Simple view
Full metadata view
Authors
Statistics
Czynniki warunkujące wzrost współczesnych martwic wapiennych na podstawie badań podziemnych i powierzchniowych odcinków wybranych potoków południowej Słowacji
martwice wapienne
tempo wytrącania
dwutlenek węgla
wentylacja jaskiń
Kras Słowacki
calcareous tufa
growth rate
carbon dioxide
cave ventilation
Slovak Karst
Badania trwające od sierpnia 2010 do kwietnia 2013 roku przeprowadzono w Krasie Słowackim (południowa Słowacja) w trzech stanowiskach – Krásnohorská Lúká, Drienovec i Gombasek. Chemizm i parametry fizykochemiczne wód badane były w każdym stanowisku wzdłuż podziemnych i powierzchniowych odcinków potoków. Monitorowane były także wydatki źródeł, temperatura powietrza i koncentracja CO_2 w powietrzu. Dokonano również obserwacji tempa przyrostu osadów przy użyciu płytek zainstalowanych w korytach potoków. Badania ujawniły, że istnieje ścisła zależność pomiędzy procesem wytrącania węglanu wapnia a zjawiskami zachodzącymi w masywach krasowych. Wahania poziomu wód w systemach krasowych decydują o chemiźmie wód potoków i warunkują miejsce wytrącania węglanu wapnia. Niskie zawodnienie systemów krasowych umożliwia ich aktywną wentylację i sprzyja spadkowi koncentracji CO_2 w atmosferze jaskiń. To z kolei indukuje wytrącanie węglanu wapnia już w podziemnych odcinkach potoków w formie podwodnych polew. Wysokie zawodnienie systemów krasowych ogranicza aktywną ich wentylację i przyczynia się do zwiększania koncentracji CO_2 w atmosferze jaskiń. Uniemożliwia to odgazowanie CO_2 z wód i zapobiega wytrącaniu węglanu wapnia w podziemnych odcinkach potoków. Skutkiem tego jest przesunięciem strefy wytrącania węglanu wapnia w dół potoków do odcinków powierzchniowych, gdzie węglan wapnia wytrąca się w formie martwic wapiennych. Im więcej wody w systemie krasowym tym większy jest dystans pomiędzy źródłem a strefą wytrącania węglanu wapnia. Na migrację strefy wytrącania węglanu wapnia wpływa również rozrzedzanie wód potoków słabo zmineralizowanymi wodami opadowymi, co jest istotne zwłaszcza w systemach krasowych zasilanych w sposób skoncentrowany. Przeprowadzone badania potwierdziły również, że mikroorganizmy wpływają stymulująco na wzrost martwic wapiennych i decydują o różnorodności tekstur powstającego osadu.
The studies were carried out form August 2010 to April 2013 in Slovak Karst (south Slovakia) in three study sites, namely Krásnohorská Lúká, Drienovec and Gombasek. Each site comprises underground and surface section of a stream. Water chemistry as well as temperature and pH were measured along the streams. Spring discharge and concentration of CO_2 in cave air were monitored as well. Growth rate of calcium carbonate was checked on special tablets installed in the streams studied. The studies revealed that there exists a direct link between precipitation of calcium carbonate and underground processes taking place within the karst massifs. Fluctuation of groundwater level determines the chemistry of supplied waters and decides upon location of a zone where calcium carbonate is being precipitated. During low level of underground water the karst systems are well ventilated, CO_2 concentration in cave air decreases, degassing of stream water is more effective and the precipitation zone moves upward the streams. In such conditions calcium carbonate is being precipitated in the forms of underwater flowstones which litter underground streambeds. Conversely, high level of underground water results in limited ventilation of cave systems and increasing of CO_2 level in cave air. This causes that the precipitation zone moves downstream. In such conditions calcareous tufa below a spring is formed. The more water is discharged from the karst system, the longer the distance between a spring and the precipitation zone is. The downstream migration of the precipitation zone results also from substantial influx of low mineralized water, especially in cave systems with point recharge. The study has additionally confirmed the opinion that micro-organisms determine the variability of textures and, due to physiological processes, stimulate the growth rate of calcareous tufa.
dc.abstract.en | The studies were carried out form August 2010 to April 2013 in Slovak Karst (south Slovakia) in three study sites, namely Krásnohorská Lúká, Drienovec and Gombasek. Each site comprises underground and surface section of a stream. Water chemistry as well as temperature and pH were measured along the streams. Spring discharge and concentration of CO_2 in cave air were monitored as well. Growth rate of calcium carbonate was checked on special tablets installed in the streams studied. The studies revealed that there exists a direct link between precipitation of calcium carbonate and underground processes taking place within the karst massifs. Fluctuation of groundwater level determines the chemistry of supplied waters and decides upon location of a zone where calcium carbonate is being precipitated. During low level of underground water the karst systems are well ventilated, CO_2 concentration in cave air decreases, degassing of stream water is more effective and the precipitation zone moves upward the streams. In such conditions calcium carbonate is being precipitated in the forms of underwater flowstones which litter underground streambeds. Conversely, high level of underground water results in limited ventilation of cave systems and increasing of CO_2 level in cave air. This causes that the precipitation zone moves downstream. In such conditions calcareous tufa below a spring is formed. The more water is discharged from the karst system, the longer the distance between a spring and the precipitation zone is. The downstream migration of the precipitation zone results also from substantial influx of low mineralized water, especially in cave systems with point recharge. The study has additionally confirmed the opinion that micro-organisms determine the variability of textures and, due to physiological processes, stimulate the growth rate of calcareous tufa. | pl |
dc.abstract.pl | Badania trwające od sierpnia 2010 do kwietnia 2013 roku przeprowadzono w Krasie Słowackim (południowa Słowacja) w trzech stanowiskach – Krásnohorská Lúká, Drienovec i Gombasek. Chemizm i parametry fizykochemiczne wód badane były w każdym stanowisku wzdłuż podziemnych i powierzchniowych odcinków potoków. Monitorowane były także wydatki źródeł, temperatura powietrza i koncentracja CO_2 w powietrzu. Dokonano również obserwacji tempa przyrostu osadów przy użyciu płytek zainstalowanych w korytach potoków. Badania ujawniły, że istnieje ścisła zależność pomiędzy procesem wytrącania węglanu wapnia a zjawiskami zachodzącymi w masywach krasowych. Wahania poziomu wód w systemach krasowych decydują o chemiźmie wód potoków i warunkują miejsce wytrącania węglanu wapnia. Niskie zawodnienie systemów krasowych umożliwia ich aktywną wentylację i sprzyja spadkowi koncentracji CO_2 w atmosferze jaskiń. To z kolei indukuje wytrącanie węglanu wapnia już w podziemnych odcinkach potoków w formie podwodnych polew. Wysokie zawodnienie systemów krasowych ogranicza aktywną ich wentylację i przyczynia się do zwiększania koncentracji CO_2 w atmosferze jaskiń. Uniemożliwia to odgazowanie CO_2 z wód i zapobiega wytrącaniu węglanu wapnia w podziemnych odcinkach potoków. Skutkiem tego jest przesunięciem strefy wytrącania węglanu wapnia w dół potoków do odcinków powierzchniowych, gdzie węglan wapnia wytrąca się w formie martwic wapiennych. Im więcej wody w systemie krasowym tym większy jest dystans pomiędzy źródłem a strefą wytrącania węglanu wapnia. Na migrację strefy wytrącania węglanu wapnia wpływa również rozrzedzanie wód potoków słabo zmineralizowanymi wodami opadowymi, co jest istotne zwłaszcza w systemach krasowych zasilanych w sposób skoncentrowany. Przeprowadzone badania potwierdziły również, że mikroorganizmy wpływają stymulująco na wzrost martwic wapiennych i decydują o różnorodności tekstur powstającego osadu. | pl |
dc.affiliation | Wydział Biologii i Nauk o Ziemi : Instytut Nauk Geologicznych | pl |
dc.contributor.advisor | Gradziński, Michał - 128164 | pl |
dc.contributor.author | Wróblewski, Wojciech - 136600 | pl |
dc.contributor.reviewer | Peryt, Tadeusz | pl |
dc.contributor.reviewer | Szulc, Joachim - 132263 | pl |
dc.date.accessioned | 2016-09-16T11:47:03Z | |
dc.date.available | 2016-09-16T11:47:03Z | |
dc.date.submitted | 2016 | pl |
dc.description.additional | Bibliogr. s. 144-169; kolor. il. | pl |
dc.description.physical | 200 | pl |
dc.description.publication | 12,8 | pl |
dc.identifier.uri | http://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/30341 | |
dc.language | pol | pl |
dc.place | Kraków | pl |
dc.rights | Dodaję tylko opis bibliograficzny | * |
dc.rights.licence | bez licencji | |
dc.rights.uri | * | |
dc.subject.en | calcareous tufa | pl |
dc.subject.en | growth rate | pl |
dc.subject.en | carbon dioxide | pl |
dc.subject.en | cave ventilation | pl |
dc.subject.en | Slovak Karst | pl |
dc.subject.pl | martwice wapienne | pl |
dc.subject.pl | tempo wytrącania | pl |
dc.subject.pl | dwutlenek węgla | pl |
dc.subject.pl | wentylacja jaskiń | pl |
dc.subject.pl | Kras Słowacki | pl |
dc.title | Czynniki warunkujące wzrost współczesnych martwic wapiennych na podstawie badań podziemnych i powierzchniowych odcinków wybranych potoków południowej Słowacji | pl |
dc.title.alternative | Factors controlling growth of modern tufa based on a study of surface and subsurface sections of selected streams in southern Slovakia | pl |
dc.type | Thesis | pl |
dspace.entity.type | Publication |