The main aim of the thesis is to trace the history of Jews in Limanowa (Poland, Malopolska Region) as well as to answer the question about the memory of today’s residents of the town concerning the fate of the Jewish community before and during World War II. When describing the life of the followers of Judaism, I tried to focus on three aspects: religious, economic and social.The first source of information relating to the Jewish community of Limanowa, on the subject of brewing and fair, is dated only from the second half of the 17th c. At the same time it is the only source from that century. The following was from the mid-eighteenth century and concerned with the conversion to Christianity of the local Jews.During the reign of the Austrians, official data on Jewish population in Limanowa were more numerous thanks to meticulously kept censuses . From this period we have the first accurate estimates of the Jewish population in the town. They come from the censuses carried out regularly every ten years since 1880. According to them, in 1880 the Jews in Limanowa counted about 30% of all its inhabitants. In subsequent decades, the Jewish population growth was still positive. Before the World War I it reached 45% of the total population of Limanowa.The economic life of the Jews from Limanowa, similarly like in the other Galician towns, was dominated by trade. At the beginning of 60. in 19th century trade was controlled mostly by Jewish people. To a lesser extent they were present also in crafts and in industry. Although Jews dominated several crafts sectors in the late 19th and early 20th century. In addition, brewing and beer taverns throughout the whole 19th century were almost entirely in their hands.In the 19th century the religious life of Limanowa’s Jews was dominated by Hasidism. Moreover, supporters of the traditional movement and Talmudic Jews representing progressive groups were quite numerous. These divisions resulted in three different houses of worship which were functioning at the beginning of the 20th century in Limanowa. Besides the above mentioned institutions, within the Limanowa Kahal including the whole Limanowa district (powiat), there existed one synagoge, five cheders, a ritual slaghterhouse, mikvah and the Jewish cemetery (kirkut).There were no significant changes in the number of Jews in Limanowa in the interwar period. The share of Jewish population was the same as before the World War I (around 45%). Also the occupational structure remained the same and the trade was the most important among Jews in Limanowa. However, the significant changes can be observed in the religious life of local Jews. Progressive movements became more significant. They had their own cultural and educational centre "Haskalah" and very well organized secular library. The number of Jewish institutions has changed as well. The number of houses of worship decreased from three to two, probably as a result of reconciliation between the orthodox groups (the Hasidic Jews and the supporters of traditional Talmudic movement). Furthermore, the five cheders were replaced by the Talmud Torah school. It is also worth to note that Jews were much more active in the local self-government of the town of Limanowa comparing to the previous periods when they were almost unrepresented.During World War II, most Jews from Limanowa were murdered in numerous executions which took place in the town and in the neighbouring villages (mainly in 1941), and during the liquidation of the ghetto (executions, deportations to the extermination camp at Belzec).Present inhabitants of Limanowa generally remember the history of Jews in Limanowa. The vast majority of residents has basic knowledge on the subject. The situation is worse when going into details, i.e. questions about the ghetto in Limanowa or a location of the Jewish cemetery in Limanowa.

Celem mojej pracy jest próba odtworzenia historii Żydów na terenie Limanowej oraz odpowiedź na pytanie o stan pamięci współczesnych jej mieszkańców dotyczący losów społeczności żydowskiej sprzed i w trakcie drugiej wojny światowej. Przy opisywaniu życia wyznawców religii mojżeszowej starałem się skupić na trzech jego aspektach: religijnym, gospodarczym i społecznym.Pierwsze informacje źródłowe odnoszące się do społeczności żydowskiej z terenów Limanowej pochodzą dopiero z drugiej połowy XVII wieku i dotyczą browarnictwa i targów. Jest to też jedyna wzmianka pochodząca z tego stulecia. Kolejne pochodzą już z połowy XVIII wieku i dotyczą konwersji na wiarę chrześcijańską kilkorga tutejszych Żydów.Za czasów panowania austriackiego, dzięki prowadzonym skrupulatnie wykazom urzędowym, informacje o ludności żydowskiej w Limanowej były coraz liczniejsze. Z tego okresu posiadamy pierwsze dokładne szacunki dotyczące liczebności populacji żydowskiej na terenie miasteczka. Pochodzą one ze spisów powszechnych, przeprowadzanych od 1880 roku, regularnie co dziesięć lat. Według nich w 1880 roku Żydzi w Limanowej liczyli około 30% wszystkich jej mieszkańców. W kolejnych dziesięcioleciach wzrost populacji żydowskiej nadal był dodatni. Przed wybuchem pierwszej wojny światowej osiągnął poziom 45% ogółu mieszkańców Limanowej.Życie gospodarcze Żydów limanowskich to przede wszystkim handel, który zdominowali w miasteczku już w początkach lat 60. XIX wieku. W mniejszym stopniu obecni byli w rzemiośle i przemyśle. Chociaż na przełomie XIX i XX wieku Żydzi limanowscy zdominowali niektóre gałęzie lokalnego rzemiosła. Ponadto przez cały XIX wiek prawie w całości w ich rękach znajdowało się browarnictwo i wyszynk piwa.W życiu religijnym społeczności żydowskiej w Limanowej w XIX wieku dominowali chasydzi. Ponadto znaczącą liczebnie grupę stanowili zwolennicy tradycyjnego ruchu talmudycznego oraz Żydzi reprezentujący środowisko postępowe. Te podziały spowodowały, że na początku XX wieku na terenie limanowskiej gminy żydowskiej funkcjonowały trzy odrębne domy modlitw. Oprócz tych instytucji na terenie kahału limanowskiego, który na przełomie XIX i XX wieku obejmował swym zasięgiem cały ówczesny powiat limanowski, istniały: synagoga, pięć chederów, rzeźnia rytualna, mykwa i cmentarz (kirkut).Okres międzywojenny nie przyniósł znaczących zmian w liczebności Żydów na terenie Limanowej. Nadal stanowili oni tak jak przed I wojną światową ponad 45% ogółu mieszkańców. Podobnie do większych zmian nie doszło w strukturze życia zawodowego Żydów limanowskich, które nadal skupione było przede wszystkim wokół handlu. Natomiast zauważyć można znaczące zmiany w życiu religijnym tutejszych Żydów. Na sile zyskało środowisko postępowe, które zaczęło dysponować własnym ośrodkiem kulturalno-oświatowym „Haskala” z prężnie działającą biblioteką świecką. Zmieniła się też liczba instytucji żydowskich. Spadła liczba domów modlitwy z trzech do dwóch, co prawdopodobnie było wynikiem zakończenia konfliktu pomiędzy środowiskami ortodoksyjnymi (chasydzi i zwolennicy tradycyjnego ruchu talmudycznego). Ponadto prawdopodobnie szkoła Talmud Tora zastąpiła w tym okresie, funkcjonujące wcześniej, pięć chederów. Zauważyć też można uaktywnienie się Żydów limanowskich w tutejszym samorządzie miejskim, w którym w poprzednim okresie prawie nie byli obecni.W czasie II wojny światowej większość Żydów limanowskich zginęła zamordowana podczas licznych egzekucji na terenie Limanowej i okolicznych wsi (głównie w 1941 roku), oraz w czasie likwidacji getta (egzekucje, wywózki do obozu zagłady w Bełżcu).Stan pamięci współczesnych mieszkańców Limanowej na temat przeszłości Żydów w Limanowej ogólnie przedstawia się dobrze. Znaczna większość mieszkańców Limanowej posiada podstawową wiedzę na ten temat. Gorzej wygląda sytuacja przy szczegółowych pytaniach dotyczących m. in. funkcjonowania getta na terenie Limanowej w czasie II wojny światowej czy istnienia obecnie w Limanowej cmentarza żydowskiego