Poniższa praca próbuje odpowiedzieć na pytanie, jak myślenie o przeszłości wpływa na jej faktyczny kształt a także na teraźniejszość, z perspektywy której prowadzona jest analiza. Analiza obejmuje dwie skrajne wizje refleksji nad historią: deterministyczną oraz indeterministyczną. Na podstawie powieści Umberto Eco pt. Imię róży oraz Lodu Jacka Dukaja spojrzenie na temat obejmuje trzy zagadnienia.W pierwszym rozdziale poruszona zostaje kwestia analizy własnej biografii przez jednostkę. Analizy kluczowej, gdyż umożliwiającej człowiekowi zbudowanie własnej tożsamości a co za tym idzie - zrozumienie i samoświadomość. Deterministyczna wizja przeszłości obiecuje uporządkowaną strukturę, w której każde twierdzenie da się określić wartością prawdy lub fałszu. Czyni to jednakże kosztem dużych uproszczeń, znieczuleniem na niuanse i odcienie faktów, którymi się zajmuje. a koszt nadania jednoznacznej wartości twierdzeniu niejednokrotnie jest wysoki. Indeterministyczna wizja ujęcia własnej biografii zanurza z kolei w niepewności. Oprócz “klasycznej” prawdy i fałszu w polu wyboru pojawia się wartość: odpowiedź niemożliwa. W konsekwencji zaistniałe działanie człowieka nie zawsze daje się osądzić, a co za tym idzie, niejednokrotnie nie dostarcza możliwości wyciągnięcia jednoznacznych wniosków w teraźniejszości.Drugi rozdział obejmuje zagadnienia związane z odbiorem rzeczywistości przez człowieka. Ponownie zdaje się, że w wizji deterministycznej świat jest zrozumiały, skutki płynnie łączą się z przyczynami a wszystko układa się w spójną całość, co zapewnione jest przez wiarę w kategorię prawdy obiektywnej. Ilość założeń, które należy uczynić, by tę wiarę zachować nie jest skończona, natomiast każde naruszenie tychże godzi każdorazowo w podstawy owej prawdy. Chęć jej uchronienia przed negacją powoduje niejednokrotnie zaślepienie, zgodę na manipulację faktami i zło, w czym gubi się najczęściej najważniejsze, tj. sam człowiek. Indeterministyczne wizje historii podważają wszystko to, na czym opiera się obiektywna prawda. Kwestionuje autentyczność faktu, pyta o kompetencje oraz intencje historyka-badacza przeszłości, wspomina o zawodności pamięci ludzkiej. W efekcie, często indeterministyczna wizja nie wystarcza do opisu świata. Człowiek skazuje się na mnożenie hipotez, z których każda wydaje się podobnie prawdopodobna.Trzeci rozdział obejmuje zagadnienia związane z historią jako nauką. Odpowiedź na pytanie czy, wobec kryzysu humanistyki, badanie dziejów jest jeszcze możliwe rozjaśnia teoria Alexandra Demandta. Według uczonego w analizie przeszłości własnej i świata, ważniejsze niż wskazanie niepodważalnego faktu jest rozumienie zachodzących procesów historycznych. Zrównanie w ważności tego, co się stało z tym, co istnieje jedynie w sferze domniemywań powoduje, że człowiek przyzwyczaja się do wysokiego stopnia skomplikowania struktury świata i jednocześnie uczy się w nim w pełni funkcjonować.Analiza przeprowadzona została za pomocą, zrodzonej na gruncie logiki modalnej, metodologii światów możliwych.

This research tries to answer for a question, how a specific kind of view for the history create our perception of the past and also the present. The analysis contains two different ways about reflection on history, its deterministic and indeterminate vision. The research is based on novel written by Umberto Eco Imię róży and Lód written by Jacek Dukaj. The topic is described in three aspects.In the first chapter raised is a matter of analysis by the entity’s own biography. Analysis of the key, because it allows man to build their own identity and thus - understanding and self-awareness. Deterministic vision of past promises ordered structure, in which every statement gives true or false value, according to Aristotle’s principle of contradiction. However, this makes the cost of major simplification, anesthesia to the nuances and shades of facts, it is dealing with. and the cost of giving a clear value proposition is often high. Indeterministic vision approach his own biography, in turn, immersed in uncertainty. Besides the “classic” truth and falsehood in the check box value appears: answer impossible. Consequently occurring human activity can not always be judged, and thus, often does not provide the possibility to draw clear conclusions at present.The second chapter covers issues related to human perception of reality. Again it seems that in the deterministic vision of the world is understandable, the effects seamlessly connect with the causes and everything goes into a coherent whole, which is provided by faith in the category of objective truth. Number of assumptions that need to be done to keep this faith is not over, and any violation of these reconciles each in the base of this truth. Her desire to protect against denial frequently causes blindness, permission to manipulation of facts and evil, what is lost is usually the most important, i.e. the man himself. Indeterministic visions of history undermines everything that is based on the objective truth. Dispute the authenticity of the fact, asks about the competence and intentions of the historian-researcher of the past, mention the unreliability of human memory. As a result, common indeterministic vision is not sufficient to describe the world. Man condemned to the multiplication of hypotheses, each of which seems like probable.The third chapter include issues related to the history as a science. The answer to the question whether, in the crisis of the humanities, the study of history is still possible to brightens theory of Alexander Demandt. Accordance with the scientist in the analysis of past his own and the world, more important than the indication indisputable fact is historical understanding of the involved processes. Equality of the validity of what happened to that which exists only in the realm of alleged causes that person gets used to a high degree of complexity of the structure of the world and at the same time taught him fully operational.The analysis was conducted using, born on the basis of modal logic, methodology possible worlds