Franciszka Themerson is a comprehensive artist, she found well herself in painting, book illustration, drawing, structural film. It always surprised me that the nobody was interested in her artwork. There are no books about her - even if there are some just about Stefan Themerson. This work gathers information from various sources about it, and it is a subject for interpretation.

Franciszka Themerson to artystka wszechstronna, świetnie odnajdywała się w malarstwie, ilustracji książkowej, rysunku, filmie strukturalnym. I każda z dziedzin, którą się zajmowała była bardzo jakościowa, każdy z jej ruchów był przemyślany, wszystko miało swoje podwaliny intelektualne i konsekwencje artystyczne. Zawsze dziwiło mnie, że samą Franciszką nikt się nie interesuje, że nie ma książek poświęconych jej samej – chociaż takowe istnieją o samym Stefanie. Niniejsza praca zbiera informacje z różnych źródeł o niej i one same poddawane są interpretacji. Oczywiście jest wiele powodów, dla których jest to artystka nieznana jako samodzielna postać. Przede wszystkim powodem jest miejsce zamieszkania pary i tego, że nie czuli się oni częścią emigracji, przyjęli obywatelstwo brytyjskie, jednakże w domu rozmawiali po polsku. Chociaż Franciszka wystawiała w Drian Galleries, która to galeria była areną dla artystów, którzy wyemigrowali z Polski, chociaż brała udział w wystawie „Polish Roots, British Soil”, która pokazywała twórczość takich artystów, to jednak nie kojarzymy jej z całym ruchem emigracyjnym. Sami Themersonowie nie czuli się emigrantami i było to dla nich mało ważne jaka jest ich narodowość - najważniejsza była praca. Kolejnym powodem jest stały motyw pomijania współczesnych artystek polskich w dyskursie naukowym – powoli przywracamy pamięć o Szapocznikow, Kobro itd, organizowane są o nich sesje i wydawane zbiorcze publikacje opisujące ich twórczość i sytuujące je wśród innych artystów. Więc może na Franciszkę, po prostu nie przyszedł jeszcze czas. To co jest ważne w niniejszej pracy to próba usystematyzowania obrazów – próba przyporządkowania ich do konkretnych nurtów. Podzielenie obrazów i zastanowienie się, do której grupy należy je dopasować. Te ok. 200 obrazów które znamy z reprodukcji były przez lata w rozproszeniu – dlatego tak ważne jest zauważenie, że Franciszka zajmowała się malarstwem materii, że można to śmiało wyciągnąć od jej zainteresowań teatrem i scenografią, że zrobienie komiksu o Królu Ubu nie było dla niej żadnym problemem, ponieważ zarówno jej ilustracje jak i niektóre obrazy figuratywne, stanowią preludium do realizacji tego komiksu. Ciekawe było również wyodrębnienie dwóch motywów ważnych dla jej twórczości – autoportret/autokarykatura oraz literackość tytułów jej obrazów. Ciekawe było zobaczenie, że każdy z elementów jej działalności łączy się z tym co ją interesowało, a interesowało ją wszystko. Prześledzenie inspiracji dało dobre i złe efekty zarazem – Dubuffet, do którego jest porównywana często okazał się być odnośnikiem polegającym na podobieństwie postaci występujących w ich obrazach, bo zarówno użycie materiałów, intencje artystyczne i podwaliny intelektualne były w przypadku obu artystów zupełnie inne. Porównania do Malewicza, Adlera i każdego innego artysty wydają się być porównaniem jednego jedynego motywu zauważonego przez historyka sztuki, ale możliwe, że był to czysty zbieg okoliczności. Jeżeli żyłby dzisiaj Marian Pankowski to powiedziałby, że to jest tak jakby wyciągnąć rodzynkę z keksa i powiedzieć, że ta rodzynka to właśnie całe ciasto. Ciężko jest prześledzić i potwierdzić inspiracje w przypadku artystki tak wszechstronnie wykształconej, dla której wszystko od literatury po sztukę i filozofię nie stanowiło problemu. Jedyna rzecz, której w malarstwie Themerson brakuje to ideologia. I nie jest to słaba jej strona, ideologia w jej obrazach po prostu nie istnieje. Jeżeli miała jakieś poglądy na społeczeństwo czy politykę, to zostało to wyrażone w jej filmach robionych z mężem bądź w innych działalnościach. Franciszka Themerson na pewno jest jedną z ciekawszych artystek europejskich XX wieku. Jej wszechstronność jest wielkim wyzwaniem i największym problemem dla badaczy i badaczek jej twórczości. Jedyne co można zrobić to krok po kroku – tworzyć system, którym odczyta się jej twórczość. Wiedział to nawet jej mąż i partner in