Shakespeare in Sulayman al-Bassam's adaptations

Bibliogr. s. 85-87. Streszcz. ang. Strona wydawcy: https://www.wuj.pl

Spośród licznych adaptacji dramatów Williama Szekspira, jakie powstały w świecie arabskim te dokonane przez Sulajmana al-Bassama zasługują na szczególną uwagę. Nie decyduje o tym bynajmniej ich ilość ani także godna odnotowania popularność jaką zdobyły zarówno wśród arabskiej jak i zachodniej publiczności. Przede wszystkim stanowią one element konkretnego i całościowego projektu, który był realizowany etapowo na przestrzeni całej dekady. Poszczególne produkcje literackie i sceniczne nie powstawały jako efekt rozłożonego w czasie, jednorazowego i zamkniętego twórczego przedsięwzięcia, ale przechodziły długą drogę doświadczeń oraz przewartościowań. Procesualny charakter artystycznych działań, jakie kuwejcko-brytyjski dramaturg i reżyser podejmował w kontekście dzieł Szekspira wyraźnie naznaczył wszystkie jego adaptacje. W ten sposób uczynił je wyjątkowo żywymi i wiarygodnymi formami ekspresji teatralnej. Poprzez swoje pochodzenie związany ze światem arabskim i zachodnim al-Bassam poszukując sposobów kulturowego spotkania odnalazł w dramatach angielskiego pisarza optymalny materiał do realizacji swojego celu, jakim było sformułowanie najbardziej aktualnego, aluzyjnego, ale czytelnego komunikatu, który łączyłby w sobie lokalność poruszanych kwestii z ich uniwersalnym wydźwiękiem. Podstawowym tworzywem tego spotkania stał się język Szekspira. Kuwejcko-brytyjski dramaturg obarczył się trudnym zadaniem wyszukania dla niego synonimów współczesności i ekwiwalentów zabarwionych akcentem bliskowschodniej kultury. Z tej próby wyszedł obronną ręką, czego dowodzi pozytywna recepcja jego adaptacji na całym świecie. Sulajman al-Bassam niejednokrotnie powtarzał, że dramaty Szekspira są dla niego rodzajem maski czy „zielonej karty”, dzięki którym nie musi się obawiać o konsekwencje swoich artystycznych działań. Jednakże kuwejcko-brytyjski dramaturg i reżyser kryjąc się za utworami Szekspira nasyca je własną energią twórczą, ukazuje w nowym kontekście i stwarza wielowymiarową przestrzeń do współczesnej relektury. Adaptacja al-Bassama jest dostosowaniem, ale nie wymuszoną deformacją, z której przezierałby grymas oryginału. Poprzez swoje projekty arabskiego Szekspira kuwejcko-brytyjski artysta przełamuje dyskurs cywilizacyjnej konfrontacji i obnaża jego słabe punkty ukazując je jako elementy gry. Wychodzi również poza modele postkolonialne budując pomost pomiędzy dwoma światami, a nie utwierdzając linie podziałów, strefy wpływów i relacje zależności. Dzięki Szekspirowi al-Bassam mówi językiem Zachodu o Wschodzie i pokazuje Zachód poprzez wschodnią perspektywę. Niniejsza publikacja jest próbą krytycznego spojrzenia na najważniejszy dotychczasowy dorobek artysty, jakim są adaptacje dramatów Williama Szekspira. Prezentowane analizy stanowią punkt wyjścia do dalszych rozważań, dla których kontekstem są zarówno kwestie związane ze współczesnym teatrem arabskim jak i międzykulturową wymianą dokonującą się w przestrzeni sztuki.

Among numerous adaptations of Shakespearian plays that were created in the Arab word, those by Sulayman al-Bassam deserve special attention. It is not because of their quantity or significant popularity, which they gained with Arabic and Western audiences. First of all, they constitute a part of a specific and comprehensive project, which was realised in stages over a decade. Individual literary and theatrical pieces were not created as a result of a single closed process stretched over some period of time, but they were following a long path of experiences and revaluations. The processual nature of artistic actions taken by the Kuwaiti-British playwright and director within the Shakespearean context has clearly put a stamp on all of his adaptations. In this way, he made his forms of artistic expression exceptionally vivid and credible. Due to his origins, al-Bassam, linked to the Arab and Western World, looking for the ways for cultural juxtaposition, has found the drama of the British playwright to be perfect material to achieve his goals to form the most topical, allusive, but clear message that would combine the locality of the addressed issues together with its universal overtone. The language of Shakespeare was the basis for this juxtaposition. The Kuwaiti British playwright undertook a difficult task to find synonyms and equivalents with a taste of the Middle Eastern culture. He emerged from this trial unscathed, which can be proved with the positive reception of his adaptations in the entire world. Sulayman al-Bassam often said that Shakespeare's plays are for him some sort of a mask or “a green card”, thanks to which he does not have to worry about consequences of his artistic behaviour. The Kuwaiti British playwright and director, hiding behind Shakespearean plays, permeates them with his own artistic energy, putting them in a new context and creating a multidimensional space for modern reinterpretation. Al-Bassam’s interpretation is an adaptation, not a forced deformation, through which one could see a grimace of the original piece. Through his project, the Kuwaiti British artist breaks the discourse of civilizational confirmation and exposes its weak points, showing them as elements of the game. He also goes beyond post-colonial models, building a bridge between two worlds instead of reaffirming boundaries, spheres of influence and dependency relationships. Thanks to Shakespeare, al-Bassam speaks with the language of the West and shows the West from the eastern perspective. This work is an attempt of take a critical look at the most important output of this artist i.e. his adaptations of Shakespearean plays. The presented analyses are a starting point for further deliberations, for which the context is provided by the issues related to the modern Arabic theatre as well as intercultural exchange taking place in the artistic dimension.