Artykuł jest próbą oceny charakteru i efektów przemian w życiu społeczno-kulturowym Łemków, jakie zaszły po 1989 r. Wskazane zostały trzy graniczne daty, znaczące dla tych przemian, powiązane z przemianami po-litycznymi w Polsce i kształtującą się w niej polityką etniczną. Charaktery-styka i ocena przemian zawarta została w trzech tematycznych częściach, poświęconych organizacjom i tożsamości; językowi, literaturze i kulturze; nauce i edukacji. W każdej z tych części wykazano różnokierunkowość przemian, antynomie i ambiwalencje, jakie pojawiają się w ich ocenie, ścisłe powiązanie z niekonsekwencjami w polityce etnicznej Polski i globalnymi zjawiskami kulturowymi współczesności. obok wskazywania negatywnych konsekwencji tych czynników, zwrócono uwagę też na znaczące osiągnięcia dokonane w ostatnim trzydziestoleciu we wszystkich dziedzinach kulturowego i społecznego funkcjonowania łemkowskiej mniejszości etnicznej. Najistotniejszym jednak efektem przemian jest uformowanie się profesjonalnie przygotowanej elity łemkowskiej, która jest w pełni świadoma stanu zagrożenia rodzimej kultury i tożsamości oraz dąży do wypracowania oraz skutecznego wdrażania strategii rewitalizacyjnych. otwarcie perspektywy poznawczej jest bazą do samoreflektowania własnego upozycjonowania etnicznego.

The paper aims to assess the nature and effects of the changes in socio-cul-tural life of Lemkos after 1989. It suggests three critical dates relevant to these changes, which are related to political transformations in Poland and the emerging ethnic policy in the country. The characteristics and assessment of the changes are presented in three parts, which discuss organizations and identity; language, literature, and culture; research and education. Each part substantiates multidirectional quality of the changes, various antinomies and ambivalences in their assessment, and their close relationship with inconsist-encies in Polish ethnic policy as well as with global cultural phenomena of the contemporary world. Apart from denoting negative consequences of these factors attention is also brought to notable achievements made in the last thirty years in all areas of cultural and social functioning of the Lemko eth-nic minority. However the most important development is the fact there has arisen a Lemko elite of professionals who are fully aware of the endangered status of their ethnic culture and identity and strive to devise and successfully implement revitalization strategies. opening a cognitive perspective sets the stage for self-reflection about one’s own ethnic positioning.