Przedmiotem rozprawy jest analiza związku emocji, a szczególnie humoru i wynikającego z niego rozbawienia, z procesem kreatywnego myślenia. Pytania badawcze koncentrują się na swoistości prokreatywnych funkcji rozbawienia w odniesieniu do jego charakterystyki emocjonalnej i poznawczej, na tle innych emocji różniących się zarówno znakiem, jak i treścią. Analiza dotychczasowych badań nad związkiem emocji z kreatywnością doprowadziły do postawienia hipotez mówiących o szczególnym, dodatnim wpływie rozbawienia na efektywność rozwiązywania zadań wymagających myślenia dywergencyjnego. W celu ich weryfikacji przeprowadzono trzy eksperymenty, w których manipulowano stanem emocjonalnym 598 osób badanych, wzbudzając w kolejnych warunkach: rozbawienie humorem słownym, rozbawienie humorem bezsłownym, inne niż rozbawienie emocje pozytywne, smutek, stan relaksu oraz stan względnie neutralny. Zastosowane zadania oceniane były przy uwzględnieniu klasycznych kryteriów kreatywności Guilforda (1978) oraz kryterium użyteczności odpowiedzi. Hipotezy zostały częściowo potwierdzone. Stan rozbawienia sprzyja oryginalności i giętkości skojarzeń w większym stopniu, aniżeli inne stany emocjonalne. Odrzucono hipotezę mówiącą o różnicach wykonania zadań wymagających kreatywnego myślenia między osobami rozbawionymi humorem słownym a rozbawionymi humorem bezsłownym. Wykazano również, że efektywność procesu twórczego myślenia moderują zmienne inne niż emocje. Długość czasu poświęcanego na rozwiązywanie zadań wykazuje dodatni związek z wynikami płynności i elaboracji, natomiast zastosowanie instrukcji motywującej do udzielania kreatywnych rozwiązań przekłada się na wyższe wyniki oryginalności i elaboracji. Przewaga pod względem oryginalności i giętkości skojarzeń osób w stanie rozbawienia wzbudzonego humorem słownym i bezsłownym nad osobami w grupie kontrolnej nie wynika jedynie z prokreatywnych funkcji rozbawienia jako pozytywnej emocji, lecz specyficznej dla siebie charakterystyki emocjonalno-poznawczej związanej z wartością treściową humoru, która sprzyja giętkości myślenia. Ponadto zebrane w eksperymentach dane świadczą o tym, że poprawę efektywności twórczego myślenia można osiągnąć zarówno, manipulując czynnikiem giętkości poznawczej, jak i zmienną motywacyjną, co pozostaje w zgodzie z wnioskami innych badaczy (De Dreu i in., 2008; Tokarz, 2011). Analiza wyników wykazała również istotne różnice płciowe w jakości wykonania zadań wymagających kreatywnego myślenia. Stosunkowo silne zależności pomiędzy wynikami względem poszczególnych kryteriów, w tym użyteczności, sugerują potrzebę rewizji dotychczasowego sposobu oceny wytworów kreatywnego myślenia. Wnioskiem z przeprowadzonych badań jest stwierdzenie, że poza aspektem osobowościowym, na jakość wytworu kreatywnego myślenia istotny wpływ mają czynniki poznawcze i motywacyjne. Poznawcze zależą od rodzaju stanu emocjonalnego i są związane z oryginalnością i giętkością skojarzeń. Motywacyjne wpływają na poziom wyników płynności i elaboracji.

The subject of the dissertation is the analysis of the relationship between emotions, especially amusement, and the process of creative thinking. The research questions focus on the nature of the pro-creative functions of amusement in relation to its emotional and cognitive characteristics, in comparison with other emotions. The analysis of the research to date on the relationship between emotions and creativity has led to the hypothesis that amusement has a specific, positive impact on the performance in divergent thinking tasks. In order to verify them, three experiments have been conducted in which the emotional state of 598 subjects was manipulated. In different experimental conditions the following emotions were induced: amusement, positive emotions other than amusement, sadness, relaxation and neutral state. The tasks' solutions were evaluated taking into account the traditional Guilford's criteria of creativity (1978) and the additional criterion of usefulness of the solutions. The hypotheses have been partially confirmed. The state of amusement promotes originality and flexibility of associations more than other emotional states. The hypothesis of differences in the creativity task performance between people amused by verbal and nonverbal humor was rejected. It was also shown that the effectiveness of the creativity thinking process is moderated by variables other than emotions. The amount of time spent on solving tasks is positively correlated with the results of fluency and elaboration, while the use of motivational instruction in the task leads to higher results of originality and elaboration. The higher originality and flexibility of associations in the amusement condition over the control group should be attributed not only to the pro-creative functions of positive emotions, but also to the unique emotional and cognitive characteristics of amusement which foster the cognitive flexibility. Moreover, the data collected in the experiments prove that the effectiveness of creative thinking depends on both cognitive flexibility and the motivational factor. These findings are in line with the conclusions of other researchers (De Dreu et al., 2008; Tokarz, 2011). The results also revealed significant gender differences in the quality of creative thinking tasks performance. Moderate correlations between different creativity criteria results suggest the need to revise the current way of evaluating the creative thinking outcomes. One of the main conclusions of the research is that the quality of the creative thinking results is strongly determined by cognitive and motivational factors. Cognitive factors depend on the emotional state and are linked to originality and flexibility while motivational factors impact the level of fluency and elaboration.