Pierwszym celem pracy jest przedstawienie systemu filozoficznego stworzonego przez Artura Schopenhauera, którego podstawą jest pojęcie woli rozumianej jako rzecz sama w sobie. Wynikiem jego analiz epistemologicznych i ontologicznych jest skrajnie pesymistyczny obraz egzystencji, który staje się gruntem dla rozważań etycznych. Ich konkluzją jest koncepcja negacji woli życia, która jest rozumiana jako forma zbawienia.Drugim celem pracy jest próba interpretacji systemu Schopenhauera w świetle pojęcia gnozy, które jest tutaj rozumiane jako poznanie, wiedza zapewniająca lub prowadząca do zbawienia. W tym celu zostaną zaprezentowane ogólne modele systemów gnostyckich z pierwszych wieków naszej ery, których zadaniem jest próba zdefiniowania i usystematyzowania tego religijnego fenomenu. Na tym tle zostanie dokonane porównanie założeń systemu Schopenhauera z przesłankami wynikającymi z tych schematów. Podstawą tego porównania będzie analiza bezpośrednich odwołań do systemów gnostyckich, które zawarł w swoich pismach niemiecki pesymista, a także dokonane wcześniej próby interpretacji jego filozofii w kategoriach chrześcijańskiej herezji. Konkluzją pracy będzie stwierdzenie istotnego podobieństwa pomiędzy filozofią Schopenhauera a historycznymi formami gnozy, które pozwoli na odczytanie jego dzieł z szerszej perspektywy.

The first goal of the present dissertation is to describe the framework of Arthur Schopenhauer’s philosophy, which is based upon the concept of will understood as a thing-in-itself. The utterly pessimistic picture of existence emerging from his epistemological and ontological deliberations becomes the foundation for ethical reflection which leads the philosopher to form a concept whereby the negation of the will to life is perceived as a means of salvation.Secondly, the author attempts to view Schopenhauer’s philosophical system through the notion of gnosis, here taken to refer to a knowledge which ensures or brings salvation. A general outline of the Gnostic systems in existence in the first few centuries AD is presented, so as to define and classify this religious phenomenon. This description in turn constitutes a backdrop against which the premises of Schopenhauer’s system and those of the Gnostic frameworks are juxtaposed. The comparison relies on direct references to Gnosticism which the German pessimist makes in his writings, as well as earlier attempts to interpret his philosophy as a Christian heresy. The author concludes that there exist notable similarities between Schopenhauer’s philosophy and historical forms of Gnosticism, which allows for a wider reading of the philosopher’s works.