The place of the past in the space of postmodernity : landmarks in the cultural landscape of Ustroń as an example of a local community's "re-constructing"

Bibliogr. s. 140-141

Artykuł stanowi studium przypadku ukazujące przeobrażenia przestrzeni symbolicznej w niewielkiej miejscowości sytuującej się na wielorako pojętym pograniczu. Autorka omawia przykład Ustronia na Śląsku Cieszyńskim, w którym przez dwa wieki współistniały rolnictwo, przemysł i uzdrowisko, a obecnie dominuje turystyka. Zachodzące zmiany nie są jednak biernie przyjmowane przez mieszkańców, gdyż krajobraz kulturowy zależy od nawarstwień historycznych i funkcjonowania w pamięci zbiorowej. W podtrzymywaniu jego ciągłości znaczącą rolę odgrywają projekty Muzeum Ustrońskiego dotyczące dawnej drewnianej zabudowy Ustronia, pensjonatów z międzywojnia, a także krzyży i kapliczek przydrożnych oraz ewangelickich ołtarzy leśnych (na wielowymiarowość omawianej przestrzeni składa się koegzystencja wyznań). Powyższe miejsca stanowią przykłady landmarków - symbolicznych "punktów orientacyjnych", a zarazem "punktów zwrotnych", z którymi korelują żywe emocje mieszkańców. Do landmarków należy też Kuźnia Ustroń, zakład o dwustuletniej tradycji, który mimo likwidacji nie stracił miejsca w przestrzeni mentalnej ustronian, lecz stał się symbolem, którego integrujący aspekt stara się ożywić muzeum. Jego projekty pełnią funkcję świadomościową, służą "re-konstruowaniu" wspólnoty i krajobrazu kulturowego miasta. Artykuł pokazuje, jak w Ustroniu tworzy się tak zwana nowa lokalność, oparta na organizowaniu różnorodności znaczeń w powiązaniu z miejscami, odkrywaniu miejscowej specyfiki, a zarazem nadawaniu jej otwartości i włączaniu w nią innych.

This article is a case study portraying the transformation of symbolic space in a small town situated on a broadly understood borderland. The authoress presents the example of Ustroń in Cieszyn Silesia, in which agriculture, industry, health resort have coexisted for two centuries and tourism predominates at present. However, changes are not passively accepted by the inhabitants, because the cultural scenery depends on historical accumulations and on functioning in collective memory. In maintaining this continuity the Museum of Ustroń's projects play a significant role. They concern i.a. the location and immortalizing of old wooden buildings in Ustron, guesthouses from the interwar period, and also the on-site crosses and wayside shrines as well as evangelical forest altars (the coexistence of confessions contributes to the multidimensionality of that space). These places can be called landmarks - symbolic "reference points" and also "turning points", correlated with the inhabitants' intense emotions. One of the local landmarks is also Kuźnia Ustroń, a forging company with a bicentenary tradition. It did not lose a place in mental space of Ustroń dwellers despite its liquidation, but became a symbol which integrating aspect the Museum tries to animate. The institution's projects make for raising awareness and the "re-constructing" of a community and town's cultural scenery. This article shows how in Ustroń so called new locality is formed, based on the variety of meanings in connection with definite places, on discovering a local specific and also giving it the openness and including the others.