The luxury book editions made by Cracow’s Printing Houses in the second half of the 16th century and the first half of the 17th century.

W drugiej połowie XVI wieku drukarstwo polskie bardzo szybko się rozwinęło, co zaowocowało wieloma edycjami luksusowymi. Zawód drukarza był w tym czasie ceniony, uprzywilejowany i dobrze płatny, dlatego też nie bali się oni podejmować kosztownych inwestycji w piękne i drogie książki. Sytuacja zmieniła się już na przełomie wieków. Pomimo rozwoju technologicznego krakowskie drukarstwo zaczęło cofać się w swoim rozwoju. Odbiło się to również na liczbie proponowanych przez drukarzy edycji luksusowych, które w tym okresie były jeszcze rzadziej produkowane niż w poprzednim. Odbiło się to również na liczbie proponowanych przez drukarzy edycji luksusowych, które w tym okresie były jeszcze rzadziej produkowane niż w poprzednim. Zdecydowałam się na przedstawienie produkcji luksusowej sześciu krakowskich drukarzy: trzech szesnastowiecznych, jednego z przełomu wieku i dwóch siedemnastowiecznych. To zestawienie wyraźnie pokazuje, że szesnasto- i siedemnastowieczni drukarze nie mieli jednego przepisu, aby stworzyć edycję luksusową. Z dostępnego katalogu składników wybierali takie, które umożliwiały im stworzenie książki dostosowanej do własnej wizji luksusowości. Trudno zatem jest stworzyć jedną i pełni wyczerpującą definicję edycji luksusowej, można jedynie zwrócić uwagę na cechy, którymi zazwyczaj taka książka mogła się charakteryzować, jest to jednak zbiór otwarty i niezobowiązujący. Wirzbięta swoje edycje luksusowe kierował do odbiorcy zwracającego uwagę na ilość i wielkość zastosowanych ilustracji. Łazarz z kolei stworzył dzieło, które na pierwszy rzut oka zawiera najmniej cech luksusowych, jednak przemyślane, oryginalne ilustracje, mimo że dość proste, pozwalają zaliczyć je do tej grupy. Produkcja Januszowskiego trafiała w bardziej wyrafinowane gusta i zadowalała osoby, które potrafiły docenić piękno składu i dobór odpowiednich czcionek. Piotrkowczyk działający na przełomie dwóch wieków w formę edycji luksusowych ubrał poradniki, przy czym oba analizowane druki zwracały na siebie uwagę z innego powodu: Gniazdo cnoty, wielością zastosowanych grafik, a Hippica ich jakością oraz nowatorskim zastosowaniem miedziorytów. Zielnik wydany w ostatecznie u Bazylego, pomimo burzliwej historii wydania, zachwyca dzisiaj realizmem i dokładnością zastosowanych grafik. Cezary w swojej edycji luksusowej umieścił różnorodne ozdobne elementy typograficzne, pokazując przy tym zasobność swojej oficyny, oraz zwracał uwagę na konsekwentne stosowanie czcionek. Wszystkie omawiane edycje łączy z pewnością fakt, że były to książki wydane ze starannością i dbałością, stanowiące manifestacje sprawności i biegłości w zawodzie typografa oraz były kierowane do osób zamożnych stanowiąc drogocenny okaz bibliofilski.

Printing and typography in Cracow developed a lot during the second half of the 16th century and in this time publishing houses made many luxury editions. Printer profession was respected and well-paid, so the printers could invest in expensive, beautiful and also risk books. The situation changed at the turn of the centuries despite technological development. Amount of luxury editions made in this time in Cracow was lower than earlier. In this master thesis I will describe luxury editions made by six printing houses: three worked in the second half of the 16th and three worked in the first half of the 17th. Printers hadn’t the one way to producing luxury editions so it is impossible to create the one definition of luxury editions. The editions have some features, which it has generally, but not always and not obligatory. Maciej Wirzbięta created books with many variety illustrations. Łazarz Andrysowic made a luxury editions with symbolic and original graphics. The edition made by Jan Januszowski is more sophisticated than other editions. It has beautiful fonts and conscious composition. Andrzej Piotrkowczyk made luxury guides. His Gniazdo cnoty is an armorial with many graphics, and his Hippica is first book with copperplates. Zielnik created by Bazyli Skalski has very realistic and precise illustrations. Franciszek Cezary made book with variety typographic ornaments. Every luxury editions is very accurate, made with highest care and expensive, so available only for magnates and wealthy people.