Expressing discrete multiplicity in Arabic and Polish : contrastive analysis

Recenzowane materiały z konferencji: IX Ogólnopolska Konferencja Arabistyczna; 2014-10-13; 2014-10-14; Poznań; Polska

Kategoria ilości wyraża głównie charakterystykę dyskretnych, tzn. ograniczonych w przestrzeni lub czasie obiektów, tworzących zbiór podzielny. W obu porównywanych językach ma tutaj zastosowanie kategoria liczby. W języku polskim ma ona dwie formy (singularis oraz pluralis) i w zakresie rzeczowników policzalnych pozwala rozróżniać jednostkowość od niejednostkowości. Kategoria dualis, która służyła do wyrażania parzystości lub podwójności, zanikła w XVI w. i do dziś zachowały się tylko nieliczne jej pozostałości w kilku zleksykalizowanych wyrażeniach. Język arabski dysponuje trzema formami (singularis, dualis oraz pluralis), wśród których formy liczby pojedynczej oraz podwójnej wskazują na zbiory ściśle określone pod względem liczbowym, natomiast formy liczby mnogiej odnoszą się do zbiorów o nieokreślonej liczbie elementów. Wskazanie na liczebność zbiorów podzielnych w obu językach dokonuje się na poziomie syntaktycznym za pomocą konstrukcji z liczebnikiem głównym i rzeczownikiem. W obu językach liczebnik zajmuje najczęściej pozycję przed rzeczownikiem (z wyjątkiem form arabskiego singularis z liczebnikiem jeden oraz dualis z liczebnikiem dwa w postpozycji). Różna jest też dystrybucja form rzeczownika oraz charakter jego związków składniowych z liczebnikiem. W języku arabskim takie grupy wyrazowe są oparte najczęściej na zasadzie rządu (oprócz grup z liczebnikami jeden oraz dwa), w polszczyźnie – w zależności od wielkości liczebnika (2–4 oraz 5 i więcej) oraz jego formy przypadkowej – zgody lub rządu. W języku arabskim tylko po liczebnikach 3–10 pojawiają się formy pluralne rzeczowników, po liczebnikach o większych wartościach stosuje się rzeczowniki w formie accusativu lub genetivu liczby pojedynczej. W języku arabskim obserwuje się pewnego rodzaju „rozrzutność” form – jeden rzeczownik może tworzyć dwie lub więcej form pluralis mających takie samo znaczenie lub rzadziej – zróżnicowanych znaczeniowo. Oprócz tego formy zwykłego pluralis, pluralis paucitatis oraz „liczby mnogiej liczby mnogiej” współistnieją nadal w języku, choć różnice znaczeniowe między nimi zostały współcześnie zatarte. W języku polskim natomiast występuje jedna forma pluralis. Niekiedy tylko współistnieją dwie wariantywne formy fleksyjne (np. profesorzy : profesorowie).

Expressing Discrete Multiplicity in Arabic and Polish. Contrastive analysis This paper gives an account of the ways the discrete multiplicity is expressed in Modern Standard Arabic and Polish in case of nouns. The category of quantity is applied mainly to characterize so called discrete entities, i.e. objects with defined shapes and precise limits making up divisible sets. In both languages it is expressed mainly by lexemes belonging to the grammatical category of number. In Polish it has two different values (singular and plural) and in the domain of countable nouns it allows to differentiate between individuality and non-individuality. The grammatical category of dual, that at earlier stages of history of Polish language used to express pairedness or doubleness, disappeared in the 16th century and today there exist only few remnants of it (in some lexical phrases). In Arabic there are three different kinds of number: singular, dual and plural. Singular indicates one-element sets, dual – two-element sets and plural – more-than-two-element sets. Determining the exact number of elements of a more-than-two-element divisible set requires syntactic structures consisting of cardinal numerals and nouns. In such structures (in both languages) numerals more often than not precede nouns (except Arabic singular with the cardinal numeral one and Arabic dual with the cardinal numeral two in postposition). There are also differences concerning the distribution of nouns and their syntactic relations to numerals are concerned. In Arabic elements constituting such phrases stand in government relation (except for phrases with cardinal numerals one and two); in Polish they stand in government or agreement relation, depending on the numeral (2 to 4 vs. 5 or more) and the case it occurs in. In Arabic plural forms of nouns occur after the numerals 3-10 only; while singular nouns in the accusative or genitive case occur after numerals larger than 10. In Arabic one can observe a kind of “prodigality”: a noun can have two or more plural forms (having the same meaning or various meanings); furthermore certain nouns may have one of two additional forms: so called “paucal number” or “plural of the plural”, having the same meanings as other plural forms of those nouns (in Modern Standard Arabic). However in Polish, every noun has only one form of plural (sometimes with two inflectional variants, e.g. profesorzy: profesorowie).