Niniejsza praca jest propozycją analizy porównawczej "Mnicha" M. G. Lewisa oraz "Młyna nad Utratą" J. Iwaszkiewicza. Analizie poddane zostają dwie pary postaci z tych utworów – Ambrozjo i Juliusz Zdanowski oraz Matylda i Jadwiga Łowiecka. Męskim bohaterom poświęcona jest część pierwsza, zatytułowana "Pretendent do świętości", w której postacie porównane zostają pod kątem wspólnego im zjawiska wyizolowania ze społeczeństwa, kwestii świętości i sztuki słowa, pychy, upadku moralnego, pewnych wydarzeń o rodowodzie mitycznym lub biblijnym oraz o charakterze symbolicznym. Druga część pracy, pod tytułem "Kobieta diabelska", skupia się na postaciach Matyldy i Jadwigi, analizując wygląd oraz funkcjonowanie w tekstach tych bohaterek jako związanych z szatanem lub piekłem, przedstawiających typ czarownicy oraz jako postaci kobiecych doprowadzających do odwrócenia ról genderowych w relacjach ze swymi kochankami.

This paper proposes a comparative analysis of "The Monk" of M. G. Lewis and "Młyn nad Utratą" of J. Iwaszkiewicz. The subject of the analysis are two pairs of characters from these works: Ambrosio – Juliusz Zdanowski and Matilda – Jadwiga Łowiecka. Male heroes are discussed in the first part, entitled "Candidates for sainthood", in which they are compared in terms of the phenomenon of isolation from the society, the question of sanctity and the art of word, hubris, moral fall, and some symbolic events of mythic or biblical origin. The second part of the paper, entitled "Devilish woman", focuses on characters of Matilda and Jadwiga; it analyzes their appearance and their functioning in the texts as heroines related to satan or hell, as women representing the type of witch and inverting gender roles in relations with their male lovers.