The fallen (or) giants? : some remarks on "nephilim" and "gigantes" in the Hebrew Bible and Septuagint

Proces tłumaczenia to kompleksowe i wieloaspektowe przedsięwzięcie a im większa przepaść między językami, kulturami i religiami, tym trudniejsze zadanie stoi przed tłumaczem. Tak właśnie było w przypadku Septuaginty (LXX) stanowiącej greckie tłumaczenie Biblii hebrajskiej (BH), które miało na celu zbliżenie hellenistycznego i semickiego kontekstu. Pewien wgląd w pracę indywidualnego tłumacza można uzyskać na drodze analizy określonego słowa lub frazy oraz tego, jakim zmianom podlega w procesie językowej i kulturowej transmisji. Za przykład posłużyć tutaj może słowo nefilim, które pojawia się raptem trzy razy w tekście masoreckim BH: raz w Rdz 6:4 i dwukrotnie w Lb 13:33. LXX w obydwu tych miejscach posługuje się natomiast słowem gigantes, co oznacza, że tłumacz (1) utożsamił tajemnicze przedpotopowe postacie z autochtonicznymi mieszkańcami kananejskich dolin a równocześnie (2) zinterpretował je jako semicki odpowiednik greckich gigantów. Zważywszy na etymologiczne i semantyczne różnice między nefilim a gigantes, można zadać pytanie, co sprawiło, że tłumacz podjął taką właśnie decyzję. Podstawowymi celami niniejszego studium jest więc (1) prześledzenie hipotetycznego procesu interpretacji i tłumaczenia poprzez (2) rekonstrukcję starożytnego greckiego kompleksu mitycznego gigantów oraz (3) analizę biblijnych ustępów (Rdz 6:1-4; Lb 13:28-33; Ez 32:22-27) mówiących o nefilim/nofelim. To przedsięwzięcie umożliwi z kolei (4) wskazanie czynników, które wpłynęły na wybór tej linii tłumaczenia. Analiza zagadnienia nefilim–gigantes umożliwi także (5) prezentację warsztatu starożytnego tłumacza na konkretnym przykładzie. Mając na uwadze ograniczenia związane z każdym tłumaczeniem, należy już teraz podkreślić ambiwalentną naturę tego procesu. Bez wątpienia, tłumacz LXX dołożył wszelkich starań, by znaleźć właściwe określenie będące semantycznym ekwiwalentem danego słowa - równocześnie jednak jego wybór wyjaśnienia kłopotliwego terminu, zaciemniał pozostałe warianty interpretacyjne. Innymi słowy, cokolwiek było pierwotnym znaczeniem tajemniczych nefilim, zostało niejako „nadpisane” przez to, co pojawiło się w formie gigantes.

The larger the gap between languages, cultures and religions involved in the translation process, the more challenging it becomes, as was the case with the Septuagint [LXX] rendition of the Hebrew Bible [HB], which aimed at compromising Hellenistic and Semitic entourages. Valuable insight into the translator’s work is offered by an analysis of a particular word or phrase which undergoes a linguistic and cultural transmission. The word nephilim appears just three times in the Masoretic text of the HB: once in Genesis 6:4 and twice in Numbers 13:33. In the LXX both of these instances have been rendered by the Greek gigantes, which means that the translator identified the mysterious antediluvian figures as the primeval inhabitants of one of the Canaanite valleys and, at the same time, interpreted both of them as the Semitic equivalent of the Greek giants. Given the etymological and semantic differences between nephilim and gigantes, the question arises: why was this particular decision made? This study follows the hypothetical process of interpretation and translation by reconstructing the ancient Greek mythical complex of giants and by analyzing the biblical sources (Genesis 6:1-4; Numbers 13:28-33; Ezekiel 32:22-27) where the nephilim/nophelim appear. Moreover, this article outlines the factors that have influenced the translation. Finally, by scrutinizing the issue of the nefilim-gigantes this article describes the ancient biblical translator’s workshop on the particular example. Given the limitations of every translation, it is crucial to acknowledge the ambivalent nature of this process: undoubtedly, the translator strives to find the most appropriate term being the closest semantic equivalent of the word in question at the same time, however, the particular decision reducing the semantic uncertainty blurs other interpretative options. In other words, whatever had been the initial interpretation of the mysterious nephilim in these passages, it was in a way "overwritten" and thus substituted by the Greek gigantes.