W artykule rozpatrywana jest problematyka funkcjonalizacji pojęcia narodu jako kategorii ideowej oraz czynnika teoretycznego uzasadniającego mechanizmy integracyjne w serbskim życiu społeczno-kulturalnym. Stanowi ono elementarny semantyczny punkt odniesienia dla refleksji historycznej, filozoficznej, teologicznej i kulturowej od końca XVIII wieku. Jego rozumienie w zależności od okoliczności może mieć wymiar tożsamości etnicznej (językowo‑terytorialnej i religijnej), mistyczno-nacjonalistyczny lub socjoekonomiczny. Analizowane przykłady pochodzą z tekstów serbskich myślicieli tych rozmaitych orientacji (aż do współczesności) i pokazują, że akcent stawiany na składniki biologiczne, ideologiczne lub lingwistyczno‑przestrzenne często wiąże się z niedokładnym ich zastosowaniem i ideologizacją. Jako charakterystyczne dla Serbii manifestacje autoidentyfikacji narodowej przedstawia się między innymi takie koncepcje, jak: wyznaniowa z wyróżnikiem prawosławia oraz romantyczno-słowiańska, folklorystyczno‑etnograficzna, naturalistyczno‑etyczna, organiczno-organicystyczna, mesjanistyczno‑misjonistyczna. Wiele z nich ma naturę eklektyczną i zabarwioną mitologią historyczną (także nacjonalistyczną etnopsychologią) i tylko niektóre cechuje socjokulturowy obiektywizm.

This article represents an attempt to describe the functionalisation of the notion of the nation – as an ideological category and theoretical factor which justifies the integrative mechanics in Serbian sociocultural life. It constitutes an elementary point of reference for the historical, philosophical, theological and cultural considerations from the end of eighteenth century. Its understanding, depending on circumstances, can deal with ethnic identity (linguistic-territorial and religious), or have a mystical-nationalistic or socioeconomic dimension. The examples presented herein, taken from the texts of the Serbian thinkers of these various orientations demonstrate that emphasising the biological, ideological or spatial‑linguistic components often results in their inaccurate application and ideologisation. Among the manifestations of national auto-identification presented as characteristically Serbian are the confessional (with an Orthodox distinguishing feature), Slavonic-romantic, folkloristic‑ethnographic, naturalistic-ethical, organic‑organicistic, as well as messianic‑missionist conceptions. Many of them have an eclectic nature and are marked with historical mythology (also nationalistic ethnopsychology), therefore only some are socioculturally objective.