Simple view
Full metadata view
Authors
Statistics
Метафизика ландшафта и цивилизация равнины (Федор Степун)
Fernando Savater, współczesny pisarz kataloński, twierdzi, że każdy człowiek rodzi się i żyje w świecie nie natury, lecz kultury: otaczają go nie niebo, drzewa i dzikie zwierzęta, lecz ludzie i owoce ich pracy. Z podobnym wyobrażeniem o świecie nie zgodziłoby się jednak wiele światłych umysłów rosyjskich. Mieliby ku temu wszelkie podstawy, ponieważ dzika przyroda na wschodzie kontynentu europejskiego ciągle przypomina o swojej potędze, zachodnia cywilizacja zaś – wręcz odwrotnie. Olbrzymie tereny, cywilizacyjne pustkowie oraz monotonia krajobrazu – oto trzy ważne parametry środowiska naturalnego, które przez długie stulecia wywierały przemożny wpływ na mentalność przeważającej części Słowian wschodnich, a także na charakter dziejów całej Rusi, gdzie, jak zauważył poeta Afanasij Fet, „czas zgubił się w przestrzeni”. Każda z wymienionych cech przestrzeni geograficznej stanowi wartość pozytywną, zarówno dla znacznej części prostego ludu, jak i warstwy wykształconej. „Kraina pusta, biała i otwarta”, przestworza (ros. простор), o której z przerażeniem pisał Adam Mickiewicz w Ustępie Dziadów części III, często jest postrzegana jako przestrzeń szczęśliwa, bo wolna od zbędnych społecznych ograniczeń pierwotnej „naturalnej” swobody oraz krępujących konwenansów. Twórcy działający w warunkach Wielkiej Równiny budują gmach kultury nie wbrew potędze natury, lecz uwzględniając ową potęgę, o której ciągle pamięta każdy intelektualista, każdy mieszkaniec wielkich miast , hociaż z drugiej strony wielu wybitnych myślicieli i artystów, jak np. Piotr Czaadajew, Osip Mandelsztam lub Michaił Bachtin, próbowało uniezależnić Rosjan od archaicznych związków emocjonalnych, łączących ich z nieoswojoną przyrodą. Problem monotonii krajobrazu Równiny Wchodnioeuropejskiej jako czynnika powodującego znaczne trudności przy kolejnych próbach przyłączenia Rosjan do grona homini historici został w interesujący sposób przedstawiony w licznych artykułach i esejach historiozoficznych Fiodora Stiepuna – wybitnego rosyjskiego filozofa pierwszej połowy XX wieku, o orientacji okcydentalistycznej i metafizyczno-racjonalistycznej. W artykule pt. Przyczynek do fenomenologii krajobrazu (1912) oraz znacznie późniejszym dziele pt. Bolszewizm i egzystencja chrześcijańska (1959) myśliciel porównuje pejzaże Toskanii, Czarnolasu (Schwarzwaldu) i Równiny Rosyjskiej, w dobitny sposób ukazując wpływ naturalnych kształtów budowy terenu na wyobraźnię mitopoetycką mieszkających tam ludzi. Wyraziste i harmonijne kształty cechujące okolice Florencji i Sieny są przeciwieństwem rosyjskich przestworów, występujących w postaci czystej bez żadnych określonych kształtów. Ten brak formy i ta monotonia uczą tubylców pokory i szacunku dla wszechpotężnej natury, powodując, że cywilizacja, która powstała w tej krainie, przybiera charakter cywilizacji przetrwania, bez wyraźnej nadziei na rzeczywisty postęp. W opozycji do tego podstawowego zachowania Rosjan w ich dziejach pojawia się także „antyzachowanie”, które wyraża się w prometejskim haśle walki z Bogiem, naturą lub z nieubłagalną logiką dziejów. Można jednak wątpić w sugestie Stiepuna co do tego, że przyroda Wielkiej Równiny, w odróżnieniu od zróżnicowanej i „kształtnej” Europy Zachodniej, powoduje u tubylców umiejętność obcowania z pięknem i potęgą samego Boga oraz Jego czystego ducha, bez pośrednictwa formy, co oznacza większą religijność Rosjan w porównaniu z Włochami, Francuzami lub Niemcami.
dc.abstract.pl | Fernando Savater, współczesny pisarz kataloński, twierdzi, że każdy człowiek rodzi się i żyje w świecie nie natury, lecz kultury: otaczają go nie niebo, drzewa i dzikie zwierzęta, lecz ludzie i owoce ich pracy. Z podobnym wyobrażeniem o świecie nie zgodziłoby się jednak wiele światłych umysłów rosyjskich. Mieliby ku temu wszelkie podstawy, ponieważ dzika przyroda na wschodzie kontynentu europejskiego ciągle przypomina o swojej potędze, zachodnia cywilizacja zaś – wręcz odwrotnie. Olbrzymie tereny, cywilizacyjne pustkowie oraz monotonia krajobrazu – oto trzy ważne parametry środowiska naturalnego, które przez długie stulecia wywierały przemożny wpływ na mentalność przeważającej części Słowian wschodnich, a także na charakter dziejów całej Rusi, gdzie, jak zauważył poeta Afanasij Fet, „czas zgubił się w przestrzeni”. Każda z wymienionych cech przestrzeni geograficznej stanowi wartość pozytywną, zarówno dla znacznej części prostego ludu, jak i warstwy wykształconej. „Kraina pusta, biała i otwarta”, przestworza (ros. простор), o której z przerażeniem pisał Adam Mickiewicz w Ustępie Dziadów części III, często jest postrzegana jako przestrzeń szczęśliwa, bo wolna od zbędnych społecznych ograniczeń pierwotnej „naturalnej” swobody oraz krępujących konwenansów. Twórcy działający w warunkach Wielkiej Równiny budują gmach kultury nie wbrew potędze natury, lecz uwzględniając ową potęgę, o której ciągle pamięta każdy intelektualista, każdy mieszkaniec wielkich miast , hociaż z drugiej strony wielu wybitnych myślicieli i artystów, jak np. Piotr Czaadajew, Osip Mandelsztam lub Michaił Bachtin, próbowało uniezależnić Rosjan od archaicznych związków emocjonalnych, łączących ich z nieoswojoną przyrodą. Problem monotonii krajobrazu Równiny Wchodnioeuropejskiej jako czynnika powodującego znaczne trudności przy kolejnych próbach przyłączenia Rosjan do grona homini historici został w interesujący sposób przedstawiony w licznych artykułach i esejach historiozoficznych Fiodora Stiepuna – wybitnego rosyjskiego filozofa pierwszej połowy XX wieku, o orientacji okcydentalistycznej i metafizyczno-racjonalistycznej. W artykule pt. Przyczynek do fenomenologii krajobrazu (1912) oraz znacznie późniejszym dziele pt. Bolszewizm i egzystencja chrześcijańska (1959) myśliciel porównuje pejzaże Toskanii, Czarnolasu (Schwarzwaldu) i Równiny Rosyjskiej, w dobitny sposób ukazując wpływ naturalnych kształtów budowy terenu na wyobraźnię mitopoetycką mieszkających tam ludzi. Wyraziste i harmonijne kształty cechujące okolice Florencji i Sieny są przeciwieństwem rosyjskich przestworów, występujących w postaci czystej bez żadnych określonych kształtów. Ten brak formy i ta monotonia uczą tubylców pokory i szacunku dla wszechpotężnej natury, powodując, że cywilizacja, która powstała w tej krainie, przybiera charakter cywilizacji przetrwania, bez wyraźnej nadziei na rzeczywisty postęp. W opozycji do tego podstawowego zachowania Rosjan w ich dziejach pojawia się także „antyzachowanie”, które wyraża się w prometejskim haśle walki z Bogiem, naturą lub z nieubłagalną logiką dziejów. Można jednak wątpić w sugestie Stiepuna co do tego, że przyroda Wielkiej Równiny, w odróżnieniu od zróżnicowanej i „kształtnej” Europy Zachodniej, powoduje u tubylców umiejętność obcowania z pięknem i potęgą samego Boga oraz Jego czystego ducha, bez pośrednictwa formy, co oznacza większą religijność Rosjan w porównaniu z Włochami, Francuzami lub Niemcami. | pl |
dc.affiliation | Wydział Filologiczny : Instytut Filologii Wschodniosłowiańskiej | pl |
dc.contributor.author | Szczukin, Wasilij - 132221 | pl |
dc.date.accession | 2015-11-06 | pl |
dc.date.accessioned | 2016-02-18T14:14:07Z | |
dc.date.available | 2016-02-18T14:14:07Z | |
dc.date.issued | 2008 | pl |
dc.date.openaccess | 24 | |
dc.description.accesstime | po opublikowaniu | |
dc.description.number | 1 | pl |
dc.description.physical | 145-162 | pl |
dc.description.publication | 1,24 | pl |
dc.description.version | ostateczna wersja wydawcy | |
dc.description.volume | 3 | pl |
dc.identifier.eissn | 2084-3933 | pl |
dc.identifier.isbn | 978-83-233-2673-1 | pl |
dc.identifier.issn | 1897-3035 | pl |
dc.identifier.project | ROD UJ / P | pl |
dc.identifier.uri | http://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/21118 | |
dc.identifier.weblink | http://www.ejournals.eu/sj/index.php/SLit/article/view/1243/1239 | pl |
dc.language | rus | pl |
dc.language.container | pol | pl |
dc.rights | Dozwolony użytek utworów chronionych | * |
dc.rights.licence | OTHER | |
dc.rights.uri | http://ruj.uj.edu.pl/4dspace/License/copyright/licencja_copyright.pdf | * |
dc.share.type | inne | |
dc.subtype | Article | pl |
dc.title | Метафизика ландшафта и цивилизация равнины (Федор Степун) | pl |
dc.title.alternative | Metafizika landšafta i civilizaciâ ravniny (Fedor Stepun) | pl |
dc.title.alternative | Metafizyka krajobrazu a cywilizacja równiny (Fiodor Stiepun) | pl |
dc.title.alternative | Metaphysics landscape and civilization plains (Fyodor Stepun) | pl |
dc.title.journal | Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis | pl |
dc.type | JournalArticle | pl |
dspace.entity.type | Publication |
* The migration of download and view statistics prior to the date of April 8, 2024 is in progress.
Views
0
Views per month
Open Access