WSTĘP. Celem pracy była ocena rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży chorych na cukrzycę typu 1 oraz analiza zmian stężeń insulinopodobnego czynnika wzrostowego 1 (IGF-1, insulin-like growth factor-1) i jego białek wiążących IGFBP-1 i IGFBP-3 (insulin-like growth factor binding protein) w trakcie trwania choroby. Oceniano też wpływ sposobu leczenia na stężenia wyżej wymienionych czynników wzrostowych i parametry auksologiczne. MATERIAŁ I METODY. Do badań włączono 148 chorych na cukrzycę typu 1, leczonych metodą konwencjonalną i metodami wielokrotnych wstrzyknięć insuliny, w wieku 2-22 lat, u których choroba trwała 0-21 lat, i 54 zdrowych rówieśników. Oceniano u nich parametry auksologiczne i dojrzewanie płciowe. Krew do badań pobierano w godzinach 7.30-8.30 rano, na czczo. Surowicze stężenia IGF-1 oznaczano metodą radioimmunologiczną (RIA, radioimmunoassay), stężenia IGFBP-1 i IGFBP-3 metodą immunoradiometryczną (IRMA, immunoradiometric assay) a HbA1c przy użyciu wysoko rozdzielczej chromatografii cieczowej (HPLC, high performance liquid chromathography). Do analizy statystycznej wykorzystano test t-Studenta, ANOVA, regresję liniową i wieloczynnikową. WYNIKI. Wzrost dzieci i młodzieży z cukrzycą nie różnił się istotnie od wzrostu ich zdrowych rówieśników. Przy rozpoznaniu choroby był nieznacznie wyższy niż w grupie kontrolnej, w czasie jej trwania stopniowo się obniżał, by osiągnąć poziom nieistotnie niższy niż u zdrowych równolatków. Dojrzewanie płciowe dziewcząt i chłopców chorych na cukrzycę przebiegało podobnie, jak u zdrowych rówieśników w polskiej populacji, niezależnie od czasu trwania choroby. Wskaźnik SDS (standard deviation scores) dla wzrostu wszystkich badanych był większy niż przewidywany na podstawie wzrostu ich biologicznych rodziców. Stężenia IGF-1 były istotnie niższe, a stężenia IGFBP-3 wyższe u chorych na cukrzycę niż w grupie kontrolnej. Stężenia IGFBP-1 nie różniły się między grupami. Wzrost dzieci i młodzieży chorych na cukrzycę w okresie przed pokwitaniem korelował ze stężeniami IGF-1, IGFBP-1 i IGFBP-3, u wszystkich chorych na cukrzycę korelował on z dobowym zapotrzebowaniem na insulinę. Stwierdzono również zależność między stężeniami IGF-1 a dobowym zapotrzebowaniem na insulinę oraz wartościami HbA1c. Chorzy leczeni metodą wielokrotnych wstrzyknięć insuliny byli nieznacznie wyżsi mieli wyższe stężenia IGF-1 oraz niższe stężenia IGFBP-1 niż chorzy leczeni metodą konwencjonalną. WNIOSKI. Wyniki badań sugerują, iż rozwój somatyczny dzieci chorych na cukrzycę typu 1 zależy nie tylko od wpływu czynników genetycznych, ale również od właściwej podaży insuliny, którą najlepiej reguluje metoda intensywnej insulinoterapii, zapewniając prawidłowe stężenia IGF-1 i jego białek wiążących. Chorzy na cukrzycę, u których stężenia IGF-1 są obniżone, mogą osiągnąć wzrost w granicach normy dla wieku dzięki substytucji insuliny na poziomie zapewniającym prawidłowe stężenia IGFBP-1. Warunkują one odpowiednią bioaktywność IGF-1.

INTRODUCTION. The aim of the study was evaluation of the somatic development and sexual maturation of children and adolescents with type 1 diabetes mellitus and estimation of their IGF-IGFBP system at the on-set of diabetes as well as during the progress of the disease. It was also analysed how the methods of insulinotherapy influence estimated growth factors and auxology parameters. MATERIAL AND METHODS. 148 diabetic patients without other diseases treated with conventional and intensive insulinotherapy with diabetes duration 0-21 years and 54 age-matched healthy children and adolescents 2-22 years old were included into the study. Their somatic and pubertal development were estimated by experienced physician and anthropologist. Blood samples were taken at 7.30-8.30 a.m., after 8h fasting. The serum concentrations of IGF-I were measured by RIA; IGFBP-1 and IGFBP-3 concentrations by IRMA and HbA1c by HPLC method. The data were analysed using test t-Student, ANOVA, linear and multiple regression analyses. RESULTS. The diabetic patients’ height did not differ from the height of healthy children and adolescents. At the onset of diabetes patients were not significantly taller than their healthy contemporaries but with the disease duration progress their growth slowly decreased and finally they reached lower level of height than in the control group (the difference didn’t reach statistical significance). Sexual maturation of diabetic patients did not differ from age related healthy polish population independently of diabetes duration. All diabetic and healthy children’s z score of height were higher than z score of mid-parental height. IGF-I concentrations were lower and IGFBP-3 concentrations were higher in diabetic patients than in the control group. IGFBP-1 levels did not differ in both groups. Before the onset of puberty patients’ height correlated with IGF-I, IGFBP-1, and IGFBP-3. In all diabetic patients height correlated with insulin requirement. IGF-1 concentrations correlated also with insulin requirement and HbA1c. Diabetic patients treated with intensive insulinotherapy were slightly taller and had higher IGF-1 and lower IGFBP-1 concentrations than patients treated with other methods of insulinotherapy. CONCLUSIONS. Somatic development of diabetic children depends not only on genetic influence, but also on adequate insulin substitution which could be achieved by intensive insulinotherapy. Despite decreased IGF-I levels, height within normal ranges was attained, probably because of adequate insulin compensation leading to normal IGFBP-1 levels, thus adequate IGF-I bioavailability.