. White Nicholas, Filozofia szczęścia. Od Platona do Skinnera, Kraków 2008, Wydawnictwo WAM, ss. 167. 5028. Wiak Krzysztof, Ochrona dziecka poczętego w polskim prawie karnym, Lublin 2001, RW KUL, ss. 293. 5029. Wiater Elżbieta red., Naprotechnology: ekologia płodności, Kraków 2009, Wydawnictwo eSPe, ss. 103. 5030. Wickler Wolfgang, Czy jesteśmy grzesznikami?: prawa naturalne małżeństwa, Warszawa 1974, PIW, ss. 332. 5031. Widok Norbert, Wiara – nadzieja – miłość: studium w oparciu o Listy Ignacego z Antiochii, Opole 2011, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego, ss. 216. 5032. Wieck Wilfried, Gdy mężczyźni naucza się kochać, Warszawa 1995, Książka i Wiedza, ss. 215. 5033. Wieczorek Beata, Homoseksualizm. Przegląd światowych analiz i badań. Przyczyny, objawy, terapia, aspekty społeczne, Warszawa 2017, Fronda, ss. 944. 5034. Wieczorkowska Magdalena red., Socjologia medycyny: między teorią a praktyką, Łódź 2011, Uniwersytet Medyczny, ss. 228. 5035. Wieja Alina i Henryk, Małżeństwo o jakim marzymy: nigdy nie jest za późno, by małżeństwo, o jakim marzysz, stało się rzeczywistością, wyd. 4, Ustroń 2014, Koinonia Wydawnictwo Chrześcijańskiej Fundacji Życie i Misja, ss. 248. 5036. Wieja Alina, Miłość która zmienia wszystko, Ustroń 2013, Koinonia Wydawnictwo Chrześcijańskiej Fundacji Życie i Misja, ss. 63. 5037. Wieja Alina, Wieja Henryk, Małżeństwo o jakim marzymy, wyd. 2 rozsz.. Ustroń 2004, Wydawnictwo Koinonia, ss. 273, 2009, wyd. 3, ss. 249. 5038. Wielgus Stanisław, Prawo a moralność, Płocki Instytut Wydawniczy, ss. 19. 5039. Wielichowska Sara, Ewolucja wizerunku męskiego homoseksualizmu w Japonii w literaturze i tekstach prawnych od okresu Edo do czasów współczesnych, Bydgoszcz 2013, Wydawnictwo Kirin, ss. 148. 5040. Wielka encykledia zdrowia rodziny ad A do Z, wyd. Ringier.axel Springer, Warszawa 2011, red. Giusseppe Maruccio, ss. 495. 5041. Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu. Wydanie z pełną lokalizacją greckich haseł, kluczem polsko-greckim oraz indeksem form czasownikowych, Remigiusz Popowski, Warszawa 1995, wyd. 2, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, PSB, ss. 938. 5042. Wielowieyski Andrzej, Przed nami małżeństwo, wyd. 3 przejrz., Kraków 1988, Znak, ss. 261. 5043. Wieniawski: Legenda „Legendy”, napisał Wacław Panek, Wołomin 2000, Wydawnictwo Polskie, ss. 32. 5044. Wiersze miłosne, red. prowadzący Anna Willman, Bielsko-Biała 2014, ss. 111. 5045. Wiersze o miłości: antologia kontrowersyjna, wybrał i opracował Robert Stiller, Warszawa 1990, Iskry, ss. 478. 5046. Więcławska Anna, Nieletnie dziewczęta samotnie wychowujące dzieci a ich przygotowanie do radzenia sobie z ograniczeniami losu: diagnoza stanu kompetencji, Toruń 2005, Wydawnictwo UMK, ss. 278. 5047. Wihite Jud, Bóg podąża za tobą: uwierz w Bożą miłość pełną pasji, Ustroń 2015, Wydawnictwo Szaron Grzegorz Przeliorz, ss. 233. 5048. Wilber Ken, Małżeństwo rozumu z duszą: integracja nauki i religii, Warszawa 2008, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 232. 5049. Wildwood Chrissie, Aromaterapia dla zakochanych, Warszawa 2001, Diogenes – Grupa Wydawnicza Bertelsmann media, ss. 158. 5050. Wilk Jadwiga, Czy zawsze chodzi o miłość?, Wrocław 1995, ss. 98. 5051. Wilk Małgorzata, Drzwi otwiera miłość: album dla małżonków, Częstochowa 2002, Edycja Świętego Pawła, ss. 98. 5052. Wilk Małgorzata, Drzwi otwiera miłość: album dla małżonków, Częstochowa 2002, Święty Paweł, ss. 98. 5053. Wilk Małgorzata, wybór tekstów i redakcja, Nasz skarb to miłość: pamiątka sakramentu małżeństwa, Częstochowa 2007, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 5054. Wilkońska Joanna, Jak Michałek szukał miłości, Kraków 1999, Wydawnictwo WAM, ss. 16. 5055. Williams John, Seks: portrety namiętności, Warszawa 2008, Wydawnictwo „Arkady”, ss. 400. 5056. Williams Linda, Seks na ekranie, Gdańsk 2013, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, ss. 423. 5057. Willis Dave, Siedem praw miłości. Tajemnice dobrych i szczęśliwych związków, Wydawnictwo Esprit, ss. 348. 5058. Willke Barbara i Jack, Aborcja: pytania i odpowiedzi, wyd. popr. i uzup., Gdańsk 1991, Stella Maris, ss. 344. 5059. Willman Anna red., Aforyzmy miłosne, Bielsko-Biała 2014, Wydawnictwo Dragon, ss. 110. 5060. Wilmut Ian, Campbell Keith, Tudge Colin, Ponowny akt stworzenia: Dolly i era panowania nad biologią, Poznań 2002, „Rebis”, ss. 373. 5061. Wilson Douglas, Reformowanie małżeństwa, Wrocław 2008, Ewangeliczny Kościół Reformowany, ss. 124. 5062. Wilson Ken, Bóg nade wszystko, Kraków 1995, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 77. 5063. Wilson Ken, Decyzja by kochać: co to znaczy kochać innych z serca?, Kraków 1995, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 74. 5064. Wilson Mercedes Arzú, Miłość i płodność: metoda owulacji naturalną metodą regulacji poczęć, Kraków 1993, WAM, ss. 79. 5065. Wilson Mercedes Arzú, Miłość i płodność: metoda owulacji naturalną metodą poczęć, wyd. 3, Kraków 1998, Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici, ss. 79. 5066. Wilson Mercedes Arzú, Miłość i płodność: metoda owulacji naturalną metodą regulacji poczęć, wyd. 4, Kraków 1999, WAM, ss. 79. 5067. Wilson Mercedes Arzú, Miłość i płodność: metoda owulacji naturalną metodą regulacji poczęć, wyd. 2 uzup., Kraków 2014, WAM, ss. 114. 5068. Winklowa Barbara, Bogowie – Zofia i Tadeusz Żeleńscy, Kraków 2001, Wydawnictwo Literackie, ss. 204. 5069. Winks Cathy, Anne Semans, Seksowne mamusie: jak być atrakcyjną młodą matką, Warszawa 2008, ss. 234. 5070. Winston Robert, Dlaczego nie mamy dziecka, Warszawa 1995, Springer PWN, ss. 223. 5071. Winston Robert, Manipulacje genetyczne, Warszawa 1998, Prószyński i S-ka, ss. 66. 5072. Wiraszka Łukasz tł., Posłuchaj córko... o tych sprawach, Sandomierz 2006, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, ss. 159. 5073. Wisłocka Michalina, Autobiografia. Wspomnienia autorki „Sztuki kochania”, Warszawa 2017, Prószyński i S-ka, ss. 371. 5074. Wisłocka Michalina, Kultura miłości, Warszawa 1980, Krajowa Agencja Wydawnicza, ss. 100. 5075. Wisłocka Michalina, Miłość na całe życie: wspomnienia z czasów beztroski, Warszawa 2002, Fakty, ss. 326. 5076. Wisłocka Michalina, Sukces w miłości, Warszawa 1993, „Rytm”, ss. 192. 5077. Wisłocka Michalina, Sztuka kochania w dwadzieścia lat później, wyd. 2, Warszawa 1991, Iskry, ss. 302. 5078. Wisłocka Michalina, Sztuka kochania, Warszawa 2016, Wydawnictwo Agora, ss. 384. 5079. Wisłocka Michalina, Sztuka kochania, wyd. 4, Warszawa 1984, Iskry, ss. 284. 5080. Wisłocka Michalina, Sztuka kochania, wyd. rozszerz., Warszawa 1995, Graf-Punkt, ss. 333, Warszawa 1985, Iskry, wyd. 5, ss. 284. 5081. Wisłocka Michalina, Sztuka kochania: w dwadzieścia lat później, Warszawa 1988, Iskry, ss. 302. 5082. Wisłocka, Sztuka kochania, Warszawa 2002, Jacek Santorski & Co. Ss. 322, 2005, ss. 322. 5083. Wiślicz Tomasz, Upodobanie: małżeństwo i związki nieformalne na wsi polskiej XVII-XVIII wieku: wyobrażenia społeczne i jednostkowe doświadczenia, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN, Wrocław 2012, Wydawnictwo Chronincon, ss. 278. 5084. Wiślicz Tomasz, Upodobanie: małżeństwo i związki nieformalne na wsi polskiej XVII-XVIII wieku: wyobrażenia społeczne i jednostkowe doświadczenia, Wrocław 2012, Wydawnictwo Chronicon, ss. 278. 5085. Wiśniewska-Roszkowska Kinga, Druga i trzecia młodość kobiety, Warszawa 1990, PZWL, ss. 152. 5086. Wiśniewska-Roszkowska Kinga, Eros myślący, Wrocław 1999, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej „Tum”, ss. 174. 5087. Wiśniewska-Roszkowska Kinga, Eros zabłąkany, Warszawa 1986, Wydawnictwo Ośrodka Dokumentacji i Studiów Społecznych, ss. 152. 5088. Wiśniewska-Roszkowska Kinga, Erotyka a religia, Wrocław 1988, wyd. I, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, ss. 176. 5089. Wiśniewska-Roszkowska Kinga, I ty kiedyś założysz rodzinę, Marki-Struga k. Warszawy, Wydawnictwo Michalineum, ss. 319. 5090. Wiśniewska-Roszkowska Kinga, Kochać?: sprawa trudna, Wrocław 1999, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, „Tum”, ss. 142. 5091. Wiśniewska-Roszkowska Kinga, Patrząc na ludzką miłość, Niepokalanów 1992, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, ss. 93. 5092. Wiśniewska-Roszkowska Kinga, Problemy współczesnego erotyzmu, Warszawa 1987, ATK, ss. 264. 5093. Wiśniewska-Roszkowska Kinga, Starość jako zadanie, Warszawa 1989, Instytut Wydawniczy Pax, ss. 149. 5094. Wiśniewska-Roszkowska Kinga, Sztuka małżeńskiego szczęścia, Warszawa 1989, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 179. 5095. Wiśniewska-Roszkowska Kinga, Wiek, płeć, zdrowie, Warszawa 1969, PZWL, ss. 215. 5096. Wiśniewska-Roszkowska Kinga, Wychowanie seksualne, Wrocław 1998, ss. 180. 5097. Wiśniewska-Roszkowska Kinga, Zbudować małżeńskie szczęście, Marki-Strugi 1995, Michalineum, ss. 138. 5098. Wiśniewska-Roszkowska Kinga, Zdrowie a postawy moralne, Wrocław 1991, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, ss. 144. 5099. Wiśniewski Janusz L., Czy mężczyźni są światu potrzebni?, Kraków 2007, Wydawnictwo Literackie, ss. 124. 5100. Wiśniowska Ewa, Znaczenie wieku przy zawarciu małżeństwa według kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, Wrocław 1986, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ss. 128. 5101. Witaszek Gabriel, Podpora Ryszard, red., Wychowanie do życia w rodzinie: materiały z „DWA-94”, Lublin 1996, RW KUL, ss. 224. 5102. Witczak Jerzy, Małżeńskie scenariusze, Warszawa 1985, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, ss. 259. 5103. Witczyk Henryk i inni, Miłość Boga – jak się objawia?, Instytut Nauk Biblijnych KUL, ss. 265. 5104. Witek Stanisław, Chrześcijańska wizja moralności, Poznań 1982, Księgarnia św. Wojciecha, ss. 384. 5105. Witek Stanisław, Duszpasterstwo w konfesjonale, Poznań 1988, Pallottinum, ss. 398. 5106. Witek Stanisław, Miłość chrześcijańska w życiu człowieka, Warszawa 1983, ATK, ss. 151. 5107. Witek Stanisław, Miłość chrześcijańska w życiu człowieka,, Warszawa 1983, ATK, ss. 152. 5108. Witek Stanisław, Teologia moralna fundamentalna, część 2, Prakseologia moralna, Lublin 1976, KUL, ss. 247. 5109. Witek Stanisław, Teologia moralna fundamentalna, część I, Antropologia moralna, Lublin 1974, KUL, ss. 213. 5110. Witek Stefan, Małżeństwo z miłości i rozsądku czyli Jak być mądrym „przed szkodą”, Kraków 2005, Kontrast, ss. 91. 5111. Witek Stefan, Trudny wybór: (przedmałżeńskie dylematy), Kraków 2006, ss. 32. 5112. Witkowska Alina oprac., Polski romans sentymentalny, Wrocław 1971, Ossolineum, ss. 351. 5113. Witkowska Alina, Celina i Adam Mickiewiczowie, Kraków 1998, Wydawnictwo Literackie, ss. 158. 5114. Witkowski Stefan, Operacyjne leczenie niepłodności, Lublin 1952, UMCS, Akademia Medyczna, ss. 19-32. 5115. Wittschiebe Charles E., Bóg stworzył seks, wyd. 2, Warszawa 2009, Chrześcijański Instytut Wydawniczy „Znaki Czasu”, ss. 270. 5116. Wittschiebe Charles E., Bóg stworzył seks: (z pogranicza teologii seksu), Warszawa 1990, Chrześcijański Instytut Wydawniczy „Znaki Czasu”, ss. 205. 5117. Władek Zbigniew red., Księga życia i twórczości: księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Romanowi A. Tokarczykowi, t. 3, Biojurysprudencja, wyd. 2 popr. i uzup., Lublin 2014, Wydawnictwo Polihymnia, ss. 432. 5118. Włoczysiak Mariusz, Od bliskości do spełnienia: medytacje tantryczne, Kraków 2005, Wydawnictwo Miragette, ss. 58. 5119. Włodarczyk Renata, Kryminalistyczno-kryminologiczne aspekty przestępstw na tle seksualnym, Szczytno 2015, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji, ss. 246. 5120. Włosiński Mariusz red., W blasku miłości…, Włocławek 2012, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna, ss. 321. 5121. Wodziński Marcin i Michałowska-Mycielska Anna, Małżeństwo z rozsądku?: Żydzi w społeczeństwie dawnej Rzeczypospolitej, Wrocław 2007, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ss. 154. 5122. Woititz Janet Geringer, Małżeństwo na lodzie: jak nauczyć się żyć z alkoholizmem, wyd. 3, Warszawa 2002, Akuracik, ss. 125. 5123. Woititz Janet Geringer, Małżeństwo na lodzie: jak nauczyć się żyć z alkoholizmem, wyd. 2, Warszawa 1994, Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, ss. 95. 5124. Wojaczek Krystian, Kształtowanie katolickiej koncepcji małżeństwa w diecezjalnym studium rodziny: studium pastoralne, Opole 1997, WTHO, ss. 361. 5125. Wojaczek Krystian, Małżeństwo – doświadczenie obdarowania, Lublin 2001, Polihymnia, ss. 86. 5126. Wojaczek Krystyna, Więź małżeńska w sytuacji rozłąki z przyczyn ekonomicznych: studium pastoralne, Opole 2007, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, ss. 224. 5127. Wojas Maria, Rachunkowość z elementami etyki zawodowej. Zbiór zadań, Warszawa 2011, Wydawnictwo Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, ss. 448. 5128. Wojciechowski Franciszek, Dziecko umysłowo upośledzone w rodzinie: studium porównawcze, Warszawa 1990, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, ss. 179. 5129. Wojciechowski Michał, Dziesięć przykazań dawniej i dziś, Częstochowa 2011, Edycja Świętego Pawła, ss. 144. 5130. Wojciechowski Michał, Etyka Biblii, Kraków 2009, Wydawnictwo WAM, ss. 400. 5131. Wojciechowski Michał, Etyka w Biblii, Kraków 2009, Wydawnictwo WAM, s. 400. 5132. Wojciechowski Michał, Za rodziną = z rodziną pod prąd, Kraków 2013, Wydawnictwo „Petrus”, ss. 188. 5133. Wojciszke Bogdan red., Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenia na różnice, wyd. 1 w jęz. pol., Gdańsk 2002, GWP, ss. 398, 2004, wyd. 1 w jęz. pol., ss. 398. 5134. Wojciszke Bogdan, Kobieta zmienną jest, Gdańsk 2009, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, ss. 235. 5135. Wojciszke Bogdan, Mazurowska Renata, Alfabet miłości, Sopot 2015, GWP, ss. 229. [2120] 5136. Wojciszke Bogdan, Psychologia miłości, Gdańsk 2010, nowe poszerzone wydanie, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, ss. 358. 5137. Wojciszke Bogdan, Psychologia miłości: intymność, namiętność, zaangażowanie, wyd. 4 (dodr.), Gdańsk 2005, GWP, ss. 258. 5138. Wojciszke Bogdan, Psychologia miłości: intymność, namiętność, zaangażowanie, Gdańsk 1993, GWP, ss. 258, wyd. 2, Gdańsk 1994, GWP, ss. 258. 5139. Wojciszke Bogdan, Psychologia miłości: intymność, namiętność, zobowiązanie, Gdańsk 2009, GWP, ss. 357, wyd. 5 poszerz., 2010, wyd. 5 poszerz., ss. 486. 5140. Wojciszke Bogdan, Psychologia miłości: intymność, namiętność, zobowiązanie, wyd. 4, Gdańsk 1998, GWP, ss. 258, wyd. 4 (dodr.), Gdańsk 2000, GWP, ss. 258, Gdańsk 2014, wyd. 5 poszerz., ss. 357. 5141. Wojdała Ewa, Kiła, wydanie 1, Lublin 2018, Wydawnictwo Czelej, ss. 253. 5142. Wojterzanka Agata, Gdzie miłość wzajemna: wybór reportaży radiowych, Katowice 1995, Księgarnia św. Jacka, Radio Katowice, ss. 296. 5143. Wojtyła Karol, Zagadnienie podmiotu moralności, Lublin 1991, TN KUL, ss. 251. 5144. Wojtyła Karol, Budować dom na skale: rekolekcje dla narzeczonych, Kraków 2012, Instytut Dialogu Międzykulturowego im. Jana Pawła II, ss. 59 5145. Wojtyła Karol, Człowiek i moralność, t. 3, Lublin, wyd. 2 popr., TN KUL, ss. 289. 5146. Wojtyła Karol, Elementarz etyczny, Lublin 1999, Towarzystwo Naukowe KUL, ss. 103. 5147. Wojtyła Karol, Katolicka etyka społeczna, Lublin 2018, Wydawnictwo KUL, ss. 573. 5148. Wojtyła Karol, Miłość i odpowiedzialność, Lublin 1986, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL, ss. 255. 5149. Wojtyła Karol, Miłość i odpowiedzialność, Lublin 2001, TN KUL, ss. 255. 5150. Wojtyła Karol, Miłość i odpowiedzialność: studium etyczne, wyd. 3, Londyn 1964, nakładem Katolickiego Ośrodka Wychowawczego „Veritas”, ss. 279. 5151. Wojtyła Karol, Miłość mi wszystko wyjaśniła, wybrał Krzysztof Lisowski, Kraków 1999, Wydawnictwo Literackie, ss. 51. 5152. Wojtyła Karol, Miłość mi wszystko wyjaśniła, wybrał Krzysztof Lisowski, Kraków 2016, Wydawnictwo Literackie, ss. 101. 5153. Wojtyła Karol, Miłość mi wszystko wyjaśniła: wiersze i poematy Karola Wojtyły, Kraków 2005, Wydawnictwo Literackie, ss. 51. 5154. Wojtyła Karol, Miłość mi wszystko wyjaśniła: wiersze i poematy, wybór Krzysztof Lisowski, Kraków 2003, Wydawnictwo Literackie, ss. 51. 5155. Wojtyła Karol, Osoba a miłość, Lublin 1991, Instytut Wydawniczy „Daimonion”, ss. 105. 5156. Wojtyła Karol, Przed sklepem jubilera: medytacja o sakramencie małżeństwa przechodząca chwilami w dramat, Wrocław 2001, Tum, ss. 88. 5157. Wojtyła Karol, Przed sklepem jubilera: medytacja o sakramencie małżeństwa przechodząca chwilami w dramat, Kraków 1988, Wydawnictwo Znak, ss. 58. 5158. Wojtyła Karol, Spotkanie z poezją Karola Wojtyły: miłość mi wszystko wyjaśniła, wybór Krzysztof Lisowski, Kraków 2002, Wydawnictwo Literackie, ss. 51. 5159. Wolak Kamil, Małżeństwo – sakrament święty czy umowa prawna?: czyli Matrimonium jako instytucja prawno-religijna w ujęciu prawa rzymskiego i wczesnego chrześcijaństwa, Warszawa 2009, Oficyna Wydawnicza ŁośGraf, ss. 207. 5160. Wolańska Barbara, Jak znalazłam swój punkt G, Warszawa 2019, Edipresse Polska, ss. 200. 5161. Wolf Naomi, Wagina: nowa biografia, Warszawa 2014, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 341. 5162. Wolność, miłość…, wybór i oprac. Jacek-Lubart-Krzysica, red. Etelka Kamocka i Aarne Puu, Kraków 1998, Oficyna Konfraterni Poetów, ss. 109. 5163. Wolski Jan, Bioetyka w perspektywie personalizmu: studium w świetle myśli naukowej biskupa Elio Sgrecci, Łódź 2008, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, ss. 303. 5164. Wolski Krzysztof, Nazaret – źródło świętości rodzinnej w świetle nauczania Jana Pawła II, Łomianki 2001, Fundacja „Pomoc Rodzinie”, ss. 192. 5165. Wolsza Kazimierz red., Osoba – małżeństwo – rodzina u progu XXI wieku: wykłady otwarte zorganizowane przez Gliwicki Ośrodek Dydaktyczny Uniwersytetu Opolskiego oraz Stowarzyszenie Rodzin Katolickich w roku akademickim 2002/2003, Opole 2003, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, ss. 182. 5166. Wołochowicz Mariola i Piotr, ...i nie zmarnować życia, Kraków 2001, eSPe, ss. 114. 5167. Wołochowicz Mariola i Piotr, Którędy do małżeństwa?, Kraków 2000, eSPe, ss. 119. 5168. Wołochowicz Mariola i Piotr, Miłość niejedno ma imię, Kraków 2000, Wydawnictwo „eSPe”, ss. 108. 5169. Wołochowiczowie Mariola i Piotr, Jak wygrać „te sprawy”?: instrukcja obsługi, Częstochowa 2008, Edycja Świętego Pawła, ss. 84. 5170. Wołochowiczowie Mariola i Piotr, Jak wygrać małżeństwo?: instrukcja obsługi, Częstochowa 2004, Świety Paweł, ss. 84. 5171. Wołochowiczowie Mariola i Piotr, Seks po chrześcijańsku: jak w pełni wykorzystać dar płciowości, wyd. 7 uzup. i popr., Częstochowa 2012, Edycja Świętego Pawła, ss. 254. 5172. Wood Naomii, Wszystkie żony Hemingwaya, Bielsko-Biała 2014, Wydawnictwo Pascal, ss. 351. 5173. Woroniecki Jacek, Katolicka etyka wychowawcza, Lublin 2013, Wydawnictwo KUL, t. I, ss. 481, t. II, ss. 473, t. III, ss. 476. 5174. Woroń Jarosław, Kostka-Trąbka Elżbieta, Zaburzenia erekcji jako czynnik niepożądanego działania leków, SP 2005 (t. 3), nr 1, ss. 18-22. 5175. Wosicki Paweł, Lekceważone zagrożenie czyli dlaczego antykoncepcja niszczy małżeństwo, Poznań 2012, Wydawca: Fundacja „GŁOS DLA ŻYCIA”, ss. 32. 5176. Woynarowska Barbara red., Edukacja zdrowotna, wydanie 1, Warszawa 2017, WN PWN, ss. 515. 5177. Woynarowska Barbara, Szymańska Maria-Monika, Mazur Joanna, oprac., Wiedza i przekonania o HIV/AIDS, zachowania seksualne: raport z badań wykonanych w 1988 roku, Warszawa 1999, [„Drukpol”], ss. 59. 5178. Woźny Aleksander, Dobre rady dla narzeczonych i małżonków, Poznań 2008, Wydawnictwo Kontekst, ss. 79. 5179. Woźny Aleksander, Miłość nigdy nie ustaje, Poznań 1998, Wydawnictwo Towarzystwa Chrystusowego „Hlondianum”, ss. 164. 5180. Wójcik Bogusław, Bioetyka i tożsamość człowieka, Tarnów 2007, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, ss. 208. 5181. Wójcik Elżbieta, Jak rozmawiać z dzieckiem o seksualności, Warszawa 1998, „Pax”, ss. 73. 5182. Wójcik Elżbieta, Jak sprawić by dojrzewała w nas miłość: spotkania małżonków, Płock 1994, Płockie Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 224. 5183. Wójcik Elżbieta, Trzeba kochać, żeby żyć: aspekty psychofizjologiczne małżeństwa, Warszawa 2000, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna, ss. 319. 5184. Wójcik Monika red., Człowiek – osoba – płeć, wyd. 2 poszerz., Łomianki 1998, Fundacja „Pomoc Rodzinie”, ss. 318. 5185. Wójcik Piotr, Składanowski Marcin, Syczewski Tadeusz, Polowianuk Jacek (redakcja), Pragnę żyć. Interdyscyplinarna dyskusja o bezpieczeństwie i godności życia ludzkiego, Lublin 2014, Wydawnictwo KUL, ss. 464. 5186. Wójtowicz Artur, Poradnik zdradzonego męża, czyli Coś co warto przeczytać, Bytom 2012, Firma Usługowa Wolumen, ss. 120. 5187. Wójtowicz Kazimierz, Ikony miłości albo Biblijne tropy w encyklice Deus caritas est: studium ascetyczno-biblijne, Kraków 2012, Wydawnictwo ALLELUJA, ss. 125. 5188. Wright H. Norman, Jak prawdziwie kochać swego męża, Warszawa 2002, Palabra, ss. 120. 5189. Wright H. Norman, Jak prawdziwie kochać swoją żonę, Warszawa 2002, Palabra, ss. 120. 5190. Wright H. Norman, Mamusiny syneczek: o niezwykłym wpływie matki na osobowość syna i jego małżeństwo, Warszawa 1997, ss. 223. 5191. Wright H. Norman, Romantyczne małżeństwo: jak na nowo rozkochać w sobie współmałżonka, Warszawa 1994, Vocatio, ss. 255. 5192. Wright H. Norman, Sztuka porozumiewania się czyli Jak zrozumieć Siebie aby zrozumieć współmałżonka, wyd.4 (dodr.), Warszawa 2000, Vocatio, ss. 222. 5193. Wright H. Norman, Sztuka porozumiewania się, Warszawa 1994, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, ss. 222. 5194. Wroński Stanisław, Bioetyka, Kraków 2002, Wydaw. „EJB”, ss. 173. 5195. Wróbel Mirosław S., Biblia a moralność. Dar życia – dar przymierza – odpowiedź człowieka, Lublin 2011, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”, ss. 158. 5196. Wróbel Mirosław S., Miłosierni jak Ojciec: rozważania biblijne, Lublin 2016, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”, ss. 227. 5197. Wróbel Mirosław, Zawarcie małżeństwa pod warunkiem w świetle prawa kościelnego, Lublin 2003, KUL, Sandomierz, Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 231. 5198. Wróbel Włodzimierz, Zoll Andrzej, Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2013, Wydawnictwo Znak, ss. 606. 5199. Wróbel Zdzisław, Miłość i erotyzm w literaturze dawnych wieków, Toruń 2001, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 368. 5200. Wróblewska Wiktoria, Nastoletni Polacy wobec seksualności: na podst. Badania postaw młodzieży wobec seksualności (3-6 wrzesień 1996), Warszawa 2002, Szkoła Główna Handlowa, ss. 70. 5201. Współczesne problemy bioetyki w obszarze regulacji prawnych: materiały z konferencji zorganizowanej przez Komisję Nauki i Edukacji Narodowej pod patronatem Marszałek Senatu prof. dr hab. Alicji Grześkowiak 3 kwietnia 2001 r., oprac. Małgorzata Lipińska, Senat RP, Warszawa 2001, Dział Wydawniczy Kancelarii Senatu, ss. 118. 5202. Wurmbrand Richard, Torturowani z powodu Chrystusa: miłość która zwycięża nienawiść, Kraków 2005, Euro-Laser, ss. 164. 5203. Wybierz Życie: biuletyn Klubu Przyjaciół Ludzkiego Życia, Gdańsk 2005-, Klub Przyjaciół Ludzkiego Życia, kwartalnik. 5204. Wybrane zagadnienia z bioetyki, Kraków, Sosnowiec, Sosnowieckie Seminarium Duchowne, ss. 379. [4410] 5205. Wypustek Andrzej, Życie rodzinne starożytnych Greków, Wrocław 2007, Ossolineum, ss. 266. 5206. Wyrębska-Dermanović Ewa, Filozofia prawa Immanuela Kanta, Łódź 2018, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ss. 163. 5207. Wysocka Aneta, O miłości uskładanej ze słów: obraz miłości erotycznej w polszczyźnie ogólnej oraz poezji Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Anny Świrczyńskiej i Haliny Poświatowskiej, Lublin 2009, Wydawnictwo UMCS, ss. 286. 5208. Wyspiański Stanisław, Sędziowie. 5209. Wyspiański Stanisław, Wesele. 5210. Wyszyński Stefan, Miłość i sprawiedliwość społeczna: rozważania społeczne, Poznań 1993, Pallottinum, ss. 430. 5211. Wyszyński Stefan, Miłość miłosierna, Rzym 1983, Dom Polski Jana Pawła II, ss. 127. 5212. Wyszyński Stefan, Miłość na co dzień, Warszawa 1985, Wydział Duszpasterstwa Kurii Metropolitalnej Warszawskiej, ss. 48. 5213. Wyszyński Stefan, Miłość na co dzień: rozważania (wybór tekstów i oprac. Maria Okońska, Mirosława Plaskarz, Anna Rastawicka), wyd. 2 popr., Warszawa, Soli Deo, Ząbki, Apostolicum, 2001, ss. 422. 5214. Wyszyński Stefan, Miłość na co dzień: rozważania, Poznań 1980, Księgarnia Świętego Wojciecha, ss. 236. 5215. Wyszyński Stefan, Nauczanie o małżeństwie i rodzinie: antologia tekstów 1925-1981 (red. nacz. Zdzisław Struzik), wyd. 2, Warszawa 2013, Instytut Papieża Jana Pawła II, ss. 1297. 5216. Wyszyński Stefan, Nauczanie o małżeństwie i rodzinie: antologia tekstów 1925-1981, Warszawa 2012, Instytut Papieża Jana Pawła II, ss. 1303. 5217. Wzgórze nadziei (film). 5218. Yaconelli Mike, Dla małżeństw, Częstochowa 1999, Edycja Świętego Pawła, ss. 63. 5219. Yaffé Maurice, Fenwick Elizabeth, Miłość erotyczna: poradnik dla mężczyzn, Warszawa 1991, Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, ss. 157. 5220. Yorke Andre, Masaż erotyczny, Warszawa 2011, Hachette Polska, ss. 144. 5221. Young Larry, Alexander Brian, Chemia miedzy nami: miłość, seks i naukowe podstawy przyciągania, Warszawa 2013, Dom Wydawniczy PWN, ss. 375. 5222. Young Larry, Alexander Brian, Miłość, seks i naukowe podstawy przyciągania, miejsce 2013, wyd. 1, Dom Wydawniczy PWN, ss. 320. 5223. Young Larry, Allexander Brian, Chemia między nami: miłość, seks i naukowe podstawy przyciągania, Warszawa 2013, Dom Wydawniczy PWN, ss. 375. 5224. Youngs Bettie B., Youngs Jennifer Leigh, Smak życia dla nastolatków: inspirujące powieści, które dodają wiary w życie, miłość i przyjaźń, Warszawa 2011, Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, ss. 332. 5225. Yudofsky Stuart C., Hales Robert E., Neuropsychiatria, Wrocław 2012, Elsevier Urban & Partner, ss. 578. 5226. Z miłością, wybór i opracowanie Helen Exley, Częstochowa 2005, Edycja Świętego Pawła, ss. 368. 5227. Z Tobą! [tekst Nina Steinbeck], Warszawa 2007, Wydawnictwo Egmont Polska, ss. 36. 5228. Z utęsknieniami [wybór i oprac. Jozafat R. Gohly], Wrocław 2010, Franciszkańskie Wydawnictwo św. Antoniego, Joanna Beretta Molla, ss. 16. 5229. Zabiegała Teresa, Dlaczego żyjemy: jak udoskonalić samego siebie i odnaleźć klucz do szczęścia i raju na Ziemi, Brzezia Łąka, Wydawnictwo Poligraf, ss. 100. 5230. Zabielski Józef, Odpowiedzialność za życie, Białystok 2007, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, ss. 252. 5231. Zaburzenia osobowości, Theodore Millon, Roger Davis, Warszawa 2005, Instytytut Psychologii Zdrowia, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, ss. 760. 5232. Zacharek Wojciech red. wyd., Krawczak Anna i inni (autor), Drogi ku płodności: wszystko o diagnostyce, leczeniu i metodach w niepłodności, Warszawa 2011, Zacharek Dom Wydawniczy, ss. 334. 5233. Zadrożyńska Anna, Zawarcie małżeństwa: analiza systemu wartościowania, Warszawa 1974, Wydawnictwa UW, ss. 93. 5234. Zajączkowski Piotr, Postawy wobec prokreacji a więź małżeńska: studium empiryczne z Duszpasterstwa Rodzin na podstawie badań małżonków w parafii Braci Mniejszych Kapucynów w Lublinie, Biała Podlaska 2014, Wydawnictwo Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II, ss. 379. 5235. Zakochanym, wybór tekstów Frances Grant, Częstochowa 1999, Edycja Świętego Pawła, ss. 60. 5236. Zakrzewska Marzena, Aborcja a moralność, Warszawa 2010, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, ss. 19. 5237. Zalewska Sabina Lucyna, Syndrom pustego gniazda: małżeństwo i rodzicielstwo po usamodzielnieniu się dzieci, Warszawa 2012, Wydawnictwo UKSW, ss. 404. 5238. Zalewski Władysław, Różne oblicza miłości, Białystok [2003?], Elan, ss. 207. 5239. Załucki Wojciech, Etyczne aspekty doświadczenia czasu, wydanie 1, Kraków 2017, Wydawnictwo UJ, ss. 226. 5240. Zapolska Gabriela, Moralność pani Dulskiej, BN, Ossolineum. 5241. Zapolska Gabriela, Sezonowa miłość, Warszawa 2011, Wydawnictwo MG, ss. 457. 5242. Zarembski Zbigniew, Troska Kościoła w Polsce o małżeństwo i rodzinę po Soborze Watykańskim II: studium teologicznopastoralne, Toruń 2013, Wydawnictwo Naukowe UMK, ss. 408. 5243. Zastosowanie biologii w medycynie a godność osoby ludzkiej: aspekty etyczne i prawne, pod red. Tadeusza Mazurczaka, wyd. 1 dodr., Polskie Towarzystwo Genetyki Człowieka, Warszawa 2004, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 91. 5244. Zatwardnicki Sławomir i inni, Małżeństwo i rodzina, Kraków 2011, Wydawnictwo Homo Dei, ss. 163. 5245. Zawadzki Eugeniusz, Chodyra Andrzej, red., Metody rozwiązywania dylematów bioetyki, Warszawa 1999, Kancelaria Sejmu, ss. 168. 5246. Zawadzki M.A. napisał, Przewodnik Zakochanych czyli Jak zdobyć szczęście w miłości i powodzenie u kobiet: z dołączeniem rozmówek salonowych i towarzyskich i zbioru listów miłosnych, Warszawa 2007, Iskry, ss. 114. 5247. Zawadzki Roman, Taraszkiewicz Małgorzata, Rodzinny krąg, Warszawa 2004, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, ss. 144. 5248. Zawilski Marcin, Małżeństwo, kobieta, cielesność: instytucja małżeństwa w XII- i XIII-wiecznej Francji, Kraków 2008, Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, ss. 255. 5249. Zawitkowski Józef (pseudonim ks. Tymoteusz), Bóg jest miłością: refleksje dla narzeczonych, Kraków 2002, Wydawnictwo Księży Sercanów, ss. 79. 5250. Zbiór praw, t. 2, Słynne powiedzenia na temat: kobieta, mężczyzna, miłość, małżeństwo, seks, rodzina, zebrał i opracował Kazimierz Kozicki, Gdańsk 1996, Kazimierz Kozicki, ss. 198. [198. 5251. Zbiór prawd, t. 2, Słynne powiedzenia na temat: kobieta, mężczyzna, miłość, małżeństwo, seks, rodzina, Gdańsk 1996, Kazimierz Kozicki, ss. 198. 5252. Zdrojewicz Zygmunt (red.), Miłość, hormony i seks, Wrocław 2005, Wydawnictwo Continuo, ss. 108. 5253. Zdrojewicz Zygmunt (red.), Tajemniczy świat kobiecego orgazmu, Wrocław 2009, Wydawnictwo Continuo, ss. 112. 5254. Zdrojewicz Zygmunt, Belowska-Bień Kinga, Boruta Maja, Cielecka Magdalena, Słomkowska-Müller Sylwia, Badanie seksualności studentek wrocławskich uczelni, SP 2003 (t. 1), nr 1, ss. 17-22. 5255. Zdrojewicz Zygmunt, Belowska-Bień Kinga, Boruta Maja, Cielecka Magdalena, Słomkowska-Müller Sylwia, Badanie seksualności studentek wrocławskich uczelni, SP 2003 (t. 1), nr 1, s. 17-22. 5256. Zdrojewicz Zygmunt, Belowska-Bień Kinga, Nocoń Julita, Rekosz Ewa, Piotrowska Daria, Sutkowska Małgorzata, Badanie seksualności studentów wrocławskich uczelni, SP 2005 (t. 3), nr 2, ss. 37-42. 5257. Zdrojewicz Zygmunt, Bugaj Bartosz, Cabała Krzysztof, Rypno Damian, Seks – skuteczny pożeracz kalorii czy tylko wysiłek, PS 2014, nr 37, ss. 15-22 (2014, nr 1). 5258. Zdrojewicz Zygmunt, Grześkowiak Karolina, Łukasiewicz Marek, Seks oralny – fakty i mity, PS 2014, nr 37, ss. 23-31 (PS 2014, nr 1). 5259. Zdrojewicz Zygmunt, Idzior Aleksandra, Rząsa Anna, Nudyzm, naturyzm a seks, PS 2014, nr 40, ss. 6-10 (2014, nr 4). 5260. Zdrojewicz Zygmunt, Konieczny Radosław, Papier Paulina, Szten Filip, Fenyloetyloamina – miłość, hormony i seks, PS 2014, nr 39, ss. 27-34 (2014, nr 3). 5261. Zdrojewicz Zygmunt, Kowalik Małgorzata, Jagodziński Adam, „Nowa bakteria” przenoszona podczas seksu – fakt czy mit?, PS 2017, nr 49, ss. 43-50 (51-57) (2017, nr 1). 5262. Zdrojewicz Zygmunt, Kożuch Katarzyna, Einhorn Jakub, Seksualność w religiach świata, PS 2009, nr 4, ss. 16-27. 5263. Zdrojewicz Zygmunt, Kożuch Katarzyna, Sen i seks: co mają ze sobą wspólnego, PS 2010, nr 2, ss. 4-12. 5264. Zdrojewicz Zygmunt, Kożuch-Sajdak Katarzyna, Marciniak Katarzyna, Skuza Milena, Wilczak Anna, Kłopociński Michał, Wierczyńska Ewa, Środowiskowa ocena osób o odmiennej orientacji seksualnej, PS 2010, nr 3, ss. 4-11. 5265. Zdrojewicz Zygmunt, Leksykon seksuologiczny od A do Z, Wrocław 2012, Wydawnictwo Continuo, ss. 247. 5266. Zdrojewicz Zygmunt, Lelakowska Karolina, Rola stresu w problemach, zaburzeniach i preferencjach seksualnych, SP 2006 (t. 4), nr 2, ss. 69-79. 5267. Zdrojewicz Zygmunt, Lelkowska Karolina, Obrzezanie w kulturach świata, PS 2006, nr 3, ss. 24-30. 5268. Zdrojewicz Zygmunt, Matusiak Marta, Afrodyzjaki – rola w leczeniu zaburzeń seksualnych, PS 2006, nr 4, ss. 5-10. 5269. Zdrojewicz Zygmunt, Nomejko Agnieszka, Mędrek Jakub, Aseksualność – czwarta orientacja seksualna?, PS 2011, nr 1, ss. 13-20. 5270. Zdrojewicz Zygmunt, Otlewska Anna, Wasińska Dorota, Kopuliny – rola w seksualności człowieka, PS 2013, nr 35, ss. 1016 (2013, nr 3). 5271. Zdrojewicz Zygmunt, Seksualność człowieka w wieku późnej dojrzałości, Wrocław 2011, Pink Lemon, ss. 80. 5272. Zdrojewicz Zygmunt, Szewczyk Magdalena, Punkt G – fakty i mity, SP 2005 (t. 3), nr 1, ss. 23-28. 5273. Zdrojewicz Zygmunt, Świerczyńska Ewa, Prezerwatywy – historia i teraźniejszość, SP 2009 (t. 7), nr 1, ss. 28-34. 5274. Zdrowie znaczy życie: informacje dla dziewcząt i kobiet po 35 roku życia, Warszawa 1996, Federacja na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, ss. 25. 5275. Zeki Sermir, Blaski i cienie pracy mózgu: o miłości, sztuce i pogoni za szczęściem, Warszawa 2012, Wydawnictwa UW, ss. 236. 5276. Zielińska Anna, Jej imię w imieniu rozpoznam…, Lublin 1996, Paulistki, ss. 32. 5277. Zielińska Eleonora, Oceny prawnokarne przerywania ciąży: studium porównawcze, Warszawa 1986, Wydawnictwa UW, ss. 395. 5278. Zielińska Eleonora, Przerywanie ciąży: warunki legalności w Polsce i na świecie, Warszawa 1990, Wydawnictwo Prawnicze, ss. 207. 5279. Zielonacki Andrzej, Zawarcie małżeństwa, Wrocław 1982, Ossolineum – Wydawnictwo PAN, ss. 188. 5280. Zielona-Jenek Monika, Chodecka, Jestem dziewczynką, jestem chłopcem: rozwój seksualny dziecka, GWP, Gdańsk 2010, ss. 269. 5281. Zienkiewicz Aleksander, Miłości trzeba się uczyć, Kraków 2002, Bratni Zew, ss. 196. 5282. Zienkiewicz Aleksander, Miłości trzeba się uczyć, Kraków 2007, Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew”, ss. 196. 5283. Zienkiewicz Aleksander, Miłości trzeba się uczyć, wyd. 3 popr., Kraków 1990, WAM, Universitas, ss. 211. 5284. Zienkiewicz Aleksander, Miłości trzeba się uczyć: rady dla młodych, Wrocław 1994, Oficyna Współczesna, ss. 167. 5285. Zimbardo Philip G., Gerrig Richard J., Psychologia i życie, Warszawa 2012, Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 862. 5286. Zimbardo Philip G., Psychologia: kluczowe koncepcje, t. 1, Podstawy psychologii, Warszawa 2012, Wydawnictwo Naukowe PWN, wyd. 1, 3 dodr., ss. 290. 5287. Zimbardo Philip G., Psychologia: kluczowe koncepcje, t. 2, Motywacja i uczenie się, Warszawa 2013, wyd. 1, 3 dodr., Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 280. 5288. Zimbardo Philip G., Psychologia: kluczowe koncepcje, t. 3, Struktura I funkcje świadomości, Warszawa 2012, wyd. 1, 1 dodr., ss. 286. 5289. Zimbardo Philip G., Psychologia: kluczowe koncepcje, t. 4, Psychologia osobowości, Warszawa 2013, wyd. 1, 2 dodr., Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 280. 5290. Zimbardo Philip G., Psychologia: kluczowe koncepcje, t. 5, Człowiek i jego środowisko, Warszawa 2013, wyd. 1, 1 dodr., Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 238. 5291. Zimmermann Frank, Nastolatki – trudne pytania, Wrocław 1998, Astrum, ss. 195. 5292. Zimsen Karen, Dlaczego tak trudno być razem?: jak stworzyć udany związek?, Warszawa 2003, Świat Książki, ss. 238. 5293. Zinczenko David, Mężczyźni, miłość i seks: instrukcja obsługi faceta, wyd. 1 (dodr.), Poznań 2011, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 243. 5294. Zinczenko David, Spiker Ted, Mężczyźni, miłość i seks: instrukcja obsługi faceta, wyd. 1 (dodr.), Poznań 2011, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 243. 5295. Zinczenko David, Spiker Ted, Mężczyźni, miłość i seks: instrukcja obsługi faceta, wyd. 1 (dodr.), Poznań 2013, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 243. 5296. Zinczenko David, Spiker Ted, Mężczyźni, miłość i seks: instrukcja obsługi faceta, Poznań 2013, Dom Wydawniczy Rebis, ss. 243. 5297. Ziobrowski Jacek (red.), Etyka u schyłku drugiego tysiąclecia, Warszawa 2013, Wydawnictwo Naukowe Scholar, ss. 410. 5298. Ziółkowski Andrzej, Stokroć tyle otrzymacie…: homilie ślubne, Kraków 2006, Wydawnictwo M, ss. 103. 5299. Zipp Michele, Gorący seks weekend we dwoje: erotyczne zabawy, przydatne gadżety, seksualne inspiracje i podniecające pozycje, które można wykorzystać w plenerze i nie tylko, Warszawa 2010, Hachette Polska, ss. 144. 5300. Znaki miłości: nie tylko dla narzeczonych, wybór i oprac. Krystyna Dudzis, Włodzimierz Fijałkowski, Andrzej Madej, Pelplin 1990, Wydawnictwo Diecezjalne, ss. 195. 5301. Znamierowski Czesław, O małżeństwie, Warszawa 1958, PWN, ss. 101. 5302. Zobowiązania – zarys wykładu, Witold Czachórski, Adam Brzozowski, Marek Safjan, Elżbieta Skowrońska-Bocian, Warszawa 2009, wyd. 11, LexisNexis, ss. 624. 5303. Zoll Andrzej, Ochrona dziecka w fazie prenatalnej w pracach komisji kodyfikacyjnej prawa karnego, Studia Prawnicze KUL, 2013, nr 2, s. 123-134. 5304. Zoll Andrzej, Ochrona dziecka w fazie prenatalnej w pracach komisji kodyfikacyjnej prawa karnego, Studia Prawnicze KUL 2013, nr 2, s. 123-134. 5305. Zoologia dla uczelni rolniczych, Hempel-Zawitkowska Jolanta, Warszawa 2007, wyd. 5, WN PWN, ss. 396. 5306. Zoologia, Aleksander Rajski, tom 1, Część ogólna, Warszawa 1997, wyd. 6, WN PWN, ss. 589, tom 2, Część systematyczna, Warszawa 1997, wyd. 6, WN PWN, ss. 619. 5307. Zoologia. Bezkręgowce, t. 1, cz. 1, Warszawa 2013, wyd. 2, dodruk, WN PWN, ss. 442, t. 1, cz. 2, Warszawa 2013, wyd. 2, dodruk, WN PWN, ss. 412, pod red. Czesława Błaszaka; Zoologia. Stawonogi, t. 2, cz. 1, Warszawa 2011, WN PWN, ss. 407, t. 2, cz. 2, Warszawa 2012, wyd. 1, pod red. Czesława Błaszaka, WN PWN, ss. 552. 5308. Zopol Felicja, Seks: instrukcja obsługi: podstawowe informacje i techniki optymalnego wykonania, Poznań 2011, Vesper, ss. 205. 5309. Zubert Bronisław Wenang, Tożsamość seksualna nepturientów a zdolność do zgody małżeńskiej: materiały I Międzynarodowego Sympozjum Prawa Kanonicznego Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego w Opolu 16 X 1996, Opole 1998, WT UO, ss. 163. 5310. Zubert Bronisław Wenanty, Wiedza konieczna o heteroseksualności i trwałości małżeństwa w nauce prawa kanonicznego i jurysprudencji (1517-1917): studium historycznoprawne, Lublin 1985, Redakcja Wydawnictw KUL, ss. 182. 5311. Zubik Marek, Problem aborcji na świecie w dokumentach i orzecznictwie sądowym, Warszawa 1997, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, ss. 186. 5312. Zubrzycka Elżbieta, Narzeczeństwo, małżeństwo, rodzina, rozwód?, Gdańsk 1993, GWP, ss. 250. 5313. Zurhorst Eva-Maria i Wolfram, Kochaj siebie a przetrwasz każdy kryzys, Warszawa 2009, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 263. 5314. Zurhorst Eva-Maria, Kochaj siebie, a nieważne, z kim się zwiążesz, wyd. 2, Warszawa 2009, Wydawnictwo Czarna Owca, ss. 239. 5315. Zurhorst Eva-Maria, Kochaj siebie, a nieważne, z kim się zwiążesz, Warszawa 2007, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, ss. 269. 5316. Zuziak Władysław, Nurty etyki od starożytności do nowożytności, Kraków 2018, Wydawnictwo Naukowe Ignatianum w Krakowie, s. 456. 5317. Zuziak Władysław, Społeczne perspektywy etyki, Kraków 2006, Wydawnictwo Naukowe PAT w Krakowie, ss. 497. 5318. Zwoliński Andrzej, Krzywdzone dzieci: zagrożenia współczesnego dzieciństwa, Kraków 2012, WAM, ss. 357. 5319. Zwoliński Andrzej, Nieczystość, seria: Siedem grzechów głównych, Radom 2008, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne „Polwen”, ss. 129. 5320. Zwoliński Andrzej, Seksualność w relacjach społecznych, Kraków 2006, WAM, ss. 400. 5321. Zwoliński Andrzej, W kierunku domu: materiały formacyjne o rodzinie, wyd. 3 popr. i poszerz., Kraków 1994, KSM Archidiecezji Krakowskiej, ss. 90. 5322. Zwyciężaj dobrocią i miłością, wybór tekstów Katarzyna Kaczmarczyk, Częstochowa 2008, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. 5323. Zygardowicz Dorota, Romantyczna miłość, Warszawa, Łomianki 2005, Spółka Wydawnicza Heliodor, ss. 175. 5324. Zyzik Marlena, Małżeństwo w prawie muzułmańskim, Warszawa 2003, Dom Wydawniczy Elipsa, ss. 205. 5325. Żak Adam, Kusz Ewa, Seksualne wykorzystywanie małoletnich w Kościele. Problem – Odpowiedź Kościoła – Doświadczenia polskie, Kraków 2018, Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum, ss. 296. 5326. Żarnowska Anna i Szwarc Andrzej red., Kobieta i małżeństwo: społeczno-kulturowe aspekty seksualności: wiek XIX i XX: zbiór studiów, Warszawa 2004, Wydawnictwo „DiG”, ss. 518. [805] 5327. Żarnowska Anna i Szwarc Andrzej, Kobieta i rewolucja obyczajowa: społeczno-kulturowe aspekty seksualności: wiek XIX i XX: zbiór studiów, Warszawa 2006, Wydawnictwo DiG, ss. 571. 5328. Żebrowski Michał red., Cóż wiemy o miłości, Krakow 2011, Zakład Wydawniczy „Nomos”, ss. 156. 5329. Żeleński (Boy) Tadeusz, Piekło kobiet; Jak skończyć z piekłem kobiet?, Warszawa 1960, PIW, ss. 181. 5330. Żeleński Boy Tadeusz, Piekło kobiet, Warszawa 1991, Dom Wydawniczy Szczepan Szymański, ss. 123. 5331. Żeromska Ewa, Kłótliwy poradnik partnerski, Warszawa 2012, Edgard, ss. 189. 5332. Żeromski Stefan, Dzieje grzechu. 5333. Żeromski Stefan, Popioły. 5334. Żeromski Stefan, Przedwiośnie. 5335. Żeromski Stefan, Syzyfowe prace, BN, Ossolineum. 5336. Żeromski Stefan, Wierna rzeka. 5337. Żmichrowska Maria Jolanta, Małżeństwo i rodzina w chrześcijaństwie i islamie: wspólne tradycje, Częstochowa 2007, Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza, ss. 227. 5338. Żmudziński Wojciech, Seks-skandale w Biblii, Gdynia 2007, Centrum Kształcenia Liderów i Wychowawców im. Pedro Arrupe, ss. 71. 5339. Żurek Antoni red., Odpowiedzialność za życie i stworzony świat, Tarnów 2011, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, ss. 102. 5340. Żurowski Marian Al., Kanoniczne prawo małżeńskie Kościoła katolickiego, Katowice 1987, Księgarnia św. Jacka, ss. 485. 5341. Żychiewicz Tadeusz, Dziesięcioro przykazań, Kalwaria Zebrzydowska 1982, Wydawnictwo Archiwum Bernardynów, ss. 139. 5342. Życie seksualne katolików, Fronda 2011, ss. 296. 5343. Życzę Ci miłości, wybór tekstów Aldona Różanek, Częstochowa 2009, Edycja Świętego Pawła, ss. 16. [2303] 5344. Żylicz Piotr Olaf, Grochowska Alicja, Wina i Wstyd w Sferze Seksualności – pierwszy etap konstrukcji narzędzia, SP 2005 (t. 3), nr 1, ss. 1-7. [41] 5345. Żylicz Piotr Olaf, Grochowska Alicja, Wina i Wstyd w Sferze Seksualności – pierwszy etap konstrukcji narzędzia, SP 2005 (t. 3), nr 1, s. 1-7. 5346. Żylicz Piotr Olaf, Psychologia moralności. Wybrane zagadnienia, Warszawa 2010, Academica Wydawnictwo SWPS, ss. 124. 5347. Żylińska Joanna, Bioetyka w epoce nowych mediów, Warszawa 2013, Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo, ss. 268. 5348. Żyliński Jarek, Miłość i wychowanie, Poznań 2016, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze, ss. 229. Watykan – dokumenty: I. Dokumenty papieskie (papieża): a. Encyklika „Humanae vitae”, 25 VII 1969 r., Paweł VI. b. Encyklika „Populorum progressio”, 26 III 1967 r., Paweł VI. c. Encyklika „Evangelium vitae”, 25 III 1995 r., Jan Paweł II. d. Encyklika „Veritatis splendor”, 6 VIII 1993 r., Jan Paweł II. e. Encyklika, “Deus caritas est”, 25 I 2006, Benedykt XVI. f. Encyklika “Caritas in veritate”, 29 VI 2009, Benedykt XVI. II. Dokumenty Kongregacji Nauki Wiary: a. “Quaestio de abortu”, 18 XI 1974 r. b. “Persona humana”, 29 XI 1975 r. [Deklaracja o niektórych zagadnieniach etyki seksualnej]. c. „Iura et bona”, 5 V 1990 r. [ Deklaracja o eutanazji]. d. „Donum vitae”, 22 II 1987 [Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i o godności jego przekazywania]. e. „Dignitas personae”, 8 IX 2008 [Instrukcja dotycząca niektórych problemów bioetycznych]. f. Wokół instrukcji „Dignitas personae” [zob. np. jej tekst w książce „W trosce o życie”, red. Jerzy Brusiło, t. II, s. 487-495. jw.). III. Dokumenty Papieskiej Rady ds. Rodziny: a. „Instrumentum laboris”, 25 III 1994 r. [Rozwój demograficzny: wymiar etyczny i pastoralny]. b. „Ludzka płciowość: prawda i znaczenie”, 8 XII 1995 r. [Wskazania dla wychowania w rodzinie]. c. Przygotowanie do sakramentu małżeństwa, 13 V 1996 r. d. Vademecum dla spowiedników o niektórych zagadnieniach moralnych dotyczących życia małżeńskiego, 12 II 1997 r. e. Rodzina, małżeństwo i „wolne związki”, 26 VII 2000 r. f. Rodzina i prawa człowieka, 9 XII 1991 r. g. Rodzina a ludzka prokreacja, 13 V 2006 r. h. Deklaracja o konferencji poświęconej odpowiedzialnemu rodzicielstwu, 11 XII 1992 r. (L`Osservatore Romano, wyd. polskie 1993 r., nr 2, s. 46-47). IV. Dokumenty Papieskiej Rady ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia: „Karta pracowników służby zdrowia”, Watykan 1995. IV. Dokumenty Papieskiej Akademii Pro Vita: Deklaracja na temat wytwarzania i wykorzystania naukowego i terapeutycznego ludzkich zarodkowych komórek macierzystych, 25 VIII 2 000 r. Przepisy prawne: 1. Ustawa z 14 VI 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 2096, z 2019 r., poz. 60). 2. Ustawa z 25 II 1964 r. kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r., poz. 682, z 2018 r. poz., 950, z 2019 r., poz. 303). 3. Ustawa z 23 IV 1964 r. kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 1025, 1104, 1629, 2073, 2244, z 2019 r., poz. 80). 4. Ustawa z 17 XI 1964 r. kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 1360, 1467, 1499, 1544, 1629, 1637, 1693, 2385, 2432, z 2019 r., poz. 55, 60). 5. Ustawa z 20 V 1971 r. kodeks wykroczeń (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 618, 911, 2077). 6. Ustawa z 7 I 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. z 1993 r., nr 17, poz. 78, z 1995 r., nr 66, poz. 334, z 1996 r., nr 139, poz. 646, z 1997 r., nr 141, poz. 943, z 1997 r., nr 157, poz. 1040, z 1999 r., nr 5, poz. 32, z 2001 r., nr 154, poz. 1792). 7. Ustawa z 5 XII 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 617, 650, 697, 1515, 1532, 1544, 1629, 1669, 2435, z 2019 r., poz. 60, 150). 8. Ustawa z 2 IV 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 1997 r., nr 78, poz. 483, z 2001 r., nr 28, poz. 319, z 2006 r., nr 200, poz. 1471, z 2009 r., nr 114, poz. 946). 9. Ustawa z 6 VI 1997 r. kodeks karny (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 1600, 2077). 10. Ustawa z 6 VI 1997 r. kodeks postępowania karnego (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 1987, 2399, z 2019 r., poz. 150). 11. Ustawa z 24 VIII 2001 r. kodeks postępowania w sprawie o wykroczenia (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 475, 1039, 1387, 1467, 1481, 2077). 12. Ustawa z 7 IX 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 554, 650, 1000, 1544, 1669, 2354, 2432 z 2019 r., poz. 55, 60, 303). Zasady (instrukcja) korzystania z bibliografii: Część I - Seks 1. Bibliografia zawiera zestawienie podstawowych prac z zakresu seksualności w jej różnych aspektach naukowych w ujęciu alfabetycznym autorów (nieraz w ujęciu przedmiotowym, według tytułu dzieła). Zawiera ona 5348 pozycji. Jest obszerna. Zawiera tylko książki w języku polskim i nieliczne artykuły z „Seksuologii Polskiej” i „Przeglądu Seksuologicznego”. Trzeba zatem podać zasady korzystania z niej. Jest to literatura przykladowa, a nie wyczerpująca, nie jest pełna. Zestawiona jest tylko literatura naukowa. Na rynku pełno jest literatury różnego rodzaju (książek, czasopism, filmów, nagrań dźwiękowych CD, mp3, DVD) o charakterze pornograficznym, te nie są zestawiane, i nie należy do nich sięgać, gdyż są szkodliwe. 2. Interesuje nas dany temat. Szukamy pozycji literatury na dany temat. 3. Seksualność (seks) w aspekcie biologiczno-medycznym (seksuologicznym). Wyszukujemy te pozycje literatury, które dotyczą tej tematyki w jej różnych aspektach: a) anatomicznym (anatomii człowieka), b) budowy narządów płciowych kobiety i mężczyzny i rodnych kobiety, c) fizjologii seksualności (człowieka), d) stref erogennych kobiety i mężczyzny, e) zasad gry wstępnej, f) przebiegu stosunku płciowego (gry wstępnej, poszczególnych faz właściwego stosunku płciowego kobiety i mężczyzny, zachowania po stosunku), g) techniki stosunku płciowego kobiety i mężczyzny (w tym sposobu poruszania się członka w pochwie), h) pozycji seksualnych kobiety i mężczyzny podczas stosunku (wzajemnego ułożenia ciała kobiety i mężczyzny umożliwiające ruchy frykcyjne członka w pochwie) – jest ich wiele, setki, każda ma określone wady i zalety, trzeba je poznać, i) punktu rozkoszy G; punktów A i B w pochwie, j) orgazmu kobiety i mężczyzny, k) miejsca przebiego stosunku płciowego, okoliczności jemu towarzyszących, l) środków antykoncepcyjnych, m) okresów płodnych i niepłodnych kobiety, n) miesiączki i polucji, o) zasad odbywania stosunku płciowego przed ciążą, w czasie ciąży, po ciąży, p) psychologii seksualności kobiety i mężczyzny, r) mięśni Kegla. 4. Seksualność w aspekcie psychologicznym. 5. Seksualność w aspekcie psychiatrycznym (np. osób chorych psychicznie i zaburzonych psychicznie). 6. Seksualność w aspekcie neurologicznym (np. nerwic seksualnych). 7. Nieprawidłowości w zakresie seksualności (seksiatrii). 8. Homoseksualizm. `9. Zoofilia. 10. Masturbacja (autoseksualizm). 11. Petting. 12. Pornografia. 13. Aborcja (zakazane zabicie dziecka poczetego). 14. Ginekologia. 15. Położnictwo. 16. Ciąża, poród. 17. Genetyka (np. przekazywanie chorób różnego rodzaju). 18. Przedwczesny wytrysk. 19. Zaburzenia wzwodu członka. 20. Nawilżenia pochwy, suchości pochwy. 21. Chorób przenoszonych drogą płciową (chorób wererycznych, dermatologicznych i innych przenoszonych drogą płciową). 22. Częstotliwość stosunków płciowych. 23. Czas trwania stosunku płciowego. 24. Niepłodność męska i żeńska. 25. Wady budowy narządów płciowych żeńskich i męskich i wady rozwoju seksualnego. 26. Seks w różnych przedziałach wiekowych (dzieci, nastolatki, młodzież, osoby dojrzałe, osoby w średnim wieku, osoby starsze). 27. Menopauza (przekwitanie) kobiety. 28. Prostata mężczyzn. 29. Prostytucja. 30. Pornografia. 31. Zaburzenia seksualne (różnego rodzaju). 32. Literatura z zakresu seksualności (edukacji seksualnej). Cześć II – Seks a moralność 33. Narzeczeństwo. 34. Małżeństwo. 35. Miłość prawdziwa (milość fizyczna nie jest prawdziwą miłością). 36. Cudzołóstwo. 37. Stosunki płciowe przedmałżeńskie. 38. Aspekty moralne, etyczne, religijne seksualności (seksu) – w poszczególnych różnego rodzaju systemach moralnych, etycznych i religinych, przede wszystkim w chrześcijaństwie – nauce Chrystusa, prawie Chrystusowym, w Nowym Testamencie. Aspekty moralne, etyczne, religijne z zakresu seksualności (seksu), np. antykoncepcji, aborcji, homoseksualizmu, masturbacji (autoerotyzmu), zoofilii, stosunków przedmałżeńskich, cudzołóstwa (stosunków pozamałżeńskich), pornografii, prostytucji, sztucznego zapłodnienia, bioetyki, małżeństwa, rozwodu, separacji faktycznej i prawnej itd. itp. Część III – Seks a prawo `39. Zjawisko seksualności w jej różnych przejawach w prawie pozytywnym (państwowym), np. małżeństwo, cudzołóstwo, stosunki przedmałżeńskie, masturbacja (autoerotyzm), naturalne planowanie rodziny, antykoncepcja sztuczna, aborcja, bigamia, przestępstwa seksualne, gwałt, kazirodztwo, pedofilia, pornografia, homoseksualizm, molestowanie seksualne, zakażenia chorobami wenerycznymi i innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową, ustalenie pochodzenia dziecka (domniemanie małżeńskiego pochodzenia dziecka, zaprzeczenie ojcostwa, terminy do wytoczenia takiego powództwa, uznanie dziecka, sądowe ustalenie ojcostwa), władza rodzicielska, zawarcie małżeństwa, wiek zawarcia małżeństwa, przeszkody do zawarcia małżeństwa, unieważnienie małżeństwa, stosunki majątkowe między małżonkami (ustroje majątkowe małżeńskie), przestępstwa seksualne, zagadnienia prawnospadkowe (dziedziczenie ustawowe lub testamentowe, zapis, polecenie, testament, zachowek). 40. Zagadnienia seksualności są regulowane przez różne dziedziny prawa – prawo karne, cywilne, administracyjne, prawo cywilne: prawo rodzinne i opiekuńcze, część ogólną kodeksu cywilnego, prawo zobowiązań, prawo spadkowe, prawo rzeczowe; ustawę o przerywaniu ciąży, Konstytucję, alimenty (k.r.op., k.p.c., ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów). 41. Uregulowanie seksualności w kodeksie prawa kanonicznego Kościóła Rzymskokatolickiego z 1983 roku, Katechizmie Kościoła katolickiego – np. małżeństwo, stwierdzenie nieważności małżeństwa, przeszkody do zawarcia małżeństwa, separacja, brak rozwodów, wiek zawarcia małżeństwa, forma zawarcia małżeństwa. 42. Powszechna Deklaracja Praw Seksualnych. 43. Katechizm Kościoła Katolickiego. 44. Kodeks etyki lekarskiej. 45. Szereg kwestii szczegółowych z zakresu seksualności trzeba rozpatrywać w aspekcie biologiczno-medycznym, seksuologii, psychologii, embriologii, neonatologii, ginekologii, położnictwa, genetyki, endokrynologii, anatomii człowieka, chorób wenerycznych i skórnych (dermatologii) – moralnym, etycznym, religijnym, w tym Nowego Testamentu – prawnym (prawa państwowego, prawa kościelnego, np. Kodeksu Prawa Kanonicznego Kościoła Rzymskokatolickiego z 1983 roku). Zjawisko seksualności jest bowiem wieloaspektowe, ma aspekty biologiczne i medyczne oraz psychologiczne - moralne, etyczne, religijne (różne w różnych systemach moralnych, etycznych, religiach) – prawne (prawa pozytywnego, tj. państwowego, kościelnego), Katechizmu Kościoła Katolickiego. 46. W bibliografii są podstawowe pozycje z tego zakresu i literatura. Jeśli interesuje nas np. seksuologia, to siegamy do podręczników i monografii (książek, poradników) z zakresu seksuologii. Jeśli interesuje nas aspekt moralny, to sięgamy do stosownych systemów moralnych, etycznych, religijnych, w tym do Nowego Testamentu, nauki Chrystusa, prawa Chrystusowego. Jeśli interesują nas aspekty prawne, to siegamy do odpowiednich tekstów prawnych (np. kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, kodeksu karnego, kodeksu cywilnego) oraz analizujących te przepisy prawa państwowego podręczników, komentarzy, monografii, książek, artykułów z zakresu prawa. Jeśli interesuje nas kwestia przestępstw seksualnych, to sięgamy do kodeksu karnego, podręczników, komentarzy, książek, monografii z zakresu prawa karnego (te kwestie sa tylko małym fragmentem prawa karnego). Jeśli interesuje nas seksualność w prawie polskim, to sięgamy do prawa polskiego. Jeśli interesuje nas seksualność w prawie innych państw, np. USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech, to sięgamy do odpowiednich przepisów prawnych tych państw i opracowań teoretyczno-praktycznych tych przepisów w poszczególnych państwach. Seks może mieć wymiar prawny transgraniczny w jego różnych aspektach prawnych [np. wieku zawarcia małżeństwa, minimalnego dozwolonego wieku kobiety w prawie do dopuszczalnego prawnie współżycia seksualnego kobiety i mężczyzny, przeszkód do zawarcia małżeństwa, małżeństwa, unieważnienia małżeństwa, rozwodu, separacji, stosunków majatkowych między małżonkami (ustrojów majątkowych małżeńskich), alimentów, ustalenia pochodzenia dziecka, władzy rodzicielskiej, pokrewieństwa, powinowactwa, przestępstw seksualnych]. Sprawy seksualne mogą one mieć charakter międzynarodowy, gdy regulacja podmiotowa i przedmiotowa wykracza poza teren danego państwa (np. stosunki seksualne między obywatelami dwóch różnych państw (np. Polski i USA) lub wprawdzie przez obywatela danego państwa, np. Polski, ale dokonywane na terenie innego państwa (np. w USA między obywatelami polskimi). W tym zakresie obowiązują stosowne normy kolizyjne prawa prywatnego międzynarodowego, prawa karnego. Trzeba je znać, bo można popaść w poważne tarapaty prawne (to, co jest dozwolone w jednym państwie, może być niedozwolone w drugim państwie i odwrotnie). To samo dotyczy seksualności w aspekcie różnych religii (chrześcijaństwa – katolicyzmu, prawosławia, protestantyzmu w jego licznych odłamach wewnętrznych), islamu, judaizmu, hinduizmu, buddyzmu, konfucjanizmu itd. – normy religijne nie są tożsame, są często różne, zróżnicowane, rozmaite, to, co jest dozwolone w jednej religii, może być niedozwolone w drugiej religii i odwrotnie. To, co jest dozwolone w jednym odłamie danej religii (np. protestantyzmie, prawosławiu) może być niedozwolone w innym odłamie tej samej religii (np. katolicyzmie) i odwrotnie (vice versa). To samo dotyczy systemów etycznych, moralnych, które są zróżnicowane – setki, tysiące systemów moralnych, etycznych. 47. Osoba podejmująca jakiekolwiek zachowania seksualne różnego rodzaju musi znać jego aspekty biologiczne i medyczne oraz psychologiczne – moralne, etyczne, religijne, w tym w Nowym Testamencie – prawne (w systemach prawnych danego państwa, któremu podlega ta sfera seksualności, np. w prawie polskim między obywatelami polskimi na terenie Polski). 48. Pożycie seksualne (akty seksualne) rodzą skutki biologiczne i medyczne oraz psychologiczne – moralne, etyczne, religijne – prawne, które wszystkie trzeba znać i przewidywać je. 49. Sfera seksualna może prowadzić do poczęcia dziecka oraz różnych chorób wenerycznych i innych chorób przenoszonych droga płciową. Trzeba o tym pamiętać. W braku wiedzy z tego zakresu lub niewystarczającej wiedzy, często prowadzi to do ujemnych skutków, np. do poczęcia niechcianego dziecka, chorób przenoszonych drogą płciową, przestępstw seksualnych, rozwodów, separacji faktycznych lub prawnych, rozpadu rodziny, cudzołóstwa. 50. Można sformułować ogólną zasadę – trzeba znać wszystkie aspekty biologiczno-medyczno-psychologiczne – moralne, etyczne, religijne – prawne seksualności (seksu) przed jego rozpoczęciem, w trakcie i po fakcie. Są one obszerne, rozmaite, wymagające wiedzy ugruntowanej z zakresy biologii, medycyny, psychologii – moralności, etyki, religii – prawa. Zazwyczaj jedna osoba nie posiada tej wszechstronnej trójwymiarowej wiedzy, a powinna ją znąć, znają ją osoby kompetentne, np. odpowiedniej specjalności lekarze, np. seksuolodzy, psychologowie, etycy, moraliści, duchowni poszczegolnych religii, prawnicy. Jeśli nie znasz tej wszechstronnej wiedzy z zakresu seksualności – biologiczno-medyczno-psychologicznej, moralnej, etycznej, religijnej, prawnej, to nie podejmuj jakichkolwiek (żadnych) aktów seksualnych, czynności seksualnych. Trzeba najpierw poznać całą prawdę, a potem ją stosować. Osoby, jednostki, społeczeństwo nie sa wyedukowane zazwyczaj w zakresie wiedzy (nauki) biologii, medycyny w jej różnych aspektach, psychologii, etyki, moralności, religii, prawa. Stąd obowiązek poznania tej nauki (wiedzy) we wszystklicj jej trzech wymiarach (biologicznym, medycznym, psychologicznym – moralnym, etycznym, religijnym - prawnym), bo potem są ujemne, wielce ujemne, szkodliwe skutki braku tej wiedzy i przykre konsekwencje, np. niechciana ciąża, zakażenie chorobami wenerycznymi i innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową, cudzołóstwa, rozwody, separacje faktyczne lub prawne, rozpady rodziny faktyczne lub prawne, stresy psychologiczne, ujemne stany psychiczne itd. itp., nie sposób tego nawet przykładowo wyliczyć. Madry człowiek po szkodzie. Mądry ma być człowiek przed szkodą majatkową lub niemajątkową, a nie po szkodzie, bo wtedy jest zazwyczaj już za póżno (np. poczęcie niechcianego dziecka, zarażenie chorobami wenerycznymi i innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową). Poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli, uczyni wolnymi. Osoby od narodzenia do śmierci trzeba edukować, kształcić, wychowywać do seksualności. Obowiązek taki powinien spoczywać na państwie, rodzinie, rodzicach, społeczeństwie, szkole, różnego rodzaju instytucjach i organizacjach, osobach, specjalistach z tego zakresu, wiedza seksualna powinna być ogólnie dostepna, przekazana językiem dostosowanym do wieku i możliwości intelektualnych i duchowych osób w różnym wieku, w różnych środowiskach. Osoba, która może począć dziecko (kobieta po miesiączce, mężczyzna po polucji) musi mieć pełną wiedzę z zakresu seksualności, w jej wymiarach biologicznym, medycznym, psychologicznym, etycznym, moralnym, religijnym, prawnym. Tego wymaga prawda, nauka, moralność, prawo, życie; skutki, które są zwiążane z seksualnością, np. możliwość poczęcia dziecka, choroby weneryczne i inne choroby przenoszone droga płciową, są bowiem wielostronne, daleko idace. Jest to sfera intymna, osobista, prywatna, ale też niosąca za sobą poważne skutki. 51. Seksualność mają znać doskonale zarówno mężczyzna, jak i kobieta (koniunkcja). Nie może być tak, że kobieta oczekuje tego od mężczyzny, a sama nie zna bardzo dobrze problematyki seksualności w jej aspektach biologiczno-medyczno-psychologicznym – moralnym, etycznym, religijnym – prawnym i odwrotnie mężczyzna oczekuje tego od kobiety, a sam nie zna tej tematyki. Potem są ujemne skutki braku wiedzy. Wina nie polega tylko na winie umyślnej, tj. że chce się lub przewiduje się skutki i na nie się godzi, lecz także na lekkomyślności, gdy przewiduje się wprawdzie skutki, ale bezpodstawnie sądzi, że się ich uniknie lub na niedbalstwie, gdy nie przewiduje się skutków aktów seksualnych, a powinno i mogło się je przewidzieć. Co więcej, skutki zachowań seksualnych są najczęściej obiektywne, niezależne od winy (np. poczęcie dziecka, choroby weneryczne i inne choroby przenoszone droga płciową, rozwód, separacja faktyczna lub prawna, rozpad rodziny). Brak winy często nie zwalnia z odpowiedzialności, np. alimentacyjnej. W praktyce panuje fałszywy wstyd. Wstyd jest naturalny, bo jest to sfera intymna, osobista, prywatna. Nie może być wstydu co do poznania seksualności, wiedzy, nauki z zakresu biologii, medycyny, psychologii – moralności, etyki, religii – prawa. Nie zapoznawać się z pornografią. W prawie polskim trzeba koniecznie zapoznać się z całym kodeksem rodzinnym i opiekuńczym z 1964 roku oraz kodeksem karnym (przestępstwami seksualnymi). Jest to absolutne minimum. 52. Interesuje cię na przykład zabezpieczenie przed niechcianym poczęciem dziecka, to czytasz np. o naturalnym planowaniu rodziny i o środkach antykoncepcyjnych. Chcesz się uchronić przed chorobami wenerycznymi i innymi chorobami porzenoszonymi drogą płciową, to czytasz literaturę z zakresu chorób wenerycznych, dermatologii, bezpieczeństwa seksu (np. prezerwatyw, które zmniejszają takie ryzyko, lecz go nie wyłączają, to samo dotyczy niepożądanej ciąży). 53. Przy układaniu bibliografii do książki korzystano z rozmaitych (różnych) źródeł bibliograficznych, w tym Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie. Można korzystać w tym zakresie z danych bibliograficznych dwóch książnic narodowych, to jest Biblioteki Narodowej w Warszawie i Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie oraz rozmaitych bibliotek uniwersyteckich (szkół wyższych). Dla pewnych działów nauki są bibliografie tematyczne, np. dla prawa, dla niektórych nie ma, np. dla medycyny, psychologii, istnieje pilna potrzeba opracowań bibliograficznych dla poszczególnych dziedzin i dyscyplin nauki. Podano tylko pozycje z literatury polskiej, w języku polskim. Niektóre dzieła tłumaczone są z literatury obcej na język polski. Nie podawano nazwisk i imion tłumaczy ze względu na brak miejsca, poszerzyłoby to znacznie rozmiary bibliografii. Niniejsza bibliografia może być wykorzystana przy pisaniu prac naukowych z tej tematyki książki, np. profesorskich, rozpraw habilitacyjnych, doktorskich, magisterskich, licencjackich, maturalnych, artykułów. Nie podano pełnej bibliografii, bo jest ona bardzo obszerna, obejmuje dziesiątki tysięcy pozycji bibliograficznych. Autor w tekście książki podaje podstawowe dane, informacje. W pozostałym zakresie odsyłam do zestawionej bibliografii oraz innych pozycji. Ułatwi to Czytelnikowi korzystanie z tej bibliografii z zakresu seksu, moralności i prawa. Pozycje te są dostępne w bibliotekach uniwersyteckich, w tym w Bibliotece Jagiellońskiej, ale nie wszystkie. Część materiałów bibliograficznych można kupić w księgarniach naukowych lub antykwariatach naukowych, część można skserować, część można zeskanować, część można przeczytać, czyniąc stosowne notatki odręczne. Jest niemożliwe, aby przeczytać wszystkie pozycje bibliograficzne, nie starczy na to życia i każdy Czytelnik ma ograniczoną moc czasową na jej studiowanie. Dlatego Czytelnik musi dokonać daleko idącej selekcji, wyboru pozycji do korzystania, w zależności od tego, jakie pozycje bibliograficzne i tematy go interesują. Wartość niniejszej książki sprowadza się nie tylko do zawartości jej treści merytorycznej, ale także do podania podstawowych obszernych źródeł bibliograficznych w języku polskim. Jest to pierwsza tego tupu bibliografia w literaturze polskiej, co stanowi także o dużej wartości tej książki. W książce podano tylko książki, nie podawano artykułów naukowych i potocznych na te tematy, brak miejsca. Wyjątek uczyniono tylko dla artykułów zawartych w czasopismach naukowych z zakresu seksuologii, to jest półrocznika „Seksuologii Polskiej” i kwartalnika „Przegląd Seksuologiczny” wydawanych od początku XXI wieku. W literaturze był zastój badań naukowych nad tymi zagadnieniami, ich początki w istocie datują się na początek rewolucji seksualnej, co miało miejsce od II polowy lat 60. XX wieku. Pozycje wcześniejsze są nieliczne. Przy korzystaniu z pozycji bibliograficznych należy uwzględnić zmiany w nauce, np. seksuologii, prawie, moralności, etyce, teologii moralnej, psychologii, medycynie, są one często znaczne, i trzeba je uwzględnić przy czytaniu tych pozycji bibliograficznych. Często wskazana jest konsultacja z odpowiednimi licznymi i rozmaitymi specjalistami, np. prawnikami, nauczycielami akademickimi, seksuologami, etykami, teologami moralnymi, duchownymi, psychologami, neurologami, lekarzami rodzinnymi, wenerologami, ginekologami, położnikami itd. itp. Nauka rozwinęła się w ten sposób, ze jest posunięta daleko idąca specjalizacja. Nikt nie zna całej nauki, znają ją tylko wyjątkowo, wycinkowo, specjalistycznie, często potrzebna jest konsultacja z licznymi specjalistami, aby rozwiązać dane zagadnienie, dany temat, co stanowczo zalecam. 54. Hasła do bibliografii (przykładowe): seks – seksualność – miłość – małżeństwo – rodzina – stosunek płciowy – pochwa – penis (prącie) – orgazm – gra wstępna – pozycje seksualne – afrodyzjaki – impotencja (niemoc płciowa) – dermatologia – wenerologia – genetyka – psychologia – prawo – psychiatria – neurologia – seksuologia – prawo kanoniczne – kodeks prawa kanonicznego – Nowy Testament – katechizm Kościoła katolickiego – religie – teologia – teologia moralna - HIV/AIDS – inżynieria genetyczna – genetyka – embriologia – biotechnologia – biofizyka – urologia – prostata – miesiączkowanie – okres – naturalne metody planowania poczęcia (rodziny) – antykoncepcja – sterylizacja - literatura piękna (beletrystyka) – film – teatr – sztuka - bioetyka – choroby weneryczne i przenoszone drogą płciową – zakażenia – biologia – biologia molekularna – fizjologia – popęd płciowy – zmysły – pornografia – przestępstwa seksualne – homoseksualizm – biseksualizm – zboczenia płciowe - zoofilia – masturbacja – autoerotyzm – heteroseksualność – lesbijki – molestowanie seksualne – gwałt – pedofilia – etyka – moralność – klonowanie - zapłodnienie in vitro. Można te hasła wpisać w katalogach bibliotek, np. naukowych, np. Biblioteki Jagiellońskiej, Biblioteki Narodowej, bibliotekach uniwersyteckich i uniwersytetów medycznych – Internecie (w wyszukiwarce). Bibliografię powyższą (poniższą) opracowano na podstawie różnych materiałów będących w rozmaitych źródłach, np. katalogu Biblioteki Jagiellońskiej, która była bazową dla mnie. Każde hasła podstawowe mają często podhasła szczegółowe, co pozwala poruszać się w obszernej bibliografii tematu. Wystarczy wpisać bibliotekę naukową, np. Bibliotekę Jagiellońską, a potem w oknie wyszukiwarki wpisać poszczególne odrębnie hasła i pokazuje się literatura do danego tematu i do jego podtematów, umożliwia to selektywne czytanie. Nieraz jednak do danego hasła, np. seksualność, miłość, rodzina, małżeństwo, jest do każdego takiego hasła kilka tysięcy pozycji bibliograficznych, zazwyczaj tylko książek. Biblioteki naukowe zazwyczaj nie mają bibliografii artykułów naukowych. Trzeba je szukać w poszczególnych czasopismach naukowych, np. w „Seksuologii Polskiej” i „Przeglądzie Seksuologicznym”. Spis treści Motta ……………………………………………………………………………………..... 2 Objaśnienia skrótów ……………………………………………………………………….. 3 Wstęp ………………………………………………………………………………………. 6 Część I. Seks………………………………………… 9 1. Uwaga ogólna……………………………………………………………….…………... 10 2. Miesiączka, polucja……………………………………………………………….……. 10 3. Dojrzałość psychologiczna ……………………………………………………………… 10 4. Dojrzałość społeczna (zdolność do utrzymania rodziny)………………………................ 12 5. Miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością. Miłość prawdziwa……………………...... 16 6. Rozwój seksualny……………………………………………………….………………. 21 7. Wychowanie seksualne……………………………………………..…………………….. 22 8. Pornografia? Nie. …………………………………………………….………………….. 24 9. Antykoncepcja…………………………………………………………………….….…... 25 10. Zabicie dziecka poczętego jest morderstwem (aborcja). …………………….…………. 30 11. Seksuologia. …………………………………………………………………………….. 31 12. Psychologia a seksuologia………………………………………………………………. 33 13. Psychiatria a seks………………………………………………………………………... 35 14. Neurologia a seks………………………………………………………………………... 37 15. Ginekologia i położnictwo a seksuologia……………………………………………….. 37 16. Genetyka a seks…………………………………………………………………………. 38 17. Fizjologia a seks ……………………………………………………………………….... 38 18. Anatomia a seks ……………………………………………………………………….... 39 19. Etyka a seks…………………………………………………………………………….... 39 20. Religia a seks……………………………………………………………………………. 39 21. Prawo a seks…………………………………………………………………….............. 39 22. Socjologia a seks………………………………………………………………………… 40 23. Humanistyka a seks……………………………………………………………………… 41 24. Biologia a seks…………………………………………………………………………....41 25. Badania lekarskie. Przygotowanie do małżeństwa……………………………………… 42 26. Techniki stosunku seksualnego………………………………….…………………….... 45 27. Przebieg stosunku seksualnego……………………………….……………………….....45 28. Orgazm (szczytowanie u kobiety i mężczyzny)……………………….………………... 46 29. Przedwczesny wytrysk……………………………………………..………………........ 47 30. Punkt rozkoszy G. Punkt A, B………………………..……………………………….... 48 31. Choroby przenoszone drogą płciową………………………………..…………………..48 32. Ilość dzieci w rodzinie…………………………………………..……………………….51 33. Homoseksualizm……………………………………………..……………………….....54 34. Zoofilia………………………………………………………..…………………………56 35. Autoerotyzm (masturbacja)……………………………..…………………………….... 56 36. Moda na niezawieranie małżeństw…………………………..…………………………. 60 37. Podstawowe zasady seksualności (seksu)…………………..……………………………61 38. Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny………………..………………………..64 39. Częstotliwość stosunków płciowych…………………………………..…………………64 40. Warunki materialne do uprawiania seksu……………………..……………………........ 64 41. Problemy małżonków i rodziny w Polsce………………………..………………………65 42. Prostytucja………………………………………………………..………………………66 43. Nauka o seksie w Polsce………………………………………..………………………...67 44. Cel małżeństwa (zrodzenie dzieci?)……………………………..……………………….69 Część II. Seks a moralność …………….. 71 45. Wstęp…………………………………………………………...………………………...72 46. Nowy Testament a seks (seksualność)…………………………...………………………73 A. Wstęp ……………………………………………………………………...……………...73 B. Nowy Testament………………………………………………………...……………….79 a) Małżeństwo…………………………………………………………..…………………...79 b) Miłość prawdziwa ………………………………………………………...…………….. 81 c) Małżeństwo – zakaz cudzołóstwa ……………………………………...……………….. 81 d) Małżeństwo – związek stały ……………………………………………………………. 81 e) Stosunki płciowe przedmałżeńskie…………………………….………………………... 82 f) Dobro małżeństwa i dzieci ………………………………………….……………………82 g) Ilość dzieci ………………………………………………………….……………………82 h) Homoseksualizm …………………………………………………….…………………..82 i) Autoerotyzm …………………………………………………………….………………..83 j) Zoofilia ………………………………………………………………….………………..83 k) Antykoncepcja sztuczna …………………………………………….………………….. 83 l) Aborcja ………………………………………………………………….….…………….87 m) Naturalne planowanie rodziny (regulacji urodzeń) ……………….…….………………88 n) Pożądanie seksualne ……………………………………………….…….………………89 o) Pornografia? Nie ……………………………………………………..…………………..91 p) Prostytucja …………………………………………………………….…………………91 r) Pokutować …………………………………………………………….………………….92 s) Gwałt ……………………………………………………………….…………………….94 t) Małżeństwo duchownych ……………………………………………………………….. 96 u) Seks jako sprawa dobra ………………………………………………………..................97 y) Etyka i teologia moralna …………………………………………………………………98 w) Terminologia Nowego Testamentu w tłumaczeniach rozmaita, nieprecyzyjna, niejasna…………………………………………………….....................100 z) Niektóre wnioski ………………………………………………………………………..100 47. Nowy Testament – hasła rzeczowe oraz cytaty z zakresu seksualności. ………….......101 1. Bezpłodność …………………………………………………………………………….101 2. Cudzołóstwo …………………………………………………………………………….101 3. Dziewictwo – bezżenność ………………………………………………………………104 4. Eunuch ……………………………………………………….………………………….107 5. Godność …………………………………………………………….…………………...107 6. Inne określenia grzechów seksualności ………………………….……………………...108 7. Kazirodztwo ……………………………………………………………………………..111 8. Kobieta …………………………………………………………………………………..112 9. Lewiratu prawo …………………………………………………………………………..122 10. Małżeństwo …………………………………………………………………………......123 11. Mężczyzna ………………………………………………………………...……………130 12. Miłość …………………………………………………………………..………………131 13. Myśli złe ………………………………………………………………………………..146 14. Nagość ………………………………………………………………………………….146 15. Nasciturus (dziecko poczęte) ………………………………………………………......146 16. Nieczystość ……………………………………………………………………………..147 17. Nierząd …………………………………………………………………………………149 18. Obrzezanie ……………………………………………………………………………...152 19. Pokusa – pożądanie (seksualne) ………………………………………………………..154 20. Pokuta (nawrócenie, gr. metanoia) …………………………………………………......158 21. Prawda ………………………………………………………………………………….161 22. Prawo odwetu (zniesione) ……………………………………………………………...167 23. Rozpusta ………………………………………………………………………………..167 24. Rodzina (dzieci) ………………………………………………………………………...171 25. Rozwód …………………………………………………………………………………175 26. Sodoma i Gomora – homoseksualizm ………………………………………………. ...178 27. Wdowy …………………………………………………………………………………179 28. Wesele ………………………………………………………………………………….180 29. Wolność ………………………………………………………………………………...181 30. Wstrzemięźliwość ……………………………………………………………………... 183 31. Wstyd ………………………………………………………………………………….. 183 32. Zgorszenie (sankcja) …………………………………………………………………... 184 Część III. Seks a prawo …………………………. 187 48. Mozaika stanowisk praw pozytywnych ………………………………………………188 49. Cudzołóstwo…………………………………………………………………………..188 50. Stosunki przedmałżeńskie…………………………………………………………….188 51. Homoseksualizm…………………………………………….………………………. 188 52. Autoerotyzm (masturbacja) …………………………………………………………..189 53. Zoofilia………………………………………………………………………………….189 54. Inne formy życia seksualnego…………………………………………………………. 189 55. Antykoncepcja sztuczna……………………………………………………………….. 189 56. Aborcja …………………………………………………………………………………189 57. Bigamia ………………………………………………………………………………...190 58. Gwałt…………………………………………………………………………….……...190 59. Molestowanie seksualne …………………………………………………….………….191 60. Prostytucja………………………………………………………………………….…...191 61. Pornografia ……………………………………………………………………….…….191 62. Pedofilia ………………………………………………………………………………..191 63. Kazirodztwo …………………………………………………………………………....191 64. Zakażenie chorobą zakaźną ……………………………………………………………191 65. Minimalna ingerencja prawa …………………………………………………………..191 66. Stanowisko prawa cywilnego ………………………………………………………….192 67. Wiek zawarcia małżeństwa …………………………………………………………....193 68. Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny……….……………………………....193 69. Rozwód ………………………………………………………………………………..194 70. Przesłanki zawarcia małżeństwa ………………………………………………………196 71. Unieważnienie małżeństwa ……………………………………………………………197 72. Pokrewieństwo i powinowactwo …………………………………………................202 73. Prawo spadkowe a rodzina………………………………………………………………215 74. Prawo rzeczowe a rodzina……………………………………………………………….223 75. Prawo zobowiązań a rodzina…………………………………………………………….223 76. Część ogólna k.c. a małoletni ……………………………………………………….......224 77. Kodeks prawa kanonicznego (KPK) a małżeństwo (kan. 1055-1165)…….……………227 78. Katechizm Kościoła katolickiego (KKK)……………………………………………….244 79. Kodeks karny (a seks) …………………………………………………………………..264 80. Kodeks wykroczeń (a seks)……………………………………………………………...272 81. Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży………………… ………...273 82. Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów……276 83. Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty…..……….......303 84. Kodeks etyki lekarskiej…………………………………………………………………305 85. Konstytucja RP z dnia 21 kwietnia 1997 r. ……………………………………………308 86. Powszechna Deklaracji Praw Seksualnych …………………………………………….311 87. Wnioski ogólne (z całej części I-III)…………………………………………………..313 88. Zagadnienia rozmaite z zakresu seksu, moralności i prawa………………………..336 89. Wiek zawarcia małżeństwa …………………………………………………………..422 90. Miłość (w Wikipedii)…………………………………………………………………..437 91. Kodeks etyczny Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego ………………………..465 Bibliografia (wybór)…………………………………………………………………….....470 Zasady (instrukcja) korzystania z bibliografii…………………………………………..803 Spis treści ………………………………………………………………………………… 813 Książka „Seks a moralność i prawo” jest skierowana do każdego Czytelnika bez względu na wiek. Jest to pierwsze opracowanie książkowe tego typu w Polsce. Omawia ona trzy tematy: seks (seksualność) w aspekcie seksuologii – seks a moralność – seks a prawo. Każdy temat zazwyczaj przedstawiony jest w tych trzech aspektach, np. antykoncepcja, aborcja, autoerotyzm, homoseksualizm, wiek zawarcia małżeństwa. Praca zawiera pełną bibliografię w tych trzech aspektach (5348 pozycji), pierwszą taką w literaturze polskiej, Czytelnik może sięgnąć do niej, aby poszerzyć swoją wiedzę na dowolny temat. W seksualności są ogólne zasady etyki: wolność, prawdziwa miłość (miłość fizyczna nie jest prawdziwą miłością), godność, dobro, prawo do intymności i prywatności. Małżeństwo jest prawną i moralną formą pożycia seksualnego. Seksualność jest dziedziną interdyscyplinarną, wchodzącą w zakres różnych gałęzi nauki (wiedzy). Zapoznanie się z tą książką umożliwi Czytelnikowi znalezienie własnej odpowiedzi w tych sprawach. Autor opublikował 231 prac naukowych, w tym 27 książek.