Mieć skrzydła, marzenie i metafora : mit ikaryjski wpisany w powieść Théophila Gautiera "Mademoiselle de Maupin"

Jednym z mitów, jakie romantyczna literatura francuska formułuje na nowo i wprowadza w tkankę swojej tematyki, a więc także wyobraźni i symboliki, jest mit Ikara. Proza Théophila Gautiera (1811–1872) może być odczytana jako jeden z jego wariantów. Doświadczenie lotu, pokonującego ograniczenia i zakazy wynikające z ludzkiej kondycji, oraz klęski, śmiertelnego upadku, nieuchronnego skutku wzlotu, przekraczającego wszelkie zakazy, jak chce opowieść mityczna, w tekstach Gautiera zyskuje wymiar nie tylko metaforyczny, lecz także dosłowny. W publicystyce i korespondencji pisarza, począwszy od lat czterdziestych, znajdujemy oto wiele sformułowań, w których wyraża on entuzjastyczne zainteresowanie rozwojem technik i doświadczeń aeronautycznych. Czyniąc odwołania do mitycznych postaci Ikara, Faetona i Febusa, a także do Szekspirowskiego Ariela, równocześnie przenosi Gautier tematykę wzlotu na płaszczyznę literacką. Postaci te współtworzą bowiem metaforyczny obraz wzlotu artysty i symbolizują postawy, które w łamaniu tabu i pokonywaniu usankcjonowanych zakazów upatrują wartość najwyższą, a minimalizują lub lekceważą cenę buntu, to jest klęskę, upadek, śmierć. W powieści Mademoiselle de Maupin (1835) tematyka wzlotu, a więc także jej „ikaryjskość”, nie narzuca się czytelnikowi bezpośrednio i w sposób oczywisty, ponieważ wpisana jest w warstwę głęboką wyobraźni symbolicznej utworu. Dotyczy to przede wszystkim sposobu, w jaki główny bohater, d’Albert, postrzega siebie i swoją sytuację w świecie. Szczególnie interesująco przedstawia się tutaj warstwa wyobraźni, dotycząca metaforycznego postrzegania „ja” w przestrzeni: od poczucia zamknięcia i unieruchomienia w przestrzeni spetryfikowanej, mrocznej i klaustrofobicznej, do pteromorficznych obrazów rozpostartych skrzydeł, unoszących istotę ludzką ponad byt codzienny, w stronę przestrzeni otwartych i wypełnionych światłem. Ale także, a może przede wszystkim, w stronę absolutu, w koncepcji gautierowskiej sytuującego się na styku wyobrażenia o idealnej miłości i kontemplacji piękna ciała ludzkiego, szczególnie gdy wydaje się ono połączeniem doskonałej rzeźby w marmurze i obrazu malarskiego. Badaniom gautierowskiej wyobraźni „ascencyjnej” dobrze służą analizy typu bachelardowskiego i durandowskiego, toteż zostały one w niniejszym studium zastosowane.