5

6


 
Otwarte repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego jako element systemu zarządzania informacją 
instytucjonalną: wyniki badań przeprowadzonych wśród przedstawicieli środowiska akademickiego uczelni
Małgorzata Janiak, Maria Próchnicka
Kraków 
Biblioteka Jagiellońska
2017
The Open Repository of the Jagiellonian University 
as a Part of the Institutional Management System: the Results  of the Research conducted  
among the Members of the University’s 
Academic Community
Małgorzata Janiak, Maria Próchnicka
Kraków 
Biblioteka Jagiellońska
2017
Recenzent: dr hab. Hanna Batorowska, prof. UP
Projekt okładki: Katarzyna Szczepaniec

Skład i korekta: Martyna Fatel
ISBN 978-83-946655-6-2
Publikacja sfinansowana ze środków Biura Analiz Instytucjonalnych i Raportowania Uniwersytetu Jagiellońskiego

Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2017
Wstęp
Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie modelu, który lokuje otwarte repozytorium uczelni wyższej w systemie informacji instytucjonalnej. Model ten opracowano na podstawie wyników analizy funkcjonowania organizacji jaką jest Uniwersytet Jagielloński oraz w odniesieniu do rezultatów badań, które zostały przeprowadzone wśród społeczności akademickiej tej uczelni.
W książce starano się, poza przedstawieniem ogólnego modelu repozytorium, zaprezentować diagnozę wykorzystywania przez pracowników, studentów i doktorantów UJ otwartych repozytoriów naukowych, jak również ich postaw wobec idei wolnego publikowania oraz publicznego dzielenia się wiedzą. 
We wnioskach zaprezentowano sugestie potencjalnych zmian, jakie dokonać się mogą w odniesieniu do otwartych repozytoriów uczelnianych.
Główny przedmiot badań, których wyniki zostały przedstawione w niniejszej książce, postawy wobec otwartego dostępu do zasobów nauki oraz miejsce repozytorium uczelnianego w systemie zarządzania informacją instytucjonalną został przedstawiony z uwzględnieniem następujących aspektów: 1) stanu świadomości członków społeczności akademickiej w związku z wykorzystywaniem otwartego dostępu do zasobów nauki, 2) rozumienia znaczenia otwartego repozytorium uczelnianego dla promocji jednostki i ogólnego dzielenia się wiedzą, 3) preferencji pracowników, studentów i doktorantów UJ dotyczących tematyki i rodzajów zasobów widocznych w otwartym dostępie 4) organizacji źródeł o otwartym dostępie, 5) aktywności w korzystaniu z zasobów nauki w otwartym dostępie, 6) barier w udostępnianiu zasobów identyfikowanych przez członków tej społeczności, a także 7) gotowości do uczestnictwa w otwartym udostępnieniu publikacji i innych rodzajów zasobów.
Publikacja składa się z kilku części. w pierwszej części (rozdziały 1–3) zaprezentowano sposoby definiowania terminów: informacja instytucjonalna, Open Access, repozytorium. Przedłożono także ogólny model otwartego repozytorium instytucjonalnego. w drugiej, głównej części książki (rozdział 4) przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych w grudniu 2015 wśród społeczności Uniwersytetu Jagiellońskiego, z wykorzystaniem techniki ankiety, których celem była identyfikacja i charakterystyka biernych i aktywnych postaw wobec otwartego udostępniania zasobów nauki. Zderzenie ogólnego otwartego modelu repozytorium uczelnianego z postawami środowiska akademickiego UJ co do wykorzystania otwartych źródeł oraz ich chęci publikowania w takowych stanowi zakończenie tej książki. 
Na koniec wstępu autorki chciałyby jeszcze podziękować władzom uczelni oraz wszystkim członkom społeczności akademickiej UJ za rozpropagowanie ankiety oraz jej wypełnienie.
1	
Informacja instytucjonalna


Definicja
Termin informacja instytucjonalna jest używany w niniejszej książce jako odpowiednik angielskiego terminu institutional research; IR. Jak bowiem wynika z zakresów znaczeniowych przypisywanych temu terminowi, u podstaw badań instytucjonalnych leżą klasyczne procesy informacyjne, od gromadzenia poprzez przechowywanie, opracowanie, aż po udostępnianie oraz wykorzystanie danych i informacji. Wskazać jednakże należy, iż termin institutional research, i jego odpowiednik w języku polskim informacja instytucjonalna jest często używany, zarówno w piśmiennictwie polskim, jak i w szczególności zagranicznym, w kontekście funkcjonowania instytucji szkolnictwa wyższego. 
W publikacjach naukowych można odnaleźć wiele definicji terminu institutional research. Jedną z powszechnie akceptowanych zaproponowali Cameron Fincher (1978) oraz Joe L. Saupe (wyd. 1 – 1981; wyd. 2 – 1990). C. Fincher1 określił institutional research jako „inteligencję organizacji”, odwołując się do książki socjologa Harolda Willenski’ego Organizational Intelligence: Knowledge and Policy in Government and Industry z 1969 r., który z kolei podkreślał znaczenie wiedzy dla budowania polityki rozwoju. 
J.L. Saupe (wyd. 1 – 1981; wyd. 2 – 1990)2 przedstawił informację in
1 Fincher, Cameron (1978). Institutional research as organizational intelligence. Research in Higher Education, 8 (2), pp. 189–192, http://www.jstor.org/stable/40195147?seq=1#page_scan_tab_contents (odczyt: 7.08.2016).
2 Saupe, Joe L. (1990). The functions of institutional research (2nd ed.). Tallahassee, FL: Association for Institutional Research, http://www.airweb.org/EducationAndEvents/Publications/Pages/FunctionsofIR.aspx (odczyt: 7.08.2016).
stytucjonalną jako informację umożliwiającą podejmowanie decyzji, wspieranie planowania i tworzenia polityki rozwoju instytucji. Jest więc ona elementem pomocniczym wykorzystywanym zarówno w bieżącej działalności jednostki, jak i do oceniania jej dotychczasowego rozwoju, czy opracowywania planów na przyszłość. Cecha ta rozkłada informację instytucjonalną w czasie, wskazując jej immanentną cechę: zmienność. Drugą ważną cechą IR jest różnorodność poziomów szczegółowości danych, związana z samą organizacją instytucji i wielorakimi celami jej działania, np. w odniesieniu do uczelni zadaniami: naukowym, edukacyjnym i organizacyjnym. Cele naukowy i edukacyjny związane są także oczywiście z misją kulturotwórczą szkoły wyższej.
W niniejszej pracy przyjęto zmodyfikowaną wersję definicji opracowanej przez Remigiusza Sapę w raporcie końcowym Audyt informacji instytucjonalnej Uniwersytetu Jagiellońskiego3 z 2015 r., w którym zapisano, iż informacja instytucjonalna to „informacja generowana wewnątrz organizacji na jej temat i na jej użytek, a także na użytek interesariuszy zewnętrznych”4. Celem gromadzenia zasobów takiej informacji jest możliwość jej wykorzystania w skutecznym realizowaniu działań skierowanych do interesariuszy zewnętrznych instytucji szkolnictwa wyższego, ściśle skorelowanych z ich misją edukacyjną i naukową, a także do interesariuszy wewnętrznych, na płaszczyźnie pionowego i poziomego dzielenia się informacją wspierającą podejmowanie decyzji5.
Modyfikacja definicji polega na wprowadzeniu zmiany dotyczącej twórców tejże informacji. Informacja instytucjonalna jest bowiem tworzona także poza strukturami instytucji szkolnictwa wyższego, np. w formie rankingów, przeglądów funkcjonowania jednostki na różnym jej poziomie (od całości po pojedyncze sekcje) itp. Dane w ten sposób wygenerowane są analizowane i inkorporowane w ogólną wiedzę o konkretnej organizacji. Wielu użytkowników takiej informacji otrzymuje dane nie tylko o samej jednostce, ale także o jej otoczeniu (np. jak jest odbierana przez zewnętrznych klientów, jak wyniki naukowe 
3 Audyt informacji instytucjonalnej Uniwersytetu Jagiellońskiego (2015). Współautorzy: Małgorzata Janiak, Małgorzata Jaskowska, Remigiusz Sapa, Magdalena Wójcik, Marek Deja, Paulina Motylińska, Karolina Piaśnik, Anna Pieczka, Joanna Płaszewska. Kraków: UJ. Maszynopis. 
4 Audyt…, s. 6.
5 Zainteresowanych autorki odsyłają jeszcze do serwisów przedstawionych w aneksie.
wpłynęły na ogólny rozwój społeczeństwa itp.), czy o jej umiejscowieniu w całym systemie poprzez dane porównawcze, benchmarkingi itp. Podsumowując, stwierdzić zatem można, iż zakres znaczeniowy terminu informacja instytucjonalna obejmuje „informację tworzoną wewnątrz instytucji szkolnictwa wyższego lub poza nią na podstawie danych dostarczanych przez instytucję na jej temat i na jej użytek, a także na użytek interesariuszy zewnętrznych”.
Dla lepszego zobrazowania najważniejszych pojęć związanych z informacją instytucjonalną przygotowano chmurę tagów, która stanowi rysunek 1.
Rys. 1. Chmura tagów dla informacji instytucjonalnej


Źródło: opracowanie własne. Wykorzystano oprogramowanie WordArt: 
https://wordart.com/.
 Geneza i rozwój analiz instytucjonalnych w szkolnictwie wyższym
Początki analiz instytucjonalnych lokują się według Donalda J. Reicharda w „self–studies”6 realizowanych w organizacjach przez zewnętrzne grupy, specjalistów lub przez wewnętrzne biura analityczne. Jako okres zainicjowania pierwszych badań instytucjonalnych w instytucjach szkolnictwa wyższego autor ten wskazał lata 1959–1960. w 1959 roku odbyły się w Stanford University warsztaty dla 130 przedstawicieli uniwersytetów i college’ów 13 krajów zachodnich, a w roku 1960 opublikowano College Self–Study: Lectures on Institutional Research (Axt & Sprague, 1960) serię przygotowaną przez Western Interstate Commission on Higher Education (WICHE). 
W artykule W.H. Cowley’a7 (1960) historia informacji instytucjonalnej została przesunięta aż do roku 1701, kiedy to miało powstać pierwsze studium IR. Przy zakładaniu uniwersytetu w Yale fundatorzy przeprowadzili analizy funkcjonowania uniwersytetów w Szkocji i w Dublinie oraz amerykańskich – Uniwersytetu Harvarda i college’u William and Mary. Cowley zaprezentował także inne studia podjęte w XVIII i XIX wieku, wyróżniając analizę funkcjonowania Uniwersytetu Harvarda z 1820 roku oraz Yale Curriculum Study z 1828 roku jako ogólne analizy działania instytucji. Opisał też zapewne jedną z pierwszych prac o marnotrawstwie autorstwa William’a Rainey’a Harper’a z University of Chicago Waste in Education z 1899 roku. 


6 Reichard, Donald J. (2012). The History of Institutional Research. [W:]  Howard, Richard D.; McLaughlin, Gerald W.; Knight, William E. eds. (2012). The handbook of institutional research. San Francisco, CA: Jossey–Bass, p. 3.
7 Cowley, W. H. (1960). Two and a half centuries of institutional research. [W:] Axt, r.G.; Sprague, Hall T. eds. (1960). College self studies: lectures on institutional research. Boulder, CO: Western Interstate Commission on Higher Education, pp. 1–16.
The Association for Institutional Research: The First 50 Years (2011). Rice, Gary; Coughlin, Mary Ann; Howard, Richard eds. Tallahassee: Association for Institutional Research, 160 pp. https://www.airweb.org/AboutUs/History/Documents/Papers–Books–Manuscripts/TheAssociationforInstitutionalResearchTheFirst50Years.pdf+&cd=4&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox–b (odczyt: 7.12.2016).
Kolejni autorzy definiujący informację instytucjonalną ujmowali ją w sposób systemowy. Patrick T. Terenzini (1993)8 opisał trzy szczeble inteligencji organizacyjnej. Pierwsza inteligencja to inteligencja techniczna i analityczna, którą budują: wiedza faktyczna, umiejętności metodologiczne oraz systemy informatyczne (przetwarzanie danych, algorytmy, software). Drugi szczebel tworzy inteligencja zagadnieniowa, na którą składają się rozumienie kwestii kluczowych (wewnętrznych elementów wpływających na działanie uczelni), samo funkcjonowanie jednostki (m.in. formalne i nieformalne procesy podejmowania decyzji) oraz zdolność do współpracy w celu realizacji założonej misji. Trzecia inteligencja ma już charakter kontekstualny, a stanowią ją rozumienie kultury edukacji wyższej (w tym kultury organizacyjnej), zagadnienia biznesowe/finansowe, respektowanie perspektywy każdego z członków społeczności akademickiej i rozumienie czynników zewnętrznych. Wizualizacja tego modelu została zaprezentowana na rys. 2.
Rys. 2. Trzy inteligencje


Źródło: Oprac. własne na podstawie koncepcji Patricka T. Terenzini’ego (1993).
8 Terenzini, Patrick T. (1989). Assessment with open eyes: pitfalls in studying student outcomes. The Journal of Higher Education, 60 (6), pp. 644–664.
Następni badacze zogniskowali swoją uwagę na aspektach profesjonalnych związanych z realizacją procesów informacyjnych mających za przedmiot informację instytucjonalną, np. Marvin W. Peterson (1985, 1999)9 uplasował ją w kontekście większych zmian zachodzących w społeczeństwie. 
M.W. Peterson, badając zmiany w szkolnictwie wyższym, zauważył także, iż wzmocnienie instytucji szkolnictwa wyższego jest uwarunkowane jej dostosowaniem się do potrzeb i aktualnych trendów wynikających z rozwoju społecznego, naukowego i gospodarczego, co może być osiągnięte jako wynik konfrontacji analiz skuteczności samej instytucji oraz oczekiwań jej otoczenia. Rezultatem tej konfrontacji mogą być zmiany w jednostkach szkolnictwa wyższego, np. zakresy odpowiedzialności, budżetowanie, akredytacje, wyniki wydajności.
J.L. Saupe przedstawił model zarządzania informacją instytucjonalną w ujęciu systemowym, oparty na stworzeniu biura badań instytucjonalnych i planowania. Zadaniem biura jest wspomaganie władz instytucji szkolnictwa wyższego w podejmowaniu decyzji bieżących i w tworzeniu strategii, współtworzeniu analizy programów kształcenia, w zmianach misji i polityki działania. Autor ten podkreślił zalety wykorzystania takiego modelu zarządzania informacją instytucjonalną, a wśród nich zapewnienie bieżącej analizy działania uczelni, możliwość kumulowania informacji i jej integrowania oraz przekształcania w wiedzę o instytucji, wzmocnienie znaczenia opartych na faktach, świadomych procesów decyzyjnych.
Zadania jednego z biur uczelni amerykańskich the Department of Planning and Institutional Research of the Pennsylvania State University, zostały interesująco zwizualizowane na jego stronach internetowych (http://www.opia.psu.edu/sites/default/files/PIR–mission.PNG). Zapisano tam w trochę innym podziale zadania wymienione przez J.L. Saupe’go. Wymieniono: wspieranie i roz
9 Peterson, Marvin W. (1985). Institutional research: An evolutionary perspective. [W:] Peterson, Marvin W.; Corcoran, Mary eds. (1985). Institutional research in transition. New Directions for Institutional Research 46. San Francisco, CA: Jossey–Bass, pp. 5–15. 
Peterson, Marvin W. (1999). The role of institutional research: from improvement to redesign. [W:] Volkwein, J. Fredericks ed. (1999). What is institutional research all about? a critical and comprehensive assessment of the profession. New Directions for Institutional Research, 104. San Francisco, CA: Jossey–Bass, pp. 83–104. 
wijanie wzajemnych relacji i współpracy, zapewnianie wiedzy metodologicznej, instytucjonalnej i dzielenie się dobrymi praktykami, wspieranie zbierania i dostarczanie danych, a także ich integrację, wykonywanie rygorystycznych analiz oraz przygotowywanie ich interpretacji,  jak również umożliwianie planowania strategicznego oraz implementacji różnych inicjatyw, danych, informacji itd. Spolszczoną wersję tych celów zaprezentowano na rysunku 3.
Rys. 3. Zadania biura ds. planowania i informacji instytucjonalnej


Źródło: Oprac. własne na podstawie zawarości strony internetowej Department of Planning and Institutional Research of the Pennsylvania State University http://www.opia.psu.edu/sites/default/files/PIR–mission.PNG.
 Rozwój analiz instytucjonalnych opartych na systemach informacji instytucjonalnej jest ściśle powiązany z przemianami w funkcjonowaniu systemów i instytucji szkolnictwa wyższego w społeczeństwie. Istotnym rysem tych przemian staje się położenie szczególnego nacisku na transparentność działania tych instytucji oraz rozliczalność z realizowanych przez nie zadań wobec zewnętrznego otoczenia społecznego i gospodarczego, a także ponoszonych na ich działalność nakładów finansowych. Współczesne instytucje szkolnictwa wyższego mają zapewnioną dużą autonomię, działają jednak w środowisku, w którym są zmuszone do nieustannego konkurowania zarówno o środki finansowe, jak i o wysokiej jakości kadrę naukowo–dydaktyczną oraz studentów i doktorantów. w zglobalizowanym, silnie konkurencyjnym środowisku naukowym i edukacyjnym, uczelnie są zobowiązane do ustawicznego potwierdzania własnej użyteczności i pozycji w tym środowisku oraz podnoszenia prestiżu naukowego i dydaktycznego. Opisane tendencje rodzą z jednej strony potrzebę określenia wyznaczników i zdefiniowania doskonałości instytucji szkolnictwa wyższego, z drugiej opracowania i wdrożenia takich metod zarządzania uczelnią, które zapewnią utrzymanie, a nawet podniesienie przewagi konkurencyjnej. Dla zaspokojenia tych potrzeb niezbędne jest tworzenie zasobów instytucjonalnej samowiedzy, jako wyniku procesów informacyjnych mających za przedmiot dane i informacje dotyczące wyników działalności instytucji w różnych obszarach jej funkcjonowania. Zasoby te mogą być wykorzystywane w działaniach samodoskonalących oraz do porównywania się z innymi instytucjami. 
Wśród modeli doskonałości instytucji szkolnictwa wyższego wskazać można trzy dominujące (Burke, Minassians, 2003; Burke, Serban, 1998; Vol<BR>kwein, 200710): 
1) model zasobów/reputacji, w obrębie którego jakość instytucji jest ujmowana w kategoriach oceny jej reputacji, miejsca zajmowanego w prestiżowych rankingach, oceny osiągnięć naukowych kadry, doktorantów i studentów, zasobów finansowych, wysokości pozyskiwanego finansowania zewnętrznego,
2) model zorientowany na klienta, w obrębie którego najważniejszymi wyznacznikami doskonałości instytucji jest zaspokajanie potrzeb studentów 
10 Burke, Joseph C.; Minassians, Henrik P. eds. (2003). Reporting higher education results: missing links in the performance chain. San Francisco, CA: Jossey–Bass, 160 pp. (New Directions for Institutional Research, 116).
Burke, Joseph C.; Serban, Andreea M. eds. (1998). Performance funding for public higher education: fad or trend? San Francisco, CA: Jossey–Bass, 110 pp. (New Directions for Institutional Research, 97).
Volkwein, J. Fredericks (2007). Assessing institutional effectiveness and connecting the pieces of a fragmented university. [W:] Burke, Joseph C. ed. (2007). Fixing the fragmented university. Bolton, MA: Anker.
i doktorantów, zapewnienie satysfakcji absolwentów, a także stworzenie przyjaznych warunków studiowania, w tym oferowanie niskiego czesnego oraz pomo<BR>cy socjalnej (zob. Seymour, 1992)11 ,
3) model inwestycji strategicznych, w obrębie którego doskonałość instytucji jest ujmowana w kategoriach zwrotu z inwestycji, co wyraża się w zorientowaniu postrzegania doskonałości poprzez pryzmat wyników, jak np. liczba prestiżowych publikacji, wysoka cytowalność publikacji, liczba pracowników mieszczących się w grupie najwyżej cytowanych badaczy, tempo, w jakim pracownicy osiągają stopnie naukowe i awansują, zdawalność oraz terminowość kończenia studiów (Burke, Minassians, 2003; Volkwein, 2007)12. 
W praktyce funkcjonowania instytucji szkolnictwa wyższego w Polsce elementy wszystkich, opisanych wyżej, modeli są wykorzystywane do oceny jakości uczelni i ich jednostek podstawowych. Zasoby informacji instytucjonalnej muszą zatem gromadzić i przechowywać dane i informacje, które umożliwią analizę funkcjonowania zarówno w obszarze dydaktyki, jak i prowadzonych badań naukowych, a także uwarunkowań, w których działalność dydaktyczna i naukowa jest realizowana. Obejmuje to informacje o infrastrukturze, zatrudnieniu kadry naukowo–dydaktycznej oraz wspierającej proces badawczy i dydaktyczny, o współpracy z otoczeniem oraz o wytwarzanych przez uczelnię i jej jednostki wewnętrznych regulacjach prawnych .
W inteligentnej organizacji otrzymywana informacja jest szybko przetwarzana, a na jej podstawie podejmowane są decyzje, wprowadzane od razu w życie (Porada–Rochoń; Brojak–Trzaskowska13). Małgorzata Porada–Rochoń i Małgorzata Brojak–Trzaskowska stwierdziły, iż na „inteligencję organizacji wpływa 5 wymiarów: 1) zewnętrzna świadomość informacyjna, 2) wewnętrzne 
11 Seymour, D. T. (1992). on Q: Causing quality in higher education. Phoenix, AZ: American Council on Education/Oryx Press, pp. 145–180.
12 Volkwein, J. Fredericks (2011). Gaining Ground: The Role of Institutional Research in Assessing Student Outcomes and Demonstrating Institutional Effectiveness. http://www.learningoutcomesassessment.org/documents/Volkwein.pdf (odczyt: 7.12.2016).
13 Porada–Rochoń, Małgorzata; Brojak–Trzaskowska, Małgorzata (2008-). Rozdz. 11: Inteligencja organizacji i jej wpływ na długoterminowy wzrost przedsiębiorstwa. http://www.mikroekonomia.net/system/publication_files/14/original/10.pdf?1314868943 (odczyt: 2.08.2016).
rozpowszechnianie wiedzy, 3) optymalna struktura decyzyjna, 4) koncentracja na rdzeniu działalności, 5) ciągła innowacyjność”. Natomiast komponenty inteligentnej organizacji cytowane autorki zwizualizowały następująco:
Rys. 4. Inteligentna organizacja


Źródło: Na podstawie M. Porada–Rochoń; M. Brojak–Trzaskowska (2008). 
Jak wynika z rysunku 4 podstawowymi czynnikami wpływającymi na dobre działanie inteligentnej organizacji, także uczelni wyższej są: intencjonalnie gromadzone dane i informacje, przetworzone w wiedzę, tworzącą zasoby samowiedzy instytucjonalnej, 2) sprawnie działający system zarządzania informacja instytucjonalną oraz przygotowani, kompetentni użytkownicy (zob. rys. 4).
System informacji instytucjonalnej
Na podstawie streszczonych w poprzednich podrozdziałach analiz można przestawić system informacji instytucjonalnej jako: „zespół powiązanych ze sobą odpowiednimi relacjami elementów i rozwiązań w zakresie informacji instytucjonalnej, w którego skład wchodzą zarówno systemy informatyczne lub ich części służące realizacji zadań z zakresu informacji instytucjonalnej, zasoby gromadzone i przetwarzane w tradycyjny sposób (wydruki, notatki, dokumentacja papierowa, publikacje w wersji drukowanej itd.) oraz narzędzia wykorzystywane w tym celu (np. segregatory, teczki, wyposażenie zwartego magazynowania itp.), a także ludzie i jednostki organizacyjne uczestniczące w procesach informacji instytucjonalnej”14.
Zasoby, a więc jeden z elementów budujących system informacji instytucjonalnej zostały zaprezentowane przez J. Fredericks’a Volkwein’a15 w postaci ‘złotego trójkąta’ (stworzonego co prawda dla potrzeb uczelni amerykańskich, ale dające się zaadaptować dla instytucji polskich), składającego się z: 
1) raportów instytucjonalnych i analiz polityki administracyjnej,
2) planów strategicznych, rejestracji, zarządzania finansami, 
3) ocen wyników, przeglądów programów, zakresów odpowiedzialności, akredytacji i efektywności organizacyjnej.
Wszystkie dane dotyczące całego ‘trójkąta’ powinny być systematycznie zbierane, aby stworzyć ogólną bazę wiedzy o instytucji. Celem budowania takiej bazy jest ustalenie jakości, form działania organizacji, możliwości jej lepszego działania, współpracy z otoczeniem itp. 
Pamiętać jednakże należy, iż ‘boki złotego trójkąta’ powinny mieć budowę hierarchiczną, odpowiadającą strukturze jednostki. Elementy budujące tak przedstawiony system odnoszą się bowiem zarówno do całości organizacji, jak i do poszczególnych jej sekcji i podsekcji. Na rys. 5 zwizualizowano fragment boku trójkąta, przedstawiając raporty i poziomy ich szczegółowości w odniesieniu do organizacji zbudowanej hierarchicznie. Pamiętać jednak należy, iż jest to tylko fragment boku trójkąta, prezentujący raporty. 
Przedstawienie graficzne ‘złotego trójkąta’ oraz powiększenie jego fragmentu stanowi rysunek 5.
14 Audyt…., s. 4.
15 Volkwein, J. Fredericks (2011). Gaining Ground: The Role of Institutional Research in Assessing Student Outcomes and Demonstrating Institutional Effectiveness. http://www.learningoutcomesassessment.org/documents/Volkwein.pdf (odczyt: 7.12.2016).
Rys. 5. „Złoty trójkąt” J. Fredericks’a Volkwein’a


Źródło: Oprac. własne na podst. pracy J. Fredericks’a Volkwein’a.
Rozbudowa modelu ‘złotego trójkąta’ dokonana przez Małgorzatę Janiak16 pozwoliła stworzyć wizualizację zaprezentowaną na rysunku 6. Do ‘trójkąta’ zasobów dodane zostały kolejne dwa: 1) ‘trójkąt’ systemu zbudowany z: 
16 Janiak, Małgorzata (2016). Model systemu zarządzania informacją instytucjonalną dla szkoły wyższej. Maszynopis.
1a) organizacji, 1b) procedur oraz 1c) systemu informatycznego oraz 2) ‘trójkąt’ użytkowników, na który to składają się: 2a) twórcy, 2b) pośrednicy oraz 2c) odbiorcy końcowi. 
Dokładny opis poszczególnych elementów systemu zawiera dla organizacji: ich rozbudowaną strukturę hierarchiczną oraz wyodrębnione jednostki ogólnouczelniane, w tym także relacje między nimi, z jednostkami nadrzędnymi i współpracującymi; dla procedur: same procedury, dobre praktyki, księgi jakości oraz wykazy odpowiedzialności; a dla systemu informatycznego: jego elementy techniczne, informatyczne i logiczne, czyli różnorodne formaty oraz różne struktury dla wielu typów danych. 
Rozdział użytkowników wpasowano w podział na klientów wewnętrznych i zewnętrznych. Wewnętrznymi, a czasem zewnętrznymi, użytkownikami są twórcy i pośrednicy, zaś końcowymi decydenci, pracownicy administracji, pracownicy naukowi i dydaktyczni oraz oczywiście studenci i doktoranci.
Na infografice reprezentującej cały model informacji instytucjonalnej zamieszczono także najważniejsze domeny działalności uczelni wyższej: działalność naukową, dydaktyczną oraz organizację i finanse, które wpisują się w kolejny ‘trójkąt’, tym razem funkcjonalny.
Rys. 6. System informacji instytucjonalnej


Źródło: oprac. własne.
Wytworzenie takiego skutecznego ogólnego systemu pozwoli na stworzenie ‘inteligentnej organizacji’, opartej na relewantnej i skutecznej informacji instytucjonalnej. Jej zasoby są elementem bardzo ważnym dla autorek, ze względu na główny temat książki: otwarte repozytorium instytucjonalne.
Komponenty systemu odnoszące się do zarządzania różnorodnymi danymi, już po ich zebraniu, można także przedstawić jako: 1) raporty zewnętrzne i wewnętrzne, 2) analizy opisowe, diagnostyczne, prognostyczne, zalecające oraz 3) inteligencję instytucjonalną, wiedzę o instytucji prezentowaną na wizualizacjach (głównie statycznych) i dashboard’ach. Rysunek 7 ukazując te elementy wskazuje także na kolejny cel tworzenia systemu: sięganie dalej, kreatywność instytucji, jej dopasowywanie się do zmian, zachodzących w niej samej oraz w otoczeniu. Do tego dochodzi kreatywna misja uczelni: tworzenie zmian, wpływanie na rzeczywistość.
Rys. 7. Komponenty zasobu


Źródło: rysunek na podstawie About Institutional Research.
https://www.rit.edu/fa/irps/content/outreach–0 (odzyt: 10.08.2016).
O informacji instytucjonalnej, jej systemie, celu istnienia itd. można by napisać jeszcze dużo, lecz nie to jest głównym zadaniem tej książki. Autorki ograniczyły się więc wyłącznie do zaprezentowania najważniejszych elementów stanowiących system informacji instytucjonalnej, do których odnosić się będą w dalszej części pracy.
2	
Open Access


Podobnie, jak to zostało określone w stosunku do informacji instytucjonalnej, można stwierdzić, iż opracowań terminu i ruchu Open Access w piśmiennictwie polskim i światowym jest bardzo wiele17, stąd w tej publikacji zostaną zaprezentowane wyłącznie kluczowe elementy, do których w dalszej części książki autorki będą się odwoływać. 
I tak przez termin ‘Open Access’, ‘OA’, ‘otwarty dostęp’ rozumiana jest możliwość wykorzystania różnorodnych źródeł wiedzy i dziedzictwa kulturowego, z zaznaczeniem, iż wiedza naukowa winna być aprobowana przez społeczność naukową – za: Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities18 (2003). 
OA jest więc zarówno ruchem społecznym, jak i otwartym modelem komunikacji naukowej, na który składają się otwarte: czasopisma (złota droga), repozytoria (zielona droga), zasoby edukacyjne, dane, także dane surowe, multimedia, oprogramowanie itd. Darmowy dostęp określany jest najczęściej terminem ‘otwarty dostęp gratis’, a jeśli brak jest pewnych ograniczeń prawno–autorskich i licencyjnych ‘otwarty dostęp libre’ (który w zależności od rozszerzenia dozwolonego użytku ma wiele stopni). Ten ostatni dostęp oparty jest na różnorodnych licencjach np. na licencjach Creative Commons, z których 4 podstawowe to: 1) uznanie autorstwa, 2) użycie niekomercyjne, 3) na tych samych warunkach i 4) bez utworów zależnych. Często stosowane licencje to: CC0 (CC–Zero) – umieszczenie dzieła w domenie publicznej, CC–BY – uznanie autorstwa (wykorzystanie dzieła w dowolny sposób pod warunkiem, uznania autorstwa pierwot
17 Najważniejsze dokumenty opisano w Aneksie 2.
18 Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities (2003). https://openaccess.mpg.de/Berlin–Declaration; http://www.fu–berlin.de/sites/open_access/Veranstaltun-<BR><BR>gen/oa_berlin/poster/Berlin–Declaration_Simone–Rieger_MPIWG.pdf (odczyt: 12.08.2016).nego twórcy – licencja rekomendowana przez Open Access Scholarly Publishers Association OASPA i program SPARC Europe Seal of Approval), CC–BY–NC – uznanie autorstwa, ale brak możliwości wykorzystania dzieła w celach ko<BR>mercyjnych, CC–BY–ND – uznanie autorstwa i zezwolenie na użytek w celach komercyjnych, przy zablokowaniu stworzenia dzieł pochodnych itd. [zob. http://creativecommons.pl/poznaj–licencje–creative–commons/
]. Licencje te są bardzo ważne, gdyż wszyscy autorzy zamieszczający swoje prace w dowolnym serwisie (w tym w repozytorium) powinni zaopatrywać w nie swoje publikacje.
Autorki odwoływać się jeszcze będą do terminu ‘otwarte mandaty’, który oznacza, szczególnie w odniesieniu do repozytoriów uczelnianych, wydanie rozporządzeń przez władze jednostki zobowiązujące pracowników do upowszechniania wyników prac badawczych w otwartym dostępie, zwłaszcza przez zamieszczanie swoich publikacji oraz wyników badań właśnie w otwartych repozytoriach uczelnianych, co oparte jest na zasadzie zielonej drogi. Jak napisał Peter Suber19 w pracy Otwarty dostęp „mandat oparty na złotej drodze wykluczałby większość” z periodyków (w tym wysoko punktowanych) i „ograniczałby naukowcom swobodę publikowania prac w wybranych przez nich czasopismach”. Autor ten przedstawił także rodzaje mandatów: 1) mandat z furtką, kiedy to autorzy publikują w otwartym repozytorium, chyba, że nie pozwala na to umowa z konkretnym wydawnictwem; 2) mandat depozytowy, kiedy każda praca jest deponowana w otwartym repozytorium w momencie przyjęcia dzieła do publikacji, ale jeśli wydawca nie zgodzi się na udostępnianie go wszystkim użytkownikom pozostaje on niewidoczny; udostępnia się go po pewnym czasie – na podstawie umowy z wydawcą; 3) mandat bazujący na zachowaniu praw – podobny do mandatu depozytowego, lecz dający możliwość zapewnienia zgody na udostępnienie pracy np. jeśli badania są finansowane z grantów autor/instytucja zachowują niewyłączne prawo do otwarcia publikacji za pośrednictwem repozytorium. 
19 Suber, Peter (2012). Otwarty dostęp. Warszawa: Wydaw. Uniw. Warszawskiego, s. 71. http://pon.edu.pl/index.php/nasze–publikacje?pubid=14 (dostęp: 17.08.2016).
Oczywiście mandaty są pewnym środkiem presji, nacisku ze strony władz uczelni czy państwa. Ogólniejsza i mniej pressingowa jest polityka oparta na prośbie lub zachęcie, kiedy to uczelnia sugeruje środowisku akademickiemu publikowanie prac w otwartym dostępie, czy też rekomenduje takie działania w odniesieniu do nowych publikacji (zob. np. art. Iryny Kuchma)20. 
Repozytoria otwarte wykorzystujące dowolny typ mandatów można wyszukać dzięki The Registry of Open Access Repository Mandates and Policies (ROARMAP) https://roarmap.eprints.org/. 
Wizualizacja przyjęcia polityki otwartego dostępu (dostosowania do programu Horyzont 2020) – stan z sierpnia 2016 r. przedstawiona została na rysunku 8. Widać na nim, iż Polska w 59% zaakceptowała co prawda tę politykę, ale liczba opisanych (i to niepełnymi danymi) w tym portalu repozytoriów to tylko 3 serwisy (Adam Mickiewicz University – http://repozytorium.amu.edu.pl; Interdiscipli<BR>nary Centre for Mathemathical and Computational Modelling (ICM), University of Warsaw  – http://repozytorium.ceon.pl; Polish Academy of Science Institute of Biochemistry and Biophysics – http://www.ibb.waw.pl). Dla porównania dla USA są to 131 repozytoriów (z czego sam Harvard ma ich 10 np. Harvard University Faculty of Arts & Sciences – Peer–reviewed manuscripts – http://dash.harvard.edu/), Wielkiej Brytanii – 118 (np. Uniwersytet w Oxfordzie – Peer–reviewed manuscripts, ETDs – https://ora.ox.ac.uk/), Turcji – 42, Hiszpanii – 32, Niemiec – 28, Kanady – 27, Włoch – 23, Francji – 21.
20 Kuchma, Iryna (2011). Polityka i strategie otwartego dostępu: zalecenia dla twórców polityk uczelnianych. Biuletyn EBIB, nr 7 (125). http://www.ebib.pl/images/stories/numery/125/125_kuchma.pdf (odczyt: 6.01.2017).
Rys. 8. Przyjęcie polityki otwartego dostępu (dostosowanie do programu Horyzont 2020)


Źródło: The Registry of Open Access Repository Mandates and Policies (ROARMAP) https://roarmap.eprints.org/ (stan: sierpień 2015).
Dla lepszego zobrazowania warunków, jakie musi spełnić repozytorium, aby stać się otwartym zaprezentowano na rysunku 9 (na podstawie Uniwersytetu Harvarda – przykładowy rekord opisu jednostki). Główne elementy otwartej polityki zapisane zostały poprzez: czas i miejsce składania depozytu, typy zawartości określone w ramach mandatu, wersję dokumentu, czy można odstąpić od udostępniania go w repozytorium, kiedy wersja staje się wersją OA (np. po zakończeniu embarga nałożonego przez wydawnictwo). Dodatkowe metadane to: czy depozyt jest warunkiem koniecznym do oceny jakości badań naukowych (model Liège / HEFCE), rodzaj praw, czy prawa mogą zostać uchylone, w jaki sposób autor określa swoje prawa oddając dzieło do otwartego dostępu (rodzaje licencji), dopuszczalna długość embarga i możliwość jego uchylenia (polityka dla nauki, techniki i medycyny i dla nauk humanistycznych i społecznych), otwarte warunki licencyjne lub „złota droga OA”, rodzaj finansowania.
Wszystkie te elementy powinny być przemyślane przez instytucje nadzorującą repozytorium, zwłaszcza przez uczelnię, która chciałaby wprowadzić politykę propagowania OA lub mandaty depozytowe.
Rys. 9. Rekord opisu repozytorium


 

Źródło: The Registry of Open Access Repository Mandates and Policies (ROARMAP) https://roarmap.eprints.org/ (stan: sierpień 2015).
	Na koniec tego rozdziału należy jeszcze przedstawić opis publikacji dotyczącej badań na temat stosowania OA przez uczelnie polskie, które zostały zrealizowane już po ankiecie rozpropagowanej przez autorki na UJ. w sierpniu i wrześniu 2016 r. Dorota Lipińska i Marzena Marcinek21 przeprowadziły ankietę o zaangażowaniu uczelni i ich bibliotek w działalność ‘otwierania nauki’ oraz prowadzenia bibliografii publikacji pracowników uczelni, bibliotek cyfrowych i repozytoriów instytucjonalnych. z wybranych z Rankingu Uczelni Akademickich – Perspektywy 2016 28 uczelni (po 5: uniwersytetów, uczelni medycznych, rolniczych, technicznych, ekonomicznych i 3 pedagogicznych) otrzymano 14  wypełnionych ankiet. Okazało się, że wiele uczelni (o czym jeszcze w rozdziale 3) prowadzi różnorodne serwisy, to tylko w 1 ankiecie wskazano, iż na uczelni obowiązują dokumenty regulujące OA. 
21 Lipińska, Dorota; Marcinek, Marzena (2016). Repozytoria instytucjonalne w otwieraniu nauki – przykłady wykorzystania i integracji danych w polskich ośrodkach naukowych (Seminarium naukowo-dydaktyczne: Otwieranie nauki – praktyka i perspektywy, Kraków 26-27.09.2016). 
https://suw.biblos.pk.edu.pl/downloadResource&mId=1829214 (odczyt: 20.05.2017).
Jeśli chodzi o procent pełnotekstowych zasobów uczelnianych udostępnianych w: 
1) bibliotekach cyfrowych to: dla 5 uczelni jest to 90–100%; dla 2 – 50–60%; dla kolejnych 2 – 1–10%; natomiast 5 nie podało danych, 
2) repozytoriach to: dla 5 uczelni jest to aż 100%; dla 1 –  30%; w 1 szkole wyższej repozytorium dopiero powstaje, zaś dla pozostałych nie uzyskano informacji.
Jak widać z analizy tej ankiety opracowywanie różnorodnych źródeł o badaniach naukowych, czy prace nad stworzeniem ogólnego modelu ‘otwierania nauki’ dla Polski trwają i jeszcze w najbliższej przyszłości trwać będą.
3	
Repozytorium


Repozytorium jako archiwum danych i baza wiedzy
Termin ‘repozytorium’ nie jest traktowany w piśmiennictwie naukowym jako termin jednoznaczny. Cześć autorów przestawia repozytorium jako tradycyjną bibliotekę cyfrową, podkreślając czasem, iż jego specyfiką jest rodzaj zasobów: naukowych, inni piszą o archiwum danych, część zaś rozumie pod tym pojęciem każdy system przechowywania dokumentów, często instytucjonalne repozytorium dokumentów, bez względu, czy jest to np. strona internetowa, czy czasopismo naukowe. Niektórzy badacze podkreślają wolny dostęp do danych (zob. Janiak, 2012)22. 
Polskie słowniki językowe jak np. Słownik języka polskiego nie odnoszą się do informatologicznego znaczenia tego terminu, podając jedynie, iż jest to „szafa lub półka do przechowywania akt urzędowych”23. Podobnie definiuje to pojęcie ODLIS – słownik terminów z zakresu informacji naukowej i bibliotekoznawstwa, przytaczając określenie: „przestrzeń fizyczna (budynek, pokój, przestrzeń) zarezerwowana dla stałego lub pośredniego magazynowania materiałów archiwalnych (rękopisy, rzadkie książki, dokumenty rządowe, dokumenty, fotografie itp.). w celu zachowania i chronienia zasobów kolekcje archiwalne powinny być dostosowane do obecnych standardów ochrony środowiska i bezpieczeństwa. To, czy repozytorium jest otwarte czy zamknięte dla ogółu społe
22 Janiak, Małgorzata (2012). Biblioteka cyfrowa, biblioteka elektroniczna, biblioteka wirtualna. [W:] Janiak, Małgorzata; Krakowska Monika; Próchnicka Maria red. Biblioteki cyfrowe: praca zbiorowa. Warszawa: Wydawnictwo SBP, s. 15–65.
23 Repozytorium. http://sjp.pwn.pl/szukaj/repozytorium.html (odczyt: 22.08.2016).
czeństwa, zależy od polityki instytucji macierzystej”24. Natomiast repozytorium cyfrowe według ODLIS jest jednoznaczne z biblioteką cyfrową, zaś jego definicja jest bardzo opisowa, gdyż mówi, iż: „wiele bibliotek akademickich i naukowych aktywnie angażuje się w tworzenie cyfrowych kolekcji książek, gazet, prac doktorskich, mediów i innych źródeł dla instytucji, które służą jako sposób na zachowanie i rozpowszechnianie informacji naukowych. Zwykle stworzone lub wyprodukowane lokalnie, posiadają kontent stworzony w formacie cyfrowym (born digital) lub przeformatowany. Dostęp jest zasadniczo nieograniczony, zgodnie z protokołem OAI (Open Archives Initiative), który umożliwia archiwizację interoperacyjną i przeszukiwalną przez wiele archiwów”25. Ważny podkreśleniem jest nieograniczony dostęp. 
Niektórzy autorzy idą jeszcze dalej, traktując repozytorium jako specyficzny system socjotechniczny, który składa się z „technicznych systemów i standardów – działań i praktyk związanych z rozwijaniem i użytkowaniem systemu oraz społecznych uzgodnień i rozstrzygnięć organizacyjnych, które tworzą jego strukturalne ramy”2 [Rieger 2012, s. 28]. w podobnym duchu repozytoria (archiwa) cyfrowe postrzegane są w ramach modelu referencyjnego Open Archival Information System (OAIS): “OASIS to archiwum, będące organizacją (która może być częścią większej organizacji) ludzi i systemów, podejmującą się odpowiedzialności za zachowanie informacji i jej udostępnianie określonej społeczności”3 [Reference model 2012, s. 1–1]. Taki punkt widzenia przyjęto również w raporcie na temat charakterystyki godnych zaufania repozytoriów cyfrowych (ang. trusted digital repositories) przygotowanym przez RLG_OCLC w 2002 roku: „godne zaufania repozytorium cyfrowe to takie, którego misją jest wiarygodne organizowanie dostępu do zorganizowanych zasobów informacji cyfrowej w długiej perspektywie czasowej dla wybranej społeczności, teraz i w przyszłości”4 [Trusted digital repositories 2002]. Warunki podstawowe dla takiego repozytorium to: „przyjęcie odpowiedzialności za długookresowe przechowywanie zasobów cyfrowych w imieniu depozytariuszy treści cyfrowych dla 
24 Repository. [W:] Reitz, Joan M. ODLIS. Online Dictionary for Library and Information Science. http://www.abc-clio.com/ODLIS/odlis_r.aspx (odczyt: 22.08.2016). 
25 Digital repository. [W:] Reitz, Joan M. ODLIS. Online Dictionary for Library and Information Science. http://www.abc-clio.com/ODLIS/odlis_d.aspx#digitalrepository (odczyt: 22.08.2016).
dobra obecnych i przyszłych użytkowników; zapewnienie systemu organizacyjnego zapewniającego nie tylko bezpieczeństwo nośników informacji, lecz również przechowywanych zasobów cyfrowych;  zapewnienie trwałości organizacyjnej i finansowej; zapewnienie metod ewaluacji systemu;  polityka i praktyka przechowywania informacji; powinny być mierzalne i ocenialne”26. Zaś warunki szczegółowe to: „określenie rodzaju i zakresu przechowywanych danych cyfrowych; zapewnienie bezpieczeństwa i autentyczności danych cyfrowych, bez względu na ich wartość;  zapewnienie możliwości składowania danych przez różnego rodzaju dostawców;  przestrzeganie prawa autorskiego w odniesieniu do przechowywanych materiałów;  posiadanie wystarczających środków finansowych na utrzymanie repozytorium”.27
Takie spojrzenie wydaje się szczególnie cenne z perspektywy praktyki projektowania, wdrażania i prowadzenia repozytoriów cyfrowych, gdyż poszerza i kieruje uwagę w stronę aspektów zazwyczaj pomijanych w rozważaniach i badaniach koncertujących się na rozwiązaniach technologicznych, a kluczowych dla powodzenia takiego przedsięwzięcia w wymiarze organizacyjnym i społecznym [np. Thibodeau 2007, Giesecke 2011].
W odniesieniu do takiego rozumienia repozytorium została także zaprezentowana jego rola, opisana przez Małgorzatę Rychlik28 „jako zespół usług, które uniwersytet oferuje członkom swojej społeczności. Usługi te służą zarządzaniu oraz upowszechnianiu cyfrowych dokumentów tworzonych przez instytucję i jej członków. Repozytorium jest nade wszystko zobowiązaniem instytucji do zarządzania materiałami cyfrowymi, z uwzględnieniem długoterminowego zabezpieczenia obiektów, jak również zorganizowania dostępu do nich oraz ich rozpowszechniania”29.
26 Potęga, Joanna (2008). Narodowe repozytorium dokumentów elektronicznych (VIII Ogólnopolska Konferencja „Automatyzacja bibliotek publicznych” Warszawa 26-28 listopada 2008 r.). www.sbc.org.pl/Content/10978/15_Potega_Narodowe_repozytorium.pdf (odczyt: 22.08.2016).
27 Tamże.
28 Rychlik, Małgorzata (2012). Co repozytorium instytucjonalne oferuje swojej społeczności akademickiej? – na przykładzie repozytorium AMUR oraz repozytoriów na świecie. https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/.../Rychlik_co_repozytorium_oferuje.pdf (odczyt: 22.08.2016).
29 Za: Lynch, Clifford A. (2003). Institutional Repositories: Essential Infrastructure for Scholarship in the Digital Age. ARL: a Bimonthly Report, 226, pp. 327–336. http://www.arl.org/resources/pubs/br/br226/br226ir.shtml (odczyt: 30.08.2016).
Z drugiej strony w najpopularniejszej encyklopedii  internetowej – w Wikipedii30 definicja repozytorium została sformułowania bardzo ogólnie, wręcz zbyt ogólnie, jako termin „stosowany również w odniesieniu do najrozmaitszych zasobów cyfrowych (baz danych, zbioru pakietów czy kodów źródłowych), np. w Internecie”. Nie przedstawiono w niej wszystkich funkcji takiego systemu, zaznaczając, iż „repozytorium odnosi się przede wszystkim do miejsca przechowywania, a nie udostępniania”. Nie podkreślono więc głównego celu tworzenia repozytoriów nowego typu: przekazywania informacji. Zaznaczono jedynie zachowanie wiedzy, co było istotne dla twórców pierwszych archiwów, np. internetowych (zob. Internet Archive – https://archive.org/, notabene dziś przedstawiającego się jako biblioteka). 
Podobnie lakoniczny w definicjach jest Wikisłownik31, który przedstawia repozytorium jako „miejsce, z którego wielu użytkownikom udostępniane są pli<BR>ki lub aplikacje”. 
Nowe repozytoria, zwłaszcza uczelniane, na swoich stronach internetowych opisywane są jako obiekty, mające na celu: „gromadzenie, upowszechnianie i promocję dorobku naukowego uniwersytetu”32. Na stronie Biblioteki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie można także przeczytać podobne wyjaśnienie terminu repozytorium, rozumianego właśnie jako repozytorium uczelni wyższej. Jest „to publicznie dostępne ‘archiwum’, które gromadzi i udostępnia materiały dydaktyczne oraz bieżący dorobek naukowy pracowników danej instytucji czy uniwersytetu, umieszczone przez nich samych lub administratora w trybie on–line. Jako platforma udostępniająca otwarte zasoby naukowe często integruje instytucję/uczelnię z innymi źródłami informacji naukowej o szerszym zasięgu”33.
Czasem repozytorium jest traktowane jako baza danych czy baza wiedzy – zob. Bazę Wiedzy Politechniki Warszawskiej,  w opisie której pojawił się zapis, iż: „Repozytorium otwarte (ang. open repository, open archive) jest to na
30 Repozytorium. https://pl.wikipedia.org/wiki/Repozytorium (odczyt: 22.08.2016).
31 Tamże.
32 Repozytorium. https://depotuw.ceon.pl/ (odczyt: 22.08.2016).
33 Repozytoria OA (2015). http://www.biblioteka.uksw.edu.pl/pl/node/85 (odczyt: 30.08.2016).
rzędzie służące zarządzaniu i długoterminowemu przechowywaniu dokumentów cyfrowych. Repozytoria wspierają rozwój badań naukowych, procesy uczenia się oraz prace administracyjne. Stosują one otwarte standardy tak, aby ich zasób był w pełni dostępny. Standardy te pozwalają na stosowanie mechanizmów, które umożliwiają importowanie, eksportowanie, przechowywanie i wyszukiwanie cyfrowych dokumentów w repozytorium. Zawartość otwartego archiwum może być bardzo różna i różnym może służyć celom oraz użytkownikom. Na ogół są to artykuły z czasopism, prace doktorskie, materiały dydaktyczne, surowe dane eksperymentalne oraz sprawozdania i raporty”34. Opis ten wskazuje na ścisłe połączenie repozytorium z działalnością naukową. 
Innym przykładem takiego rozumienia jest w Polsce Centralne Repozytorium Informacji Publicznej (CRIP) – Dane publiczne – https://danepublicz<BR>ne.gov.pl/, które jest jednym „z trybów dostępu do informacji publicznej, także w celu ponownego wykorzystywania, wprowadzony do ustawy o dostępie do informacji publicznej nowelizacją z dnia 16 września 2011 r. ustawy z dnia 6  września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U.112.1198, z późn. zm.)”35. Zgodnie z zapisanymi celami ma ono szczególne znaczenie dla rozwoju innowacyjności i rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Ministerstwo Cyfryzacji natomiast przygotowało Centralne repozytorium wzorów dokumentów elektronicznych – http://mc.bip.gov.pl/centralne–repozytorium–wzorow–dokumentow–elektronicznych/43003_centralne–repozytorium–wzorow–dokumentow–elektronicznych.html. Zaś Urząd Zamówień Publicznych prezentuje na swoich stronach internetowych Repozytorium Wiedzy – https://www.uzp.gov.pl/baza–wiedzy, które rozumiane jest właśnie jako baza wiedzy. 
Jak widać z tego krótkiego przeglądu wykorzystywanej terminologii, pojęcia ‘repozytorium’, ‘baza danych’, ‘baza wiedzy’, ‘archiwum danych’ zatracają swoją ostrość i unikatowość. Używane są przez twórców prezentujących swoje serwisy w sieci wymiennie. Ich głównymi celami pozostaje jednak zawsze 
34 Baza Wiedzy Politechniki Warszawskiej. http://repo.bg.pw.edu.pl/index.php/pl/informacje-o-repozytorium-o-rep/definicje-repozytorium (odczyt: 20.06.2017).
35 ePodręcznik eusługi publiczne (2015). https://epodrecznik.mac.gov.pl/mediawiki/index.php?title= Centralne_Repozytorium_Informacji_Publicznej_(CRIP). (odczyt: 30.08.2016).
archiwizowanie dokumentów szeroko rozumianych (także multimediów), upublicznianie dorobku, zwłaszcza naukowego konkretnej instytucji lub środowiska, a także poprzez przygotowanie różnorodnych usług wyszukiwawczych lepsze prezentowanie jednostki np. uczelni, jej dorobku naukowego i dydaktycznego. Repozytorium jest więc częścią działań PR–owych, reklamujących ośrodek lub grupę ośrodków i ich pracowników. Jest także źródłem wyszukiwania współpracowników do konkretnych badań, działań itp. Naukowcy są bowiem, dzięki informacjom zawartym w repozytorium, dokładnie ulokowani w swoich specjalnościach, grupach podejmujących pokrewne zagadnienia i przygotowujących podobne publikacje. Autorzy natomiast mogą śledzić poziom zainteresowania swoimi pracami, analizując np. liczbę wejść i pobrań konkretnego tekstu lub pliku multimedialnego. Można też, w sytuacji poszerzenia podstawowego zasobu metadanych o dane dotyczące cytowań, dokonywać analiz bibliometrycznych. Repozytorium staje się także miejscem publikowania nowych prac, co jest zwłaszcza dla studentów i doktorantów (a co za tym idzie – także dla uczelni) bardzo wymierną korzyścią. Może ono bowiem scalać strony czasopism elektronicznych lub też być miejscem publikowania czasopisma uczelnianych, czy też być platformą dla czasopism nakładkowych (zob. Martin Moyle, Panayiota Polydoratou 200736), które dokładniej omówione zostaną w podrozdziale  Repozytorium jako otwarty zasób prac naukowych i dydaktycznych: podstawowe funkcje i nowe usługi dostępne w repozytoriach.
Typologie repozytoriów
Repozytorium uczelniane jest jednym z typów repozytorium instytucjonalnego. Inne rodzaje repozytoriów według kryterium zawartości, ale jednocześnie instytucji sprawczej podała Priti Jain37, która poza instytucjonalnym repozytorium wydzieliła: dziedzinowe (często spotykane, od pierwszego, powstałego 
36 Moyle, Martin; Polydoratou, Panayiota (2007). Investigating overlay journals: introducing the RIOJA Project. D–Lib Magazine, Vol. 13, Number 9/10, http://www.dlib.org/dlib/september07/09inbrief.html (odczyt: 30.08.2016).
37 Jain, Priti (2011). New Trends and Future Applications/Directions of Institutional Repositories in Academic Institutions. Library Review, Vol. 60, Issue 2, pp.125 – 141. 
w 1991 r. arXiv.org – matematyka, fizyka) oraz badawcze/naukowe (którym także jest arXiv.org). Autorka ta wyodrębniła jeszcze narodowy system repozytoriów, który miałby scalać poszczególne repozytoria w kraju. Jak widać podział ten nie jest podziałem rozłącznym.
Jeśli chodzi o repozytorium dziedzinowe to według leksykonu kształcenia na odległość jest ono równoważne z repozytorium tematycznym czy repozytorium wiedzy. Określono go jako „miejsce przechowywania ustrukturyzowanej wiedzy dziedzinowej, przeznaczonej do wielokrotnego wykorzystania w różnych kontekstach. Wiedza jest przedstawiona w postaci porcji zwanych – LO (Learning Object)”38. Definicja ta skupia się na systemie informatycznym, związanym z konkretną dziedziną, który wspomaga użytkowników w poszerzaniu ich wiedzy. Podkreślona tutaj została więc funkcja dydaktyczna repozytorium.
W podobny do typologii Priti Jain sposób przedstawiono typy repozytoriów w serwisie OpenDOAR Directory of Open Access Repositories – http://www.opendoar.org, który umożliwia wyszukiwanie światowych repozytoriów poprzez jedną usługę multiwyszukiwarki. Na dzień 22.08.2016 r. opisano ich w portalu: 3182. z tej liczby repozytoria agregujące (101) stanowią 3,17%, dziedzinowe (296) – 9,3%, rządowe (83) 2,6%, zaś instytucjonalne (2702) – 81,94%39, co zaprezentowano na rysunku 10.
38 Tadeusiewicz, Ryszard; Choraś, Ryszard S.; Rudowski, Robert red. (2007). Leksykon e-nauczania. Łódź: Wydawnictwa AHE.
39 Suma typów repozytoriów to 97,01%, gdyż część z nich określona jest jako ‘niezdefiniowane’.
Rys. 10. Typy repozytoriów i ich liczebność


Źródło: OpenDOAR Directory of Open Access Repositories – http://www.opendoar.org (stan na 22.08.2016).
Polskie repozytoria w tym serwisie stanowią 2,8% wszystkich zarejestrowanych serwisów, co prezentuje rys. 11.
Rys. 11. Repozytoria w poszczególnych krajach


Źródło: OpenDOAR Directory of Open Access Repositories – http://www.opendoar.org (stan na 22.08.2016).
Jeśli chodzi o prezentowane dziedziny, to głównie mamy do czynienia z repozytoriami multidyscyplinarnymi (60,28%), co prezentuje rys. 12.
Rys. 12. Repozytoria dziedzinowe


Źródło: OpenDOAR Directory of Open Access Repositories – http://www.opendoar.org (stan na 22.08.2016).
 Dzięki usługom serwisu OpenDOAR możemy także zobaczyć statystyczną wizualizację rozwoju repozytoriów na świecie, co zostało zobrazowane na wykresach z rysunków 13 i 14. 
Rys. 13. Rozwój repozytoriów – wykres z bazy Open DOAR


Źródło: OpenDOAR Directory of Open Access Repositories – http://www.opendoar.org (stan na 22.08.2016).
Rys. 14. Rozwój repozytoriów – liczebność w poszczególnych latach


Źródło: OpenDOAR Directory of Open Access Repositories – http://www.opendoar.org (stan na 22.08.2016).
Inny serwis z kolei: ROAR Registry of Open Access Repositories – 
http://roar.eprints.org zaprezentował trochę inne typy repozytoriów: naukowe poszczególnych instytucji lub departamentów, naukowe zespołu instytucji (multi–institution), naukowe połączonych instytucji (cross–institutional), czasopism elektronicznych i publikacji, rozpraw naukowych, baz bibliograficznych i abstraktowych, danych badawczych, edukacyjne, danych linkujących, pokazów, repozytoria obserwacyjne sieci (Web observatory) oraz tzw. inne. 
Dokładny wykaz z liczebnością rejestru przedstawia rysunek 15, stanowiący skan ekranu z dnia 22.08.2016 r. w serwisie w sumie opisano 4322 serwisy.
Rys. 15. Typy repozytoriów i ich liczebność według ROAR


Źródło: ROAR Registry of Open Access Repositories – http://roar.eprints.org (stan na 22.08.2016).
W serwisie ROAR Polska reprezentowana jest przez 118 serwisów, podczas gdy Brazylia ma ich 155, UK 259, a USA 786. Trzy najnowsze światowe repozytoria zarejestrowane w ROAR to: St. Mary’s University Ethiopia Institutional Repository z 12.08.2016 r., oraz dwa z 9.08.2016 – Stony Brook University Libraries | Academic Commons i Koya University Eprints, zaś najstarsze: Australasian Digital Theses Program – University of Tasmania, Bibliothèque de Toulouse oraz Chia Nan University of Pharmacy & Science Institutional eThesys (wszystkie bez podanych dat). Ostatnio zewidencjonowane polskie repozytoria to: Repozytorium Uniwersytetu Warszawskiego – University of Warsaw, University of Warsaw Library – 22.07.2016, Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego (RUJ) – 27.06.2016 oraz Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Biblioteka Cyfrowa – 17.02.2016 r. Zaś najwcześniej to: Academic Digital Library (Akademicka Biblioteka Cyfrowa) – AGH University of Science and Technology – 21.07.1995, Digital Library of Wielkopolska – Poznan Foundation of Scientific Libraries – 1.12.2003 i Kujawsko–Pomorska Digital Library – Nicolaus Copernicus University – 13.06.2005. Jak widać z podanych nazw serwisów część to repozytoria, część zaś biblioteki cyfrowe, np. Polona – Cyfrowa Biblioteka Narodowa, która została opisana w serwisie 19.09.2006 r.
Podobnie wygląda ranking repozytoriów Ranking Web of Repositories – http://repositories.webometrics.info/, zbierający informacje o serwisach, w nazwie których pojawia się słowo ‘repozytorium’. Jednakże znalazły się tam także biblioteki cyfrowe, określone z nazwy jako: ‘biblioteki cyfrowe’ oraz ‘archiwa cyfrowe’. 15 pierwszych w rankingu zasobów polskich oraz światowych zostało przedstawionych na rysunkach 16 i 17.
Rys. 16. Repozytoria według Ranking Web of Repositories


Źródło: Ranking Web of Repositories – http://repositories.webometrics.info/ (stan na 22.08.2016).
Rys. 17. Polskie repozytoria według Ranking Web of Repositories


Źródło: Ranking Web of Repositories – http://repositories.webometrics.info/ (stan na 22.08.2016).
Ostatnia już typologia repozytoriów przedstawiona została w artykule z 2014 r. Shared repositories, shared benefits: regional and consortial repositories in Japan Takeo Ozono, Daisuke Ueda, i Fumiyo Ozaki40 . Została ona oparta o kryterium współdzielenia serwerów i oprogramowań stosowanych przez instytucje tworzące repozytoria. Autorzy przedstawili kilka modeli zasobów: 1) niezależnych, jedynie o wspólnym systemie operacyjnym, 2) niezależnych serwerów w oparciu o jeden system operacyjny oraz 3) współdzielonego repozytorium stworzonego na jednym systemie operacyjnym. Wizualizację tych typów przedstawiono na rysunku 18.
40 Ozono, Takeo; Ueda, Daisuke; Ozaki, Fumiyo (2014). Shared repositories, shared benefits: regional and consortial repositories in Japan. Ariadne, no 72. http://www.ariadne.ac.uk/issue72/ozono-et-al (odczyt: 20.06.2015).
Rys. 18. Modele współdzielenia i działania repozytoriów instytucjonalnych
                                

			          Repozytorium wspólne


Wspólny system, oddzielne repozytoria
 

Współdzielony serwer, oddzielone systemy 
i repozytoria
 



Źródło: rysunek na podstawie: Ozono, Takeo; Ueda, Daisuke; Ozaki, Fumiyo (2014).
	Poza przedstawieniem powyższych modeli autorzy wskazali także na szybki rozwój regionalnych i konsorcyjnych repozytoriów w Japonii, tworzonych właśnie w modelu współdzielonych zasobów oraz na dużą akceptację dla ruchu Open Access.  Zaprezentowali oni następujące dane: 76 uczelni państwowych (narodowych) stworzyło 76 repozytoriów, 97 prywatnych – 45, 25 publicznych – 12, 15 innych instytucji – 12. Podkreślili także, iż wspólne tworzone repozytoria, są łatwiejsze do implementacji oraz stwierdzili, iż można mówić o redukcji kosztów, przy upowszechnianiu dorobku naukowego większej liczby pracowników. Podkreślili więc zalety współpracy między jednostkami.
Podsumowując te dwa podrozdziały, stwierdzić można, iż definiując repozytorium jako archiwum ustalamy podstawowe cechy i funkcje serwisu: przechowywanie i udostępnianie danych. Pozostałe funkcje, jakie powinien spełniać taki system, a więc tworzenie społeczności wokół siebie, bycie platformą wymiany myśli itp. lepiej przedstawimy prezentując repozytorium jako bibliotekę cyfrową.
Repozytorium jako biblioteka cyfrowa
Połączenie terminów repozytorium i biblioteka cyfrowa ma w naukowym piśmiennictwie polskim swoją historię. Gdy w 2005 r. zaistniało w sieci 6 różnorodnych serwisów w oparciu o oprogramowanie dLibra: 1) Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa (http://www.wbc.poznan.pl/), 2) Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa (http://dlib.bg.pwr.wroc.pl/), 3) Kujawsko–Pomorska Biblioteka Cyfrowa (http://kpbc.umk.pl/), 4) Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa (http://zbc.uz.zgo<BR>ra.pl/), 5) Biblioteka Cyfrowa Politechniki Łódzkiej (http://ebipol.p.lodz.pl/), 6) Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego (http://www.bu.uni.wroc.pl/dlibra/) wielość ich rodzajów i funkcji sprawiła, iż czwórka autorów: Marcin Heliński, Cezary Mazurek, Tomasza Parkoła i Marcina Werla41 napisała artykuł, 
41 Heliński, Marcin; Mazurek, Cezary; Parkoła, Tomasz; Werla, Marcin (2005). Biblioteka cyfrowa jako otwarte, internetowe repozytorium publikacji. http://lib.psnc.pl/Content/14/ebib2005–paper.pdf (odczyt: 30.08.2016).
o znaczącym tytule: Biblioteka cyfrowa jako otwarte, internetowe repozytorium publikacji. Połączyli oni więc te dwa terminy.
Co prawda niektórzy autorzy, jak np. Marek Nahotko42, czy Olga Giwer43 rozróżniają te pojęcia. M. Nahotko w 2006 r. stwierdził, iż repozytoria czy archiwa OA mają inną podstawową funkcję, tzn. są wytworem elektronicznego publikowania. O. Giwer w 2012 r. wyróżniła repozytorium z całej grupy bibliotek cyfrowych zaznaczając, iż zasoby repozytorium to „najczęściej współczesny dorobek naukowy, autoarchiwizacja, wyraźnie określona data początku gromadzonego zasobu” w przeciwieństwie do bibliotek cyfrowych, które według niej przede wszystkim zawierają zbiory dziedzictwa kulturowego. Jest to jednak zbytnie zawężenie tych ostatnich systemów, które coraz częściej zawierają współczesne dzieła naukowe przekazywane przez autorów dla celów: wymiany wiedzy oraz dydaktycznego, jak dzieje się to np. w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej – http://bbc.uw.edu.pl. M. Nahotko i O. Giwer zaznaczyli co prawda, iż dzieła elektronicznego publikowania mogą stanowić zasób biblioteki cyfrowej44 i „repozytorium może być częścią biblioteki cyfrowej”45, ale autorki tej książki uważają, że każde repozytorium, także istniejące samodzielnie, jest biblioteką cyfrową. Na takie rozumienie pojęcia ‘repozytorium’ wpłynęły przede wszystkim zmiany zachodzące w istniejących, rzeczywistych systemach, które jednocześnie są repozytoriami, bibliotekami cyfrowymi, bazami wiedzy, czy archiwami.
	Wracając do definicji repozytoriów należy jeszcze zaprezentować tę opracowaną przez Oya Y. Rieger’a46, który przedstawił “repozytorium jako spe
42 Nahotko, Marek (2006). Od cyfrowych bibliotek do cyfrowych bibliotekarzy. [W:] Elektroniczny transfer wiedzy, repozytoria wiedzy: problemy technologiczne, organizacyjne i prawne: XI edycja konferencji w cyklu „Archiwizacja i Digitalizacja”, 29 czerwca 2006, Warszawa: CPI, s. 70.
43 Giwer, Olga (2012). Tydzień Open Access. Prezentacja z okazji OpenAccessWeek 2012. Warszawa: Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej. http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=3858&dirids=1 (odczyt: 30.08.2016).
44 Nahotko, Marek (2006). Od cyfrowych bibliotek do cyfrowych bibliotekarzy. [W:] Elektroniczny transfer wiedzy, repozytoria wiedzy: problemy technologiczne, organizacyjne i prawne: XI edycja konferencji w cyklu „Archiwizacja i Digitalizacja”, 29 czerwca 2006, Warszawa: CPI, s. 70.
45 Giwer, Olga (2012). Tydzień Open Access. Prezentacja z okazji OpenAccessWeek 2012. Warszawa: Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej. http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=3858&dirids=1 (odczyt: 30.08.2016).
46 Rieger, Oya Y. (2012). Sustainability: Scholarly Repository as an Enterprise. Bulletin 
cyficzny system socjotechniczny, który składa się z „technicznych systemów i standardów – działań i praktyk związanych z rozwijaniem i użytkowaniem systemu oraz społecznych uzgodnień i rozstrzygnięć organizacyjnych, które tworzą jego strukturalne ramy”47.
The Consultative Committee for Space Data Systems, który opracował model referencyjny Reference Model for an Open Archival Information System (OAIS) i zaprezentował go w tzw. Magenta Book48 także określił repozytorium jako organizację, która bierze na siebie odpowiedzialność za przechowywanie informacji i jej udostępnianie określonej społeczności. 
To odniesienie do organizacji, jej misji i społeczności skupionej wokół serwisu dokładnie przedstawia, iż repozytorium jest biblioteką cyfrową. Należy jeszcze przypomnieć, iż termin ‘biblioteka cyfrowa’ sam w sobie jest także terminem bardzo heterogenicznym, różnie stosowanym przez badaczy, odnoszącym się do wielu systemów także do systemów linkujących, archiwów, czy systemów zarządzania treścią. 
Jednym z podstawowych modeli opisujących bibliotekę cyfrową jest ten zapisany w a framework of guidance for building good digital Ccllections (2001; 2004; 2007) przygotowanym przez National Information Standards Organization (NISO) Framework Working Group, z pomocą Institute of Museum and Library Services (IMLS). w nim to na bibliotekę cyfrową składają się: kolekcje (grupy obiektów), obiekty (materiały cyfrowe), metadane (informacje o obiektach i zbiorach) i inicjatywy (programy lub projekty do tworzenia i zarządzania zbiorami).


of the American Society for Information Science and Technology, vol. 39, no. 1, pp. 27–31. 
47 Tł. za: Mesek, Łukasz; Sanetra, Krystyna; Sapa, Remigiusz (2012). Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa jako repozytorium zasobów wiedzy naukowej i materiałów edukacyjnych generowanych przez pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków, raport dla Synat, etap B25, maszynopis.
48 Reference Model for an Open Archival Information System (OAIS): Recommended Practice CCSDS 650.0–M–2 (2012). Waszyngton: The Consultative Committee for Space Data Systems. http://public.ccsds.org/publications/archive/650x0m2.pdf (odczyt: 30.08.2016).
	W innym bardzo znanym modelu 5S opracowanym dla Digital Library Research Laboratory Virginia Tech (CS & IT) m.in. przez Marcosa André Gonçalvesa, Edwarda A. Foxa, Layne T. Watson, Neill A. Kipp oraz Barbarę L. Moreira czy Alberto H.F. Laendera, E. A. Lalova, Norberta Fuhra, Carlo Meghini’ego (1999, 2002, 2003, 2004, 2006, 2007, 2008, 2009) przedstawiono bibliotekę cyfrową jako system składający się z zasobu danych, metadanych umożliwiających dostęp do obiektów, różnego rodzaju rozwijalnych usług oraz społeczności użytkowników wyróżniając pięć podstawowych elementów: 1) strumienie (streams), 2) struktury (structures), 3) przestrzenie (spaces), 4) scenariusze (scenarios), 5) społeczności (societies). 
Najważniejsza jest jednakże definicja zawarta w manifeście z 2011 r. The Digital Library Reference Model, opracowanym dla DL.org: Coordination Action on Digital Library Interoperability, Best Practices and Modelling Foundations w ramach Network of Excellence on Digital Libraries, w którym określono bibliotekę cyfrową jako: „potencjalną wirtualną organizację, która w sposób kompleksowy gromadzi, zarządza i zachowuje na długi czas bogate treści cyfrowe oraz oferuje swoim docelowym społecznościom użytkowników wyspecjalizowane funkcje (umożliwiające także personalizację systemu), określoną jakość oraz zgodność z polityką tworzenia całego systemu. Lokuje się on w centrum działalności intelektualnej człowieka, spełniając różne jego potrzeby: poza intelektualnymi i edukacyjnymi także kulturowe, estetyczne, czy rozrywkowe”49. System taki przełamuje logiczne, koncepcyjne (pojęciowe), fizyczne, czy czasowe bariery w dostępie do informacji. „Celem istnienia bibliotek cyfrowych jest więc tworzenie kanału komunikacyjnego, do którego każdy ma nie tylko dostęp, ale może też uczestniczyć w dyskusji, ocenie i w podnoszeniu poziomu informowania o zasobach”50.
Repozytorium, zwłaszcza uczelniane także musi być takim kanałem informacyjnym, platformą wymiany wiedzy, zawiązywania się społeczności wokół konkretnych problemów badawczych. 
49 Janiak, Małgorzata (2012). Biblioteka cyfrowa, biblioteka elektroniczna, biblioteka wirtualna. [W:] Janiak Małgorzata, Krakowska Monika, Próchnicka Maria red. Biblioteki cyfrowe: praca zbiorowa. Warszawa: Wydawnictwo SBP, s. 15–65.
50 Tamże.
Repozytorium jako otwarty zasób prac naukowych i dydaktycznych: podstawowe funkcje i nowe usługi dostępne w repozytoriach
Na koniec rozważań terminologicznych omówione zostanie otwarte repozytorium uczelniane. 
Repozytoria instytucjonalne, a zwłaszcza uczelniane zostały przedstawione w 2002 r. przez Raym’a Crow’a51 jako kolekcje cyfrowe gromadzące i przechowujące dorobek intelektualny społeczności akademickiej jednego lub wielu uniwersytetów, które mają dwie podstawowe funkcje: 1) wpływają na komunikację naukową, są składnikiem rozszerzającym dostęp do badań, pozwalają lepiej kontrolować wyniki inwestycji, zwiększają konkurencyjność, zmniejszają monopol czasopism tradycyjnych, przynoszą ekonomiczną ‘ulgę’, ‘podwyższają’ znaczenie instytucji i ich bibliotek oraz 2) mają potencjał, aby służyć jako wymierne wskaźniki jakości samego uniwersytetu i jego pracowników, społecznego i gospodarczego wpływu badań naukowych, ‘zwiększając’ wizerunek, status i wartość jednostki. 
Bożena Bednarek–Michalska napisała, iż „repozytorium instytucjonalne jest to cyfrowy zasób publikowanych (lub niepublikowanych) wyników badań naukowych tworzonych w danej instytucji”52. Określiła też jego istotną cechę, a mianowicie widoczność w wyszukiwarkach takich, jak Google, Google Scholar, BASE, Scientific Commons itp. możliwą dzięki platformom działającym na protokole OAI–PMH. Podkreśliła, iż dane zapisywane w repozytoriach  mogą być wykorzystywane do analiz tworzonych dzięki: Google Scholar Citations czy Publish or Perish. Ważne funkcjonalności repozytorium odniosła do przechowywania standardowych metadanych i szeregu „informacji na temat obiektów 
51 Crow, Raym (2002). The case for institutional repositories: a SPARC position paper, Washington, DC 2002, http://sparcopen.org/wp–content/uploads/2016/01/instrepo.pdf (odczyt: 30.08.2016).
52 Bednarek-Michalska, Bożena (2012). Repozytorium instytucjonalne UMK. https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/386/repozytorium%20umk1.pdf? (odczyt: 30.08.2016).
w nich gromadzonych. Dobre repozytorium przechowuje przez wiele lat i zarządza tysiącami dokumentów, zachowuje stabilności interoperacyjność” 53. Opisując możliwości Repozytorium UMK zaznaczyła, iż kontent może być przez pracowników uczelni wykorzystywany różnorodnie np. na prywatnej stronie internetowej, podczas zajęć dydaktycznych, w propozycjach grantowych. Takie działania także ‘otwierają naukę’. Dalszymi zachowaniami OA jest także prezentowanie pełnej aktywności naukowo–dydaktycznej, polegające na umieszczaniu w repozytoriach: skryptów, wykładów, raportów z badań, prac niepublikowanych, prezentacji, materiałów konferencyjnych itp. 
Kolejne cechy i zalety repozytorium uczelnianego, zwłaszcza otwartego dodały Małgorzata Rychlik i Emilia Karwasińska54 (w 2007 r.) pisząc w swoim artykule, iż „zasób repozytoriów jest określony przez instytucję, treść ma charakter naukowy, kumulacyjny i permanentny, dostępna jest w trybie OA oraz cechuje ją uniwersalność wyszukiwawcza. Dorobek ten stanowią zarówno artykuły naukowe kadry akademickiej, skrypty, książki, materiały konferencyjne, jak i raporty, prezentacje, prace doktorskie czy magisterskie oraz szara literatura”. Autorki tej książki uważają, że repozytoria mogą i powinny zawierać także materiały dydaktyczne, dane z procesów badawczych, wyniki i dane surowe, czy różnorodne informacje dotyczące jednostki, jej funkcjonowania, historii, dokumenty związane z pracownikami uczelni itp.
W Angielsko–polskim słowniku informacji naukowej i bibliotekoznawstwa wydanym w 2009 r. można odnaleźć termin ‘open access repository’, który zdefiniowany został jako „miejsce przechowywania dokumentów elektronicznych przeznaczonych do udostępniania”55.
Na stronach internetowych Bazy Wiedzy Politechniki Warszawskiej opisano:  „repozytorium instytucjonalne (ang. institutional repository) […] jako cyfro
53 Tamże.
54 Rychlik, Małgorzata; Karwasińska, Emilia (2007). Repozytorium instytucjonalne jako czynnik wspomagający rozwój nauki w środowisku akademickim. Biblioteka, nr 11 (20), s. 153–167.
55 Tomaszczyk, Jacek (2009). Angielsko–polski słownik informacji naukowej i bibliotekoznawstwa. Katowice: Uniwersytet Śląski, s. 150–151. http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=16671&from=publication (odczyt: 30.08.2016).
we archiwum gromadzące i rozpowszechniające dorobek intelektualny konkretnej społeczności naukowej (uczelni, instytutu badawczego). Zasób określany jest przez instytucję, treść ma charakter naukowy, kumulacyjny, jest dostępna w trybie otwartym oraz cechuje ją interoperacyjność. Repozytorium instytucjonalne to zespół usług, które uniwersytet oferuje członkom swojej społeczności. Usługi te służą zarządzaniu oraz upowszechnianiu cyfrowych dokumentów tworzonych przez instytucję i jej członków. Repozytorium jest przede wszystkim zobowiązaniem instytucji do zarządzania materiałami cyfrowymi, z uwzględnieniem długoterminowego zabezpieczenia obiektów, jak również zorganizowania dostępu do nich oraz ich rozpowszechniania”56.
Jak widać, część badaczy skupiła się na repozytorium jako na obiekcie. Można na nie popatrzeć oczywiście szerzej, jako na system, wokół którego skupione są różnorodne osoby i jednostki (poza sprawczymi, także współpracujące i wykorzystujące zasób, a więc wyniki badań naukowych – zob. poprzedni podrozdział). System taki jest zbiorem różnych usług. Tak też uniwersyteckie repozytorium instytucjonalne określił w 2003 r. Clifford A. Lynch57 pisząc, iż jest to „zestaw usług, jakie uczelnia oferuje członkom swojej społeczności w celu zarządzania i rozpowszechniania cyfrowych materiałów tworzonych przez instytucję i jej członków”. Podobnie przedstawił go także Mike Furlough58 czy Annie Murray, która zdefiniowała je jako: „system ludzi, działań, wartości i technologii w określonym lokalnym środowisku”59. 


56 Baza Wiedzy Politechniki Warszawskiej. http://repo.bg.pw.edu.pl/index.php/pl/informacje-o-repozytorium-o-rep/definicje-repozytorium (odczyt: 20.06.2017).
57 Lynch, Clifford A. (2003). Institutional Repositories: Essential Infrastructure for Scholarship in the Digital Age. ARL: a Bimonthly Report, 226. http://www.arl.org/resources/pubs/br/br226/br226ir.shtml (odczyt: 30.08.2016).
58 Furlough, Mike (2009). What We Talk About When We Talk About Repositories. Reference and User Services Quarterly, Vol. 49, issue 1, pp.18–23. 
59 Murray, Annie (2008). What We Talk About When We Talk About Institutional Repositories. http://library.concordia.ca/about/staff/forum/What_We_Talk_About_When_%20We_Talk_About.pdf (odczyt: 30.08.2016).
Tł. za: Mesek, Łukasz; Sanetra, Krystyna; Sapa, Remigiusz (2012). Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa jako repozytorium zasobów wiedzy naukowej i materiałów edukacyjnych generowanych przez pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków, raport dla Synat, etap B25, maszynopis.
	Zalety stworzenia takiej struktury przedstawiało wielu badaczy, m.in wymieniona już wcześniej Olga Giwer. Poza podstawowymi celami, jakimi są promocja uczelni i korzyści dla autorów wymieniła ona także: korzyści dla odbiorców i podatników. Znalazły się tam takie elementy, jak: „zwiększenie zwrotu z inwestycji w badania naukowe, umożliwienie podatnikom dostępu do wyników badań finansowanych ze środków publicznych, umożliwienie dostępu do treści naukowych osobom i instytucjom spoza środowiska naukowego oraz odbiorcom, dla których prenumerata komercyjnych baz danych jest zbyt kosztowna, ułatwienie i przyśpieszenie procesu komunikacji naukowej, ułatwienie współpracy między różnymi podmiotami, ułatwienie procedur zarządzania wiedzą i jej ewaluacji”60. Dla promocji uczelni wskazane zostały: „wzrost prestiżu uczelni (widoczność w rankingach), ukazanie potencjału kadry naukowej, wspieranie edukacji studentów, uproszczenie zadań administracyjnych i sprawozdawczych, długoterminowa archiwizacja dorobku naukowego uczelni i metadanych, aktualizacja”. Dla autorów zaś wymieniono: „zwiększenie widoczności dorobku naukowego, zwiększenie cytowań i oddziaływania publikacji, skrócenie czasu opublikowania, powszechność i szybkość dostępu do utworu, nawiązanie kontaktów z zainteresowanymi dziedziną osobami i podmiotami, łatwość tworzenia bibliografii własnego dorobku i zabezpieczenie dokumentów, możliwość śledzenia statystyk”. Elementy te pokazują, iż repozytorium jest istotnym składnikiem systemu oceny jakości uczelni oraz jej środowiska.
	W tym miejscu odnieść się jeszcze należy do tekstów autorek: Fatemeh Lagzian, A. Abrizah, Mee Chin Wee61, które w 2015 r. przeprowadziły badania nad czynnikami, które wpływają na ocenę jakości repozytorium oraz na jego efektywny rozwój. Podzieliły je na 6 kategorii: zarządzanie, usługi, technologia, autoarchiwizacja, ludzie oraz zasoby. w pracy Critical success factors for institutional repositories implementation ustaliły one, iż  najwyższą średnią wartość 
60 Giwer, Olga (2012). Tydzień Open Access. http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=3858&dirids=1 (odczyt: 30.08.2016).
61  Lagzian, Fatemeh; Abrizah, A.; Wee, Mee Chin (2015). Measuring the gap between perceived importance and actual performance of institutional repositories. Library & Information Science Research, vol. 37 Issue 2, pp. 147-155. 
 Lagzian, Fatemeh; Abrizah, A.; Wee, Mee Chin (2015). Critical success factors for institutional repositories implementation. The Electronic Library, vol. 33, no 2, pp. 196-209.
w odniesieniu do wpływu na rozwój i ocenę repozytorium mają czynniki z grup: ludzie (twórcy), zasoby (ich wybór, dostępność publikacji pełnotekstowych) oraz zarządzanie (wsparcie ze strony kierownictwa). w drugim tekście Measuring the gap between perceived importance and actual performance of institutional repositories na podsumowanie wyników stwierdziły wręcz, iż niektóre z wybranych czynników nie są w pełni realizowane przez repozytoria instytucjonalne pomimo ich ewidentnego znaczenia, co oznacza, iż repozytoria nadal pozostają w fazie rozwoju. Nie mamy jeszcze wypracowanego wzorcowego modelu ich funkcjonowania.
	Można oczywiście przedstawić pewne obiekty, jako przykłady istnienia systemu, w którym repozytorium jest istotnym elementem oceny jakości uczelni oraz jej środowiska, z zaznaczeniem, iż nadal trwają prace nad ich progresem. Pierwszym z nich jest VIVO funkcjonujące w Cornell University – http://vivo.cornell.edu/, gromadzące informacje na temat poszczególnych jednostek uczelni, wydziałów, pracowników, zajęć dydaktycznych, wydarzeń (konferencji, eventów, prezentacji itp.) grantów oraz oczywiście publikacji. Niezalogowani użytkownicy przeglądają głównie metadane. z Polski wymienić można, wspominaną już wcześniej, Bazę Wiedzy Politechniki Warszawskiej – http://repo.bg.pw.edu.pl/index.php/pl/, która została opisana także jako podstawa „do budowania kontaktów i współpracy naukowców PW ze środowiskami naukowymi oraz biznesowymi w kraju i w świecie”. Serwis ten skupiony jest wokół profili naukowców (pozwalając na generowanie różnorodnych raportów: dorobku, rodzajów współpracy, aktywności, osiągnięć czy cytowań) i oraz jednostki uczelnianej (z opcjami: sprawozdanie z działalności, analiza bibliometryczną, wykaz publikacji, współpracę wewnątrz–uczelniana i zewnętrzna itd.). Zadaniem stojącym przed Bazą Wiedzy jest opisanie „całego procesu badawczego: pomysłów, planów badawczych, wniosków projektowych, projektów, publikacji, patentów, wdrożeń”62, tak aby stała się elementem systemu informacji o badaniach nauko
62 Lewandowska-Tranda, Mirosława; Miller-Jankowska, Maria (2016).  Uczelniana baza wiedzy jako przykład systemu CRIS. z doświadczeń Biblioteki Głównej Politechniki Warszawskiej. (Wrocławskie Spotkania Bibliotekarzy, 15-16.09.2016). http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publica<BR>tion/14736?tab=1 (odczyt: 30.05.2017).
wych (ang. – CRIS – Current Research Information System63), czyli „aktualnego, uwzględniającego czas, zmieniające się kierunki rozwoju, sieci współpracy” systemu, „przechowującego informacje o prowadzonych projektach badawczych, instytucjach i osobach związanych z badaniami, programach finansowania badań”64.
Jeśli chodzi o budowę Bazy Wiedzy opartej na systemie Omega–PSIR, to w pracy Uczelniana baza wiedzy jako przykład systemu CRIS: z doświadczeń Biblioteki Głównej Politechniki Warszawskiej Mirosławy Lewandowskiej–Trandy i Marii Miller–Jankowskiej (2016) przedstawiono ją jako system informacji o badaniach, aktywności naukowców itp., a więc nie tylko jako system  o opublikowanych dokumentach naukowych, co zaprezentowano na rysunku 19.
Rys. 19. System Omega–PSIR 


Źródło: Lewandowska–Tranda, Mirosława; Miller–Jankowska, Maria (2016).  Uczelniana baza wiedzy jako przykład systemu CRIS. z doświadczeń Biblioteki Głównej Politechniki Warszawskiej. (Wrocławskie Spotkania Bibliotekarzy, 15–16.09.2016). http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/14736?tab=1 (odczyt: 30.05.2017).
Podkreślić należy, iż „integralną część systemu stanowi repozytorium, 
63 Dla badań europejskich zob.: Europy Euro CRIS – Current Research Information System http://www.eurocris.org/.
64 Lewandowska-Tranda, Mirosława; Miller-Jankowska, Maria (2016). Uczelniana baza wiedzy… 
które archiwizuje w wersji cyfrowej pełne teksty materiałów dokumentujących prowadzone prace, w tym: monografie, artykuły z czasopism, rozdziały z książek i raporty, a także teksty utworów stanowiących podstawę do nadawania stopni i tytułów naukowych”. Interesującą usługą są wizualizacje przedstawiające osoby współpracujące z konkretnym naukowcem, jak i chmurę tagów, którymi można opisać jego zainteresowania badawcze, co zaprezentowano na rysunku 20.
Rys. 20. Baza Wiedzy Politechniki Warszawskiej


Źródło: Baza Wiedzy Politechniki Warszawskiej – http://repo.bg.pw.edu.pl/<BR><BR>index.php/pl/
Program Omega–PSIR został zastosowany także w innych  uczelniach, np. na Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu (http://wir.bg.ue.wroc.pl/index.seam).
Podsumowując informacje o systemach o badaniach naukowych należy stwierdzić, iż jak na razie mamy do czynienia z rozdziałem systemów CRIS i repozytoriów, chociaż w coraz większej liczbie instytucji na świecie myśli się o wielowymiarowej integracji danych oraz oprogramowań, czasem wręcz o inkorporacji kontentu repozytorium65. Takie połączenie funkcji i systemów stworzyłoby lepszą organizację informacji instytucjonalnej, z zaznaczeniem, iż twórcami zasobów o badaniach naukowych są tutaj poza jednostkami badawczymi, uczelniami, także urzędy badawcze, biura ds. nauki, wydawnictwa i biblioteki, jednostki ministerialne itp. Tak więc rozbudowa definicji informacji instytucjonalnej (a więc i systemu CRIS), opisana w  rozdziale 1 otrzymała kolejny argument.
Podobny system zaczęto stosować i rozbudowywać na Politechnice Poznańskiej w oparciu o system dLibra, mając na celu stworzenie „kompleksowej bazy wiedzy o działaniach naukowych instytucji połączona z repozytorium”66. Kontent poza pracami pracowników stanowią także dzieła studentów oraz poza dysertacjami doktorskimi również ich recenzje. Tworząc ten obiekt Poznańskie Centrum Superkomputerowo–Sieciowe oraz Politechnika Poznańska przeprowadzili analizy oczekiwań twórców repozytoriów. Funkcjonalność repozytorium według jego klientów powinna zawierać: „eksport metadanych do menadżerów bibliografii, wsparcie dla zewnętrznych identyfikatorów (np. DOI), wsparcie dla materiałów w zewnętrznych serwisach (np. wydawnictwo instytucjonalne), wsparcie dla Google Scholar i innych robotów indeksujących, szczegółowe statystyki dostępu, bezpośredni dostęp do listy plików obiektu cyfrowego, wsparcie dla gromadzenia i analizowania informacji o dorobku naukowym pracowników (w tym informacje o punktach), wsparcie dla systemów ministerialnych, eksport danych: PBN, ORPD”67. 
65 Zob. Lewandowska-Tranda, Mirosława; Miller-Jankowska, Maria (2016).  Uczelniana baza wiedzy …
66 Kozak, Michał; Werla, Marcin (2015). dLibra-Repozytorium. http://lib.psnc.pl/Content/751 (odczyt: 30.08.2016).
67 Tamże.
Innymi usługami istotnymi dla repozytorium są moduły pozwalające tworzyć samodzielne czasopisma, monografie, prace zbiorowe, czy tzw. czasopisma–nakładki. Małgorzata Rychlik68 przedstawiła czasopismo–nakładkę jako „wysokiej jakości czasopismo open access, którego zasób znajduje się w jednym lub więcej repozytoriach. Tego typu czasopismo nie publikuje własnego zasobu lecz uważnie selekcjonuje teksty dostępne w otwartym trybie. Bywa też tak, że część czasopism posiada zasób wydany głównie przez komercyjnych wydawców z linkami do pełnych tekstów zarchiwizowanych w repozytoriach w formie pre– lub postprintu”. Ważnym celem istnienia takiego obiektu jest zebranie prac pracowników konkretnej szkoły wyższej. Dla czasopism nakładkowych zrealizowano w latach 2007–2008 projekt Rioja (http://www.ucl.ac.uk/ls/rioja/), polegający na stworzeniu narzędzia do obsługi interakcji między oprogramowaniem a repozytoriami publicznymi. Częścią programu było stworzenie pilotażowego czasopisma–nakładki pomiędzy bazą arXiv a oprogramowaniem OJS journal.
Na koniec tego podrozdziału autorki chciałyby się jeszcze odnieść do trzech publikacji. w 2014 r. w artykule University institutional repositories: competitive environment and their role as communication media of scientific knowledge autorzy Enar Ruiz–Conde i Aurora Calderón–Martınez69 we wnioskach ze swoich bardzo ciekawych analiz statystycznych zaznaczyli, iż odnaleźli korelacje między wielkością repozytorium a ilością publikowanych artykułów w wysoko punktowanych czasopismach, o dużym Impact Faktor’ze. Podkreślili oni, iż uznane, wiarygodne, prowadzone na wysokim poziomie otwarte repozytorium jest bardzo chętnie wykorzystywane przez naukowców jako narzędzie rozpowszechniania wiedzy oraz zdobywania i potwierdzania prestiżu autorów i uczelni. Co ciekawe: 1) nowo tworzone repozytoria są z większą uwagą traktowane przez władze uczelni, które bardziej starają się stymulować środowisko akademickie do publikowaniu w nim, oraz 2) sam prestiż uczelni nie przekłada się 
68 Rychlik, Małgorzata (2012). Co repozytorium instytucjonalne oferuje swojej społeczności akademickiej? – na przykładzie repozytorium AMUR oraz repozytoriów na świecie. https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/.../Rychlik_co_repozytorium_oferuje.pdf (odczyt: 30.08.2016).
69 Ruiz–Conde, Enar; Calderón–Martınez, Aurora (2014). University institutional repositories: competitive environment and their role as communication media of scientific knowledge. Scientometrics, 98, pp. 1283–1299.
na jakość zasobów cyfrowych i prestiż repozytorium; musi ono samo ‘zdobyć’ swoją własną markę. Można więc stwierdzić, iż to jakość działalności naukowej wpływa na wizerunek. Nie tylko sama nazwa uczelni i potoczna wiedza o jej jakości. Wyniki te odpowiadają na wątpliwości niektórych autorów, czy warto tworzyć repozytoria, czy ich los będzie w przyszłości niepewny oraz na zarzuty, iż otwarte repozytoria są „wątpliwej” jakości [zob. Hixson 200570].
W drugim artykule Patricii H. Dawson i Sharon Q. Yang Institutional repositories, open access and copyright: what are practices and implications?71 omówiono prezentację praw autorskich w 100 repozytoriach instytucjonalnych i archiwach wybranych losowo z 503 opisanych w ROAR i OpenDOAR. Wyniki wykazały, że o ile 65% repozytoriów można nazwać  otwartymi, to jednak tylko 17% informuje swoich klientów o typach licencji na użytkowanie zasobów. 53% wymaga do autorów uzyskania zezwoleń od wydawców na upublicznienie treści, 13% pomaga im w zdobyciu takiej zgody, 10% samo zdobywa takowe prawa, zaś 5% zawiera własne umowy z wydawcami. Jak widać z tych wyników nie ma jeszcze ogólnej przygotowanej polityki otwierania zasobów naukowych, które mogłaby być stosowana przez wszystkie repozytoria.
Ostatnia już publikacja, to wymieniona wcześniej analiza ankiet oraz wyników przeglądu stron www z 2016 r. Doroty Lipińskiej i Marzeny Marcinek72. Poza przedstawionymi już informacjami o OA, okazało się, że wszystkie rozpatrywane uczelnie prowadzą zarówno repozytoria (41%), biblioteki cyfrowe (65%), jak i bibliografie prac pracowników (82%). Główny rozdział zasobów między biblioteką cyfrową a repozytorium to autorstwo i naukowość prac. Biblioteki cyfrowe gromadzą ogólnie rozumiane dzieła kultury, zaś repozytoria prace badawcze i dydaktyczne pracowników, studentów i doktorantów. Niestety 
70 Hixson, Carol G. (2005). First we build them, then what?: The future of institutional repositories. BiD, Textos Universitaris de Biblioteconomia i Documentación, 15. http://bid.ub.edu/15hixso2.htm (odczyt: 30.08.2016).
71 Dawson, Patricia H.; Yang, Sharon Q. (2016). Institutional repositories, open access and copyright: what are practices and implications? Science & Technology Libraries, vol. 35, no 4 (2016), pp. 279-294. 
72 Lipińska, Dorota; Marcinek, Marzena (2016). Repozytoria instytucjonalne w otwieraniu nauki – przykłady wykorzystania i integracji danych w polskich ośrodkach naukowych (Seminarium naukowo-dydaktyczne: Otwieranie nauki – praktyka i perspektywy, Kraków 26-27.09.2016). ht<BR>tps://suw.biblos.pk.edu.pl/downloadResource&mId=1829214 (odczyt: 20.05.2017).
nie wiadomo, jak wygląda połączenie bibliografii prac pracowników szkoły wyższej z jej repozytorium, czy są to osobne systemy skojarzone relacjami, czy budowane są o jedno oprogramowanie itd. Organizacja repozytorium nie jest więc jeszcze dla wielu uczelni w Polsce określona jednoznacznie.
Ocena repozytorium
Jakość repozytorium jest ważnym zagadnieniem podejmowanym niejednokrotnie przez wielu autorów. Ponieważ repozytorium jest jednocześnie biblioteką cyfrową, archiwum cyfrowym, bazą wiedzy, serwisem informacyjnym można po modyfikacji zastosować wiele z zaproponowanych kwestionariuszy oceny jakości73. 
W niniejszej publikacji przedstawimy jedynie propozycje z 2010 r. przygotowaną wyłącznie dla repozytoriów instytucjonalnych przez Marię Cassella (2010) w pracy Institutional Repositories: an Internal and External Perspective on the Value of IRs for Researchers’ Communities74. Autorka ta odwołała się do 4 perspektyw zaproponowanych przez Robert s. Kaplan ‘a i Davida P. Norton’a w 1992 r.75: 1) użytkownika, 2) wewnętrznych procesów, 3) finansowej i 4) uczenia się i rozwoju. w odniesieniu do tych perspektyw wymieniła ona 14 elementów, dzięki którym można ocenić repozytorium instytucjonalne. i tak dla perspektywy użytkownika są to: 1) procent badań dostępnych w serwisie, 2) średnia liczba zdeponowanych dokumentów na badacza, 3) liczba społeczności/grup badaczy współpracujących z repozytorium, 4) liczba dokumentów pobieranych rocznie/miesięcznie/dziennie. Dla perspektywy wewnętrznej przedstawiono: 5) ogólną liczbę dokumentów ładowanych rocznie, 6) liczbę dzieł wgrywanych dziennie, 7) dostępność wszelkiego rodzaju dzieł pełnotekstowych i multimedialnych (przy 
73 Zob. Janiak, Małgorzata; Krakowska, Monika (2010). Ocena jakości bibliotek cyfrowych. [W:] Janiak Małgorzata, Krakowska Monika, Próchnicka Maria red. Biblioteki cyfrowe: praca zbiorowa. Warszawa: Wydawnictwo SBP, s. 101–108.
Wybrane kryteria oceny – zob. Aneks 3.
74 Cassella, Maria (2010). Institutional Repositories: an Internal and External Perspective on the Value of IRs for Researchers’ Communities. Liber Quarterly 20 (2), pp. 210–225.
75 Kaplan, Robert, S.; Norton, David P. (1992). The Balanced Scorecard: measures that drive performance. Harvard Business Review, January/February, pp. 71–79.
dążeniu do stworzenia wręcz ‘idealnego źródła’, zawierającego cały dorobek uczelni, także dydaktyczny i sprawozdawczy), 8) dostępność pełnotekstowych artykułów, 9) liczbę aktywnych kolekcji, 10) liczbę usług o wartości dodanej. Od strony finansowej wymieniono kryteria: 11) kosztu jednego dokumentu oraz 12) kosztu jednego pobrania. Zaś dla ostatniej perspektywy uczenia się i rozwoju ważne są elementy: 13) liczba zatrudnionego na pełny etat personelu oraz 14) wydatki na kształcenie i szkolenie pracowników repozytorium. Do tej listy M. Casella dodała jeszcze zewnętrzne jednostki miary: 1) interoperacyjność, 2) łączną kwotę zewnętrznego finansowania zabezpieczającą wszystkie projekty repozytorium instytucjonalnego (rocznie) oraz 3) udział w projektach krajowych i międzynarodowych.
Autorki dodałyby jeszcze kryteria dotyczące oprogramowania, a zwłaszcza kosztów jego dostosowania do potrzeb jednostki (chociażby w sytuacji, gdy jest to np. wolne oprogramowanie, a jego personalizacja wymaga sporego nakładu pracy i pieniędzy).
Przykłady istniejących rozwiązań
Na zakończenie tego rozdziału przedstawiono najważniejsze istniejące rozwiązania: same repozytoria, jak i multiwyszukiwarki, które umożliwiają dostęp do wielu serwisów. 
Największe ogólne repozytorium zasobów sieci to Internet Archive – ht<BR>tps://archive.org/ – archiwum zasobów multimedialnych oraz archiwum historii Internetu (wersje stron WWW, książki, fotografie, filmy, nagrania programów telewizyjnych, nagrania muzyczne, dawne wersje oprogramowania itp.). Ogólne repozytorium prac naukowych zaś to Academia – https://www.academia.edu/, które poza ‘zachowywaniem’ dziedzictwa badawczego, umożliwia naukowcom publikowanie własnych prac.
Najważniejsze wyszukiwarki to: DRIVER Search Portal, obecnie OpenAIRE https://www.openaire.eu/ (multiwyszukiwarka 5551 repozytoriów i czasopism OA); OAIster – http://www.oclc.org/oaister.en.html (światowa wyszukiwarka z 1500 kolekcji takich, jak repozytoria, biblioteki cyfrowe, czasopisma otwarte), OpenDOAR (portal akademickich repozytoriów naukowych OA), Directory of Open Access Books (DOAB) – http://www.doabooks.org/ (książki dostępne w OA od 159 wydawców); Registry of Open Access Reposito<BR>ries (ROAR) – http://eprints.org/ (katalog repozytoriów i bibliotek cyfrowych)76. 
Z ogólnoświatowych repozytoriów dziedzinowych wymienić należy: 1) dla nauk ścisłych i technicznych: Arxiv.org – repozytorium naukowe powstałe w 1991 r. (matematyka, fizyka); Earth–Prints – http://www.earth–prints.org/ (Istituto Nazionale di Geofisica e Vulcanologia, Italy); E–print Network – 
https://www.osti.gov/home/RETIRED/eprints.html (US Department of Energy’s – fizyka, chemii, biologia, nauki o środowisku, medycyna), Molecular Diversity Preservation International (MDPI) – http://www.mdpi.org/ (chemia, biochemia, wydające czasopisma OA: Molecules, International Journal of Molecular Sciences, Sensors); Wirtualna Biblioteka Inżyniera – http://www.wbi.budmedia.pl/ (polska cyfrowa biblioteka branżowa, istniejąca od 2007 r.); World Environmental Library – http://www.nzdl.org/gsdlmod?a=p&p=about&c=envl (wynik projektu Humanity Libraries Project; publikacje z zakresu rolnictwa, nauk biologicznych, zmian klimatycznych i ocenę ich oddziaływania na środowisko, energii, zdrowia, zasobów naturalnych, polityki zrównoważonego rozwoju, zarządzania odpadami i gospodarki wodnej); The Networked Computer Science Technical Reference Library (NCSTRL) – http://www.ncstrl.org/ (informatyka); 2) dla nauk humanistycznych, społecznych: CogPrints – http://cogprints.org/ (prace z psychologii, neurologii, filozofii, medycyny i antropologii), E–LIS – http://eprints.rclis.org/ (bibliologia i informatologia); RePEc (Research Papers in Economics) – http://repec.org/ (ekonomia). 
Z różnorodnych projektów edukacyjnych wyróżniają się: MIT OpenCo<BR>urseWare – http://ocw.mit.edu/index.htm – materiały dydaktyczne Massachu
76 Dane statystyczne z sierpnia 2016 r.
setts Institute of Technology; OpenStex CNX – http://cnx.org/ – otwarte materiały edukacyjne tworzone od 1999 r. – Rice University, a z instytucjonalnych: CERN Document Server – http://cds.cern.ch/.
Ciekawą propozycję otwartych działań wydawniczych prowadzi np. Springer Open books – http://www.springeropen.com/, który pozwala na otwarty dostęp do prac naukowych, umożliwiający autorom zamieszczanie ich własnych publikacji OA.
Jeśli chodzi o polskie repozytoria to wymienić należy: Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych – http://rcin.org.pl/dlibra (zdigitalizowane materiały archiwalne, publikacje naukowe, dokumentacje badań itp. 17 polskich instytutów naukowych oraz ich bibliotek tworzących Konsorcjum Repozytorium Cyfrowego Instytutów Naukowych – PAN); CEON – http://www.depot.ceon.pl/ (repozytorium Centrum Otwartej Nauki udostępniające różne materiały naukowe) oraz Otwarte Repozytorium Nauk Historycznych – http://repozytorium.lectorium.edu.pl/.
Natomiast spośród wirtualnych muzeów na uwagę zasługuje jedno z najstarszych, czyli Web Gallery of Art – http://www.wga.hu/ (wirtualne muzeum sztuki europejskiej, istniejące od 1996 r.); a z polskich np. Wirtualne Muzea Małopolski – http://muzea.malopolska.pl/.
Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa oraz Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego
 w 2012 roku w ramach analiz przygotowywanych dla projektu Synat – utworzenie uniwersalnej, otwartej, repozytoryjnej platformy hostingowej i komunikacyjnej dla sieciowych zasobów wiedzy dla nauki, edukacji i otwartego społeczeństwa wiedzy powstała praca Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa  jako repozytorium zasobów wiedzy naukowej i materiałów edukacyjnych generowanych przez pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego opracowana przez trójkę autorów: Łukasza Meska, Krystynę Sanetrę i Remigiusza Sapę77. Jej celem było ustalenie czy i jak polskie biblioteki cyfrowe realizują funkcje uczelnianych repozytoriów instytucjonalnych tzn. określenie charakteru instytucji odpowiedzialnej za prowadzenie biblioteki cyfrowej; polityki gromadzenia i archiwizowania dorobku naukowego uczelni; oferty publikowania oryginalnych tekstów naukowych lub edukacyjnych, dostępności niepublikowanego dorobku uczelni oraz stosowanego otwartego dostępu i promocji. Do badań wzięto w sumie 21 instytucji: Wielkopolską Bibliotekę Cyfrową (WBP) –http://www.wbc.poznan.pl/, Jagiellońską Bibliotekę Cyfrową (JBC) – http://jbc.bj.uj.edu.pl/, e–bibliotekę Uniwersytetu Warszawskiego (e–bUW) – http://ebuw.uw.edu.pl/, Kujawsko–Pomorską Bibliotekę Cyfrową (KPBC) – http://kpbc.umk.pl, Śląską Bibliotekę Cyfrową (ŚBC) – http://www.sbc.org.pl/, Bibliotekę Cyfrową Uniwersytetu Wrocławskiego (BCUWr) – http://www.bibliotekacyfrowa.pl, Zachodniopomorską Bibliotekę Cyfrową „Pomerania” (ZBC POMERANIA) – http://zbc.ksiaznica.szczecin.pl, Pomorską Bibliotekę Cyfrową (PBC) – http://pbc.gda.pl/dlibra, Podlaską Bibliotekę Cyfrową – http://pbc.biaman.pl, Dolnośląską Bibliotekę Cyfrową (DBC) – http://www.dbc.wroc.pl, Zielonogórską Bibliotekę Cyfrową (ZBC) – http://zbc.uz.zgo<BR>ra.pl/, Akademicką Bibliotekę Cyfrową KRAKÓW (ABC KRAKÓW) – http://abc.krakow.pl/, Podkarpacką Bibliotekę Cyfrową (PBC) – http://www.pbc.rzeszow.pl/,  Łódzką Regionalną Bibliotekę Cyfrową (CYBRA) – http://cybra.lodz.pl, Repozytorium Politechniki Krakowskiej (RPK) – http://suw.biblos.pk.edu.pl/, Bibliotekę Cyfrową Cyfrowa UMCS (BC UMCS) – http://dlibra.umcs.lublin.pl, Bibliotekę Cyfrową Politechniki Warszawskiej (BCPW) http://bcpw.bg.pw.edu.pl/, Repozytorium Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (AMUR) http://repozy<BR>torium.amu.edu.pl/, Bibliotekę Cyfrową Politechniki Śląskiej (BCPS) – http://de<BR>libra.bg.polsl.pl/, Pedagogiczną Bibliotekę Cyfrową (PBC) – http://www.ap.kra<BR>kow.pl/dlibra, Bibliotekę Cyfrową Uniwersytetu Łódzkiego (BCUŁ) – http://bcul.lib.uni.lodz.
Wyznaczono główne cele istnienia repozytorium instytucjonalnego: 1) archiwizowanie dorobku cyfrowego uczelni (długotrwałe zabezpieczenie dorobku 
77 Maszynopis.
cyfrowego)78, 2) narzędzie publikowania79, 3) depozyt i narzędzie udostępniania niepublikowanych zasobów naukowych, edukacyjnych i związanych z funkcjonowaniem danej jednostki80, 4) narzędzie alternatywnego, otwartego dostępu81, 5) narzędzie promocji naukowca i samej instytucji82 oraz 6) narzędzie zarządzania prawami do zasobów cyfrowych.
W odniesieniu do tychże celów ustalono, że jeśli chodzi o: 
1) typologię – to można wydzielić biblioteki cyfrowe – regionalne, w których uczestniczą nie tylko uczelnie oraz serwisy tworzone przede wszystkim przez jedną instytucję; 
2) prezentację polityki gromadzenia i archiwizowania dorobku cyfrowego jednostek – nie jest dostateczna, co oznacza, iż nie sformułowano jej ostatecznych zasad, nie wypracowano wzorcowego modelu dostarczania publikacji; 
3) ofertę w zakresie publikowania oryginalnych tekstów naukowych lub edukacyjnych oraz dostępność niepublikowanego dorobku uczelni to najczęściej pojawiają się w bibliotekach cyfrowych: prace dyplomowe i rozprawy doktorskie, zaś sporadycznie: materiały edukacyjne, dane badawcze, prezentacje i inne niepublikowane materiały konferencyjne; 
4) otwarty dostęp do zasobów – autorom wręcz trudno było określić procentowy  udział wolnych zasobów, ze względu na brak dokładnych opisów dokumentów oraz wydzielonych kolekcji; 
5) promocji instytucji i jej dorobku w ramach biblioteki cyfrowej – usta
78 Zob. Li, Yuan; Meghan Banach (2011). Institutional Repositories and Digital Preservation: Assessing Current Practices at Research Libraries. D-Lib Magazine, no 5/6. http://www.dlib.org/dlib/may11/yuanli/05yuanli.html (odczyt: 20.06.2016). 
79 Zob. Giesecke, Joan (2011). Institutional Repositories: Keys to Success. Journal of Library Administration, vol. 51, Issue 5-6, pp. 529-542.
80 Zob. Bailey, Charles W. Jr. (2010). Transforming Scholarly Publishing Through Open Access: a Bibliography. Houston, TX : Digital Scholarship, pp. 136-139.
81 Zob. Harnad, Stevan (2005). Fast-Forward on the Green Road to Open Access: The Case Against Mixing Up Green and Gold. Ariadne, Issue 42. http://www.ariadne.ac.uk/issue42/harnad/ (odczyt: 20.06.2016).
82 Zob. Swan, Alma (2010). The Open Access Citation Advantage: Studies and Results to Date. Technical Report, School of Electronics & Computer Science, University of Southampton. http://eprints.ecs.soton.ac.uk/18516/ (odczyt: 20.06.2016).
lono, że, aby ta funkcja była jednoznacznie wypełniona, należy doprowadzić do sytuacji, w której zasoby danej biblioteki będą identyfikowane z uczelnią i z badaniami przez nią prowadzonymi.  Co oznacza zbieranie i właściwe eksponowanie całości wiedzy wytwarzanej przez konkretną szkołę wyższą. 
Analiza ta wykazała kilka problemów, z którymi borykają się instytucje w Polsce: nie istnieje dokładnie opracowany model funkcjonowania repozytorium, brakuje wielu danych i to nie tylko w odniesieniu do kontentu, ale także do metadanych oraz nie została jeszcze wypracowana ogólna polityka otwierania zasobów.
Jeśli chodzi o Jagiellońską Bibliotekę Cyfrową to w tym opracowaniu wyznaczono dla niej następujące perspektywy rozwoju: 
„– uczestnictwo w projektach ogólnopolskich i międzynarodowych warunkujące dalszą digitalizację i upublicznianie zasobów Biblioteki Jagiellońskiej i bibliotek sieci UJ, 
– stworzenie repozytorium cyfrowego dla Uniwersytetu Jagiellońskiego, 
– agregację cyfrowych publikacji pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego, 
– digitalizację i udostępnianie na stronach JBC kolekcji prywatnych lub instytucji ważnych dla dziedzictwa narodowego”83.
Z wyników badań należy jeszcze zacytować dane tworzące model użytkownika Jagiellońskiej Biblioteki Cyfrowej (stworzony na podstawie badań przeprowadzonych w XI–XII 2012 r.), zwłaszcza ze względu na dostęp do zasobów OA oraz chęć udostępniania swoich prac. Dokładny wykaz cech klienta JBC stanowi tabela 1.
83 Mesek, Łukasz; Sanetra, Krystyna; Sapa, Remigiusz (2013). Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa  jako repozytorium zasobów wiedzy naukowej i materiałów edukacyjnych generowanych przez pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego. Maszynopis, s. 49.
Tabela 1. Użytkownik Jagiellońskiej Biblioteki Cyfrowej
Użytkownik Jagiellońskiej Biblioteki Cyfrowej 
 
U 
 wiek do 25 lat 
 
Ż 
 student/doktorant 
 
Y 
 w znacznym stopniu zainteresowany dostępem do zasobów Open Access 
 
T 
 zainteresowany udostępnianiem swoich prac w JBC na zasadach Open Access 
 
K 
 zainteresowany upublicznieniem w JBC swojej pracy lic./mgr/dr 
 
O 
 przynajmniej raz w tygodniu korzysta z polskich bibliotek cyfrowych 
 
W 
 najczęściej z domu 
 
N 
 rzadko korzysta z zagranicznych bibliotek cyfrowych 
 
I 
 przeszukuje zasoby JBC bezpośrednio z JBC 
 
K 
 często dociera do szukanego materiału w JBC 
 
za przejrzysty uważa wygląd strony JBC 
 
za wysoką uważa wizualną jakość zasobów JBC 
 
preferuje PDF jako format udostępniania 
 
J 
 zainteresowany jest korzystaniem z JBC przez urządzenia mobilne 
 
B 
 ważna dla niego jest możliwość korzystania z indywidualnych kont czytelników 
 
C 
 ważne dla niego są informacje o nowościach 
 
przeznacza na wyszukiwanie powyżej 5 min. 
 
przeznacza na załadowanie podglądu publikacji na komputerze do 1 min. 
 
preferuje przeglądanie pliku w przeglądarce internetowej 
 
przeznacza na ściągnięcie pliku na dysk lokalny do 5 min. 
 
korzysta z JBC także z potrzeb niezwiązanych z tokiem studiów 
 
przegląda wyniki wyszukiwania do pierwszych trzech stron 
 
często korzysta z wyszukiwania zaawansowanego 
 
możliwości wyszukiwania na stronie JBC uważa za przydatne częściowo 
 
rzadko korzysta z metadanych publikacji jako odnośników do innych dokumentów 
 
polskie biblioteki cyfrowe uważa za niezbędne 
 
zainteresowany dostępem do zasobów JBC, także gdy dostępne tylko z terminali BJ 
 
dowiedział się o JBC na uczelni 
 
korzysta najczęściej z zasobów naukowych i czasopism 
 
w przyszłości zainteresowany publikacjami naukowymi i pracami dr,   mgr, lic. 
 
korzysta z rozpoznanego tekstu w dokumentach do przeszukiwania słów 
 



Źródło: Mesek, Łukasz; Sanetra, Krystyna; Sapa, Remigiusz (2013). Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa  jako repozytorium zasobów wiedzy naukowej i materiałów edukacyjnych generowanych przez pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego. Maszynopis, s. 65.
W kolejnych latach 2013–2014 Uniwersytet Jagielloński zrealizował projekt Harmonizacja zarządzania dydaktyką na Uniwersytecie Jagiellońskim HAZARD – (Projekt nr UDA–POKL–04.01.01–00–089/11–00 – Narodowe Centrum Badań i Rozwoju). Dzięki niemu oraz pracy Biblioteki Jagiellońskiej otwarto Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego (RUJ) wraz z Bibliografią Prac Pracowników UJ (http://ruj.uj.edu.pl/), „będące cyfrowym instytucjonalnym archiwum zasobów naukowych, dydaktycznych i innych związanych z działalnością Uniwersytetu Jagiellońskiego”, stworzone „w celu agregowania dostępu i szerszego upowszechniania dorobku naukowo–badawczego i dydaktycznego pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz promowania prowadzonych na Uniwersytecie Jagiellońskim badań naukowych i szerszej wymiany wiedzy z sektorem gospodarczym”84. Repozytorium powstało na systemie dSpace, najczęściej wykorzystywanym na świecie otwartym oprogramowaniu (1759 wdrożeń na świecie według Registry of Open Access Repositories  – http://roar.eprints.org/).
Wydzielono w nim następujące kolekcje: Bibliografia Publikacji Pracowników UJ (zbiór opisów bibliograficznych); Czasopisma (pełnotekstowe czasopisma i artykuły z czasopism, które są wydawane na UJ); Projekty (publikacje i opracowania wytworzone w trakcie realizowania projektów na UJ); Rozprawy doktorskie (prace doktorskie obronione na UJ); Zasoby Repozytorium (pełnotekstowe prace pracowników UJ w podziale na: Nauki humanistyczne, Nauki medyczne, Nauki przyrodnicze, Nauki rolnicze, leśne i weterynaryjne, Nauki 
84 Zarządzenie nr 129 Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego z 23 grudnia 2014 roku w sprawie utworzenia  instytucjonalnego Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego. http://www.bip.uj.edu.pl/documents/1384597/74251934/zarz_129_2014.pdf  (odczyt: 20.08.2015).
Zob. też:
Zarządzenie Nr 130 Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego z 23 grudnia 2014 roku  w sprawie trybu rejestracji dorobku publikacyjnego pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego. http://www.bip.uj.edu.pl/documents/1384597/74251934/zarz_130_2014.pdf  (odczyt: 20.08.2015).   
Zarządzenie Nr 98 Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego z 25 września 2015 roku  w sprawie szczegółowego zakresu podstawowych danych bibliograficznych, jakie autorzy publikacji mają  obowiązek zamieszczać w Bibliografii Publikacji Pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego. http://www.bip.uj.edu.pl/documents/1384597/98903965/zarz_98_2015.pdf  (odczyt: 20.06.2016).   
ścisłe, Nauki społeczne, Nauki techniczne, Sztuka). W planach jest rozszerzanie zasobów o materiały edukacyjne, oczywiście za zgodą konkretnych pracowników i współpracowników uczelni,  którzy na różne sposoby chcieliby ‘otwierać’ swoje prace (dla studentów wybranych modułów, uczestników kursów, dla wszystkich internautów itd.).
Pracownicy Biblioteki Jagiellońskiej chcieliby upubliczniać wszystkie dzieła pracowników UJ, również te tworzone hobbystycznie (ponownie – za zgodą twórców), tak aby RUJ nie tylko prezentował wyniki badań naukowych, ale ogólny wkład społeczności akademickiej w rozwój kultury.
Z taką wiedzą o zasobach i użytkownikach JBC i RUJ, a także w odniesieniu do istniejących struktur autorki rozpoczęły prace nad modelem repozytorium oraz analizę użytkowników ze społeczności lokalnej.
Model repozytorium dla systemu informacji instytucjonalnej
Po przeanalizowaniu piśmiennictwa oraz po rozważeniu własnych doświadczeń autorki stworzyły model repozytorium ukonstytuowanego w systemie informacji instytucjonalnej. Skupiły się w dużym stopniu na jego zawartości. Wzorzec ten jest modelem bardzo ogólnym, o szeroko przedstawionym zasobie. Odwołuje się on do wzorca systemu informacji instytucjonalnej zwizualizowanego na rys. 6. Zawiera wiele zadań systemu, które dopiero należałoby wdrożyć poprzez rozbudowę struktur informatycznych oraz dokładne opracowanie formatów danych i procedur ich przekazywania. w sytuacji jego urzeczywistnienia otrzymalibyśmy jednakże dobre źródło do wyszukiwania informacji oraz sprawny system do przechowywania i aktualizowania zasobów informacji instytucjonalnej.
Podstawowa funkcjonalność repozytorium, czyli przechowywanie informacji o publikacjach naukowych uczelni, pozwala na przygotowywanie różnorodnych sprawozdań oraz planów rozwoju naukowego jednostki (co wpasowuje się w 1 i 2 bok ‘trójkąta’ J. Fredericks’a Volkwein’a – zob. rys. 5). Rozbudowa systemu o źródła do badań, dane surowe, naukowe bazy danych, informacje o opracowanym oprogramowaniu oraz rozmaite raporty z badań pozwoliłaby przedstawić działalność naukową szkoły wyższej w sposób kompletny. Część z tych danych ze względu na prawa autorskie można by tylko podlinkować, lecz skumulowanie informacji w jednym miejscu dałoby możliwość przeglądania danych o jednostce nawet najbardziej niezorientowanym w działalności naukowej uczelni użytkownikom. Pełna kolekcja byłaby także dobrym środkiem promocji i miejscem dzielenia się wiedzą. 
Do prac naukowych można by dodać jeszcze metadane oraz pełne teksty i inne multimedialne dzieła przedstawicieli środowiska naukowego szkoły wyższej (popularno–naukowe, literackie, artystyczne itp.). Zaliczyć do kontentu repozytorium powinno się także blogi naukowe i fora naukowe, w których przedstawiciele środowiska akademickiego biorą udział. Widać by było wtedy całe spektrum zainteresowań badawczych i pozanaukowych zwłaszcza pracowników konkretnej jednostki. Studenci i doktoranci także mogliby otrzymać swoje kolekcje dla własnych prac. Kolekcja taka w bardziej urozmaicony sposób reprezentowałaby całą uczelnię, będąc dobrą reklamą dla działalności przedstawicieli środowiska akademickiego.
 Kolejne zasoby, które powinny być włączane do repozytorium to teksty, filmy, sprawozdania itp. dotyczące historii i teraźniejszości jednostki. Kolekcje zawierające informacje o instytucjach naukowych działających w obrębie szkoły wyższej, dokumenty dotyczące historii i współczesności (w tym także informacje o grantach, czy zawiązanej współpracy), a także informacje o naukowcach stanowiłyby nieocenione źródło danych nie tylko dla historyków, czy dziennikarzy, ale także dla osób szukających partnerów do współdziałania. Do informacji o uczelni zaliczyć także należy informacje o konferencjach naukowych oraz materiały konferencyjne interesujące również dla użytkowników szukających informacji o badaniach.
Do repozytorium należałoby jeszcze włączyć materiały dydaktyczne, których metadane mogli by przeglądać wszyscy internauci, natomiast ich zawartość nie musiałaby być dostępna dla wszystkich, lecz wyłącznie po zalogowaniu się, dla uprawnionych użytkowników. 
Opisane do tej pory zasoby dotyczą działalności naukowej i dydaktycznej uczelni (zob. rys. 6). Zostaje jeszcze działalność organizacyjna. 
Materiały dotyczące funkcjonowania szkoły wyższej np. różnorodne sprawozdania z działalności uczelni, plany rozwoju, opisy kierunków i modułów, informacje o wymianie studenckiej, regulaminy wewnętrzne i akty prawne, materiały promocyjne, wiadomości z życia szkoły wyższej itp. także należałoby włączyć w zasób. Część z nich, np. sprawozdania wewnętrzne można by udostępniać wyłącznie dla uprawnionych użytkowników. Część tej dokumentacji widoczna jest co prawda na stronach www uczelni, lecz te podlegają ciągłym zmianom. Stworzenie konkretnej kolekcji, nawet zbudowanej częściowo z archiwizowanych stron, pozwoliłoby na zachowanie wszystkich informacji o jednostce w jednym miejscu. Powstałby wtedy kompletny zbiór tematyczny, który wraz z upływem czasu byłby coraz bardziej reprezentatywny dla uczelni, przedstawiając w całościowy sposób jej rozwój. Taki zbiór byłby interesujący nie tylko dla przedstawicieli środowiska akademickiego konkretnej jednostki czy instytucji pokrewnych i nadrzędnych, ale także dla wszystkich zainteresowanych rozwojem nauki i szkolnictwa. 
Kontent otwartego repozytorium szkoły wyższej w odniesieniu do jej podstawowych funkcji dla lepszego zobrazowania został zwizualizowany na rys. 21.
Rys. 21. Model repozytorium OA


Źródło: opracowanie własne.
Tak rozumiane repozytorium wymagałoby jednakże szeroko rozpowszechnionej kultury organizacyjnej, która preferowałaby zachowania ‘otwarte’. Nie wyklucza to oczywiście publikowania w wysoko punktowanych czasopismach, gdyż repozytorium mające na celu dokumentowanie całej działalności wydawniczej środowiska akademickiego może spełniać też funkcje bibliografii (metadane i linki do czasopism), aby po pewnym czasie (np. ustalonym z wydawcą) rozbudowywać się do źródła o pełnych zasobach. Wymagało by to przygotowania procedur przekazywania konkretnych danych do repozytorium oraz wdrożenia ich w życie. System taki musiałby także posiadać jakieś elementy weryfikacji informacji oraz nadzoru nad pracami poszczególnych osób i jednostek. 
Do zmiany pozostałby jeszcze system informatyczny, który ze względu na większe skomplikowanie spowodowane dużą liczbą użytkowników wprowadzających dane, weryfikujących je oraz wzmożoną intensywnością wyszukiwania informacji przez użytkowników końcowych wymagałby ciągle aktualizowanego oprogramowania oraz wyspecjalizowanych komputerów, które mogłyby sprostać zwiększonemu obciążeniu. Sam kontent natomiast musiałby być umieszczony na wielu macierzach. Zadania te wymagają oczywiście pracowników, twórców i pośredników, którzy zagwarantują bezpieczeństwo danych oraz ciągłą, nieprzerwaną pracę.
4	
Wyniki ankiety przeprowadzonej wśród przedstawicieli środowiska akademickiego UJ


Badania użytkowników repozytoriów uczelnianych
Autorki przystępując do badania użytkowników przeanalizowały piśmiennictwo z zakresu analiz klientów repozytoriów uczelnianych. Okazało się, iż nie jest to temat często podejmowany w piśmiennictwie naukowym. Do krótkiego przedstawienia wyników, prezentowanych w tekstach o użytkownikach wybrano kilka artykułów. 
Pierwsze z nich to cykl artykułów dotyczących Repozytorium Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu AMUR (https://repozytorium.amu.edu.pl/). Prymarnymi pracami są teksty: Emilii Karwasińskiej i Małgorzaty Rychlik (2008) Model i etapy tworzenia repozytorium instytucjonalnego na podstawie badań własnych i doświadczeń bibliotek zagranicznych85 oraz Projekt powołania repozytorium Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, badanie ankietowe postaw pracowników naukowych86, w których przedstawiono wyniki analiz wybranych losowo pracowników naukowych i naukowo–dydaktycznych uczelni (ankietę wysłano do 1550 osób). Ustalono, iż respondenci najbardziej zainteresowani są następującymi typami dokumentów: artykułami naukowymi 
85 Karwasińska, Emilia; Rychlik, Małgorzata (2008). Model i etapy tworzenia repozytorium instytucjonalnego na podstawie badań własnych i doświadczeń bibliotek zagranicznych. [W:] Ganińska, Halina red. Informacja dla nauki a świat zasobów cyfrowych. Świnoujście (Poland). Poznań: Biblioteka Główna Politechniki Poznańskiej. https://library.put.poznan.pl/konf_idn/art/1_2.pdf (odczyt: 20.07.2015).
86 Rychlik, Małgorzata; Karwasińska, Emilia (2008). Projekt powołania repozytorium Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, badanie ankietowe postaw pracowników naukowych. Przegląd Biblioteczny, r. 76, z. 3, s. 451–466.
(postprintami i preprintami – 4,49 pkt. w skali Likerta87), dysertacjami doktorskimi (4,38 pkt.), materiałami konferencyjnymi (4,20 pkt.) i pracami magisterskimi  (3,85 pkt.). Dla studentów ważne były materiały dydaktyczne: książki, rozdziały z książek – 4,20 pkt.), skrypty (4,17 pkt.), czy wykłady w formie prezentacji multimedialnych (3,68 pkt.). Ankietowani wykazali jeszcze ograniczoną chęć deponowania raportów (3,78 pkt.) oraz sprawozdań (3,61 pkt.). Autorki zapytały także o motywacje upubliczniania własnych prac, spośród których najczęściej wymieniono stwierdzenia dotyczące ułatwienia „wymiany myśli między naukowcami” (4,58 pkt.) czy dostępu do prac studentom (4,22 pkt.), zwiększenia cytowalności (3,93 pkt.) oraz celów autopromocyjnych (3,71 pkt.). Jeśli chodzi o obowiązek autoarchiwiwzacji, to ponad 67% naukowców biorących udział w badaniu, opowiedziało się za publikowaniem fakultatywnym. Natomiast aż 86,50% badanych oczekiwałoby pomocy przy pozyskiwaniu majątkowych praw autorskich, ustalaniu na jakich zasadach mogą oni upublicznić swój dorobek.
W pracy Repozytorium – magazyn dokumentów czy wirtualna społeczność? Jolanty Przyłuskiej88 (2008) zaprezentowano wyniki 23 ankiet wypełnionych przez administratorów repozytoriów światowych (z tego 10 z Wielkiej Brytanii), na temat „związków pomiędzy biblioteką i uczelnią w procesie budowania i  zarządzania  repozytorium”. Okazało się, że aż w 16 przypadkach instytucją zainicjowania repozytorium była biblioteka,  zaś w 18 to ona jest instytucją zarządzającą. Jeśli chodzi o proces wprowadzania danych i zasobów, to w 19 instytucjach robią to pracownicy biblioteki (z czego 11 wskazało na wspólne działanie z pracownikami  uczelni),  w 8  odpowiedziach  podkreślono autoarchiwizację dokonywaną przez autorów, zaś w 3 przypadkach wyeksponowano dział IT.  Zasoby to przede wszystkim: publikacje  naukowe  różnego  typu (artykuły  z  czasopism,  rozprawy  doktorskie,  książki,  raporty, wyniki  badań). Dodano, iż poza tym kontent współtworzą: mapy,  oprogramowanie,  projekty  prac studenckich,  dokumenty  administracyjne  uczelni,  biuletyny  uczelniane,  zdjęcia,  materiały konferencyjne i dydaktyczne. Najważniejsze pytanie o powiązania między re
87 Dla standardowych opcji skali Rensisa Likerta: 1 – zdecydowanie nie zgadzam się, 2 – raczej się nie zgadzam, 3 – nie mam zdania, 4 – raczej się zgadzam, 5 – zdecydowanie się zgadzam. 
88 Przyłuska, Jolanta (2008). Repozytorium – magazyn dokumentów czy wirtualna społeczność? http://eprints.rclis.org/11855/ (odczyt: 20.08.2015).
pozytorium a uczelnią dało kilka ciekawych spostrzeżeń typu: „buduje więź pomiędzy autorami prac a globalnym społeczeństwem nauki; odgrywa strategiczną rolę w promowaniu osiągnięć naukowych uczelni; stanowi wartość dla uczelni, ponieważ pozwala rozpowszechniać jej dorobek naukowy; odzwierciedla naukowo–badawczą i edukacyjną aktywność uczelni” itp.  Najbardziej interesująca była natomiast wypowiedź: „znaczenie  repozytorium  zostało  docenione  dopiero  po  dwóch  latach,  kiedy  liczba zgromadzonych dokumentów osiągnęła ponad 20  tys.  i    liczba pobrań była większa  niż  1,5 mln,  na  początku  dla  pracowników  uczelni  niezrozumiałe  były  zasady  i  cele  tworzenia repozytorium, ale później stało się wartością dla uczelni”89. Oznacza to, iż dopiero bardziej wypełnione treścią repozytorium staje się „zrozumiałe”, a jego użyteczność podnosi ocenę jakości.
W kolejnym tekście Who uses this stuff, anyway? An investigation of who uses the DigitalCommons@USU Andrew Wesolek (2013)90 przeanalizował klientów repozytorium Stanowego Uniwersytetu Utah. Jeśli chodzi o twórców, to autor stwierdził, iż ponad 20% pracowników uczelni umieszcza swoje prace w repozytorium. Dodawane są do zasobów także czasopisma wydawnictw uniwersyteckich, dysertacje magisterskie i doktorskie oraz prace licencjackie. Użytkownikami końcowymi jest głównie rodzima społeczność akademicka (62% przebadanych krótką ankietą online – w sumie 202 osoby). 39% respondentów stanowiły osoby niezwiązane z jednostką (np. osoby związane z biznesem – 6%, bibliotekarze  – 5%, nauczyciele – 2%, uczniowie szkół średnich – 1,5%). Celem docierania do repozytorium (z Google lub innej wyszukiwarki  – 64% ankietowanych; 15% – przez domenę publiczną uczelni, 10% – dzięki  linkom umieszczonym na innych stronach www, 2% – przez stronę biblioteki uniwersyteckiej) była: praca naukowo–badawcza lub działalność biznesowa –  75%,  ciekawość – 20%, zadania szkolne i społeczne – 6,4%.
89 Tamże.
90 Wesolek, Andrew (2013). Who uses this stuff, anyway? An investigation of who uses the DigitalCommons@USU. The Serials Librarian, vol. 64, no 1/4, pp. 299-306.
Kolejny artykuł What inhibits authors to self–archive in open access repositories? a Malaysian case autorów: Feria Wirba Singeh, A. Abrizah, Noor Harun Abdul Karim91 odnosiła się do badań przeprowadzonych wśród 5 malezyjskich instytucji badawczych (72 ankietowanych). Ich celem było sprawdzenie nastawienia naukowców wobec udostępniania swoich prac w otwartym repozytorium, a także zidentyfikowanie barier, które wstrzymują ich przez autoarchiwizowaniem. 95,7% respondentów znało dziedzinowe repozytoria powiązane z praktykowaną dyscypliną, 59,6% wiedziało o istnieniu repozytorium własnej uczelni, 65,3% stwierdziło, iż ma doświadczenie w publikowaniu w repozytoriach (chociaż autorzy podkreślali, iż większość z nich nie ma zbyt dużej wiedzy i praktyki z samoarchiwizacją), zaś 46,8% rozumiała, czym jest publikowanie w OA. Znacząca liczba respondentów wyraziła chęć publikacji w repozytorium własnej uczelni, traktując to działanie za korzystne dla własnej kariery, jako szansę na zwiększenie widoczności i uznania dla swoich badań. Jeśli chodzi o obowiązek utrzymywania repozytoriów to 77,8%  uważało, że uniwersytety powinny wprowadzić obowiązek upubliczniania tekstów w repozytorium, chociaż obawiano się czasochłonności procesu oraz naruszania praw autorskich. We wnioskach zaproponowano działania promocyjne, które miałby zachęcać naukowców do posługiwania się tym kanałem komunikacji naukowej.
W 2015 r. Sonya Betz oraz Robyn Hall92 w artykule Self‐Archiving with Ease in an Institutional Repository: Microinteractions and the User Experience opisały repozytorium MacEwan (RO@M; http://roam.macewan.ca). Poza przedstawieniem teorii mikro–interakcji zaprezentowały czynności, które podejmowane być mogą przez twórców w procesie autoarchiwizacji (od ustalenia zasad licencji i przynależnych praw autorskich, przez wgrywanie plików i tworzenie opisów) lub przejęte przez pośredników, np. bibliotekarzy obsługujących repozytorium. Podkreśliły tylko konieczność kontroli metadanych.
91 Singeh, Feria Wirba; Abrizah, A.;  Noor Harun Abdul Karim (2013).  What inhibits authors to self-archive in open access repositories? a Malaysian case. Information Development, vol. 29, no 1, pp. 24-35. 
92 Betz, Sonya; Hall, Robyn (2015). Self‐Archiving with Ease in an Institutional Repository: Microinteractions and the User Experience. Information Technology and Libraries, https://ejournals.bc.edu/ojs/index.php/ital/article/view/5900 (odczyt: 20.06.2016).
Już po rozpowszechnieniu omawianej w 4 rozdziale tej książki ankiety wyszła praca Użytkownicy i zasób repozytorium instytucjonalnego (studium przypadku) Małgorzaty Rychlik i Moniki Theus93 przedstawiająca Repozytorium Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza AMUR. Autorki pobrały dane dotyczące użytkowników z serwisu Google Analytics. Określiły, iż najczęściej pobieranymi typami dokumentów były prace doktorskie oraz materiały dydaktyczne, w większości z dziedzin reprezentujących nauki humanistyczne i społeczne. Ustaliły też, iż 60% klientów docierało do zasobów dzięki pytaniom zadanym w wyszukiwarce Google, zaś 11% rozpoczynało pracę od razu ze strony WWW repozytorium.  30% użytkowników końcowych powracało do serwisu. 
Z tego krótkiego przeglądu piśmiennictwa naukowego wysnuć można następujące wnioski: 
1)	
członkowie społeczności akademickich uważają publikowanie w repozytoriach za korzystne dla siebie (autopromocja, wymiana myśli, dostęp do danych itp.), zaznaczając jednakże wątpliwości związane z fakultatywnością, a nie obligatoryjnością upubliczniania tekstów, czy ochroną praw autorskich,

2)	
funkcjonowanie repozytorium w dużym stopniu zależy od ustalenia zasad jego funkcjonowania, w tym zorganizowania pomocy dla autorów w tworzeniu zunifikowanych metadanych, czy pracach redakcyjnych,

3)	
należy prowadzić działania promocyjne związane z otwieraniem wyników badań naukowych oraz prezentowaniem jak najszerzej rozumianych zasobów repozytorium (wiele typów dokumentów).


93 Rychlik, Małgorzata; Theus, Monika (2016).  Użytkownicy i zasób repozytorium instytucjonalnego (studium przypadku). Przegląd Biblioteczny, 84 (3), s. 425-440.
Opis ankiety
Pragnąc zbudować precyzyjny model działania repozytorium oraz umiejscowić go w strukturze informacji instytucjonalnej Uniwersytetu Jagiellońskiego autorki przygotowały ankietę, której wyniki miały dopełnić stworzony wzorzec funkcjonowania, wizję repozytorium, opisany w poprzednim podrozdziale. Po analizie piśmiennictwa oraz gotowych rozwiązań starano się zdobyć wiedzę o konkretnych potrzebach przedstawicieli środowiska akademickiego UJ, aby można było w przyszłości udoskonalić system, dostosować go do rzeczywistych potrzeb jego użytkowników. 
Poza umiejscawianiem repozytorium w systemie informacji instytucjonalnej skupiono się na otwartości systemu, a więc postanowiono zidentyfikować ogólne nastawienie pracowników, studentów i doktorantów do źródeł Open Access oraz ich wykorzystania zarówno w procesie wymiany myśli naukowej, jak i zastosowania w procesie dydaktycznym. Ponadto starano się rozeznać sposoby wykorzystania systemów otwartych jako źródeł informacji naukowych, określić wyobrażenia klientów o ich wiarygodności i jakości, a także wskazać bariery co do ich użytkowania i rozbudowywania. Ostatecznym celem było określenie modeli funkcjonalnych dla źródeł OA akceptowanych przez środowisko akademickie UJ. 
Ankietę opracowano w nurcie pragmatyzmu, przygotowując pytania zamknięte oraz otwarte. Zredagowano 17 głównych pytań z podpytaniami uzupełniającymi oraz dodano 6 pytań w metryczce. w sumie były to 43 pytania, z czego 13 stanowiły pytania otwarte. o wypełnienie ankiety dostępnej on–line poproszono pracowników, studentów i doktorantów UJ w grudniu 2015 r., wysyłając do wszystkich e–mail z linkiem do jednego z serwerów UJ. 
Tak duża liczba pytań spowodowana była chęcią zdobycia poprzez jedną ankietę wielu odpowiedzi na tematy szczegółowe: 
1) jak rozumiane i wykorzystywane jest repozytorium instytucjonalne, 
2) czy informacja instytucjonalna jest traktowana jako ważny składnik zasobów repozytorium, czy raczej pracownicy, studenci oraz doktoranci szukają w repozytoriach wyłącznie wiedzy merytorycznej, 
3) czy repozytoria instytucjonalne są uważane za osobne źródła informacji, czy raczej lokowane są jako nierozłączny składnik systemu informacji naukowej, zlewający się w jedno z innymi źródłami, takimi jak czasopisma elektroniczne, biblioteki cyfrowe, bazy pełnotekstowe itp. (co zostało opisane w rozdziale 3), 
4) czy idea otwartego publikowania jest popularna wśród naukowców i studentów, 
5) na ile ankietowani są otwarci na idee otwartego publikowania własnych prac, 
6) czy idea otwartego publikowania jest jednoznaczna z ‘bezpłatnym’ publikowaniem, 
7) jakie są preferencje członków środowiska akademickiego UJ dotyczące tematyki otwartych zasobów,
8) na ile problemy organizacyjne, finansowe, prawne, własnościowe (zwłaszcza w odniesieniu do prawa własności intelektualnej) wpływają na nastawienie do idei otwartego publikowania,
9) jakie bariery w udostępnianiu zasobów są identyfikowane przez członków tej społeczności.
Respondenci ankiety
Na stronę z ankietą zalogowało się i wypełniło ją 491 osób. Część członków społeczności akademickiej ‘zaglądnęło’ na stronę z ankietą z ciekawości, lecz nie wprowadziło odpowiedzi, stąd pozostałe, niewypełnione do końca kwestionariusze nie zostały wzięte do analiz. Niektóre z wybranych ankiet nie zawierają kompletu wyników94, ale ponieważ wnoszą różnorodne spojrzenia na podjętą problematykę zostały włączone do analizy. 
W tym miejscu dodać jeszcze należy jedną ważną uwagę: procenty pojawiające się w tekście odnoszące się do liczebności poszczególnych odpowiedzi na konkretne pytania zawsze liczone są do wszystkich 491 ankiet, aby umożliwić czytelnikowi lepsze porównanie wyników, chyba, że w tekście zaznaczono, iż odnoszą się one do przedstawicieli dwóch grup nauk: humanistycznych, społecznych oraz ścisłych, o ziemi i medycznych95. 
Jeśli chodzi o różne grupy ankietowanych to ich najliczniejsze grono stanowią przedstawiciele Wydziałów: Biologii i Nauk o Ziemi oraz Zarządzania i Komunikacji Społecznej – po 45 osób, Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii – 36, Filozoficznego – 35 oraz Filologicznego – 34. w sumie swoją przynależność do konkretnej jednostki zaznaczyło 372 członków środowiska akademickiego (75,76% respondentów). Dokładny rozkład danych przedstawiono na 
rysunku  22.
 
94 Zaznaczyć przy tym należy, iż otrzymanie pełnego kompletu odpowiedzi nie było konieczne w związku z logiką budowy samej ankiety: część pytań podrzędnych była zależna od odpowiedzi na główne pytanie dotyczące pewnej tematyki.
95 W związku z niedużymi różnicami między odpowiedziami poszczególnych grup respondentów autorki przedstawiły je wyłącznie dla wybranych pytań, kiedy to dysproporcje są bardziej znaczące. Autorki nie chcąc wdawać się w dyskusję o podziale nauk stosują wymienione w tekście nazwy.
Rys. 22. Wykres: przedstawiciele Wydziałów Uniwersytetu Jagiellońskiego


Źródło: badania własne.
Rozdzielając te dane na przedstawicieli nauk: 1) humanistycznych, społecznych oraz 2) ściśłych, nauk o Ziemi oraz medycznych ustalono, iż grupę pierwszą stanowią 204 osoby, a drugą – 174 (zob. rys. 23). Respondenci wpisywali także dyscypliny, które prezentują, ale ponieważ nie wszyscy to zrobili (139 osób zestawienia 1 oraz 118 – 2; w sumie 52% badanych), wykresy przedstawiające poszczególne dziedziny, zakresy dyscyplin itp. w dokładnym ujęciu wprowadzonym przez użytkowników przeniesione zostały do aneksu.
Rys. 23. Wykres: przedstawiciele nauk


Źródło: badania własne.
Swoją płeć określiło 78% ankietowanych. Większość z nich to kobiety – 45,21%, zaś 32,79% to mężczyźni. Wizualizację różnicy (12,42%) zaprezentowano na rysunku 24.
Rys. 24. Wkres: płeć respondentów


Źródło: badania własne.
	Jeśli chodzi o wiek ankietowanych, to przeważającą liczbę osób stanowią ludzie młodzi. w grupie 20–30 lat znalazło się 185 respondentów, a 31–40 lat – 102. w sumie wiek zaznaczyły 384 osoby, czyli 78,21% wszytskich ankietowanych. Dokładne rozkłady poszczególnych grup przedstawia rysunek 25.
Rys. 25. Wykres: wiek ankietowanych


Źródło: badania własne.
77,60% respondentów zaznaczyło swój status pracownika: naukowego, naukowo–dydaktycznego, dydaktycznego, naukowo–technicznego lub inżynieryjno–technicznego, administracyjnego, bibliotekarza, czy też studenta: studiów 1, 2 stopnia, jednolitych studiów magisterskich, doktoranta lub słuchacza studiów podyplomowych. z tej grupy 41,34% to pracownicy, wśród których najliczniejsze gremium stanowią pracownicy naukowo–dydaktycznych – 24,64%. Wśród 36,25% ankietowanych studentów, doktorantów i słuchaczy studiów podyplomowych najliczniejszą grupę tworzą doktoranci – 12,63%. Dokładny rozkład statusu przedstawia rysunek 26.
Rys. 26. Wykres: status ankietowanych


Źródło: badania własne.
377 osób (76,78%) określiło swój tytuł zawodowy, stopień naukowy, czy tytuł naukowy. Najliczniejszą grupę stanowią magistrzy – 22,81% ankietowanych oraz doktorzy – 20,98%. Najmniej liczną profesorowie – 3,87%. Wizualizację danych zaprezentowano na rysunku 27.
Rys. 27. Wykres: tytuł zawodowy/stopień naukowy/tytuł naukowy


Źródło: badania własne.
	Podsumowując najliczniejsze grupy wyników można określić wzorcowego ankietowanego: kobietę, pracownika naukowo–dydaktycznego, w wieku do 30 roku życia, magistra lub doktora. Nie jest to jednak rzeczywisty obraz, gdyż np. dla płci różnica wynosiła 12,42% odpowiedzi, przy 78% wypełnieniu tego pola ankiety. Dodatkowo poza aktywnością pracowników należałoby podkreślić także zaangażowanie studentów i doktorantów.
	Z metryczki ankiety wynika jednakże wniosek, iż główną grupę stanowią ludzie młodsi, raczej z bardziej zaawansowaną wiedzą technologiczną, czy informatyczną (w odniesieniu do praktyki i codziennej swej pracy), znający problematykę Open Access96, zapewne chętniej udostępniający swoje prace, a przynajmniej często z takich dokumentów korzystający.
96 Wnioski z pytań omówionych w kolejnej części książki, kiedy to respondenci wymienili wykorzystywane serwisy, typy dokumentów itp.
Wykorzystywane źródła i mechanizmy wyszukiwania danych
	
Jednym z celów ankiety było przygotowanie analizy, jak środowisko akademickie UJ wykorzystuje różnorodne źródła informacji, które są dla nich najważniejsze, jakie elementy opisu danych interesują ich najbardziej, czy skupiają się oni wyłącznie na znanych źródłach czy szukają nowych np. przez multiwyszukiwarki, na ile ważne są dla nich różnego rodzaju typy dokumentów. Odpowiedzi na te pytania pozwoliły stworzyć obraz świadomości pracowników, studentów i doktorantów UJ odnośnie do różnorodnych elektronicznych źródeł informacji, w tym zasobów otwartych.
Dodatkowym celem była chęć sprawdzenia, na ile społeczność akademicka UJ rozróżnia typy źródeł, zna cechy poszczególnych serwisów (wyszukiwarek, multiwyszukiwarek, czasopism elektronicznych, repozytoriów, bibliotek cyfrowych, archiwów cyfrowych itp.), czy jak to było zaznaczone w rozdziale o repozytoriach, granice między systemami się zacierają i ich nazwa, czy budowa nie jest aż tak istotne. w sytuacji zatarcia granic można by postawić hipotezę, iż najważniejsza dla użytkowników jest funkcjonalność źródła informacji, a zwłaszcza jego dostępność i zasób, a nie różnice między systemami. 
Wielorakość źródeł i mechanizmów wyszukiwawczych
Pierwsze pytanie zadane z całej grupy o wielorakości źródeł i mechanizmów wyszukiwawczych było związane z zagadnieniem docierania do relewantnych dokumentów. Do wyboru były odpowiedzi, iż respondenci: A. korzystają z wyszukiwarek globalnych np. Google; B. korzystają z wyszukiwarek specjalistycznych (naukowych) np. Scopus; C. szukają w repozytoriach; D. szukają w bibliotekach cyfrowych; E. szukają w serwisach tematycznych o kontrolowanej jakości; F. korzystają z serwisów Web 2.0; G. szukają w pełnotekstowych bazach danych; H. korzystają z konkretnego serwisu dziedzinowego. Na to pytanie można było wybrać maksymalnie 3 rodzaje źródeł. Otrzymano dość dużą liczbę wyników dla każdego rodzaju serwisu. i tak najczęściej wykorzystywane są po prostu wyszukiwarki – 69,45% odpowiedzi, wyszukiwarki specjalistyczne – 38,09% oraz biblioteki cyfrowe – 33,20%. Najrzadziej zaś członkowie społeczności akademickiej UJ używają serwisów społecznościowych – tylko 4,48%. Najbardziej interesujące nas w tej książce repozytoria otrzymały 19,76% odpowiedzi. Dokładny rozrys wyników przedstawiono na rysunku 28.
Rys. 28. Wykres odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób najczęściej przeszukuje Pan/i zasoby naukowe w Internecie


Źródło: badania własne.
Kolejnym ważnym zagadnieniem był sposób inicjowania zapytań, czyli sposób dochodzenia do relewantnych dokumentów. Ten temat jest istotny nie tylko dla poznania zachowań informacyjnych użytkowników, ale także dla opracowania jak najlepiej przygotowanych opisów oraz kolekcji szeroko rozumianych dokumentów. 
Wybór dotyczył standardowych opcji: A. wpisuję w okno wyszukiwarki tytuł publikacji; B. wpisuję w okno wyszukiwarki nazwę autora publikacji; C. wpisuję w okno wyszukiwarki tytuł czasopisma; D. wpisuję w okno wyszukiwarki słowo/a kluczowe; E. wykorzystuję sposoby kategoryzacji danych w serwisie (np. klasyfikacje, kolekcje tematyczne); F. łączę wiele kryteriów za pomocą operatorów logicznych, przy czym poproszono ponownie o zaznaczenie nie więcej niż trzy opcje. Ankietowani mogli również w dodatkowym pytaniu otwartym opisać inne strategie wyszukiwawcze, a w następnych określić sposoby zawężania wyników oraz metody docierania do podobnych publikacji.
W pierwszym pytaniu z tej grupy okazało się, że najważniejszymi kryteriami wyszukiwania informacji są: tytuł publikacji – 56,62%, słowa kluczowe – 53,77% oraz autor/autorzy publikacji – 40,94%. Szczegółowa wizualizacja zaprezentowana została na rys. 29.
Rys. 29. Wykres odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób najczęściej inicjuje Pan/i wyszukiwanie informacji online


Źródło: badania własne.
W pytaniu otwartym o inne sposoby inicjowania mechanizmu wyszukiwawczego wypowiedziało się 25 osób, czyli 5% wszystkich ankietowanych, z czego 10 osób wymieniło z nazwy serwisy: Baza PubMed – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed, Google Scholar – https://scholar.google.pl, Scopus – https://www.scopus.com, Web of Science – http://webofknowledge.com, BASE (Bielefeld University Library) – https://www.base–search.net, OpenDoar – http://www.opendoar.org, WorldCat – https://www.worldcat.org/, Nukat – http://www.nukat.edu.pl, BJ – http://www.bj.uj.edu.pl, BN – http://www.bn.org.pl, Library of Congress – https://www.loc.gov oraz inne katalogi bibliotek polskich i zagranicznych, JSTOR – https://www.jstor.org, Persee – http://www.persee.fr. Jedna z osób wręcz przedstawiła technikę tzw. zbierania jagód Marcii Bates, pisząc, iż: „przeszukuję Science Direct po słowach kluczowych i autorach, a potem po znalezieniu dobrej publikacji szukam kolejnych po bibliografii z pierwszej publikacji, i sznurek rozwija się dalej – kolejna publikacja, to kolejna bibliografia do niej”, kolejna zaś, iż „korzystam z istniejących połączeń między tekstami (linków, cytowań)”. Dwie osoby określiły inne strategie wyszukiwawcze wpisując: „wyszukując strony domowe autorów, na których zamieszczają swoje publikacje” oraz „wyszukuję po numerze doi”. Kolejna odwołała się do istniejących bibliografii („korzystam z opracowań bibliografii jako źródeł konkretnych artykułów”). 5 osób określiło swoje mechanizmy wyszukiwawcze jako eklektyczne, zaznaczając, iż wybierają wszystko, w zależności od wyników („luźne hasła, wielokrotne próby odgadnięcia sposobu dojścia do informacji”, „metoda doboru mieszanego próby”, „różnie! w zależności od potrzeb”).
Dalsza analiza mechanizmów wyszukiwawczych przedstawicieli środowiska akademickiego UJ dotyczyła technik zawężania wyników. Pytanie zamknięte (z możliwością zaznaczenia maksymalnie trzech kryteriów) zbudowane było z następujących odpowiedzi: A. określając zakres dat wydania publikacji; B. zawężając do prac konkretnych autorów; C. określając język publikacji; D. zaznaczając kraj wydania publikacji; E. określając tytuł czasopisma, w którym ukazała się publikacja; F. zawężając do nazwy instytucji sprawczej. Najczęściej wybieranym sposobem było autorstwo podobnych prac – 52,75%, daty publikacji – 48,27% oraz tytuł czasopism – 44,20%. Wszystkie wyniki zostały zwizualizowane na rysunku 30. 
Rys. 30. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy zawęża Pan/i wyniki wyszukiwania stosując dodatkowe kryteria. Jeśli tak, to jakie najczęściej


Źródło: badania własne.
Co ciekawe, w kontraście do najliczebniejszej odpowiedzi, czyli autorstwa, instytucja sprawcza została wybrana jako najmniej istotne kryterium zawężenia – 5,50%. Wpłynęły na to zapewne: 1) przeświadczenie, iż jeśli wybieramy autora, jego akredytacja pojawia się jakby w tle, a także 2) przywiązanie respondentów do konkretnych badaczy, którzy pracując dla różnych projektów nie zawsze są związani z konkretną instytucją.
Z drugiej strony odwołać się przy tej uwadze można także do omówionej wcześniej pracy Enar Ruiz–Conde i Aurory Calderón–Martınez97, którzy za
97 Ruiz–Conde, Enar; Calderón–Martınez, Aurora (2014). University institutional repositories: competitive environment and their role as communication media of scientific knowledge. Scien
uważyli brak bliskiego powiązania między instytucją zarządzającą repozytorium a jego prestiżem. Wyniki badań tych autorów oraz środowiska akademickiego UJ sugerują, iż należało by wzmocnić działania PR–owe, bardziej podkreślać przynależność badaczy i konkretnych prac do jednostki. Jest to zadanie postawione także przed repozytorium i jego ulokowaniem się w systemie informacji instytucjonalnej (także już opisanym w rozdziale 3), wspomagającym promocję całej uczelni, wyników badań naukowych itd.
Ostatnim już pytaniem z tej grupy było pytanie zamknięte o podobieństwa publikacji i wykorzystywanie bibliografii. Okazało się, iż aż 70,67% ankietowanych wykorzystuje bibliografię interesującej ich publikacji, a 54,38% możliwości serwisów oferujących listy podobnych publikacji lub linkujące do pokrewnych danych, co zaprezentowano na rysunku 31.
Rys. 31. Wykres odpowiedzi: Stosuję inne sposoby wyszukiwania podobnych publikacji


Źródło: badania własne.
Wyniki te są istotne dla rozbudowy repozytorium, które, jak się okazało, powinno rejestrować w bardziej relacyjny sposób bibliografie z każdej publikacji, co nie tylko da lepsze możliwości wyszukiwawcze, ale umożliwi badania bibliometryczne (jak to już się częściowo dzieje w przypadku Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego, które notuje również Bibliografię Prac Pracowników UJ). Oczywiście przygotowanie takiej funkcjonalności serwisu wymaga większego 
tometrics, 98, pp. 1283–1299.
nakładu pracy i środków. Zwracają się one jednak w szybkości docierania do danych, w bardziej skutecznej wymianie wiedzy oraz ostatecznie w rozwoju badań naukowych. Wyniki analiz bibliometrycznych można również wykorzystywać do działań promocyjnych. Przy rozbudowie opisów o bibliografie załącznikowe powstałby zalążek bazy koniecznej do analiz cytowań bibliograficznych, które dla wielu dyscyplin są nadal trudne, właśnie ze względu na brak rozbudowanych źródeł danych. 
Repozytoria i otwarty dostęp
Kolejna grupa pytań związana była z wykorzystywanymi repozytoriami naukowymi oraz otwartymi zasobami w sieci. Pierwszym z pytań dotyczących tego zagadnienia było bardzo ogólne zapytanie o to, czy ankietowani korzystają z serwisów (archiwów, czasopism, repozytoriów instytucjonalnych, dziedzinowych) o wolnym dostępie (OA, Open Access). z 82,26% udzielonych odpowiedzi 61,30% było odpowiedziami pozytywnymi, a tylko 19,96% negatywnymi. Wizualizacja tych wyników przedstawiona została na wykresie 32.
Rys. 32. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy korzysta Pan/i z serwisów (archiwów, czasopism, repozytoriów instytucjonalnych, dziedzinowych) o wolnym dostępie (OA, Open Access)


Źródło: badania własne.
Poproszono także przedstawicieli środowiska akademickiego UJ, aby wymienili w pytaniu otwartym nazwy wykorzystywanych serwisów o otwartym dostępie. z udzielonych w sumie 43,79% odpowiedzi w 8,75% pojawił się portal: Academia.edu, w 8,33% – Google, a zwłaszcza Google Scholar, czy Google Books, w 7,5% różnorodne czasopisma OA (także serwis DOAJ – https://doaj.org, czy Public Library of Science: PLOS – https://www.plos.org), w 6,25% – arXiv.org, w 5,42% – JSTOR – https://www.jstor.org, w 5% – repozytoria różnorodnych instytucji, zwłaszcza RUJ – http://ruj.uj.edu.pl/xmlui/, CEON – https://depot.ceon.pl, biblioteki cyfrowe np. Federacja Bibliotek Cyfrowych – http://fbc.pionier.net.pl, JBC – http://jbc.bj.uj.edu.pl, Polona – https://polona.pl, Projekt Gutenberg – https://www.gutenberg.org, MBC – http://mbc.malopolska.pl, WBC – http://www.wbc.poznan.pl, Śląska BC – http://www.sbc.org.pl. Niektórzy respondenci odwołali się do instytucji edukacyjnych, udostępniających materiały dydaktyczne np. do Free PubMed – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/, MIT – http://web.mit.edu/ czy do katalogów on–line bibliotek. Pojawiły się także w odpowiedziach inne wyszukiwarki naukowe takie, jak: Web of Science – http://webofknowledge.com, czy Research Gate – https://www.researchgate.net/ (11 razy). Przedstawiciele nauk medycznych wymieniali PubMed – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/ (10 razy). 5% ankietowanych odwołało się także do płatnych baz, zakupionych przez Bibliotekę Jagiellońską, dostępnych w sieci uniwersyteckiej, traktując je jako dostępne, a więc otwarte zasoby. Tutaj z nazwy wyszczególnić można np. EBSCO – https://www.ebscohost.com, czy Medline – https://www.nlm.nih.gov/bsd/pmresources.html. Przedstawiciele informatologii i bibliologii odwołali się także do serwisu e–LIS – http://eprints.rclis.org/, czy ponownie do EBSCO – https://www.ebscohost.com. 3 osoby wymieniły „naukowe serwisy społecznościowe”, kolejne: „strony internetowe konkretnych badaczy zagranicznych, którzy podlinkowują swoje publikacje” oraz „niektóre uniwersytety i towarzystwa naukowe udostępniają materiały edukacyjne – bardzo często korzystam”. Pojawiły się także „wybrane monografie, filmy dokumentalne”.
Kilka osób stwierdziło wręcz, iż „jakichkolwiek – gdy zawiodę się na Google, sięgam do takich zasobów do jakich mam dostęp używając dostępnych wyszukiwarek. Nie zwracam szczególnej uwagi gdzie trafię”, „cokolwiek jest dostępne przez Google Scholar, plus szereg wyników jakie dają wyszukiwarki internetowe”, czy „korzystam z Google scholar i z pełnych wersji publikacji, które znajdzie – nie zwracam większej uwagi na miejsce, z którego ściągam daną publikację”. Lokuje to ich w kategorii użytkowników wizytujących serwisy, którym zależy wyłącznie na dotarciu do konkretnych dokumentów, faktów itp. Osoby takie „nie przywiązują się” do źródeł, nie zakładają w nich kont, nie przeglądają na bieżąco nowości itp.
Z drugiej strony przytaczano konkretne adresy serwisów np. http://books.ope<BR>nedition.org (OpenEdition Books), http://litteratures.revues.org (Littératures), https://www.cairn.info (Cairn.Info, Chercher, Repérer, Avancer), http://www.erudit.org (Érudit, Promouvoir et diffuser la recherche et la création), http://www.persee.fr/collections (Persée, Parcouir les collections), http://cyfrowaetnografia.pl (Biblioteka Cyfrowa PIA, Polski Instytut Antropologii), http://bazhum.muzhp.pl (BazHum – czasopisma humanistyczne, projekt zrealizowany przez Muzeum Historii Polski w Warszawie), http://peitho.amu.edu.pl (PEITHO / Examina Antiqua), http://re–press.org (Re.Press) czy np. nazwy Lex (Serwis Informacji Prawnej LEX, http://www.lex.pl/), Wiley Online Library (http://onlinelibrary.wiley.com), Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu (http://www.przeglad.amp.edu.pl), Psychiatria Polska – Zeszyty (http://www.psychiatriapolska.pl/). Ankietowani, którzy tak szczegółowo wymieniali swoje ulubione portale nazwać można użytkownikami „stałymi”, należącymi często do społeczności wpływających na rozwój konkretnych serwisów, ściśle „związanych” z tym, a nie innym źródłem informacji.
	Dzieląc przedstawicieli środowiska akademickiego UJ na: użytkowników stałych i tymczasowych różnorodnych źródeł informacji można wysnuć dość ogólny wniosek, iż wszyscy klienci repozytorium UJ będą stanowić podobną grupę: zarówno osób, które się ‘przywiążą’ do systemu, staną się jego częścią (zob. podrozdział Repozytorium jako biblioteka cyfrowa), jak i tych, którym zależeć będzie tylko na konkretnym dokumencie, a którzy nie zawsze będą świadomi rodzaju źródła. Wysnuć można więc wniosek, iż jednym z zadań promocyjnych repozytorium, które posiada zasób danych o badaniach naukowych oraz o działalności edukacyjnej jednostki będzie zachęcanie użytkowników–odbiorców do bycia ‘klientami’ systemu oraz do bardziej aktywnych interakcji, w tym przesyłaniu uwag, próśb o zmiany itp. do administratorów systemu.
	Analizując wyniki tego pytania otwartego warto zaznaczyć również, iż respondenci wymienili całe spectrum otwartych źródeł informacji: od wyszukiwarek po bazy danych. Jednakże otwartość nie została potraktowana przez nich jako bezpłatność, a jedynie jako dostępność. Odnieśli się oni do idei Open Source (otwartego oprogramowania, 1997, Open Source Initiative98), odłamu ruchu Free Software. Celem aktywności opartej na tej ideologii jest zapewnienie swobodnego dostępu do zasobów i oprogramowania dla wszystkich uczestników komunikacji społecznej, chociaż dla członków tego ruchu dane nie muszą być bezpłatne (zyski można osiągać np. przez prowadzenie szkoleń, wsparcie klienta w trakcie implementacji, tworzenie dodatkowych modułów na prośbę konkretnej jednostki itp.). Takie rozumienie otwartego oprogramowania zostało przeniesione na źródła o otwartym dostępie. Dla poparcia  tej tezy podkreślić należy fakt, iż członkowie społeczności akademickiej UJ traktują zakupione bazy danych, dostępne ze strony Biblioteki Jagiellońskiej, jako serwisy OA, w związku z tym, iż mają do niech dostęp (poprzez abonament wykupiony przez uczelnię lub przez ministerstwo dla całego kraju). 
Dodatkowym pytaniem kontrolnym o używane źródła informacji było pytanie o to, czy korzysta Pan/i z repozytoriów instytucjonalnych, uczelnianych. Na to pytanie odpowiedziało 78% ankietowanych. Różnica między odpowiedziami na „tak” i „nie” to tylko 1,02%. Korzystających z repozytoriów jest wśród środowiska akademickiego UJ 39,51%, a nie–korzystających 38,49%, co zaprezentowano na wykresie 33.
98 Open Source Initiative. http://opensource.org/ (odczyt: 2.07.2016).
Rys. 33. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy korzysta Pan/i z repozytoriów instytucjonalnych, uczelnianych


Źródło: badania własne.
Wśród wymienionych znanych repozytoriów znalazło się przede wszystkim Repozytorium UJ. i tak repozytorium oraz bazy UJ (w tym JBC) pojawiły się w 52,63% odpowiedzi, a RUJ w 26,32%. Dendrogram dla poszczególnych terminów przedstawiono na rysunku 34.
Rys. 34. Dendrogram pojęć


Źródło: badania własne.
Poza tym wśród źródeł wymienionych przez 111 ankietowanych znalazły się jeszcze repozytoria: Uniwersytetów Warszawskiego – https://depotuw.ceon.pl/, Śląskiego – https://www.us.edu.pl/repozytorium–centrum–otwartej–nauki i http://www.ciniba.edu.pl, UMK – https://repozytorium.umk.pl, w Padwie – http://pa<BR>duaresearch.cab.unipd.it/, http://bibliotecadigitale.cab.unipd.it, Linnaeus University – https://lnu.se/en/library/, Bradford University – https://bradscholars.brad.ac.uk/, Durham University – http://dro.dur.ac.uk/, Harvard – https://dash.harvard.edu/, Oxford – https://ora.ox.ac.uk/, AGH – http://open.agh.edu.pl, oraz Wiley Online Library – http://onlinelibrary.wiley.com, AMUR [Repozyto<BR>rium Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza] – https://repozytorium.amu.edu.pl, CEON – http://www.depot.ceon.pl/, CEEOL – Central and Eastern European Online Library – https://www.ceeol.com, CEJSH – The Central European Journal of Social Sciences and Humanities – http://cejsh.icm.edu.pl, Bazhum – http://bazhum.muzhp.pl, RUMAK – Repozytorium Uniwersytetu Mikołaja Kopernika – https://repozytorium.umk.pl/, RUB – Ruhr–Universität Bochum – http://www.ub.rub.de/DigiBib/kataloge.html.en, Cadair – Aberystwyth University Open Access Repository – http://cadair.aber.ac.uk/dspace/, Wirtualna Biblioteka Nauki – http://wbn.edu.pl/ oraz ponownie arXiv.org, bazy czasopism, biblioteki cyfrowe, EBSCO – https://www.ebscohost.com, czy Google Scholar i Scopus. 
Starając się ustalić, jaka jest rzeczywista wiedza pracowników, studentów i doktorantów UJ o naukowych repozytoriach o otwartym dostępie, przygotowano jeszcze pytanie: Czy znane Panu/i repozytoria udostępniają swoją zawartość wykorzystując zasady otwartego dostępu do zasobów nauki. Odpowiedziały na nie 383 (78%) osoby, przy czym aż 40,12% nie znała dokładnych zasad, na podstawie których działają te serwisy. Przedstawienie danych zostało zaprezentowane na wykresie 35.
Rys. 35. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy znane Panu/i repozytoria udostępniają swoją zawartość wykorzystując zasady otwartego dostępu do zasobów nauki


Źródło: badania własne.
Na prośbę o wymienienie nazw znanych repozytoriów o wolnym dostępie odpowiedziało tylko 56 osób. Po 2,02% ankietowanych wymieniło: Academia.edu, arXiv, CEON – https://depot.ceon.pl/ i bazy BJ oraz repozytorium UJ. Po 1,52% Google/Google Scholar, Research Gate – https://www.researchgate.net/, JBC – http://jbc.bj.uj.edu.pl, biblioteki cyfrowe np. MBC – http://mbc.malopolska.pl/dlibra.html, Europeanę – http://www.europeana.eu/, Polonę – http://www.polona.pl, czy „liczne rosyjskie biblioteki cyfrowe, tzw. kaczałki”. Do repozytoriów uczelnianych zaliczono także zasoby bibliotek UJ – http://www.bj.uj.edu.pl, CM UJ – http://www.bm.cm.uj.edu.pl/, PK – https://www.biblos.pk.edu.pl/, UAM – http://lib.amu.edu.pl, AGH – http://www.bg.agh.edu.pl oraz ich katalogi, bibliografie PubMed – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed, czy serwisy bibliograficzne i pełnotekstowe takie, jak EBSCO – https://www.ebscohost.com itp. Pojawiły się ponadto nazwy: Bazhum – http://bazhum.muzhp.pl, Numdam – Recherche et téléchargement d’archives de revues mathématiques – http://www.numdam.org, Emani – Electronic Mathematical Archiving Network Initiative – http://www.emani.org, Cejsh – http://cejsh.icm.edu.pl, cyfrowaetnografia – Cyfrowa Etnografia – http://www.cyfrowaetnografia.pl/dlibra, czy adresy: http://www.opendoar.org (The Directory of Open Access Repositories), http://www.plosone.org (Plos One). 
Do zacytowania wybrano także stwierdzenie, mówiące o czasopismach (chociaż trudno stwierdzić, czy są to serwisy czasopism i ich wydawców, zasoby biblioteki cyfrowej, czy np. repozytorium dziedzinowego): „[wykorzystuję] archiwalne numery czasopism – szczególnie ważne dla mnie jako osoby zajmującej się naukami humanistycznymi”. Kolejną wypowiedzią, trochę oceniającą, jest wpis o przeglądaniu zasobów „uczelni zagranicznych”. Innym istotnym stwierdzeniem, jest odwołanie się do rzeczywiście istniejących źródeł naukowych: „[wykorzystuję] każde, lecz wedle zasady, że o wolnym dostępie decyduje autor, zatem część materiałów pozostaje na poziomie rozbudowanego opisu bibliograficznego.” Ten ostatni ustęp wskazuje na fakt, iż wielu przedstawicieli środowiska akademickiego UJ widzi problem braku dostępu do wszystkich pełnotekstowych baz, które można by wykorzystywać w trakcie pracy naukowej i dydaktycznej. To rozróżnienie między źródłami pełnotekstowymi, metadanymi i źródłami adnotowanymi jest dobrze rozumiane przez ankietowanych (w przeciwieństwie do braku spostrzegania różnorodności serwisów informacyjnych – o czym za chwilę). Część z nich wręcz podkreślała, że przez łatwiejszy dostęp internetowy źródła drukowane są mniej wykorzystywane, chociaż są bardzo cenne.
Natomiast rozumienie różnic między serwisem internetowym, czasopismem elektronicznym, repozytorium, biblioteką cyfrową, wyszukiwarką naukową, bazą danych, bazą wiedzy nie jest powszechne. Na pytania o naukowe serwisy o wolnym dostępie oraz o repozytoria nie wskazano w odpowiedziach różnych portali. Podsumowując główny nurt wypowiedzi, stwierdzić więc można, iż ankietowani nie skupiają się na rodzaju serwisu, z którego korzystają, podkreślając, iż najistotniejsza jest funkcjonalność i łatwy dostęp do jego zasobów z wyszukiwarki.
Reasumując tę grupę pytań można wysnuć wniosek, iż przedstawiciele środowiska akademickiego UJ docierają do potrzebnych im informacji wykorzystując różnorodne mechanizmy wyboru, stosując wielorakie strategie wyszukiwawcze.
Zawartość i funkcjonalność systemów
Ważnym zagadnieniem wpływającym na funkcjonalność i zawartość repozytorium uczelnianego jest analiza potrzeb użytkowników, co do kontentu otwartych zasobów naukowych. w Zarządzeniu nr 129 Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego z 23 grudnia 2014 roku w sprawie utworzenia  instytucjonalnego Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego zapisano, iż „w RUJ gromadzone są cyfrowe wersje tekstów oficjalnie wydanych (preprinty, postprinty) lub materiały oryginalne cyfrowo, wcześniej niepublikowane. Mogą to być w szczególności: 
1) artykuły i rozprawy naukowe, książki; 
2) prace doktorskie; 
3) materiały i prezentacje konferencyjne; 
4) materiały dydaktyczne; 
5) czasopisma naukowe; 
6) dane badawcze (wyniki badań, pomiary, statystyki, raporty, sprawozdania itp.), powstałe w wyniku realizacji projektów finansowanych ze środków publicznych; 
7) inne materiały związane z funkcjonowaniem Uniwersytetu Jagiellońskiego”99. 
Autorki rozszerzyły zakres typów dokumentów, stąd respondenci zostali poproszeni o wybór spośród następujących rodzajów informacji (przyjętych bardzo szeroko – zob. podrozdział o modelu repozytorium): a. artykuły z czasopism naukowych (pełne teksty); b. opisy tytułów czasopism; c. książki naukowe (pełne teksty); d. źródła do badań; e. prace doktorskie; f. raporty z badań; g. materiały edukacyjne; h. materiały multimedialne (np. filmy naukowe); i. informacje o instytucjach naukowych; j. informacje o naukowcach; k. dokumenty dotyczące historii i współczesności UJ; l. informacje o konferencjach naukowych oraz materiały konferencyjne; m. informacje o grantach; n. bazy danych (bibliograficzne, pełnotekstowe, faktograficzne); o. dane surowe; p. oprogramowanie; r. blogi naukowe, fora naukowe, serwisy dzielenia się wiedzą itp.; s. adnotowane linki do źródeł naukowych w sieci; t. linki do repozytoriów Open Access – zgodnie ze skalą: 1– bardzo ważne, 2 – ważne, 3 – mniej ważne, 4 – obojętne, 5 – w ogóle nie powinny być udostępniane, 6 – nie mam zdania. 
Bardzo wiele osób wypowiedziało się, podkreślając wagę tego problemu. Ważność poszczególnych typów dokumentów określiło od 95,93% (podpunkt p) do 98,57% (podpunkt a) ankietowanych. 
Najwięcej głosów w skali najistotniejszych danych zajęły pełne teksty artykułów (390 osób – 79,43%), książek (265 – 53,97%), bazy danych (biblio
99 Zarządzenie nr 129 Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego z 23 grudnia 2014 roku w sprawie utworzenia  instytucjonalnego Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego. http://www.bip.uj.edu.pl/documents/1384597/74251934/zarz_129_2014.pdf  (odczyt: 20.08.2015).
graficzne, pełnotekstowe, faktograficzne) (176 – 35,84%) oraz źródła do badań (156 – 31,77%). w skali ważne najliczniejsze były: informacje o konferencjach naukowych oraz materiały konferencyjne (190 – 38,69%), źródła do badań (184 – 37,47%), prace doktorskie (175 – 35,64%), bazy danych (174 – 35,44%), materiały edukacyjne (165 – 33,60%) i raporty z badań (163 – 33,20%). 
Pracownicy, studenci i doktoranci UJ raczej nie typowali dokumentów, które w ogóle nie powinny być udostępniane. Próg 10% został przekroczony wyłącznie dla danych surowych – 13,44%. Artykuły z czasopism nie zostały wybrane, osiągając 0% wybór, co oznacza, iż w świadomości ankietowanych są to najistotniejsze źródła wymiany wiedzy naukowej. 
Dokładny rozpis danych zawiera tabela 2, a wizualizację procentową wykresy 36, 37 i 38. Dodatkowo dla lepszego zobrazowania wyników zaprezentowano najbardziej i najmniej istotne typy dokumentów – na wykresach 35, 36, 37, 38, 39 i 40.
Tab. 2. Tabelaryczny wykaz odpowiedzi na pytanie o istotność typów dokumentów
[A. 
artykuły z czasopism naukowych (pełne teksty) (zebrane np. w kolekcje tematyczne)]
 [B. opisy tytułów czasopism]
 [C. książki naukowe (pełne teksty)]
 [D. źródła do badań]
 [E. prace doktorskie]
 [F. raporty z badań]
 [G. materiały edukacyjne]
 
bardzo ważne
 390
 54
 265
 156
 110
 129
 144
 
ważne
 79
 113
 153
 184
 175
 163
 165
 
mniej ważne
 11
 180
 47
 83
 138
 127
 104
 
obojętne
 1
 104
 6
 21
 30
 33
 44
 
w ogóle nie powinny być udostępniane
 0
 5
 7
 3
 14
 16
 3
 
nie mam zdania
 3
 20
 4
 25
 10
 11
 12
 
484
 476
 482
 472
 477
 479
 472
 



[H. materiały multimedialne (np. filmy naukowe)]
 [I. informacje o instytucjach naukowych]
 [J. informacje o naukowcach]
 [K. dokumenty dotyczące historii i współczesności UJ]
 [L. informacje o konferencjach naukowych oraz materiały konferencyjne]
 [M. informacje o grantach]
 
bardzo ważne
 110
 49
 38
 26
 109
 126
 
ważne
 153
 111
 129
 68
 196
 151
 
mniej ważne
 142
 195
 179
 166
 124
 123
 
obojętne
 56
 110
 104
 171
 41
 53
 
w ogóle nie powinny być udostępniane
 5
 5
 16
 19
 8
 17
 
nie mam zdania
 13
 8
 10
 30
 4
 11
 
479
 478
 476
 480
 482
 481
 



[N. bazy danych (bibliograficzne, pełnotekstowe, faktograficzne)]
 [O. dane surowe]
 [P. oprogramowanie]
 [R. blogi naukowe, fora naukowe, serwisy dzielenia się wiedzą itp.]
 [S. adnotowane linki do źródeł naukowych w sieci]
 [T. linki do repozytoriów OA]
 
bardzo ważne
 170
 61
 126
 55
 89
 91
 
ważne
 174
 108
 133
 112
 155
 136
 
mniej ważne
 73
 128
 93
 160
 116
 112
 
obojętne
 34
 66
 50
 103
 66
 61
 
w ogóle nie powinny być udostępniane
 5
 66
 27
 24
 11
 10
 
nie mam zdania
 23
 49
 42
 23
 39
 68
 
479
 478
 471
 477
 476
 478
 



Rys. 36. Wykres odpowiedzi na pytanie: Proszę ocenić wagę udostępniania poszczególnych rodzajów publikacji naukowych, zasobów informacji, danych oraz metadanych w otwartym dostępie


Źródło: badania własne.
Rys. 37. Wykres: najistotniejsze dla ankietowanych typy dokumentów


Źródło: badania własne.
Rys. 38. Wykres: typy dokumentów, które w ogóle nie powinny być udostępniane

Źródło: badania własne.
Dodatkowe pytanie otwarte o inne rodzaje publikacji, które powinny rozbudowywać repozytorium UJ pozwoliło otrzymać odpowiedzi: „indeksy tematyczne”, „materiały kartograficzne: mapy historyczne, mapy współczesne, pliki wektorowe i rastrowe do programów GIS”, „podstawy procesów technologicznych – opracowania”, czy wręcz ‘holistyczne’ wypowiedzenie swoich potrzeb: „w sumie wszystko powinno być w otwartym dostępie, najwyżej opóźnionym czasowo, aby ktoś mógł jednak zarobić np. w rok, dwa od stworzenia materiału”, „każdy inny wynik uzyskany zgodnie z zasadami sztuki (nawet jeżeli jego teza nie jest taka jakiej oczekiwano). Wartościowe mogą być nawet niepowodzenia – pomoże to oszczędzić nadaremnej pracy innych naukowców („ta ścieżka nie prowadzi do celu”)” po lakoniczny tekst: „wszystkie”. Autorki otrzymały jeszcze komentarze: „jeśli chodzi o oprogramowanie to powinny być udostępniane kody źródłowe na wolnych licencjach. Binarne wersje programów nie powinny znajdować się w repozytorium naukowym”, czy „informacje dotyczące sprzętu badawczego dostępnego w danych instytucjach”. Jedna osoba odniosła się do repozytorium uczelnianego, z podkreśleniem przynależności respondentów do konkretnej uczelni, wpisując uwagę, iż ważne są: „źródła historyczne – skany źródeł archiwalnych w UJ (wszystkich) z karencją np. 100 lat (ochrona danych osobowych). Archiwum UJ – zeskanować całkowicie absolutnie wszystko (do sto lat wstecz) – udostępnienie źródeł”. Jest to jedyna wypowiedź, która dotyczy prac najściślej związanych z działalnością instytucji, co prawda w wymiarze historycznym, a więc tych, które zgodnie z ideą ‘złotego trójkąta’ J. Fredericks’a Volkwein’a100 tworzą zrąb dokumentacyjny informacji instytucjonalnej. Co prawda 3,87% respondentów zaznaczyło, iż dzieła dotyczące historii i współczesnego funkcjonowania UJ powinny stanowić kontent repozytorium, lecz liczba ta świadczy przede wszystkim o tym, iż większość takich dokumentów kojarzona jest z portalem uniwersyteckim i BIP–em, a część nie jest traktowana jako prace do opublikowania. z portalem związane są te elementy, które uczelnia musi 
100 Volkwein, J. Fredericks (2011). Gaining Ground: The Role of Institutional Research in Assessing Student Outcomes and Demonstrating Institutional Effectiveness. http://www.learningoutcomesassessment.org/documents/Volkwein.pdf (odczyt: 7.12.2016).
przedstawiać na swoich stronach (tzw. 2 boki trójkąta: plany strategiczne, dane dotyczące zarządzania finansami, oraz oceny wyników, część przeglądów programów, zakresów odpowiedzialności, akredytacji i efektywności organizacyjnej). Niektóre dokumenty jak raporty instytucjonalne i analizy polityki administracyjnej raczej traktowane są jako dokumenty wewnętrzne. Autorki uważają jednakże, że specjalnie stworzona kolekcja w repozytorium scalałaby wszystkie prace dotyczące uniwersytetu (nawet jeśli część byłaby tylko dostępna dla wybranych grup użytkowników po zalogowaniu się) i stanowiła pełne źródło informacji oraz narzędzie promocji. Taka kolekcja mogłaby być wykorzystywana również w trakcie działań ewaluacyjnych, bez względu jaki model tych działań zostałby wybrany – zasobów/reputacji, zorientowany na klienta, inwestycji strategicznych). Jednocześnie byłaby tym elementem, który każda inteligentna organizacja posiadać powinna – zasobem zorientowanym na akumulację i dyfuzję wiedzy (zob. Małgorzata Porada–Rochoń; Małgorzata Brojak–Trzaskowska101).
	Kolejnym ważnym zagadnieniem było także określenie, jakie typy poszczególnych plików powinny znajdować się w repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ten aspekt tworzenia i rozbudowywania biblioteki cyfrowej istotny jest dla budowy repozytorium oraz dla różnych grup użytkowników końcowych, w tym specjalnych, jakimi są osoby niepełnosprawne. Dotyczy to przede wszyst<BR>kim największej grupy dokumentów repozytoryjnych – plików tekstowych, które najlepiej przetwarzane są przez programy czytające, jeśli publikowane są w for<BR>matach doc lub pdf. 
	W wynikach, których reprezentacje graficzne zaprezentowano na wykresach 39–44, otrzymano następujące najbardziej pożądane typy plików: 1) dla dokumentów tekstowych: pdf – 80,04%, 2) graficznych: jpg – 57,03%, 3) multimedialnych: mp4 – 37,47%, 4) dźwiękowych: mp3 – 51,93%, 5) liczbowych: xml – 56,21%, a dla 6) baz danych: accd – 30,55%. Jak widać z wyborów przedstawiciele środowiska akademickiego UJ preferują najczęściej wykorzystywane i najpopularniejsze typy plików.
101 Porada–Rochoń, Małgorzata; Brojak–Trzaskowska, Małgorzata (2008-). Rozdz. 11: Inteligencja organizacji i jej wpływ na długoterminowy wzrost przedsiębiorstwa. http://www.mikroekonomia.net/system/publication_files/14/original/10.pdf?1314868943 (odczyt: 2.08.2016).
 	
Źródło: badania własne.
	Kolejne z tej grupy pytań dotyczyło czasu, po jakim od daty opublikowania lub wytworzenia zasoby naukowe powinny być udostępnione w sposób otwarty. w pytaniu zamkniętym zaproponowano opcje: 1) od razu, 2) po 6 miesiącach, 3) po roku, 4) po 3 latach i 5) w zależności od decyzji autora/autorów. w następnym pytaniu otwartym respondenci samo mogli podać czas otwierania zasobów. 
Społeczność akademicka UJ podzieliła się w swoich odpowiedziach, gdyż 48,88% osób chciałoby natychmiastowego publikowania, a 35,03% uzależniło ten proces od decyzji twórców. Szczegółowa wizualizacja została zaprezentowana na wykresie 45.
Rys. 45. Wykres odpowiedzi na pytanie: Po jakim czasie od daty opublikowania lub wytworzenia zasoby naukowe powinny być udostępnione w sposób otwarty


Źródło: badania własne.
W powiązanym z poprzednim pytaniu otwartym, w którym pytano o inny termin niż zaproponowano, a na które odpowiedziało 85 (17,31%) respondentów, 10 razy powtórzono – od razu, 1 raz – iż „w przypadku prac inżynierskich/licencjackich/magisterskich/doktoranckich – od razu”. 4 osoby stwierdziły, iż jak najszybciej, 1 osoba – po 3 dniach, a ktoś przedstawił swoją praktykę, pisząc, iż „realnie: do dwóch tygodni, choć w prowadzonych przeze mnie publikacjach w OA udaje się zejść poniżej tygodnia”. 
10 osób podkreśliło, iż ‘otwieranie’ dokumentów zależy to od decyzji autora, wydawcy lub instytucji finansującej publikację. Niektórzy respondenci podzieli ten czas zależnie od typu publikacji (jak już to w wspomniano dla prac np. doktorskich), zaznaczając, iż „generalnie artykuły w czasopismach, pracach zbiorowych, materiałach konferencyjnych – po 6 miesiącach. w przypadku książek czas ten może być znacznie dłuższy – 2–3 lata”. Jeden z ankietowanych stwierdził, iż „czasami może być po śmierci autora”, inny, iż „po wydaniu recenzji”. Pozostali podawali różne okresy: 2 lata, 5 lat, 3 miesiące itp., przy czym były to jednostkowe odpowiedzi, stąd wymienienie ich nie zmieniłoby ogólnej tendencji: przewagi natychmiastowego udostępniania, czy też takiego, które zależne by było od autorów lub instytucji sprawczych, co można podsumować cytatem: „generalnie, jak najszybciej... chodzi o rozwój nauki, a nie o badania historyczne nad rozwojem nauki...”.
Jakość źródeł informacji
Ważnym zagadnieniem, także dla członków społeczności akademickiej UJ jest jakość źródeł o wolnym dostępie. o jakość i wiarygodność danych zapytano bezpośrednio. Cechę wiarygodności oceniło w sumie 80,45% ankietowanych, z czego 59,27% potwierdziło rzetelność takich źródeł. o jakości wypowiedziało się mniej respondentów – 76,58%, z czego 45,62% uznało wartość systemów, a 25,87% nie miało zdania. Tylko 2,44% i 5,09% pracowników, studentów i doktorantów UJ miało wątpliwości co poziomu wolnych portali. Wszystkie dane zwizualizowano na wykresie 46. 
Rys. 46. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy uważa Pan/i iż publikacje i dane przechowywane w serwisach Open Access są wiarygodne i wysokiej jakości


Źródło: badania własne.
Podział na przedstawicieli: 1) nauk humanistycznych, społecznych oraz 2) nauk ścisłych, o ziemi i medycznych pozwolił otrzymać wyniki podobne do siebie, nie różniące się od siebie o więcej niż max 5%. Widać to doskonale na rysunkach 47 i 48.
Rys. 47. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy uważa Pan/i iż publikacje i dane przechowywane w serwisach Open Access są wiarygodne i wysokiej jakości przedstawicieli nauk humanistycznych, społecznych


Źródło: badania własne.
 Rys. 48. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy uważa Pan/i iż publikacje i dane przechowywane w serwisach Open Access są wiarygodne i wysokiej jakości przedstawicieli nauk ścisłych, o ziemi i medycznych


Źródło: badania własne.
 



Uwagi co do jakości informacji w systemach otwartych pojawiły się w otwartych wypowiedziach respondentów uzupełniających omówione już wcześniej pytania zamknięte. Kilka osób stwierdziło, iż nie korzysta często z takich źródeł, gdyż „bo i po co, jeśli mam dostęp do oficjalnych, zweryfikowanych i komercyjnych wersji publikacji, których jakość jest gwarantowana przez renomowanych wydawców (korzystam sporadycznie i raczej przypadkowo (jak coś takiego „wpadnie” w trakcie wyszukiwania w Scholarze))”, wykorzystuję „jedynie” prace opublikowane w OA „w uznanych czasopismach oraz list preprintów. Wszelkie pozostałe (z wyjątkiem prac doktorskich i oprogramowania) nie są warte straty czasu”, czy uznaję „renomowane czasopisma publikujące w Open Access”. w tych wypowiedziach pojawiła się pewna nieufność do merytorycznej zawartości systemów o wolnym dostępie oraz tezy o wyższości baz płatnych (dostępnych np. przez BJ).
	Bezpośrednie pytania zadano także w odniesieniu do zalet i wad otwartych systemów. Dla każdej z cech przygotowano po 2 zapytania: zamknięte i otwarte, aby każdy z respondentów mógł się swobodnie wypowiedzieć i dodać od siebie różnorodne uwagi. Za najważniejsze pozytywne cechy zostały uznane: nieskrępowany dostęp do publikacji i danych – 84,93%, możliwość monitorowania nowych kierunków badań i osiągnięć naukowych – 51,12% oraz ułatwienie transferu wyników badań – 45,21%. Dokładny rozrys wszystkich zalet (do wyboru z: A. nieskrępowany dostęp do publikacji i danych; B. zwiększenie cytowalności publikacji; C. podwyższenie oceny naukowej instytucji; D. podwyższenie oceny pracownika naukowego; E. możliwość monitorowania nowych kierunków badań i osiągnięć naukowych; F. ułatwienie komunikacji naukowej (np. pomiędzy autorami, autorami a czytelnikami); G. ułatwienie transferu wyników badań; dla opcji: najważniejsza, mnie ważna, ważna, nie mam zdania) przedstawia wykres 49.
Rys. 49. Wykres odpowiedzi na pytanie: Proszę ocenić wymienione poniżej zalety otwartego dostępu do zasobów nauki  


Źródło: badania własne.
Dla porównania zaprezentowano jeszcze wyniki dla przedstawicieli: 1) nauk humanistycznych, społecznych oraz 2) nauk ścisłych, o ziemi i medycznych dla opcji najważniejsza zaleta. Na wykresach 50 i 51 zaprezentowano procenty dla ogólnej liczby przedstawicieli poszczególnych grup. Jak widać na wizualizacji największa różnica – 12,86% pojawiła się przy nieskrępowanym dostępie do informacji. Następną 10,77% można wyznaczyć dla zwiększenia cytowalności. Cechy te częściej wybierali przedstawiciele drugiej grupy. 
Rys. 50. Wykres najważniejszych zalet dostępu OA przedstawicieli nauk humanistycznych, społecznych

Źródło: badania własne.
Rys. 51. Wykres najważniejszych zalet dostępu OA przedstawicieli nauk ścisłych, o ziemi i medycznych

Źródło: badania własne.
Na kolejne dodatkowe pytanie otwarte odpowiedziało w sumie 66 osób. Respondenci mogli w nim sami przedstawić zalety OA. Przykładowe teksty, poza podkreślaniem, iż taki dostęp praktycznie nie ma wad, brzmiały: „Szansa na dotarcie poza środowisko akademickie; Archiwizacja i długoterminowe przechowywanie treści w postaci cyfrowej; Ułatwienie procedur zarządzania wiedzą i jej ewaluacji; Promocja osiągnięć pracowników instytucji; Zwiększenie zwrotu z inwestycji w badania naukowe; Promocja instytucji prowadzących i finansujących badania naukowe; Łatwiejsza i szybsza komunikacja naukowa; Więcej współpracy; Umiędzynarodowienie wyników badań; Łatwiejsza walka z nierzetelnością naukową; Bardziej efektywna nauka, badania szybciej posuwają się naprzód; Ułatwienie współpracy między różnymi podmiotami; Bezpłatny dostęp do treści naukowych dla osób spoza środowiska naukowego: lekarzy, nauczycieli, przedsiębiorców, i innych”, „Globalne zmniejszenie kosztów subskrypcji instytucjonalnych; Pozwala ujawnić ukryte koszty tworzenia publikacji”.
Niektórzy z ankietowanych podkreślili wręcz: „Wzrost ogólnego poziomu wiedzy w skali społeczeństwa”, czy zaznaczali, iż „Wyniki badań dostępne są nie tylko naukowcom ale również innym osobom zainteresowanym zdobywaniem wiedzy. Jest to korzyść dla całego społeczeństwa. Uważam, że wiedza nie powinna służyć tylko naukowcom i uczelni ale przede wszystkim społeczeństwu, wierzę, że po to właśnie pracują naukowcy i instytucje naukowe”. Dodawano jeszcze sformułowania: „wyrównywanie szans rozwoju między ośrodkami, krajami, środowiskami”, „rozwój i promocja nauki polskiej”, „rozszerzenie własnej wiedzy i kompetencji, horyzontów badawczych”, „funkcja dydaktyczna; możliwość uczenia się z najbardziej aktualnych publikacji”, czy „przyspieszenie własnych badań; oszczędność czasu”. Podkreślano także „oszczędność środków finansowych”, czy „brak konieczności wnoszenia wysokich opłat”. Tylko jedna z osób zwerbalizowała swoje negatywne nastawienie. 
Najistotniejszą wadą (z przedstawiony propozycji: A. przyczynia się do powielania treści zawartych w e–publikacjach; B. sprzyja naruszaniu praw autorskich; C. generuje koszty związane z archiwizacją publikacji i danych; D. generuje dodatkowe obowiązki dla autorów (wynikające np. z konieczności uzgodnienia z wydawcą zasad otwartego udostępnienia publikacji) było dla przedstawicieli środowiska akademickiego UJ: naruszanie praw autorskich, przy czym podkreślić należy, iż zaznaczyła tę odpowiedź niezbyt liczna grupa 18,75% ankietowanych. Kolejną ujemną cechą stało się finansowanie procesu publikacyjnego i archiwizacyjnego – 12,42%. Wizualizację procentową odpowiedzi stanowi wykres 52.
Rys. 52. Wykres odpowiedzi na pytanie: Proszę ocenić wymienione poniżej wady otwartego dostępu do zasobów nauki 


Źródło: badania własne.
Rozdzielając wyniki między przedstawicieli: 1) nauk humanistycznych, społecznych oraz 2) nauk ścisłych, o ziemi i medycznych można zauważyć, iż nie ma istotnych różnic między odpowiedziami o wadach systemów OA. Wszystkie różnice nie są większe niż 5%, co zaprezentowano na wykresach 53 i 54.
Rys. 53. Wykres najważniejszych wad OA przedstawicieli nauk humanistycznych, społecznych


Źródło: badania własne.
Rys. 54. Wykres najważniejszych wad OA przedstawicieli nauk ścisłych, o ziemi i medycznych

Źródło: badania własne.
	Na skojarzone z powyższym zamkniętym – pytanie otwarte o wady systemów OA odpowiedziały 52 osoby (10,59%). w tym znalazły się także stwierdzenia kilku osób, iż OA nie ma wad: „brak wad, otwarty dostęp powinien być standardem! ważniejszy jest niż punktacja czasopism!” czy wręcz „Trudno znaleźć jakąkolwiek wadę. Przecież piszemy dla ludzi”. 
Część osób wyraziła zaniepokojenie nieidentycznym wykorzystaniem różnych typów źródeł informacji, pisząc: „w sytuacji, gdy dostęp dotyczy tylko niektórych źródeł lub czasopism, powstaje zróżnicowanie oddziaływania. Publikacje „tradycyjne” nie są czytane i wykorzystywane”, czy „automatycznie usuwa z zasięgu zainteresowania – zwłaszcza studentów i młodych badaczy – starsze, dobre publikacje, które nie należą do systemu zdigitalizowanego”. 
Jednakże sami członkowie społeczności akademickiej UJ zaproponowali rozwiązanie takich problemów wypowiadając się, iż: „należy równolegle przeprowadzić kampanię społeczną dotyczącą wiedzy o tym, czym są prawa autorskie oraz jak w prawidłowy sposób korzystać z cudzej wiedzy zaznaczając jednocześnie wkład pracy oryginalnego autora i nie będąc złodziejem. Myślę, że społeczeństwo w ogóle nie ma świadomości na ten temat – nawet studenci.” Jedna z osób napisała też, iż „to jest mit, jakoby otwarty dostęp sprzyjał naruszeniu praw autorskich, wystarczy poczytać wymogi licencyjne CC BY 4.0.”, kolejna zaś, że „prawidłowe powielanie (na zasadach cytatu) treści nie jest wadą. Konieczność uzgadniania zasad otwartego udostępniania publikacji również nie jest wadą. Pozwala to autorom świadomie publikować swoje prace i zmniejsza prawdopodobieństwo naruszeń prawnych.” 
Niektórzy respondenci odnieśli się do jakości otwartych serwisów podkreślając: „problem z weryfikacją umieszczanych treści”, czy „problem z monitorowaniem jakości publikacji udostępnianych w otwartym dostępie”, oraz zaznaczając, iż „pojawia się więcej prac bez recenzji o niekontrolowanych ‘wynikach’”.
Jedna osoba ustosunkowała się do nadmiaru informacji dostępnych w sieci: „nieraz zbyt wiele artykułów i książek jest powszechnie dostępnych na różnych portalach, przez co czasem trudno znaleźć w tym gąszczu właśnie tę wartościową i potrzebną do naszej pracy publikację”. 
Kilka uwag odnosiło się do spraw finansowych. Zacytujemy tylko dwie z nich: „brak systemowych rozwiązań wynagrodzenia dla autorów e–publikacji”; „Koszty związane z archiwizacją i digitalizacją są zaś chyba nieporównanie mniejsze, niż np. płacenie za umieszczenie w bazie artykułów. Ruch Literacki korzystał z ultradrogiego DeGruytera i po tym, jak redakcja nie uiściła płatności – puf! Zniknęło całe archiwum artykułów. w otwartym dostępie nie ma tego problemu...”. 
W tej wypowiedzi pojawił się po raz pierwszy temat: wynagradzania autorów e–publikacji. Do tego wątku jeszcze powrócimy, gdyż autorki przygotowały w ankiecie pytania dotyczące tej problematyki.
Rozwiązania funkcjonalne
	Dla tworzonych i rozbudowywanych otwartych repozytoriów naukowych ważnym zagadnieniem są tworzone rozwiązania funkcjonalne. Jak już wspomniano w rozdziale o repozytoriach spotykamy wiele ich rodzajów: instytucjonalne, dziedzinowe, narodowe, czy też współdzielone, jednostkowe (zob. praca Takeo Ozono, Daisuke Ueda i Fumiyo Ozaki z 2014 r., opisana na początku rozdziału 4) itp.
Autorki zapytały więc członków środowiska akademickiego UJ jakie rozwiązania funkcjonalne uważają za najbardziej optymalne. w jednym z pytań ankiety przedstawiono do wyboru opcje: A. utworzenie systemu repozytoriów dziedzinowych o zasięgu ogólnopolskim; B. utworzenie repozytoriów instytucjonalnych (uczelni i jednostek naukowych) zapewniających otwarty dostęp do zasobów nauki wytwarzanych przez pracowników, doktorantów i studentów tych instytucji; C. utworzenie wielodziedzinowego ogólnopolskiego repozytorium; D. utworzenie federacji repozytoriów instytucjonalnych dostępnych za pośrednictwem jednego interfejsu w skali: 1 (najbardziej pożądane), 2 (pożądane), 3 (mniej pożądane), 4 (najmniej pożądane), z możliwością wyboru: nie mam zdania. 
Najważniejszym typem okazały się repozytoria poszczególnych jednostek, za którymi opowiedziało się 34,42% ankietowanych (ale dla opcji ‘pożądane’). Następne w kolejności były repozytoria dziedzinowe – 31,16% (w opcji ‘najbardziej pożądane’). Respondenci nie byli tutaj jednakże jednomyślni. Patrząc na wykres 51, na którym przedstawiono wszystkie wyniki, widać, że w opcji ‘pożądane’ rozkład odpowiedzi jest prawie równomierny. a w opcji ‘najbardziej pożądane’ repozytoria dziedzinowe (31,16%) zdecydowanie przewyższają instytucjonalne (18,74%). Bardziej funkcjonalna wydała się ankietowanym federacja repozytoriów (27,90%) i ogólnopolskie wielodziedzinowe repozytorium (24,44%).
Taki rozrzut odpowiedzi spowodowany jest zapewne: 1) nierozróżnianiem systemów, o czym już była mowa, oraz 2) skupieniem się na docieraniu do informacji, bez analizowania systemowego działania i funkcjonowania różnorodnych serwisów. Zresztą wśród odpowiedzi na kolejne pytanie otwarte, znalazły się dwie: „Kwestia inżynierii – najważniejsza jest idea” oraz „Wszelkie udostępnienie zasobów „online” jest pożądane i w jakiejkolwiek formie, która sprzyja odnalezieniu potrzebnych danych”, tłumaczące niejednoznaczność wyników. Rysunek 55 przedstawia wyniki tego pytania.
Rys. 55. Wykres odpowiedzi na pytanie: Proszę uporządkować wymienione poniżej rozwiązania organizacyjne związane z otwartym dostępem do zasobów nauki od najbardziej pożądanego (1) do najmniej pożądanego (4)


Źródło: badania własne.
Jak już wspomniano, autorki przygotowały także dodatkowe pytanie otwarte, w którym respondenci mogli sami przedstawić inne rozwiązania organizacyjne związane z otwartym dostępem do zasobów nauki. Zaproponowały je jedynie 32 osoby (6,5% wszystkich badanych). Zacytowanych zostanie kilka z rozstrzygnięć: „Idealne rozwiązanie to spójny, interoperacyjny system powiązanych repozytoriów instytucjonalnych, z jednolitym schematem metadanych i wspólnym interfejsem dostępowym, który będzie zaprojektowany po uprzednim pilotażowym badaniu reprezentatywnej próby użytkowników, bo jedynie w takim przypadku będzie wystarczająco ergonomiczny i intuicyjny. Pomysł jednego wspólnego repozytorium narodowego jest o wiele gorszy”. w odniesieniu do funkcjonalności zaproponowano: „dołożyłbym także system biuletynów informujących o nowościach”, „sprawny system indeksacji”, „userfriendly rozwiązania, aby i starsi i młodsi mogli korzystać z publikacji i systemów repozytorium” oraz określono, iż „jeden interfejs to błąd. Dostęp powinien być realizowany przez dobór protokołów, nie interfejsów. w astronomii istnieje ogólnoświatowe Wirtualne Obserwatorium”. z kolei inna osoba napisała, iż „system powinien mieć różne możliwości jednocześnie, w zależności od potrzeb naukowców czy uczelni, żaden z 4 ww. aspektów nie wyklucza pozostałych aspektów, to się da pogodzić. Nie ma sprzeczności. Podobnie da się to rozwijać systemowo za pomocą interfejsów. Połączone repozytorium wszystkich bibliotek polskich – jak połączony katalog NUKAT”. Trzy osoby zaproponowały: „utworzenie możliwości (dla jednostek uczelnianych) łatwego i darmowego korzystania z międzynarodowych repozytoriów”; „wsparcie finansowe dla wykupywania opcji open access dla artykułów napisanych na podstawie badań finansowanych ze środków publicznych [i] zachęcanie do publikowania w czasopismach Open Access (takie też są na tzw. liście filadelfijskiej) oraz „zakładanie kont w portalach społecznościowych dla naukowców np. Research Gate – https://www.researchgate.net/, Academia.edu, itp. (na takich portalach można czytać aktualne art. ze swojej dziedziny z całego świata, również zamieszczać swoje, zapraszać do komentowania – ile oczywiście dysponujemy własnym artykułem – a często dysponujemy preprintem)”.
Respondenci wskazali jeszcze wzorce dla tworzonych systemów: „Oparcie się na już istniejących systemach, jak na przykład: https://openarchive.stan<BR>ford.edu/”, lub pisząc „Taki system już istnieje: arXiv”.
Kilka osób podkreślało, iż repozytoria powinny być nie tylko polskie, gdyż naukowcy publikują dużo w języku angielskim, co zostało wyrażone w tekstach: „Już w tym momencie istnieje wiele repozytoriów – należałoby je scalić w jedno, aby łatwiej było wyszukiwać potrzebne nam materiały. Idealnym rozwiązaniem byłoby repozytorium międzynarodowe”, „Wszelkie bazy danych powinny być ogólnoŚWIATOWE a NIE ogólnopolskie!!” (pisownia oryginalna) czy „Otwarty dostęp do wszystkich zasobów, nie tylko polskich. Same polskie zasoby są mało warte w izolacji. Trochę pachnie to egocentryzmem”. 
Jeden z ankietowanych odniósł się negatywnie do otwartych zasobów, pisząc: „Nie są potrzebne – obecnie mamy pełny dostęp do interesujących treści przez subskrypcje”. Inna zaznaczyła, iż powinno się dążyć do „rozwiązania na skalę międzynarodową (wykup licencji, stworzenie funduszu finansowego wspierającego publikowanie w czasopismach open access, wsparcie baz, repozytoriów i dostępów do nich państw tzw. „III świata”).
	Kolejnym pytaniem, w którym poruszono problem funkcjonowania repozytoriów, było to dotyczące finansowania otwartych zasobów nauki. Do wyboru były opcje: 1) państwo ze środków odrębnie wydzielonych w budżecie przeznaczonym na finansowanie nauki, 2) uczelnia lub jednostka naukowa, 3) wydawnictwa publikujące prace naukowe, 4) powinny być utrzymywane z grantów, 5) nie mam zdania. Respondenci w swych odpowiedziach byli tym razem bardzo zdecydowani, gdyż 63,14% osób złożyło ten obowiązek na państwo, a tylko 16,06% wskazało na uczelnię. Na wykresie 56 uwidoczniono wszystkie wyniki. 
Rys. 56. Wykres odpowiedzi na pytanie: Proszę wskazać, kto powinien finansować otwarte udostępnianie zasobów nauki


Źródło: badania własne.
	Dodatkowymi pytaniami o finansowanie repozytoriów były pytania o to, czy za udostępnienie publikacji oraz zasobów informacji w otwartym dostępie powinno się otrzymywać wynagrodzenie, a jeśli tak, to kto powinien to wynagrodzenie otrzymywać: autor, uczelnie i jednostki naukowe czy wydawcy.
Odpowiedzi dla nagradzania stopniują się. Za otrzymywaniem wynagrodzenia opowiedziało się 40,94%, za jego brakiem 31,16%, a nie miało zdania 25,46%, co zostało pokazane na wykresie 57.
Rys. 57. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy za udostępnienie publikacji oraz zasobów informacji w otwartym dostępie powinno się otrzymywać wynagrodzenie


Źródło: badania własne.
W wynikach dla osób i jednostek otrzymujących wynagrodzenie ankietowani byli bardziej zdecydowani. Wynagrodzenie dla autorów wybrało 47,05%, dla wydawców 22,61%, a dla uczelni i jednostek naukowych 20,57%. w odpowiedziach na ‘nie’ kolejność jest dokładnie odwrotna, przy czym podkreślić należy, iż tylko 12,42% przedstawicieli społeczności akademickiej UJ nie chce nagradzać autorów. Szczegółową wizualizację stanowi wykres 58.
Rys. 58. Wykres odpowiedzi na pytanie: Kto powinien otrzymywać wynagrodzenie


Źródło: badania własne.
	Następna grupa pytań dotyczy logowania do systemu, jego monitorowania, a więc elementów kontroli i pewnego rodzaju nadzoru nad systemem. Pierwsze z nich dotyczyło właśnie samego logowania, przygotowanego w celu uzyskania informacji o stopniu, zakresie i zasięgu korzystania z zasobów nauki. Na to pytanie ankietowani w sposób zdecydowany stwierdzili, iż taki system powinien być stworzony, gdyż większość z nich: 56,82% opowiedziało się na ‘tak’. Dokładna prezentacja wyników znajduje się na wykresie 59.
Rys. 59. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy użytkownicy repozytoriów udostępniających zasoby nauki w sposób otwarty powinni być rejestrowani w systemie logowania, w celu uzyskania informacji o stopniu, zakresie i zasięgu korzystania z zasobów nauki 


Źródło: badania własne.
Na kolejne pytanie respondenci byli jeszcze bardziej deklaratywni, a mianowicie aż 69,25% badanych stwierdziło, iż twórcy i administratorzy systemów udostępniających zasoby nauki w sposób otwarty powinni monitorować poziom zadowolenia użytkowników oraz ich oczekiwania, w stosunku do 21,38% niezdecydowanych i 7,13% przeciwnych tej idei, co zobrazowano na wykresie 60.
Rys. 60. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy twórcy i administratorzy systemów udostępniających zasoby nauki w sposób otwarty powinni monitorować poziom zadowolenia użytkowników oraz ich oczekiwania


Źródło: badania własne.
Podsumowując grupę pytań o rozwiązania funkcjonalne można stwierdzić, iż najlepsze dla przedstawicieli środowiska UJ byłyby scalone źródła informacji (zawierające także dostęp do dokumentów opłaconych przez abonament itp.), międzynarodowe, utrzymywane przez państwo, monitorowane. Dobrze by też było, gdyby autorzy mogli otrzymywać wynagrodzenie na publikację w dowolnym otwartym repozytorium. 
Publikowanie własnych prac w otwartym dostępie
	Dla istnienia otwartego repozytorium instytucjonalnego istotnym problemem jest gotowość pracowników, studentów i doktorantów do publikowania własnych prac. Aby zbadać tę wolę autorki przygotowały kilka pytań w omawianej ankiecie. 
Pierwsze z nich, najprostsze, było bezpośrednim pytaniem o chęć upubliczniania swoich dzieł. Okazało się, iż aż 68,84% ankietowanych chciałoby publikować w otwartym dostępie, zaś tylko 10,79% nie, co uwidoczniono na wykresie 61.
Rys. 61. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy chciałby/chciałaby Pan/i publikować w otwartym dostępie


Źródło: badania własne.
Biorąc pod uwagę podział na przedstawicieli: 1) nauk humanistycznych, społecznych oraz 2) nauk ścisłych, o ziemi i medycznych można stwierdzić, iż nie różnią się oni zbytnio w swej gotowości upubliczniania swej twórczości. z pierwszej grupy 168 (na 204 czyli 82,35% przedstawicieli tych nauk), zaś z drugiej 153 (na 174 czyli 87,93%) chciałoby publikować w OA, zaś 34 (16,6%) i 14 (9,15%) nie. Odnosząc te wyniki do ogólnej liczny ankietowanych otrzymujemy podobne procenty: 34,21% oraz 31,16%. Okazało się więc, iż przedstawiciele pierwszej grupy są równie chętni do upubliczniania swoich dzieł tą drogą, pomimo tego, iż w potocznej wiedzy społecznej to  raczej przedstawicieli nauk humanistycznych kojarzy się z pracami drukowanymi w sposób tradycyjny.
	Dodatkowe pytanie otwarte pozwalało wypowiedzieć się, pod jakimi warunkami (np. czy w sytuacji otrzymywania punktów za publikację, recenzowania publikacji itp.) społeczność akademicka chciałaby rozbudowywać wolne repozytorium uczelniane. Na to pytanie odpowiedziało 208 osób, czyli 42,36% wszystkich ankietowanych. Spośród nich 24% wymieniło punkty za publikację, 15,07% proces recenzowania prac, zaś 4% dodatkowe wynagrodzenie. Zacytować można tutaj kilka osób: „jeśli będzie się to liczyło autorom jako publikacja, będzie recenzowane, liczba punktów za taką publikację będzie porównywalna z opublikowaniem w czasopiśmie. Ewentualnie może nie być za to punktów, o ile nie będzie to wykluczało opublikowania tego samego materiału w czasopiśmie (może to zostać wykluczone przez system lub przez wydawnictwa). Natomiast materiały dydaktyczne będę publikować w otwartym dostępie o ile będzie za to wynagrodzenie”; „na warunkach takich jakie obowiązują przy ‘tradycyjnych’ publikacjach”; „pod warunkiem zabezpieczenia praw autorskich – żeby nikt nie publikował moich wyników pod swoim nazwiskiem”, czy określając, iż jeśli będą się w repozytorium znajdować „czasopisma recenzowane o wysokim IF” (linki, czasopisma–nakładki itp.).
2,8% respondentów stwierdziło, iż chcieliby upubliczniać swój dorobek bezwarunkowo, pisząc: „żadnymi; Jeżeli coś robię to chcę żeby jak najwięcej ludzi mogło na tym skorzystać”; „nie mam określonych warunków co do w/w publikowania. Uważam, że publikowanie w Open Access jest samo w sobie dobrą ‚’reklamą’’ dla autorów i jest jak najbardziej rzeczą pożądaną przeze mnie. Oprócz tego publikowanie na takich zasadach sprzyja popularyzacji wiedzy w danej dziedzinie”; „obojętne, najważniejsze jest bowiem krzewienie nauki i dodawanie własnego, wartościowego wkładu.”; „staram się zawsze publikować w otwartym dostępie – w ten sposób moje prace są częściej czytane i cytowane. Dodatkowe korzyści są zbędne, każdemu naukowcowi zależy na otwartym dostępie. Punkty za publikację powinny być, ale w ramach czasopisma, w którym dany tekst pierwotnie opublikowano. Utrzymanie czasopism jest natomiast potrzebne, aby teksty były sprawdzane przez ekspertów.”
Jedna z osób stwierdziła, iż taki rodzaj upubliczniania własnych prac wiąże się z „samosatysfakcją – ewentualnie, żeby wiedzieć, ile osób się tą publikacją zainteresowało (np. poprzez licznik wejść, czy coś w tym stylu).” Ktoś w sposób doniosły napisał, iż jest to działalność: „dla dobra ludzkości”. 
Respondentom zaproponowano także pewne funkcjonalności systemu, aby przekonać się, czy są one dla nich ważne. We wspomnianym już kilkakrotnie Zarządzeniu nr 129 Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego z 23 grudnia 2014 roku w sprawie utworzenia  instytucjonalnego Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego zapisano, iż: 
„1. Dopuszcza się następujące formy deponowania materiałów: 
1) autoarchiwizacja dokonywana przez autorów lub współautorów dzieła;
2) deponowanie pośrednie przez bibliotekarza biblioteki wydziałowej/instytutowej Uniwersytetu Jagiellońskiego;
3) deponowanie pośrednie przez bibliotekarza Biblioteki Jagiellońskiej.
2. Depozytariusze udostępniają materiały nieodpłatnie na podstawie otwartych licencji Creative Commons lub licencji niewyłącznej udzielonej Uniwersytetowi Jagiellońskiemu. Udzielenie licencji jest jednym z elementów procesu deponowania. 
3. Proces deponowania materiałów kończy się zatwierdzeniem poprawności ich formatu i metadanych przez bibliotekarzy Biblioteki Jagiellońskiej (Sekcja Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego w Oddziale Zbiorów Cyfrowych). 
4. Autor ponosi pełną odpowiedzialność za deponowane w RUJ materiały, odpowiada za ewentualne naruszenie praw autorskich i majątkowych osób trzecich. 
5. w razie konieczności można deponować kolejne wersje tego samego tekstu, podając stosowną informację w opisie bibliograficznym. 
6. Zdeponowanie tekstu już wcześniej opublikowanego wymaga zgody wydawcy, na którego autor przeniósł autorskie prawa majątkowe do tego tekstu, albo któremu autor udzielił licencji wyłącznej na ten sam tekst na to samo pole eksploatacji. Zaleca się wówczas sprawdzenie swoich umów z wydawcą lub polityki wydawcy w zakresie upubliczniania prac w repozytorium instytucjonalnym (zob. baza SHERPA/ROMEO)”102.
Autorki chciały sprawdzić, czy respondenci chcieliby poszerzenia usług pośrednictwa, czy chcieliby wszystkie procesy autoarchiwizowania wykonywać sami. Zaproponowano więc kilka propozycji dodatkowych serwisów. Pierwszym z nich byłaby stworzona redakcja, zajmująca się całym procesem wydawniczym. Mogłaby to być redakcja repozytorium, czasopisma–nakładki, czy też samodzielnie przez UJ prowadzonych naukowych czasopism otwartych. 47,05% pracowników, studentów i doktorantów UJ wolałaby wysyłać swoje prace do takiej redakcji, w stosunku do 27,09%, którzy woleliby publikować samodzielnie (zob. wykres 58). Ta prawie 20% przewaga pokazuje, iż naukowcy woleliby skupiać się na pracy naukowej, a nie zajmować się zagadnieniami technicznymi (obróbka tekstu, przygotowanie pliku itp.). Zaletą takiej redakcji byłaby także możliwość zorganizowania systemu recenzowania prac, który dbałby o jakość repozytorium. 
Odpowiedzi na to pytanie zaprezentowano na rys. 62.
102 Zarządzenie nr 129 Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego z 23 grudnia 2014 roku w sprawie utworzenia  instytucjonalnego Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego. http://www.bip.uj.edu.pl/documents/1384597/74251934/zarz_129_2014.pdf  (odczyt: 20.08.2015).
Rys. 62. Wykres odpowiedzi na pytanie: czy chciałby/chciałaby Pan/i publikować samodzielnie, czy raczej dostarczać teksty/dokumenty istniejącej redakcji


Źródło: badania własne.
Wyniki te wskazują na to, iż może należałoby pomyśleć o tzw. pośredniej metodzie deponowania prac (ang. mediated deposit103), która wymagałaby zatrudnienia większej liczby redaktorów, którzy  konwertowaliby i opisywaliby dokumenty dostarczane przez autorów w takim formacie, w jakim stworzono pierwotny dokument. Taki sposób archiwizowania dokumentów byłby bardziej odpowiedni dla większej liczby członków społeczności akademickiej.
	Dodatkową funkcjonalnością repozytorium mógłby być system biuletynów informacyjnych, powiadomień rozsyłanych do wybranej grupy np. innych naukowców, znajomych, studentów o nowo opublikowanych pracach. Taki tryb działania był interesujący dla 53,97% ankietowanych, w stosunku do 18,94%, którzy nie chcieliby nikogo informować. Wizualizację wyników zaprezentowano na wykresie 63.
103 Repository Services (2009). Open Access Scholarly Information  Sourcebook: Practical steps for implementing Open Access.  http://www.openoasis.org/index.php?option=<BR>com_content&view=article&id=167&Itemid=358 (odczyt: 20.08.2015).
Rys. 63. Wykres odpowiedzi na pytanie: czy chciałby/chciałaby Pan/i, aby system rozsyłał powiadomienia o publikacji do wybranej grupy np. innych naukowców, znajomych, studentów


Źródło: badania własne.
	Kolejne pytania dotyczyły samego zasobu, a więc rodzaju dokumentów, które powinny być przechowywane w repozytorium, oraz ich stałej lub czasowej dostępności. Jeśli chodzi o wersję pracy, która powinna być upubliczniania, to 62,32% badanych uważała, iż winna to być wersja oryginalna, 42,57% materiały informacyjne o publikacji (metadane, adnotacje, linki), 14,87% preprint, zaś 13,65% postprint. Dokładną wizualizację dla opcji: tak, nie, nie mam zdania zaprezentowano na wykresie 64.
Rys. 64. Wykres odpowiedzi na pytanie: Jaka wersja publikacji powinna ukazywać się w repozytorium


Źródło: badania własne.
Natomiast wyniki pytania o dostępność pracy w repozytorium są dość niejednoznaczne, gdyż 42,97% ankietowanych uważa, iż publikacja powinna być dostępna zawsze, a 41,75%, iż można ją usunąć z repozytorium. Być może przedstawiciele środowiska akademickiego UJ uważają, iż część pracy powinna być dostępna czasowo, ze względu na możliwość wydrukowania tekstu np. w czasopiśmie o dużym IF już po jego upublicznieniu w repozytorium, w sytuacji, gdy wydawnictwo nie zgadza się na równoczesne egzystowanie obu wersji. Rozwiązaniem byłoby stosowanie mandatów depozytowych lub mandatów z furtką (opisanych w rozdziale o repozytorium) oraz deponowanie prac, które dostępne byłyby dla pewnych klas użytkowników. Nie trzeba by było wtedy usuwać publikacji. Wizualizację odpowiedzi stanowi wykres 65.
Rys. 65. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy praca powinna być dostępna zawsze, czy można ją usunąć z repozytorium


Źródło: badania własne.
Celem kolejnego zestawu pytań było określenie, czy pracownicy, studenci i doktoranci UJ publikują w otwartym dostępie, a jeśli tak, to gdzie oraz stworzenie statystyki, ile już takich prac funkcjonuje w sieci. 
Pytanie o samo upublicznienie przyniosło podobne do siebie wyniki (różnica ponad 3%, mieszcząca się w błędzie statystycznym): 40,73% nie publikuje w serwisach OA, zaś 37,07% publikuje (zob. wykres 66).

Rys. 66. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy udostępnił/a Pan/i swoje prace w serwisie o wolnym dostepie (OA, Open Access)


Źródło: badania własne.
Bardziej zróżnicowane wyniki otrzymano w kwestii ilości prac. Najwięcej osób, bo 29,74% ‘otwarło’ od 1 do 5 dokumentów, 5,30% od 5 do 10, 3,26% więcej niż 20, a 3,05% 11 do 20 publikacji, co zwizualizowano na wykresie 67. 
Rys. 67. Wykres odpowiedzi na pytanie: Ile w przybliżeniu prac udostępnił/a Pan/i w sposób otwarty



Źródło: badania własne.
Na kolejne pytanie, o to, gdzie autorzy publikują swoje teksty odpowiedziało 143 respondentów (29,12%), wielu enigmatycznie pisząc: „czasopismo OA”, „repozytorium” czy „wybrane strony WWW”. 18 wymieniło Academia.edu, 12 – ResaerchGate – https://www.researchgate.net/, zaś 7 – arXiv. Poza tym pojawiły się nazwy: CEON – http://www.depot.ceon.pl/, E–LIS – http://eprints.rclis.org/, Acta Biochimica Polonica – http://www.actabp.pl/, Journal of Cancer – http://www.jcancer.org/, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej – http://www.phmd.pl/, Acta Poloniae Pharmaceutica – http://www.ptfarm.pl/?pid=33, PLOSone – http://www.plosone.org/, Acta Physica Polonica B http://www.actaphys.uj.edu.pl/, European Physical Journal B – http://epjb.epj.org/component/issues/, BMC Health Services Research, Pubmed – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/journals/34/, Repozytorium UJ – http://ruj.uj.edu.pl, Małopolska Biblioteka Cyfrowa – http://mbc.malopolska.pl, Biuletyn BJ – http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/290381?tab=1, JBC – http://jbc.bj.uj.edu.pl, Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis – http://www.ejournals.eu/Studia–Linguistica/, Littera Antiqua – http://www.litant.eu/, Barbarzyńca – http://www.barbarzynca.com/, Symbiosis – http://link.springer.com/journal/13199, Plant and Soil – http://link.springer.com/journal/11104. Wymienione nazwy wskazują na czasopisma, które prezentują się w sieci, posiadające wersje drukowane czy repozytoria i biblioteki cyfrowe, w których można odnaleźć wybrane publikacje. 
Podsumowując tę grupę pytań należałoby stwierdzić, iż większość ankietowanych chciałaby udostępniać swoje prace w systemie OA, chociaż jak na razie nie robią tego za często (czynią to za nich czasem czasopisma lub wydawnictwa). Respondentom zależałoby także na istniejącej redakcji, które przetwarzałaby ich prace, poddawała procesowi recenzji, a także rozsyłała biuletyny informacyjne o interesujących nowościach. 
Dla społeczności akademickiej Uj najistotniejsza byłaby praca oryginalna, dostępna zawsze lub tylko dla wybranych, czy też usuwana z systemu, zapewne w sytuacji zaostrzonych wymagań wydawnictw. 
Na zakończenie rozdziału dodać jeszcze należy, iż dla wprowadzenia propozycji ankietowanych w życie dobrze by było wypracować politykę OA na uczelni – zob. rozdział 2, tak, aby wynikiem była zwiększona liczba prac upublicznianych w otwartym dostępie.
Zakończenie
	W zakończeniu książki przedstawione zostanie umiejscowione w systemie informacji instytucjonalnej otwarte repozytorium uczelniane. Usytuowanie repozytorium oparte zostało na wypowiedziach środowiska akademickiego UJ oraz na analizach publikacji naukowych w odniesieniu do przygotowanego modelu (zob. rozdz. 1 i 3).
	Podsumowując wszystkie wyniki ankiety, można stwierdzić, iż jeśli chodzi o docieranie do danych to członkowie społeczności akademickiej UJ wyszukują informacje w sieci głównie poprzez wyszukiwarki ogólne – 69,45% lub specjalistyczne – 38,09% odpowiedzi. Biblioteki cyfrowe są częstym źródłem informacji wskazanym przez 33,20%, a repozytoria przez 19,76% respondentów. Najważniejszymi kryteriami wyszukiwania informacji są: tytuł publikacji – 56,62%, słowa kluczowe – 53,77% oraz autor/autorzy publikacji – 40,94%. Dalsza analiza mechanizmów wyszukiwawczych przedstawicieli środowiska akademickiego UJ dotycząca technik zawężania wyników wskazała, iż najczęstszymi z ich były: autorstwo podobnych prac – 52,75%, daty publikacji – 48,27% oraz tytuł czasopism – 44,20%. Dodatkowe sposoby docierania do interesujących publikacji to wykorzystywanie bibliografii odnalezionych już tekstów – 70,67% oraz możliwości serwisów oferujących listy podobnych publikacji lub linkujące do pokrewnych – 54,38% odpowiedzi. 
Jak widać z danych liczbowych same repozytoria nie są pierwszym źródłem wyboru, chociaż za wiarygodne uznaje je 59,27% badanych, a wysoką jakość zaznacza 45,62% osób. Związane jest to zapewne z ich ilością oraz zawartością – nie są to jeszcze, zwłaszcza w Polsce, najbogatsze zbiory wiedzy naukowej. Jednakże liczby: 19,76% dla repozytoriów i 33,20% dla bibliotek cyfrowych (przy widocznych, opisanych wcześniej problemach respondentów z rozróżnianiem konkretnych źródeł między sobą) wskazują, iż warto zatroszczyć się o ich rozwój, także na poziomie repozytorium uczelnianego. System taki powinien zawierać bibliografie z publikacji oraz inne mechanizmy kierujące do podobnych prac. Podkreślić jednakże należy, iż przyjęte w większości repozytoriów, w tym RUJ, metadane pozwalają użytkownikom końcowym docierać do ważnych dla nich danych.
Otwarte zasoby sieciowe są wykorzystywane przez 61,30% respondentów, przy 19,96% odpowiedziach negatywnych. Natomiast repozytoria uczelniane są ważnymi źródłami informacji dla środowiska akademickiego UJ w 39,51%, zaś w 38,49% nie.
Jeśli chodzi o kontent repozytorium instytucjonalnego to najistotniejsze są pełne teksty artykułów (79,42%), książek (53,97%), bazy danych (bibliograficzne, pełnotekstowe, faktograficzne) (35,84%) oraz źródła do badań (31,77%). w skali ważne najliczniejsze były: informacje o konferencjach naukowych oraz materiały konferencyjne (38,69%), źródła do badań (37,47%), prace doktorskie (35,64%), bazy danych (35,46%), materiały edukacyjne (33,6%) i raporty z badań (33,19%). Natomiast jeśli chodzi o zasób, który w ogóle nie powinien być udostępniany, to wymienić można jedynie dane surowe, które wskazało 13,44% ankietowanych. Jeśli chodzi o typy plików to najbardziej pożądane są: 1) dla dokumentów tekstowych: pdf – 80,04%, 2) graficznych: jpg – 57,03%, 3) multimedialnych: mp4 – 37,47%, 4) dźwiękowych: mp3 – 51,93%, 5) liczbowych: xml – 56,21%, a dla 6) baz danych: accd – 30,55%, a więc te, które są najczęściej wykorzystywane i najpopularniejsze wśród internautów.
Podsumowując wyniki ankiety w jej części o zasobach oraz porównując je do modelu repozytorium opisanego w rozdz. 3, stwierdzić można, iż autorki przygotowały bardziej rozległy zakres danych, które powinny być przechowywane w repozytorium uczelnianym, aby mogło ono także spełniać funkcję źródła danych dla informacji instytucjonalnej. Przyznać jednak należy, iż wszystkie typy dokumentów zostały zaznaczone przez respondentów jako istotny kontent, chociaż nie wszystkie były dla nich ważne. Biorąc jednak pod uwagę fakt, iż głównie wypełniły ankietę osoby związane z działalnością naukową i edukacyjną uczelni, nie biorące zbyt często udziału w jej funkcjach: sprawozdawczej, organizacyjnej, czy finansowej nie można było oczekiwać inaczej rozłożonych akcentów dla istotności danych.
Zgadza się to częściowo z analizami wspomnianego wcześniej Audytu… (2015)104, w którym najbardziej istotne informacje instytucjonalne związane były z działalnością edukacyjną (64%), danymi ilościowymi o pracownikach i studentach (57%), finansami i dorobkiem naukowym (po 50%) oraz zarządzaniami i uchwałami (29%). Tematyka najczęściej wykorzystywanej informacji instytucjonalnej została w Audycie… określona przez następujące zagadnienia: 1) informacje o ofercie dydaktycznej UJ, 2) dane o kadrze: jej zatrudnieniu i wynagrodzeniach, 3) informacje o stanie sal i laboratoriów, 4) przepisy, procedury i regulaminy 5) finanse, 6) dane o liczbie i rodzaju publikacji naukowych, konferencjach, projektach (w tym o współpracy naukowej), 7) informacje o liczbie studentów i pracowników, 8) wyniki ankiet studenckich i raportach z kontroli. Główną różnicą w odniesieniu do wyników opisywanej w książce ankiety był zatem większy nacisk położony na działalność edukacyjną niż na naukową oraz większe skupienie na działalności organizacyjnej. 
Podkreślić należy, iż uczestnicy ankiety skupili się bardziej na funkcji naukowej i edukacyjnej, mniej na organizacyjnej, zaś badani w audycie na edukacyjnej, organizacyjnej i naukowej. Otwarte repozytorium uczelniane kojarzone jest bardziej z działalnością merytoryczną, rozwojem nauki i dydaktyką, niż z wiedzą o samej szkole wyższej. Tak więc, jak to już zostało zaznaczone przy opisie modelu repozytorium, należałoby jeszcze rozwinąć jego zasoby właśnie o kontent instytucjonalny, a sam system o możliwości wyszukiwania i przetwarzania danych. Repozytorium musi bowiem przechowywać dane o różnym stopniu szczegółowości oraz o wielorakim sposobie przetworzenia tych samych danych surowych. 
Część zawartości repozytorium mogłyby stanowić kopie stron internetowych, same analizy i sprawozdania, statystyki, opracowania, a także wcześniejsze programy i plany studiów, raporty, oceny instytucjonalne itp., podczas gdy pewne dane, zwłaszcza te udostępniane wyłącznie użytkownikom uprawnionym, powin
104 Audyt… 
ny pozostawać w innych systemach (na UJ: USOS, SAP). Zresztą badani w Audycie… przedstawiciele środowiska akademickiego UJ wskazując najczęściej wykorzystywane źródła dokumentacyjne, wymienili systemy: 1) USOS (57%), 2) BIP UJ (43%) oraz 3) SAP (29%). Dodatkowym, ważnym zadaniem przy rozbudowie repozytorium byłoby zatem opracowanie procedur przepływu informacji między systemami i jednostkami, przygotowanie instrukcji oraz szablonów dokumentów, co już zostało w tej książce zaznaczone. Natomiast umieszczanie w repozytorium tak ważnych dla wszystkich prac naukowych i dydaktycznych wymagałoby przyjęcia przez instytucję jakiejś formy mandatów, procedur otwierania publikacji poprzez zachęty, wymogi stawiane finansowanym przez uczelnię badań itp. (zob. rozdz. 3).
Jeśli chodzi o ‘otwieranie’ własnych prac to 68,84% członków środowiska akademickiego UJ chciałoby publikować w OA, przy czym 47,05% wolałaby wysyłać swoje prace do redakcji, która wspomogłaby ich w pracach redaktorskich oraz dbałaby o recenzowanie i wysoką jakość tekstów. 62,32% ankietowanych chciałaby umieszczać w repozytorium wersję oryginalną, którą w zależności od wymogów wydawnictwa publikującego tradycyjnie można by usuwać z repozytorium, zamykać dla wybranych użytkowników lub udostępniać dla wszystkich. 48,88% osób chciałoby natychmiastowego upubliczniania dzieł, a 35,03% uzależnia ten proces od decyzji twórców. Za dodatkową funkcjonalnością repozytorium, którą mógłby być system biuletynów informacyjnych, powiadomień rozsyłanych do wybranej grupy opowiedziało się 53,97% ankietowanych. 
Repozytorium uczelniane powinno być więc także zasobem kolekcji różnorodnych prac, często oryginalnych. Kolekcje te mogą być np. dziedzinowe czy wydziałowe. Uczelnia mogłaby też gromadzić w nim zasoby własnych publikacji, czy tworzyć np. czasopisma nakładkowe. Repozytorium może stanowić również miejsce debiutu dla studentów i doktorantów oraz być ‘skarbnicą’ materiałów dydaktycznych. Dobrze by było, aby prace publikowane wyłącznie w repozytorium były także punktowane (za czym opowiedziało się 24% badanych).
Jeśli chodzi o obecną działalność upublicznienia prac, to 40,73% nie publikuje w serwisach OA, zaś 37,07% publikuje, chociaż na liczbę prac powyżej 20 wskazało tylko 3,26% ankietowanych. Najczęściej wybieraną opcją – 29,74% – dla dotychczasowej aktywności było 1–5 otwartych publikacji, co wskazuje na niezbyt rozbudowaną na uczelni politykę wspierania działalności OA. 
Kolejne zagadnienie: organizacja repozytoriów naukowych okazała się nieszczególnie interesująca dla respondentów, którzy wskazywali różnorodne rozwiązania (krajowe, dziedzinowe, instytucjonalne itp.) w podobnych liczbach odpowiedzi. Najważniejsza dla członków społeczności akademickiej UJ okazała się bowiem sama dostępność treści, najlepiej o światowym zasięgu, niż same rozwiązania logistyczne i finansowe. Repozytoria instytucjonalne jako najlepszy wybór porządkujący wybrało 18,74% respondentów, a jako ważny 33,60%. Natomiast większość badanych – 63,14% wskazała, iż to państwo powinno finansować repozytoria ze środków na naukę. Dodać jeszcze należy, iż za otrzymywaniem wynagrodzenia opowiedziało się 40,94% ankietowanych (w większości dla autora – 47,05%), a za jego brakiem 31,16%. 
Jeśli chodzi o inne aspekty działalności organizacyjnej, to 56,82% przedstawicieli środowiska akademickiego UJ uważało, iż użytkownicy repozytoriów powinni być rejestrowani w systemie logowania, w celu uzyskania informacji o stopniu, zakresie i zasięgu korzystania z zasobów nauki, zaś 69,25%, iż twórcy i administratorzy systemów powinni monitorować poziom zadowolenia użytkowników oraz ich oczekiwania. Świadczy to o dużym poziomie świadomości działania systemów informacyjnych oraz o wysoko postawionych oczekiwaniach względem ich jakości, funkcjonalności, przejrzystości itp. warto podkreślić, iż najistotniejszą zaletą systemów OA dla 84,93% badanych jest nieskrępowany dostęp do publikacji, przy niezbyt istotnej wadzie generowania kosztów, na którą wskazało 62,32% osób.
Ostatecznie podsumowując wyniki analiz i wskazując na miejsce repozytorium instytucjonalnego w systemie informacji instytucjonalnej można stwierdzić, iż:
1) uczelnie powinny rozbudowywać swoje repozytoria o nowe typy danych oraz ‘otwierać’ jak najwięcej prac,
2) należy dopracować procedury oraz funkcjonalność repozytorium, aby było ono jak najlepszym źródłem informacji, także instytucjonalnej,
3) repozytorium nie powinno być tylko ‘kopią’ informacji wydrukowanych, upublicznionych w innych lokalizacjach, czy już niewidocznych na innych stronach internetowych, ale także dynamicznym źródłem dla nowych kolekcji.
Tak rozbudowane repozytorium staje się częścią ‘inteligencji instytucji’ opisując jej działalność naukową, w tym współpracę (wspólne materiały konferencyjne, publikacje, patenty), edukacyjną (materiały edukacyjne, podręczniki itp.) oraz prezentując jej uczestnictwo w kulturze (materiały popularno–naukowe, sprawozdania z działalności uczelni itp.).
Aneksy
Aneks 1: Informacja instytucjonalna
1.	
Strony internetowe jednostek organizacyjnych zajmujących się analizami instytucjonalnymi w wybranych uniwersytetach w USA:•	
Buffalo State The State University of New York, Institutional Research Office, http://www.buffalostate.edu/offices/instrsch/

•	
Carnegie Mellon University, Office of Institutional Research and Analysis, http://www.cmu.edu/ira/

•	
Columbia University, Planning and Institutional Office of the Provost http://www.columbia.edu/cu/opir/ 

•	
Cornell University, Institutional Research and Planning http://dbp.cornell.edu/offices/institutional–research–and–planning 

•	
Massachusetts Institute of Technology, Institutional Research Office of the Provost, http://web.mit.edu/ir/staff.html

•	
Princeton University, Institutional Research Office, http://www.princ<BR>eton.edu/provost/institutional–research/

•	
Rutgers University, Institutional Research & Academic Planning, http://oirap.rutgers.edu/

•	
Stanford University, Institutional Research & Decision Support Data http://web.stanford.edu/dept/pres–provost/irds/about/about.html





2.	
Strona domowa Association for Institutional Research (stowarzyszenia profesjonalistów zajmujących się studiami instytucjonalnymi, założonego w 1960 w USA) – http://www.airweb.org/pages/default.aspx

3.	
Strona domowa The European Association for Institutional Research (stowarzyszenie zostało założone w 1979) – http://www.eairweb.org/


Aneks 2: Open Access – najważniejsze dokumenty i opracowania
1) najważniejsze deklaracje OA: 
• Budapest Open Access Initiative – 2002 – http://www.budapestopenaccessinitiative.org/
• Bethesda Statement on Open Access Publishing – 2003 – http://legacy.earlham.edu/~peters/fos/bethesda.htm
• Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities – 2003 – https://openaccess.mpg.de/Berlin–Declaration; http://www.fu–berlin.de/sites/open_access/Veranstaltungen/oa_berlin/poster/Berlin–Declaration_Simone–Rieger_MPIWG.pdf
2) zalecenia i rekomendacje: 
• Rekomendacje KE dla państw narodowych nt. polityki Open Access – http://eur–lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2012:194:0039:0043:PL:PDF 
• Kierunki rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań naukowych, MNiSW 2015 – http://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2015_10/9f62cc350837b942e51ae23dd1f23df8.pdf 
• Stanowisko Prezydium KRASP i Prezydium PAN z dnia 5 lipca 2013 r. w sprawie zasad otwartego dostępu do treści publikacji naukowych i edukacyjnych. Warszawa 2013. http://www.aktualnosci.pan.pl/images/stories/pliki/2013/Wiadomo%C5%9Bci_biez/stanowisko_KRASP–PAN_open_access.pdf
•  OpenAIRE Guidelines – https://guidelines.openaire.eu/en/latest/ –przewodniki w zakresie budowania otwartych zasobów i wymagań w Horyzoncie 2020
• DRIVER Guidelines – http://www.driver–support.eu/documents/DRIVER_Guidelines_v2_Final_2008–11–13.pdf
• Przewodniki dla dostawców treści do systemu driver; Rekomendacje Koalicji Otwartej Edukacji dla nauki polskiej dotyczące reguł otwartości. Warszawa KOED 2012.  http://koed.org.pl/blog/2010/10/18/rekomendacje–otwartosci–dla–swiata–nauki/
3) serwisy:
•  Baza wiedzy o open access w portalu Uwolnij Naukę – http://uwolnijnauke.pl/baza–wiedzy/ KOED 2015
• Serwis Otwarta Nauka – http://otwartanauka.pl/ 
• Serwis Platformy Otwartej Nauki – http://pon.edu.pl/ 
• Koalicja Otwartej Edukacji – http://koed.org.pl/pl/
• Poznaj licencje Creative Commons – http://creativecommons.pl/poznaj–licencje–creative–commons/
4) Suber, Peter (2012). Otwarty dostęp. Warszawa: Wydaw. Uniw. Warszawskiego, 200 s. http://pon.edu.pl/index.php/nasze–publikacje?pubid=14
5) publikacje Centrum Otwartej Nauki np.:
• Siewicz, Krzysztof (2012). Otwarty dostęp do publikacji naukowych kwestie prawne. http://repozytorium.ceon.pl/.../K_Siewicz_Otwarty_dostep_do_publikacji_naukowych.pdf?
• Siewicz, Krzysztof (2013). Otwarty dostęp do publikacji naukowych. Kwestie prawne. http://www.depot.ceon.pl/handle/123456789/335 
• Siewicz, Krzysztof (2013), Licencje Creative Commons, a publikacje naukowe, http://centrumcyfrowe.pl/wp–content/uploads/2013/06/sliwowski_CC_nauka_seminarium_2013.pdf
6) inne opracowania:
• Barbara, Szczepańska (2007). Prawne aspekty publikowanie obiektów cyfrowych w modelu Open Access. EBIB Elektroniczny Biuletyn Informacyjny Bibliotekarzy. http://www.ebib.pl/publikacje/matkonf/mat18/szczepanska.php 
• Raport Otwarty dostęp w instytucjach naukowych. http://pon.edu.pl/index.php/nasze–publikacje
• Otwarta nauka w Polsce 2014. Diagnoza. http://pon.edu.pl/index.php/nasze–publikacje?pubid=13 (tł. na j. ang. Open Science in Poland 2014. A Diagnosis. http://pon.edu.pl/index.php/nasze–publikacje?pubid=16) 
• Open Research Data: Implications for Science and Society [materiały z konferencji 28 – 29 maja 2015 r. – Warszawa]. http://pon.edu.pl/index.php/nasze–publikacje
• Björk, Bo–Christer; Sylwestrzak, Wojtek; Szprot, Jakub (2014). Analysis of Economic Issues Related to Open Access to Scientific Publications. http://pon.edu.pl/index.php/nasze–publikacje?pubid=15
Aneks 3: Ocena repozytoriów i innych serwisów informacyjnych – wybrane prace i listy kryteriów:
1.	A list of quality selection criteria: a reference tool for Internet subject 		gateways. UKOLN Metadata Group http://www.ukoln.ac.uk/metadata/		desire/quality/report–2.html (odczyt: 8.08.2016).
2.	American Library Association (1997–2012). Great Web Sites for Kids 		Selection Criteria. http://www.ala.org/ala/mgrps/divs/alsc/greatwebsites/		greatwebsitesforkids/greatwebsites.cfm (odczyt: 8.08.2016).
3.	Bednarek–Michalska, Bożena (2002). Ocena jakości bibliotekarskich 		serwisów informacyjnych udostępnianych w Internecie. EBIB Elek			troniczny Biuletyn Informacyjny Bibliotekarzy, nr 31. http://ebib.oss.		wroc.pl/2002/31/michalska.php (odczyt: 8.08.2016).
4.	Bednarek–Michalska, Bożena (2007). Ocena jakości serwisu interneto		wego http://moodle.weinoe.us.edu.pl/file.php?file=%2F1%2FTech			nologia_informacyjna_w_edukacji_wczesnoszkolnej%2FKryteria_			Oceny_Stron_internetowych–1.doc (odczyt: 8.08.2016).
5.	Bishop, Ann Peterson; Neumann, Laura J.; Star, Susan Leigh; Merkel, 		Cecelia; Ignacio, Emily; Sandusky, Robert J. (2000). Digital libraries: 		Situating use in changing information infrastructure. Journal of the 
	American Society for Information Science 51, pp. 394–413.
6.	Caywood, Carolyn (1995). Library Selection Criteria for WWW Resourc		es. http://www.keele.ac.uk/depts/aa/landt/lt/Internet/criteria.htm (odczyt: 		8.08.2016).
7.	Ciołek, Matthew T. (1994). Information Quality – catalogue of potent 		truisms. http://www.ciolek.com/WWWVLPages/QltyPages/QltyTru		isms.html (odczyt: 8.08.2016).
8.	Ciołek, Matthew T. (1996a). Information Quality – some definitions. 		http://www.ciolek.com/WWWVLPages/QltyPages/QltyDefinitions.html 		(odczyt: 8.08.2016).
9.	Ciołek, Matthew T. (1996b). The six questions for the electronic grail: 		current approaches to information quality in WWW resources. http://		www.ciolek.com/PAPERS/six–quests1996.html (odczyt: 8.08.2016).
10.	Ciołek, Matthew T. (1997) Information Quality WWW Virtual Library: 		the Internet guide to construction of quality online resources. http://		www.	ciolek.com/WWWVL–InfoQuality.html (odczyt: 8.08.2016).
11.	Fuhr, Norbert [i in.] (2007). Evaluation of digital libraries. The Interna		tional Journal on Digital Libraries http://www.scribd.com/doc/185523/		Evaluation–of–Digital–Libraries–Fulltext (odczyt: 8.08.2016).
12.	Janiak, Małgorzata; Krakowska, Monika (2010). Ocena bibliotek cyfro		wych – kryteria jakości. [W:] Mazurek, Cezary, Stroiński, Maciej; Wę-		glarz, Jan red. (2010). Polskie biblioteki cyfrowe 2010: materiały z kon		ferencji zorganizowanej w dniach 20–21 października 2010 roku przez: 		Bibliotekę Kórnicką PAN, Poznańską Fundację Bibliotek Narodowych, 		Poznańskie centrum Superkomputerowo–Sieciowe. Poznań: Ośrodek 		Wydawnictw Naukowych, s. 101–108. 
13.	Mabe, Michael (2002). DL Classification & Evaluation: a Publisher’s 		View of the Work of the DELOS Evaluation Forum. http://www.sztaki.		hu/conferences/deval/presentations/mabe.ppt (odczyt: 8.08.2016).
14.	Marchionini, Gary (2000). Evaluation Digital libraries: a longitudinal 		and multifacet view. http://ils.unc.edu/~march/perseus/lib–trends–final.		pdf (odczyt: 8.08.2016).
15.	Quality Selection Criteria for Subject Gateways. Produced by the Eu-		ropean Union–funded DESIRE Project http://sosig.ac.uk/desire/qindex.		html (odczyt: 8.08.2016).
16.	Sandusky, Robert J. (2002). Digital library attributes: framing research 		and results. [W:] Fourth DELOS Workshop. Evaluation of Digital 
	Librar   ies: Testbeds, Measurements, and Metrics. Hungarian Academy 		of Sciences Computer and Automation Research Institute (MTA SZTA-		KI). Budapest, Hungary 6–7 June 2002. http://www.ercim.eu/publica-		tion/ws-proceedings/DelNoe04.pdf (odczyt: 8.08.2016).
17.	Sandusky, Robert J. (2004). Digital library attributes: framing usability 		research. [W:] Fourth DELOS Workshop. Evaluation of Digital Librar		ies: Testbeds, Measurements, and Metrics. Hungarian Academy of Sci-		ences Computer and Automation Research Institute (MTA SZTAKI). 		Budapest, Hungary 6–7 June 2002 http://www.uclic.ucl.ac.uk/annb/		docs/Sandusky35.pdf oraz http://www.ercim.eu/publication/ws–proce		edings/DelNoe04.pdf (odczyt: 8.08.2016).
18.	Saracevic, Tefko (2000). Digital library evaluation: toward an evolution 		of concepts – 1 – evaluation criteria for design and management of digi-		tal libraries. Library Trends, Fall, 2000. http://findarticles.com/p/arti		cles/mi_m1387/is_2_49/ai_72274400/pg_18/?tag=content;col1 (odczyt: 		8.08.2016).
19.	Saracevic, Tefko (2000). Digital library evaluation: toward an evolution 		of concepts – 1 – evaluation criteria for design and management of digi-		tal libraries. Library Trends http://findarticles.com/p/articles/mi_m1387/
	s_2_49/ai_72274400/pg_18/?tag=content;col1 (odczyt: 8.08.2016).
20.	Saracevic, Tefko (2004). Evaluation of digital libraries: an overview, 		paper presented at DELOS Workshop on the Evaluation of Digital 			Libraries. DELOS http://dlib.ionio.gr/wp7/WS2004_Saracevic.pdf (od		czyt: 8.08.2016). 
21.	Saracevic, Tefko (2004). How were digital libraries evaluated. http://		comminfo.rutgers.edu/~tefko/DL_evaluation_LIDA.pdf (odczyt: 			8.08.2016). 
22.	Saracevic, Tefko.; Covi, Lisa (2000). Challenges for digital library 
	evaluation. [W:] Kraft, D.H. ed. (2000). Knowledge innovations: cele-		brating our heritage, designing our future: proceedings of the 63rd An-		nual Meeting, November 11–16, 2000, Chicago, IL. Washington: American 
	Society for Information Science, pp. 341–350. [Wersja elektroniczna: 	      http://www.is.informatik.uni–duisburg.de/courses/dl_ss04/folien/sarace-<BR><BR>	vic00.pdf (odczyt: 8.08.2016).].
23.	Smith, Alistair (1996). Criteria for Evaluation of Internet Informa			tion Resources. http://www.vuw.ac.nz/~agsmith/evaln/index.htm (od		czyt: 8.08.2016).
24.	Smith, Alistair (1996; modyf. 2011). Evaluation of Information Resour-
	ces. http://www.vuw.ac.nz/~agsmith/evaln/evaln.htm (odczyt: 8.08.2016).
25.	Tate, Marsha; Alexander, Jane (1996). Teaching critical evaluation skills 		for world wide web resources. Computers in Libraries, 16 (10), s. 49–54.
26.	Tillman, Hope N. (1996). Evaluating quality on the net. http://www.hop		etillman.com/findqual.html (odczyt: 8.08.2016).
27.	UC Berkeley – Teaching Library Internet Workshops (2008). Evaluat		ing web pages: techniques to apply & questions to ask http://www.lib.		berke-ley.edu/TeachingLib/Guides/Internet/Evaluate.html oraz 			http://www.lib.berkeley.edu/TeachingLib/Guides/Internet/evaluation_		checklist_2008_spring.pdf (odczyt: 8.08.2016).
28.	Wildemuth, Barbary (2007). Digital library evaluation, user studies. 		Draft, 2 http://curric.dlib.vt.edu/wiki/index.php?title=Module_9–c:_Di		gital_library_evaluation,_user_studies (odczyt: 8.08.2016).
29.	Xie, Hong (2006). Evaluation of digital libraries: criteria and problems 		from users’ perspective. Library and Information Science Research, 28, 		pp. 433–452.
30.	Xie, Hong (2008). Users’ evaluation of digital libraries: their uses, their 		criteria, and their assessment. Information Processing & Management, 		44 (3), pp. 1346–1373.
31.	Zhang, Ying (2010). Developing a holistic model for digital library 
	evaluation. Wiley Online Library http://onlinelibrary.wiley.com/			doi/10.1002/asi.21220/pdf (odczyt: 8.08.2016).
32.	Zhang, Ying; Saracevic, Tefko (2007a). Criteria in evaluation of use 
	& usability in digital libraries. http://www.ffos.hr/lida/datoteke/			LIDA2007–Zhang_Saracevic.ppt#256,1,criteria in evaluation 			of use & usability in digital libraries (odczyt: 8.08.2016).
33.	Zhang, Ying (2007b). Developing a holistic model for digital library 		evaluation. a dissertation submitted to the Graduate School–New Bruns		wick Rutgers, The State University of New Jersey in partial fulfillment 		of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy Gradu-			ate Program in Communication, Information, and Library Studies writ-
	ten under the direction of Dr. Tefko Saracevic. New Brunswick, 
	New Jersey, 248 p.
Aneks 4: Liczba przedstawicieli poszczególnych dyscyplin w podziale na nauki humanistyczne, społeczne oraz ścisłe, medyczne
1) Przedstawiciele nauk humanistycznych, społecznych: 204 osoby, z wydziałów jak na wykresie, z czego dyscyplinę wpisało 139 ankietowanych.
Rys. 68 Przedstawiciele nauk humanistycznych, społecznych: podział na jednostki uczelniane


Źródło: badania własne.
Rys. 69. Przedstawiciele nauk humanistycznych, społecznych: zadeklarowane dyscypliny, zgodnie z wpisem przez ankietowanych


Źródło: badania własne.
	2) Przedstawiciele nauk ścisłych, o Ziemi, medycznych: 174 osoby, z: Wydział Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, Wydział Chemii, Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej, Wydział Matematyki i Informatyki, Wydział Lekarski, Wydział Farmaceutyczny, Wydział Nauk o Zdrowiu, z czego dyscyplinę wpisało 118 ankietowanych.
Rys. 70. Przedstawiciele nauk ścisłych, o Ziemi, medycznych: podział na jednostki uczelniane


Źródło: badania własne.
Rys. 71. Przedstawiciele nauk ścisłych, o Ziemi, medycznych: zadeklarowane dyscypliny, zgodnie z wpisem przez ankietowanych


Źródło: badania własne.
Bibliografia.
1.	
 Audyt informacji instytucjonalnej Uniwersytetu Jagiellońskiego (2015). Współautorzy: Małgorzata Janiak, Małgorzata Jaskowska, Remigiusz Sapa, Magdalena Wójcik, Marek Deja, Paulina Motylińska, Karolina Piaśnik, Anna Pieczka, Joanna Płaszewska. Kraków: UJ. Maszynopis. 

2.	
Bailey, Charles W. Jr. (2010). Transforming Scholarly Publishing Through Open Access: A Bibliography. Houston, TX : Digital Scholarship, pp. 136–139.

3.	
Bednarek–Michalska, Bożena (2012). Repozytorium instytucjonalne UMK. https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/386/repozytorium%20umk1.pdf? (odczyt: 30.08.2016).

4.	
 Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities (2003). https://openaccess.mpg.de/Berlin–Declaration; http://www.fu–berlin.de/sites/open_access/Veranstaltungen/oa_berlin/poster/Berlin–Declaration_Simone–Rieger_MPIWG.pdf (odczyt: 12.08.2016).

5.	
Burke, Joseph C.; Minassians, Henrik P. eds. (2003). Reporting higher education results: Missing links in the performance chain. New Directions for Institutional Research, 116. San Francisco, CA: Jossey–Bass, 160 pp.

6.	
Burke, Joseph C.; Serban, Andreea M. eds. (1998). Performance funding for public higher education: Fad or trend? New Directions for Institutional Research, 97. San Francisco, CA: Jossey–Bass, 110 pp.

7.	
Cassella, Maria (2010). Institutional Repositories: an Internal and External Perspective on the Value of IRs for Researchers’ Communities. Liber Quarterly 20 (2), pp. 210–225.

8.	
Cowley, W. H. (1960). Two and a half centuries of institutional research. [W:] Axt, R.G.; Sprague, Hall T. eds. (1960). College self studies: Lectures on institutional research. Boulder, CO: Western Interstate Commission on Higher Education, pp. 1–16.

9.	
Crow, Raym (2002). The case for institutional repositories: a SPARC position paper, Washington, DC 2002, http://sparcopen.org/wp–content/uploads/2016/01/instrepo.pdf (odczyt: 30.08.2016).

10.	
Cullen, Rowena; Brenda Chawner (2010). Institutional Repositories: Assessing their Value to the Academic Community. Performance Measurement and Metrics, Vol. 11, Issue 2, pp. 131–147. 

11.	
 ePodręcznik eusługi publiczne (2015). https://epodrecznik.mac.gov.pl/mediawiki/index.php?title= Centralne_Repozytorium_Informacji_Publicznej_(CRIP). (odczyt: 30.08.2016).

12.	
 Establishing a Repository. (2009). Open Access Scholarly Information  Sourcebook: Practical steps for implementing Open Access. http://www.openoasis.org/index.php?option=com_content&view=article&id=161&Itemid=354 (odczyt: 20.08.2015).

13.	
Fincher, Cameron (1978). Institutional research as organizational intelligence. Research in Higher Education, 8 (2), pp. 189–192, http://www.jstor.org/stable/40195147?seq=1#page_scan_tab_contents (odczyt: 7.08.2016).

14.	
Foster, Nancy Fried; Gibbons, Susan (2005). Understanding Faculty to Improve Content Recruitment for Institutional Repositories. D–Lib Magazine, vol. 11, no. 1, 2005 http://www.dlib.org/dlib/january05/foster/01foster.html (odczyt: 7.08.2015).

15.	
Foster, Nancy Fried; Gibbons, Susan; Bell, Suzanne; Lindahl, David (po 2006). Institutional Repositories, Policies, and Disruption. https://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=6&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwjThdWW5O_UAhXiPZoKHbjUDBoQFghLMAU&url=https%3A%2F%2Furresearch.rochester.edu%2FfileDownloadForInstitutionalItem.action%3FitemId%3D3523%26itemFileId%3D5018&usg=AFQjCNExyVFA4b4g7WXZ23WWqI39REqdLA (odczyt: 20.08.2015).

16.	
Furlough, Mike (2009). What We Talk About When We Talk About Repositories. Reference and User Services Quarterly, Vol. 49, issue 1, pp.18–23. 

17.	
Furlough, Mike (2009). What We Talk About When We Talk About Repositories. Reference and User Services Quarterly, vol. 49, issue 1, pp.18–23. 

18.	
Giesecke, Joan (2011). Institutional Repositories: Keys to Success. Journal of Library Administration, vol. 51, Issue 5–6, pp. 529–542.

19.	
Giwer, Olga (2012). Tydzień Open Access. Prezentacja z okazji OpenAccessWeek 2012. Warszawa: Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej. http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=3858&dirids=1 (odczyt: 30.08.2016).

20.	
Harnad, Stevan (2005). Fast–Forward on the Green Road to Open Access: The Case Against Mixing Up Green and Gold. Ariadne, Issue 42. http://www.ariadne.ac.uk/issue42/harnad/ (odczyt: 12.08.2016).

21.	
Harnad, Stevan (2006a). Maximizing Research Impact through Institutional and National Open–Access Self–Archiving Mandates. CRIS2006. Current Research Information Systems: Open Access Institutional Repositories, Bergen, Norway, 11–13 May 2006. http://eprints.soton.ac.uk/262093/2/harnad–crisrev.pdf (odczyt: 12.08.2016).

22.	
Harnad, Stevan (2006b) Self–Archiving Should Be Mandatory. Research Information, June/July. http://www.researchinformation.info/features/feature.php?feature_id=27 (odczyt: 12.08.2016).

23.	
Heliński, Marcin; Mazurek, Cezary; Parkoła, Tomasz; Werla, Marcin (2005). Biblioteka cyfrowa jako otwarte, internetowe repozytorium publikacji. http://lib.psnc.pl/Content/14/ebib2005–paper.pdf (odczyt: 30.08.2016).

24.	
Hixson, Carol G. (2005). First we build them, then what?: The future of institutional repositories. BiD, Textos Universitaris de Biblioteconomia i Documentación, 15. http://bid.ub.edu/15hixso2.htm (odczyt: 30.08.2016).

25.	
 Howard, Richard D.; McLaughlin, Gerald W.; Knight, William E. eds. (2012). The handbook of institutional research. San Francisco, CA: Jossey–Bass, 727 pp. 

26.	
Jain, Priti (2011). New Trends and Future Applications/Directions of Institutional Repositories in Academic Institutions. Library Review, Vol. 60, Issue 2, pp.125 – 141. 

27.	
Janiak, Małgorzata (2012). Biblioteka cyfrowa, biblioteka elektroniczna, biblioteka wirtualna. [W:] Janiak Małgorzata, Krakowska Monika, Próchnicka Maria red. Biblioteki cyfrowe: praca zbiorowa. Warszawa: Wydawnictwo SBP, s. 15–65.

28.	
Janiak, Małgorzata; Krakowska, Monika (2010). Ocena jakości bibliotek cyfrowych. [W:] Janiak Małgorzata, Krakowska Monika, Próchnicka Maria red. Biblioteki cyfrowe: praca zbiorowa. Warszawa: Wydawnictwo SBP, s. 101–108.

29.	
Jantz, Ronald C.; Myoung C. Wilson (2008). Institutional Repositories: Faculty Deposits, Marketing, and the Reform of Scholarly Communication. Journal of Academic Librarianship 34, no. 3, pp. 186–195. 

30.	
Kaplan, Robert, S.; Norton, David P. (1992). The Balanced Scorecard: measures that drive performance. Harvard Business Review, January/February, pp. 71–79.

31.	
Karwasińska, Emilia. (2012). Polskie repozytoria otwarte. W: Biuletyn EBIB, nr 8 (135). http://www.nowyebib.info/images/stories/numery/135/135_karwasinska.pdf (odczyt: 12.08.2016).

32.	
Kim, Jihyun (2011). Motivations of Faculty Self–Archiving in Institutional Repositories. The Journal of Academic Librarianship, vol. 37, Issue 3, pp. 246–254. 

33.	
Kozak, Michał; Werla, Marcin (2015). dLibra–Repozytorium. http://lib.psnc.pl/Content/751 (odczyt: 30.08.2016).

34.	
Kuchma, Iryna (2011). Polityka i strategie otwartego dostępu. Zalecenia dla twórców polityk uczelnianych. Biuletyn EBIB, nr 7 (125). http://www.ebib.pl/images/stories/numery/125/125_kuchma.pdf (odczyt: 6.01.2017).

35.	
Lewandowska–Tranda, Mirosława; Miller–Jankowska, Maria (2016).  Uczelniana baza wiedzy jako przykład systemu CRIS. Z doświadczeń Biblioteki Głównej Politechniki Warszawskiej. (Wrocławskie Spotkania Bibliotekarzy, 15–16.09.2016). http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publica<BR>tion/14736?tab=1 (odczyt: 30.05.2017).

36.	
Li, Yuan; Meghan Banach (2011). Institutional Repositories and Digital Preservation: Assessing Current Practices at Research Libraries. D–Lib Magazine, no. 5/6. http://www.dlib.org/dlib/may11/yuanli/05yuanli.html (odczyt: 12.08.2016).

37.	
Lipińska, Dorota; Marcinek, Marzena (2016). Repozytoria instytucjonalne w otwieraniu nauki – przykłady wykorzystania i integracji danych w polskich ośrodkach naukowych (Seminarium naukowo–dydaktyczne: Otwieranie nauki – praktyka i perspektywy, Kraków 26–27.09.2016). https://suw.biblos.pk.edu.pl/downloadResource&mId=1829214 (odczyt: 20.05.2017).

38.	
Lynch, Clifford A. (2003). Institutional Repositories: Essential Infrastructure for Scholarship in the Digital Age. ARL: A Bimonthly Report, 226, pp. 327–336. http://www.arl.org/resources/pubs/br/br226/br226ir.shtml (odczyt: 30.08.2016).

39.	
Lynch, Clifford A. (2003). Institutional Repositories: Essential Infrastructure for Scholarship in the Digital Age. ARL: A Bimonthly Report, 226. http://www.arl.org/resources/pubs/br/br226/br226ir.shtml (odczyt: 12.08.2016).

40.	
Marković, Jan; Jan Kusiak (2011). Open AGH – niedokończone studium przypadku. Biuletyn EBIB, nr 7. http://www.nowyebib.info/images/stories/numery/125/125_markovic_kusiak.pdf (odczyt: 12.08.2016).

41.	
Mesek, Łukasz; Sanetra, Krystyna; Sapa, Remigiusz (2012). Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa jako repozytorium zasobów wiedzy naukowej i materiałów edukacyjnych generowanych przez pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków, raport dla Synat, etap B25, maszynopis.

42.	
Mikołajuk, Lidia (2014). Repozytorium instytucjonalne jako nowa forma komunikacji naukowej. Podkarpackie Studia Biblioteczne, nr 3. http://repozytorium.uni.lodz.pl:8080/xmlui/handle/11089/5071  (odczyt: 30.08.2016).

43.	
Moyle, Martin; Polydoratou, Panayiota (2007). Investigating overlay journals: introducing the RIOJA Project. D–Lib Magazine, vol. 13, no. 9/10, http://www.dlib.org/dlib/september07/09inbrief.html (odczyt: 30.08.2016).

44.	
Murray, Annie (2008). What We Talk About When We Talk About Institutional Repositories. http://library.concordia.ca/about/staff/forum/What_We_Talk_About_When_%20We_Talk_About.pdf (odczyt: 30.08.2016).

45.	
Nahotko, Marek (2006). Od cyfrowych bibliotek do cyfrowych bibliotekarzy. [W:] Elektroniczny transfer wiedzy, repozytoria wiedzy: problemy technologiczne, organizacyjne i prawne: XI edycja konferencji w cyklu „Archiwizacja i Digitalizacja”, 29 czerwca 2006, Warszawa: CPI, s. 70.

46.	
 Open Source Initiative. http://opensource.org/ (odczyt: 2.07.2016).

47.	
Parkoła, Tomasz (2011). Grupowanie powiązanych obiektów cyfrowych. https://confluence.man.poznan.pl/community/pages/viewpage.action?pageId=13631672 (odczyt: 12.08.2016).

48.	
Pelizzari, Eugenio (2003). Academic staff use, perception and expectations about Open–access archives: a survey of Social Science Sector at Brescia University. http://eprints.rclis.org/4408/1/Academic_staff_per<BR>ception_about_Open_archives.htm (odczyt:10.09.2016).

49.	
Peterson, Marvin W. (1985). Institutional research: An evolutionary perspective. [W:] Peterson, Marvin W.; Corcoran, Mary eds. (1985). Institutional research in transition. New Directions for Institutional Research 46. San Francisco, CA: Jossey–Bass, pp. 5–15.

50.	
Peterson, Marvin W. (1999). The role of institutional research: from improvement to redesign. [W:] Volkwein, J. Fredericks ed. (1999). What is institutional research all about? A critical and comprehensive assessment of the profession. New Directions for Institutional Research, 104. San Francisco, CA: Jossey–Bass, pp. 83–104. 

51.	
Pinfield, Stephen (2005). A Mandate to Self Archive? The Role of Open Access Institutional Repositories. Serials: the Journal for the Serials Community, 18 (1), pp.30–34. 

52.	
Porada–Rochoń, Małgorzata; Brojak–Trzaskowska, Małgorzata (2008–). Rozdz. 11: Inteligencja organizacji i jej wpływ na długoterminowy wzrost przedsiębiorstwa. http://www.mikroekonomia.net/system/publication_files/14/original/10.pdf?1314868943 (odczyt: 2.08.2016).

53.	
Potęga, Joanna (2008). Narodowe repozytorium dokumentów elektronicznych (VIII Ogólnopolska Konferencja „Automatyzacja bibliotek publicznych” Warszawa 26–28 listopada 2008 r.). www.sbc.org.pl/Content/10978/15_Potega_Narodowe_repozytorium.pdf (odczyt: 22.08.2016).

54.	
Przyłuska, Jolanta (2008). Repozytorium – magazyn dokumentów czy wirtualna społeczność?  http://eprints.rclis.org/11855/ (odczyt: 20.08.2015).

55.	
Przyłuska, Jolanta; Radomska, A.; Kłosinski, R. Budowanie repozytorium dziedzinowego: doświadczenia Biblioteki Naukowej Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi i Biblioteki Politechniki Łódzkiej (IV Ogólnopolska Konferencja EBIB Internet w bibliotekach Open Access. Torun, 7–8 grudnia 2007 roku). http://eprints.rclis.org/10965/ (odczyt: 20.08.2015).

56.	
 Reference Model for an Open Archival Information System (OAIS): Recommended Practice CCSDS 650.0–M–2 (2012). Waszyngton: The Consultative Committee for Space Data Systems. http://public.ccsds.org/publications/archive/650x0m2.pdf (odczyt: 30.08.2016).

57.	
Reichard, Donald J. (2012). The History of Institutional Research [w:]  Howard, Richard D.; McLaughlin, Gerald W.; Knight, William E. eds. (2012). The handbook of institutional research. San Francisco, CA: Jossey–Bass, p. 3.

58.	
Reitz, Joan M. ODLIS. Online Dictionary for Library and Information Science. http://www.abc–clio.com/ODLIS/searchODLIS.aspx (odczyt: 12.08.2016).

59.	
 Repozytoria OA (2015). http://www.biblioteka.uksw.edu.pl/pl/node/85 (odczyt: 30.08.2016).

60.	
 Repozytorium. http://sjp.pwn.pl/szukaj/repozytorium.html (odczyt: 22.08.2016).

61.	
 Repozytorium. https://depotuw.ceon.pl/ (odczyt: 22.08.2016).

62.	
 Repozytorium. https://pl.wikipedia.org/wiki/Repozytorium (odczyt: 22.08.2016).

63.	
 Repozytorium. https://pl.wiktionary.org/wiki/repozytorium (odczyt: 22.08.2016).

64.	
Rieger, Oya Y. (2012). Sustainability: Scholarly Repository as an Enterprise. Bulletin of the American Society for Information Science and Technology, vol. 39, no. 1, pp. 27–31. 

65.	
Ruiz–Conde, Enar; Calderón–Martınez, Aurora (2014). University institutional repositories: competitive environment and their role as communication media of scientific knowledge. Scientometrics, 98, pp. 1283–1299.

66.	
Rychlik, Małgorzata (2012). Co repozytorium instytucjonalne oferuje swojej społeczności akademickiej? – na przykładzie repozytorium AMUR oraz repozytoriów na świecie. https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/.../Rychlik_co_repozytorium_oferuje.pdf (odczyt: 22.08.2016).

67.	
Rychlik, Małgorzata; Karwasińska, Emilia (2007). Repozytorium instytucjonalne jako czynnik wspomagający rozwój nauki w środowisku akademickim. Biblioteka, nr 11 (20), s. 153–167.

68.	
Rychlik, Małgorzata; Karwasińska, Emilia (2008). Projekt powołania repozytorium Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, badanie ankietowe postaw pracowników naukowych. Przegląd Biblioteczny, R. 76, z. 3, s. 451–466.

69.	
Saupe, Joe L. (1990). The functions of institutional research (2nd ed.). Tallahassee, FL: Association for Institutional Research, http://www.airweb.org/EducationAndEvents/Publications/Pages/FunctionsofIR.aspx (odczyt: 7.08.2016).

70.	
Seymour, D. T. (1992). On Q: Causing quality in higher education. Phoenix, AZ: American Council on Education/Oryx Press, pp. 145–180.

71.	
Suber, Peter (2012). Otwarty dostęp. Warszawa: Wydaw. Uniw. Warszawskiego, s. 71. http://pon.edu.pl/index.php/nasze–publikacje?pubid=14 (dostęp: 17.08.2016).

72.	
Swan, Alma (2010). The Open Access Citation Advantage: Studies and Results to Date. Technical Report, School of Electronics & Computer Science, University of Southampton. http://eprints.ecs.soton.ac.uk/18516/ (odczyt: 12.08.2016).

73.	
Szczepańska, Barbara (2007). Zasady publikowania obiektów cyfrowych w repozytoriach europejskich. Zagadnienia prawnoautorskie. Przegląd Biblioteczny. 2007, z. 2, s. 193–220.

74.	
Terenzini, Patrick T. (1989). Assessment with open eyes: Pitfalls in studying student outcomes. The Journal of Higher Education, 60 (6), pp. 644–664.

75.	
 The Association for Institutional Research: The First 50 Years (2011). Rice, Gary; Coughlin, Mary Ann; Howard, Richard eds. Tallahassee: Association for Institutional Research, 160 pp. https://www.airweb.org/AboutUs/History/Documents/Papers–Books–Manuscripts/TheAssociationforInstitutionalResearchTheFirst50Years.pdf+&cd=4&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox–b (odczyt: 7.12.2016).

76.	
Thibodeau, Kenneth (2007). If You Build It, Will It Fly? Criteria for Success in a Digital Repository. Journal of Digital Information, vol. 8, no. 2. http://journals.tdl.org/jodi/index.php/jodi/article/view/197/174 (odczyt: 12.08.2016).

77.	
Tomaszczyk, Jacek (2009). Angielsko–polski słownik informacji naukowej i bibliotekoznawstwa. Katowice: Uniwersytet Śląski, s. 150–151. http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=16671&from=publication (odczyt: 30.08.2016).

78.	
 Trusted Digital Repositories: Attributes and Responsibilities. An RLG–OCLC Report (2002). Mountain View: Research Libraries Group. http://www.oclc.org/resources/research/activities/trustedrep/repositories.pdf (odczyt: 12.08.2016).

79.	
Volkwein, J. Fredericks (2007). Assessing institutional effectiveness and connecting the pieces of a fragmented university. [W:] Burke, Joseph C. ed. (2007). Fixing the fragmented university. Bolton, MA: Anker.

80.	
Volkwein, J. Fredericks (2011). Gaining Ground: The Role of Institutional Research in Assessing Student Outcomes and Demonstrating Institutional Effectiveness. http://www.learningoutcomesassessment.org/documents/Volkwein.pdf (odczyt: 7.12.2016).

81.	
Werla, Marcin (2008). Architektura oraz możliwości skalowania systemu dLibra. https://confluence.man.poznan.pl/community/pages/viewpage.action;jsessionid=81DC89F4EB3D2C14CA473307B48EDD1E?pageId=425992 (odczyt: 12.08.2016).

82.	
Werla, Marcin (2010). Polskie biblioteki cyfrowe, FBC i Europeana – etapy i bariery w przepływie informacji. Biuletyn EBIB, nr 1 (110). http://www.ebib.info/2010/110/a.php?werla (odczyt: 12.08.2016).

83.	
Werla, Marcin (2012). Web 2.0 i (polskie) biblioteki cyfrowe. Biuletyn EBIB, nr 2 (129). http://www.nowyebib.info/images/stories/nume<BR>ry/129/129_werla.pdf. ISSN 1507–7187 (odczyt: 12.08.2016). 

84.	
Xia, Jinfeng (2007). Assessment of Self–Archiving in Institutional Repositories: Across Disciplines. Journal of Academic Librarianship 33, no. 6, pp. 647–654 .

85.	
Xu, Hong (2008). The Theory Analysis of Faculty Participation in Institutional Repositories. Review of Reviewed Item. CALA Occasional Paper Series, no. 1. http://www.cala–weborg/files/ops/OPSMarch08.pdf (odczyt: 12.08.2016).

86.	
Yang, Zheng Y. (Lan); Li, Yu (2015). University Faculty Awareness and Attitudes towards Open Access Publishing and the Institutional Repository: A Case Study. Journal of Librarianship and Scholarly Communication, 3 (1), http://jlsc–pub.org/articles/abstract/10.7710/2162–3309.1210/ (odczyt:10.09.2016).






Wykaz ilustracji
Rys. 1. Chmura tagów dla informacji instytucjonalnej.....................................9
Rys. 2. Trzy inteligencje...................................................................................11
Rys. 3. Zadania biura ds. planowania i informacji instytucjonalnej.................13
Rys. 4. Inteligentna organizacja........................................................................16
Rys. 5. „Złoty trójkąt” J. Fredericks’a Volkwein’a...........................................18
Rys. 6. System informacji instytucjonalnej......................................................20
Rys. 7. Komponenty zasobu.............................................................................21
Rys. 8. Przyjęcie polityki otwartego dostępu (dostosowanie do programu Horyzont 2020).........................................................................................................25
Rys. 9. Rekord opisu repozytorium..................................................................26
Rys. 10. Typy repozytoriów i ich liczebność....................................................36
Rys. 11. Repozytoria w poszczególnych krajach..............................................36
Rys. 12. Repozytoria dziedzinowe....................................................................37
Rys. 13. Rozwój repozytoriów – wykres z bazy Open DOAR.........................38
Rys. 14. Rozwój repozytoriów – liczebność w poszczególnych latach............38
Rys. 15. Typy repozytoriów i ich liczebność według ROAR............................39
Rys. 16. Repozytoria według Ranking Web of Repositories.............................40
Rys. 17. Polskie repozytoria według Ranking Web of Repositories.................41
Rys. 18. Modele współdzielenia i działania repozytoriów instytucjonalnych..42
Rys. 19. System Omega–PSIR..........................................................................52
Rys. 20. Baza Wiedzy Politechniki Warszawskiej............................................53
Rys. 21. Model repozytorium OA.....................................................................69
Rys. 22. Wykres: przedstawiciele Wydziałów Uniwersytetu Jagiellońskiego..79
Rys. 23. Wykres: przedstawiciele nauk.............................................................79
Rys. 24. Wkres: płeć respondentów..................................................................80
Rys. 25. Wykres: wiek ankietowanych.............................................................80
Rys. 26. Wykres: status ankietowanych............................................................81
Rys. 27. Wykres: tytuł zawodowy/stopień naukowy/tytuł naukowy................82
Rys. 28. Wykres odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób najczęściej przeszukuje Pan/i zasoby naukowe w Internecie..................................................................84
Rys. 29. Wykres odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób najczęściej inicjuje Pan/i wyszukiwanie informacji online..............................................................85
Rys. 30. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy zawęża Pan/i wyniki wyszukiwania stosując dodatkowe kryteria. Jeśli tak, to jakie najczęściej..............................87
Rys. 31. Wykres odpowiedzi: Stosuję inne sposoby wyszukiwania podobnych publikacji...........................................................................................................88
Rys. 32. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy korzysta Pan/i z serwisów 
(archiwów, czasopism, repozytoriów instytucjonalnych, dziedzinowych) 
o wolnym dostępie (OA, Open Access).............................................................89
Rys. 33. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy korzysta Pan/i z repozy-
toriówinstytucjonalnych, uczelnianych.............................................................93
Rys. 34. Dendrogram pojęć...............................................................................93
Rys. 35. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy znane Panu/i repozytoria 
udostępniają swoją zawartość wykorzystując zasady otwartego dostępu 
do zasobów nauki..............................................................................................94
Rys. 36. Wykres odpowiedzi na pytanie: Proszę ocenić wagę udostępniania 
poszczególnych rodzajów publikacji naukowych, zasobów informacji, danych 
oraz metadanych w otwartym dostępie.............................................................101
Rys. 37. Wykres: najistotniejsze dla ankietowanych typy dokumentów..........102
Rys. 38. Wykres: typy dokumentów, które w ogóle nie powinny 
być udostępniane...............................................................................................103
Rys. 39. Wykres: najbardziej pożądane typy plików dla dokumentów 
tekstowych........................................................................................................106
Rys. 40. Wykres: najbardziej pożądane typy plików dla dokumentów 
graficznych........................................................................................................106
Rys. 41. Wykres: najbardziej pożądane typy plików dla dokumentów
 multimedialnych..............................................................................................106
Rys. 42. Wykres: najbardziej pożądane typy plików dla dokumentów 
dźwiękowych....................................................................................................106
Rys. 43. Wykres: najbardziej pożądane typy plików dla dokumentów 
liczbowych........................................................................................................106
Rys. 44. Wykres: najbardziej pożądane typy plików dla baz danych...............106
Rys. 45. Wykres odpowiedzi na pytanie: Po jakim czasie od daty opubliko-
wania lub wytworzenia zasoby naukowe powinny być udostępnione w sposób 
otwarty..............................................................................................................107
Rys. 46. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy uważa Pan/i iż publikacje i dane przechowywane w serwisach Open Access są wiarygodne i wysokiej
 jakości..............................................................................................................109
Rys. 47. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy uważa Pan/i iż publikacje i dane 
przechowywane w serwisach Open Access są wiarygodne i wysokiej jakości
 przedstawicieli nauk humanistycznych, społecznych......................................109
Rys. 48. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy uważa Pan/i iż publikacje i dane przechowywane w serwisach Open Access są wiarygodne i wysokiej jakości przedstawicieli nauk ścisłych, o ziemi i medycznych....................................................109
Rys. 49. Wykres odpowiedzi na pytanie: Proszę ocenić wymienione poniżej zalety otwartego dostępu do zasobów nauki...............................................................111
Rys. 50. Wykres najważniejszych zalet dostępu OA przedstawicieli nauk humanistycznych, społecznych.....................................................................................112
Rys. 51. Wykres najważniejszych zalet dostępu OA przedstawicieli nauk ścisłych, o ziemi i medycznych.......................................................................................112
Rys. 52. Wykres odpowiedzi na pytanie: Proszę ocenić wymienione poniżej wady otwartego dostępu do zasobów nauki...............................................................114
Rys. 53. Wykres najważniejszych wad OA przedstawicieli nauk humanistycznych, społecznych.......................................................................................................115
Rys. 54. Wykres najważniejszych wad OA przedstawicieli nauk ścisłych, o ziemi i medycznych....................................................................................................115
Rys. 55. Wykres odpowiedzi na pytanie: Proszę uporządkować wymienione poniżej rozwiązania organizacyjne związane z otwartym dostępem do zasobów nauki od najbardziej pożądanego (1) do najmniej pożądanego (4)................................119
Rys. 56. Wykres odpowiedzi na pytanie: Proszę wskazać, kto powinien finansować otwarte udostępnianie zasobów nauki..............................................................121
Rys. 57. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy za udostępnienie publikacji oraz zasobów informacji w otwartym dostępie powinno się otrzymywać 
wynagrodzenie..................................................................................................122
Rys. 58. Wykres odpowiedzi na pytanie: Kto powinien otrzymywać 
wynagrodzenie..................................................................................................123
Rys. 59. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy użytkownicy repozytoriów udostępniających zasoby nauki w sposób otwarty powinni być rejestrowani w systemie logowania, w celu uzyskania informacji o stopniu, zakresie i zasięgu korzystania z zasobów nauki................................................................................................124
Rys. 60. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy twórcy i administratorzy systemów udostępniających zasoby nauki w sposób otwarty powinni monitorować poziom zadowolenia użytkowników oraz ich oczekiwania............................................124
Rys. 61. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy chciałby/chciałaby Pan/i publikować w otwartym dostępie.........................................................................................125
Rys. 62. Wykres odpowiedzi na pytanie: czy chciałby/chciałaby Pan/i publikować samodzielnie, czy raczej dostarczać teksty/dokumenty istniejącej redakcji......129
Rys. 63. Wykres odpowiedzi na pytanie: czy chciałby/chciałaby Pan/i, aby system rozsyłał powiadomienia o publikacji do wybranej grupy np. innych naukowców, znajomych, studentów.......................................................................................130
Rys. 64. Wykres odpowiedzi na pytanie: Jaka wersja publikacji powinna ukazywać się w repozytorium.....................................................................................130
Rys. 65. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy praca powinna być dostępna zawsze, czy można ją usunąć z repozytorium.................................................................131
Rys. 66. Wykres odpowiedzi na pytanie: Czy udostępnił/a Pan/i swoje prace w serwisie o wolnym dostępie (OA, Open Access)...........................................132
Rys. 67. Wykres odpowiedzi na pytanie: Ile w przybliżeniu prac udostępnił/a Pan/i w sposób otwarty..............................................................................................132
Rys. 68 Przedstawiciele nauk humanistycznych, społecznych: podział na jednostki uczelniane.....................................................................................................150
Rys. 69. Przedstawiciele nauk humanistycznych, społecznych: zadeklarowane dyscypliny, zgodnie z wpisem przez ankietowanych.......................................151
Rys. 70. Przedstawiciele nauk ścisłych, o Ziemi, medycznych: podział na jednostki uczelniane.....................................................................................................152
Rys. 71. Przedstawiciele nauk ścisłych, o Ziemi, medycznych: zadeklarowane dyscypliny, zgodnie z wpisem przez ankietowanych.......................................153
Tab. 1. Użytkownik Jagiellońskiej Biblioteki Cyfrowej...................................64
Tab. 2. Tabelaryczny wykaz odpowiedzi na pytanie o istotność typów doku-
mentów..............................................................................................................98
Summary
The Open Repository of the Jagiellonian University as a Part of the Institutional Management System: the Results of the Research conducted among 
the Members of the University’s Academic Community
The aim of the study is to present a model which places a university’s repository within the institutional information system. The model was constructed on the basis of the results of the analysis of the way an institution like JU works and with reference to the research results which were conducted among the members 
of the Jagiellonian University’s academic community.
Apart from the presentation of a general model of a repository the book also depicts the diagnosis of the use of open scientific repositories by the university teachers, students and doctoral students, as well as their attitudes towards the idea of open, unrestricted publishing and public sharing of knowledge.
The conclusion contain suggestions of the possible changes which could be introduced to open academic repositories.
The main aim of the research, the results of which are presented in this book, the attitudes towards open access to scientific resources and the place 
of a niversity’s repository within the institutional information system, was presented while taking into account the following aspects:
1) how aware the members of the academic community are when it comes to the use of the open access to scientific resources,
2) whether they understand how important the university’s open repository is for the promotion of a given department and general sharing of knowledge,
3) the references of the university teachers, students and doctoral students regarding the types of resources available through open access,
4) the organization of the open access resources,
5) how actively they use the open access resources,
6) difficulties in making available the resources identified by the members of this community,
7) readiness to participate in the open sharing of academic texts and other types of resources.
The entire text comprises several parts. The first part (chapter 1–3) shows the ways of defining the terms: institutional research, Open Access, repository. What is more, a general model of an open institutional repository was also depicted. The second, main part of the book (chapter 4) shows the results of the research conducted in December 2015 among the members of the university’s academic community with the use of a survey technique. The aim of the survey wad to identify and describe passive and active attitudes towards the open access to scientific resources. The conclusions juxtapose the general model of a university open repository with the attitudes of the JU’s academic community towards the use of the open access resources and their willingness to publish in such.

Spis treści
Wstęp..............................................................................................................5
1 Informacja instytucjonalna...........................................................................7
Definicja....................................................................................................7
 Geneza i rozwój analiz instytucjonalnych w szkolnictwie wyższym......10
System informacji instytucjonalnej...........................................................16
2 Open Access.................................................................................................22
3 Repozytorium...............................................................................................29
Repozytorium jako archiwum danych i baza wiedzy................................29
Typologie repozytoriów............................................................................34
Repozytorium jako biblioteka cyfrowa.....................................................43
Repozytorium jako otwarty zasób prac naukowych i dydaktycznych:<BR><BR>podstawowe funkcje i nowe usługi dostępne w repozytoriach.................47
Ocena repozytorium..................................................................................57
Przykłady istniejących rozwiązań.............................................................58
Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa oraz Repozytorium Uniwersytetu <BR><BR>Jagiellońskiego..........................................................................................60
Model repozytorium dla systemu informacji instytucjonalnej..................66
4  Wyniki ankiety przeprowadzonej wśród przedstawicieli środowiska <BR><BR>akademickiego UJ...........................................................................................71
Opis ankiety...............................................................................................76
Wykorzystywane źródła i mechanizmy wyszukiwania danych................83
Wielorakość źródeł i mechanizmów wyszukiwawczych....................83
Repozytoria i otwarty dostęp..............................................................89
Zawartość i funkcjonalność systemów......................................................96
Jakość źródeł informacji............................................................................108
Rozwiązania funkcjonalne........................................................................117
Publikowanie własnych prac w otwartym dostępie...................................126
Zakończenie....................................................................................................134
Aneksy............................................................................................................140
Aneks 1: Informacja instytucjonalna.........................................................140
Aneks 2: Open Access – najważniejsze dokumenty i opracowania..........142
Aneks 3: Ocena repozytoriów i innych serwisów informacyjnych – <BR><BR>wybrane prace i listy kryteriów:................................................................145
Aneks 4: Liczba przedstawicieli poszczególnych dyscyplin w podziale <BR><BR>na nauki humanistyczne, społeczne oraz ścisłe, medyczne......................150
Bibliografia.....................................................................................................154
Wykaz ilustracji..............................................................................................165
Summary.........................................................................................................171