W artykule rozpatruje się ukształtowane na gruncie serbskiej kultury podstawowe nurty tradycji, spajające w wyobraźni zbiorowej różne wizje narodowego dziedzictwa i modele pamięci historycznej. W ramach skodyfikowanych jako cerkiewna, ludowa oraz państwowa wyjściowych typów tej spuścizny przeszłości dokonują się procesy ich reintegracji, a niezależnie od tego dochodzi do kreowania kompleksu pochodnych i całkiem nowych. Adaptacje dawnych sensów (zjawisk, postaci, wydarzeń, idei, symboli – przedstawionych przeglądowo począwszy od ich kodyfikacji najpierw w wieku XVIII, a następnie na początku XIX) zmierzają w późniejszych warunkach do skutecznego rozdzielenia kulturowych elementów rodzimych i obcych. Na poziomie ideowo-politycznym i moralnym ukazane formy aktualizacji poszczególnych tradycji służą natomiast stereotypizacji i esencjalizacji pierwiastków etnicznych – zarówno w sferze wartości religijnych, jak i świeckich.

In this article fundamental codes of Serbian tradition – the codes binding together various visions of heritage and models of historical memory within the collective imagery – are taken into consideration. At the moment there are certain processes taking place that aim at reintegration of these genuine codes, be them ecclesial, folk or state-controlled, and, at the same time, there is a tendency of a creation of new codes. The adaptation of old senses (phenomena, fi gures, events, ideas, symbols – presented in short – derived from the beginning of their codifi cation in the 18th and 19the centuries) enables the Serbian culture to establish a division of cultural elements called “domestic” and “alien”. At ideological-political and moral levels the forms of actualization of certain traditions are used to stereotypize and essentialize ethnic elements, both in a sphere of religious and laic values.