"Anhelli" by Juliusz Słowacki in the light of modernism readings: the poem's reception in mystical perspective

Bibliogr. s. 82-83

Romantyczny poemat Juliusza Słowackiego pt. Anhelli stał się popularnym w świadomości narodowej wzorcem, który z wielką siłą oddziaływał na twórczość artystów młodopolskich. Krytyka modernistyczna stopniowo przywraca dobre imię Anhellemu, który przez jemu współczesnych pozostał niezrozumiały. Romantyczni krytycy i autorzy komentarzy, włączając Zygmunta Krasińskiego i Cypriana Kamila Norwida, zarzucali poematowi brak spójności zarówno pod względem ideowym, jak i stylistycznym. Zaprezentowane w artykule opinie ukazują zmianę stosunku do poematu Słowackiego na przestrzeni epok - od sądów niepochlebnych w okresie romantyzmu do coraz bardziej przychylnych opracowań modernistycznych. Na podstawie prześledzonych sądów zarysowuje się także przekonanie, iż Anhelli jest przełomowym świadectwem rodzącego się mistycyzmu, w którym idea ta jest już głęboko zakorzeniona. Moderniści chcieli traktować Anhellego jako poemat mistyczny, gdyż realizował on dochodzący do głosu artystyczno-filozoficzny wzorzec estetyczny. Romantyczne i modernistyczne sądy, a także opinie zawarte w artykułach na temat Anhellego, są świadectwem przemiany recepcji poematu na przestrzeni epok. Analiza obszernego materiału dowodzi istotnej reorientacji oceny dzieła. Rysująca się zmiana poświadcza przyjętą tezę, iż moderniści odczytują Anhellego przez pryzmat późnej twórczości autora Króla-Ducha i włączają poemat w krąg mistycznego dziedzictwa Słowackiego. W tym ujęciu poemat staje się dziełem, które przekracza grancie romantyzmu, w nim bowiem artyści młodopolscy znajdują potwierdzenie własnych niepokojów oraz dążności estetycznych.

The Romantic poem Anhelli by Juliusz Słowacki has become a popular national consciousness pattern that powerfully influenced the work of modernism artists. Modernist criticism rehabilitated the good name of Anhelli, which was incomprehensible for its contemporaries. Romantic critics and authors of comments, including Zygmunt Krasiński and Cyprian Kamil Norwid, accused the poem of inconsistency on ideological and stylistic terms - alike. The views presented in the article show change in the opinions about Słowacki's poem over the ages - from the unflattering judgments in the Romantic period, to more favorable modernist studies. Based on these opinions, it can be concluded that Anhelli became a landmark testimony of nascent mysticism. The idea of mysticism has already been deeply rooted in Anhelli. The modernists wanted to treat Anhelli as a mystical poem, because Słowacki's poem realized artistic and philosophical aesthetic pattern. Romantic and modernist views are a testament to changing reception of the poem over the ages. The analysis of the material shows a reorientation of opinions about the Słowacki work. The approach change is also a testament of idea that the modernists read Anhelli through the prism of the latest author's works and include that poem in the circle of mystical heritge of Słowacki. In this perspective, Anhelli becomes a work that exceeds the boundaries of Romanticism. Anhelli also becomes a work in which modernist artists are supported in their own anxieties and aesthetic aspirations.