Celem niniejszego artykułu jest analiza wybranych "gestów spekulatywnych" (Debaise, Stengers) w polskich sztukach performatywnych ostatnich lat, które wytwarzają różnego typu ekologie spekulatywne. Chodzi tu o różnorodne sposoby myślenia o ekologii, alternatywne wobec nowoczesnej koncepcji natury jako niezależnej od człowieka materii pozbawionej sprawczości i biernej. Analiza służy poszukiwaniu nieantropocentrycznych typów dystrybucji sprawczości między ludzi i nie-ludzi oraz związanych z nimi sposobów produkcji wiedzy o świecie. Autor przygląda się przede wszystkim hybrydycznym zjawiskom powstającym w wyniku fuzji strategii artystycznych, protokołów naukowych i projektowania nowych technologii. Analizowane przykłady służą pokazaniu tego, w jaki sposób inicjatorzy hybrydycznych projektów na przecięciu natury, kultury i technologii wytwarzają rozmaite ekologie spekulatywne w trzech aspektach: wywołują asamblaże polifoniczne (Lowenhaupt-Tsing) czyli przypadkowe spotkania ludzkich i nie-ludzkich praktyk życiowych, kwestionują dotychczasowe sposoby myślenia o środowisku naturalnym i rejestrują sprawczość nieorganicznych nie-ludzi jako pełnoprawnych aktorów ekologicznych.

This article analyzes selected “speculative gestures” (Debaise, Stengers) in contemporary Polish performative arts which stage speculative ecologies. Speculative ecologies are different ways of thinking about ecology, alternative to the modern concept of nature as inert matter separated from humans and bereft of all agency. The analysis aims to unravel some nonanthropocentric modes of distributing agency between humans and nonhumans and ways of knowing they posit. The article focuses specifically on selcted hybrid projects emerging from a fusion of artistic strategies, scientific protocols and new technology design. Examples discussed here demonstrate how the initiators of such projects at the intersection of nature, culture and technology perform three types of speculative ecologies: by staging polyphonic assemblages (Lowenhaupt-Ting) as contingent encounters between human and nonhuman lifeways, by questioning received notions of natural environment, and by registering the agency of abiotic existents as proper ecological actors.