Tematem pracy jest wpływ indyjskiego buddyzmu jogaćary (yogācāra) na średniowieczną kaszmirską religijną szkołę filozoficzną zwaną pratjabhidźnia (pratyabhijnā). Jogaćara to jedna z dwóch głównych szkół indyjskiego buddyzmu mahajany (mahāyāna). Za jej założyciela uważa się żyjącego trzecim wieku n.e. półlegendarnego Majtreję (Maitreya), a do jej rozwoju przyczynili się myśliciele tacy jak Asanga (Asaṅga, IV w.) i Wasubandhu (Vasubandhu, IV w.), którzy stworzyli idealistyczną doktrynę, w myśl której realnie istnieją wyłącznie byty mentalne, a także Dignaga (Dignāga V w.) i Dharmakirti (Dharmakīrti, VII w.), którzy zajmowali się licznymi zagadnieniami epistemologicznymi, gramatycznymi i logicznymi. Jogaćara miała olbrzymie znaczenie dla klasycznej filozofii indyjskiej – nowatorskie idee jej myślicieli stanowiły zarówno wyzwanie jak i źródło inspiracji dla przedstawicieli innych doktryn. Jeden z systemów, na którym wywarła wpływ, to pratjabhidźnia (Pratyabhijñā) – religijna szkoła filozoficzną powstała w Kaszmirze w dziewiątym wieku. Stworzyli ją wyznawcy średniowiecznej sekty triki (trika), należącej do tantrycznego śiwaizmu – złożonego nurtu religijnego, który zapoczątkowali ok. II wieku n.e. śiwaiccy asceci dążący do wyzwolenia (mukti) z cyklu narodzin i śmierci oraz przyjemności zmysłowej (bhukti). Wyznawcy triki głosili monistyczną teologię, opartą na objawionym tekście zwanym Malini-widźajottara-tantra (Mālinī-vijayottara-tantra), wedle której cały wszechświat stanowi przejaw twórczej świadomości najwyższego boga – Śiwy (Śiva) – a wszystkie żywe istoty są de facto tożsame z nim. Za założyciela pratjabhidźni uważa się Somanandę (Somānanda, IX/X w.), niemniej jej doktryna została w pełni skodyfikowana przez Utpaladewą (Utpaladeva, X w.), autora tekstu Iśwara-pratjabhidźnia-karika (Īśvara-pratyabhijñā-kārikā). W jedenastym wieku szkoła ta rozwinęła się w złożony syntetyczny system religijny za sprawą myśliciela Abhinawagupty (Abhinavagupta). Teologowie pratjabhidźni rozwinęli tantryczne doktryny triki, budując na ich podstawie racjonalny dyskurs, bazujący na koncepcjach przynajmniej częściowo dzielonych z pozostałymi szkołami klasycznej myśli indyjskiej. Inspirowali się swobodnie rozmaitymi źródłami, w tym buddyjską filozofią. Ich relacja z buddyzmem była specyficzna – z jednej strony traktowali buddystów jako przeciwników, których doktryny trzeba obalić, a z drugiej wykorzystywali niektóre buddyjskie koncepcje. Szczególnie interesowali się tradycją jogaćary, gdyż między tymi systemami występują istotne podobieństwa – są one bowiem odmianami idealizmu, które kładą nacisk na centralną naturę świadomości jako nadrzędną wobec świata empirycznego. Teologowie pratjabhidźni wykorzystali filozoficzne argumenty buddystów jogaćary aby dosarczyć swojej doktrynie racjonalnego uzasadnienia. Najważniejszymi są tak zwana doktryna sahopalambha-niyama oraz zespół dialektycznych tez, wykazujących nierealny charakter świata empirycznego. Teologowie pratjabhidźni dokonali jednak radykalnej reinterpretacji tych argumentów – zamiast całkowicie negować rzeczywisty charakter świata, jak to czynili buddyści, twierdzili, że świat, z racji bycia obiektem świadomości, nota bene utożsamianej z Śiwą, jest całkowicie realny, a zarazem stanowi boską kreację. Ta doktryna nie była w pratjabhidźni wyłącznie teoretycznym modelem ontologicznym, lecz nadano jej interpretacje soteriologiczne, etyczne i epistemologiczne, wplatając w złożony śiwaicki system religijny.

The subject of the dissertation is the influence of the Indian Buddhist Yogācāra system on the medieval Kashmirian Śaivite theological school known as the Pratyabhijnā. The Yogācāra is one of the main two schools of the Indian Mahāyāna. It was started in the 3rd century CE by the semi-legendary Maitreya and developed by thinkers such as Asaṅga (4th century) and Vasubandhu (4th century) who created an idealistic doctrine, according to which only mental entities are real as well as Dignāga (5th century) and Dharmakīrti (7th century) who dealt with numerous epistemological, logical and linguistic issues. Yogācāra was extremely influencial in the history of classical Indian philosophy – the innovative ideas of its thinkers proved a challenge as well as a source of inspiration for many of the other philosophical systems. One of the schools it influenced was the Pratyabhijñā – a religious and philosophical system which arose in the 9th century in Kashmir. It was created by followers of the medieval trika sect of tantric Śaivism – a multifarious religious movement started in approx. the 2nd century CE by Śaivite renunciates whose goal was to achieve both liberation (mukti) from the cycle of birth and death as well as sensual pleasure (bhukti). The followers of the trika subscribed to a monistic theology, based on a scripture known as the the Mālinī-vijayottara-tantra, according to which the entire universe was a maniestation of the creative consciousness of the supreme god – Śiva – and all the living beings were de facto identical to him. The founder of the Pratyabhijñā is unanimously regarded to be Somānanda (9th/10th century), while it's doctrine was substantially developed by his follower Utpaladeva (10th century), author of the text Īśvara-pratyabhijñā-kārikā. The Pratyabhijñā further flourished into a synthetic religious system in the eleventh century due to the activity of the thinker Abhinavagupta. The Pratyabhijñā theologians developed the tantric trika doctrines into a rational discourse which could be (at least partially) shared with other schools of Indian philosophy. They freely sought inspiration for their thought in various sources, including Buddhist philosophy. Their relationship with Buddhism was specific – on the one hand they treated the Buddhists as opponents whose doctrines had to be refuted while on the other hand they made use of certain Buddhist concepts in unique ways. They were particularly interested in the Yogācāra tradition because the two systems have important similarities – both of them are forms of idealism which stress the central nature of consciousness as primary to the empirical world. The theologians of the Pratyabhijñā used philosophical arguments created by the Yogācāra Buddhists to provide rational argumentation for their own idealistic doctrine. The most important of them are the so called sahopalambha-niyama doctrine and a set of dialectical arguments proving the fictional character of the empirical world. The Pratyabhijñā theologians, however, despite using typically Buddhist arguments gave them a radical re-interpretation – instead of negating the reality of the empirical world entirely they claimed that by the very virtue of being a product of consciousness, nota bene equated to Śiva, it was absolutely real and a divine creation. Far from being a purely theoretical ontological model, this doctrine was given soteriological, ethical and epistemological interpretations by the Śaivite theologians thus blending perfectly into their entire religious system.